View source for 12---vyAvahArikii-shikShikA/apayaapiya

{{DISPLAYTITLE:आपाय / आपीय}}
'''<big>विषयः—  <u>आपाय/आपीय</u></big>'''



'''<big><u>प्रश्नः</u></big>'''

<big>"सः जलम् आपाय रोटिकां खादति" इति प्रयोगः उत "सः जलम् आपीय रोटिकां खादति" इति प्रयोगः साधुः ?</big> 


'''<big><u>उत्तरम्‌</u></big>'''

<big>'''भ्वादिगणीयस्य''' पा-धातोः '''आपाय''' इति ल्यबन्तरूपम् | '''दिवादिगणीयस्य''' पीङ्-धातोः '''आपीय''' इति ल्यबन्तरूपम् |</big> 

<big>आपाय-आपीययोः मध्ये अर्थकृद्भेदः न | एकः भ्वादिगणीयः पा पाने अपरः दिवादिगणीयः पीङ् पाने | अतः उभौ प्रयोगौ साधू स्तः |</big>


<big>आङ्-उपसर्गपूर्वकस्य भ्वादिगणस्थस्य पा-धातोः क्त्वाप्रत्यये परे क्त्वास्थाने ल्यप्-आदेशः "समासेऽनञ्पूर्वे क्त्वो ल्यप्‌" इति सूत्रेण |</big> 

<big>ल्यपि परे इत्साज्ञानां लोपानन्तरं आ + पा + य |</big>

<big>"घुमास्थागापाजहातिसां हलि" इति सूत्रेण पाधातोः आकारस्य ईकारादेशः भवति स्म | यथा कर्मणि प्रयोगे पीयते |</big> 

<big>किन्तु "न ल्यपि" इति सूत्रात् ईकारादेशस्य निषेधः | तेन आपाय इत्येव भवति भ्वादिगणीयस्य पा-धातोः न तु आपीय इति  |</big>
 

<big>अपरः एकः धातुः अस्ति दिवादिगणे | दिवादिगणस्थस्य पानार्थक-पीङ्-धातोः ल्यबन्तरूपम् आपीय इत्येव भवति | अत्र ईकारः धातौ एव | ईकारस्य आदेशः नास्ति|</big><big>अपरः एकः धातुः अस्ति दिवादिगणे | दिवादिगणस्थस्य पानार्थक-पीङ्-धातोः ल्यबन्तरूपम् आपीय इत्येव भवति | अत्र ईकारः धातौ एव | ईकारस्य आदेशः नास्ति|</big>