View source for 10---nyAyashAstram/10---prashnAH-uttarANi-ca/1---mA-bhUt

{{DISPLAYTITLE: 1 - मा भूत्‌}}
<big><u>मा भूत्‌</u></big>


<big>विद्याधरी-ग्रन्थे, पृष्ठसङ्ख्या ३७—</big>

<big>"तत्र विद्यमानः कश्चित्‌ विलक्षणः पदार्थः, लोके, वैशिष्ट्यं, गुणः इति वा प्रसिद्धः यः लक्ष्यसमानजातीयाः यावन्तः, तेषु सर्वत्र स्यात्‌, एवं लक्ष्यविजातीयाः ये तेषु '''मा भूत्‌''', सः तल्लक्षणमिति उच्यते |”</big>


<big>प्रश्नः— 'भूत्‌' इति कीदृशरूपं, कस्मिन्‌ अर्थे च |</big>


<big>उत्तरम्‌— अत्र '''मा भूत्‌''', इत्यस्य वैशिष्ट्यद्वयम्—</big>


<big>१) लुङ्‌-लकारः अस्ति; सामान्यतया रूपम्‌ अस्ति 'अभूत्‌' | परन्तु यदा मा-शब्दः पूर्वम्‌ अस्ति, तदा अडागमः न भवति | अतः 'भूत्‌' इति रूपं, न तु 'अभूत्‌' |</big>


<big>२) लुङ्‌-लकारस्य अर्थः अद्यतन-भूतकालः | परन्तु अत्र लोट्‌-लकारार्थे भवति | अतः अर्थः 'मा भवतु' इति अस्ति |</big>


<big>एतदर्थं सूत्रद्वयम्‌ अस्ति—</big>


<big>'''माङि लुङ्‌''' (३.३.१७५) = माङ्‌-शब्दात्‌ धातुतः लुङ्‌-लकारः भवति | अनेन मा इत्यस्मात्‌, धातुः, यस्मात्‌ लुङ्‌-लकारस्य सिद्धप्रत्ययः | सर्वलकारापवादः | सर्वेषां लकाराणाम्‌ अर्थे भवति | अनुवृत्ति-सहितसूत्रम्— '''माङि धातोः लुङ्‌ प्रत्ययः परश्च''' |</big>


<big>'''न माङ्‌योगे''' (६.४.७४) = माङ्‌ इति अव्ययस्य योगे अट्‌ आट्‌ च आगमौ न भवतः | लुङ्‌, लङ्‌, लृङ्‌ इत्येषु लकारेषु, माङ्‌योगे आगमनिषेधः, इति सन्दर्भः बोध्यः | माङो योगो माङ्‌योगः षष्ठीतत्पुरुषः, तस्मिन्‌ | न अव्ययपदं, माङ्‌योगे सप्तम्यन्तं, द्विपदमिदं सूत्रम्‌ | '''लुङ्लङ्लृङ्क्ष्वडुदात्तः''' (६.४.७१) इत्यस्मात्‌ '''अट्‌''' इत्यस्य अनुवृत्तिः | '''आडजादीनाम्‌''' (६.४.७२) इत्यस्मात्‌ '''आट्‌''' इत्यस्य अनुवृत्तिः | अनुवृत्ति-सहितसूत्रम्— '''माङ्‌योगे अङ्गस्य अट्‌ आट्‌ न''' |</big>


<big>Swarup – October 2015</big>

[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/d/d0/01_-_mA_bhUt.pdf 01 - mA bhUt.pdf]