13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bahuvacanakriyApadani: Difference between revisions
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bahuvacanakriyApadani (view source)
Revision as of 20:37, 6 April 2024
, 2 months agono edit summary
No edit summary |
No edit summary |
||
(19 intermediate revisions by 4 users not shown) | |||
Line 1:
{{DISPLAYTITLE:१६. बहुवचनक्रियापदनि}}
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']]
== <big>'''बहुवचनान्तानि क्रियापदानि (वर्तमानकालः / लट्लकारः)'''</big> ==
{| class="wikitable"
|
|<big>'''प्र. पु. ए. व'''.</big>
|
|<big>'''प्र. पु. ब. व.'''</big>
|-
| [[File:Gachati.jpg|left|frameless|200x200px]]
|<big>गच्छति</big>
| [[File:Gachanti.jpg|left|frameless|200x200px]]
|<big>गच्छन्ति</big>
|-
|
|
|
|
|-
| [[File:Agachati.jpg|left|frameless|200x200px]]
|<big>आगच्छति</big>
| [[File:Agachanti.jpg|left|frameless|200x200px]]
|<big>आगच्छन्ति</big>
|-
|
|
|
|
|-
| [[File:Kridati.jpg|left|frameless|200x200px]]
|<big>क्रीडति</big>
| [[File:Kridanti.jpg|left|frameless|200x200px]]
|<big>क्रीडन्ति</big>
|-
|
|
|
|
|-
| [[File:Khadati.jpg|left|frameless|200x200px]]
|<big>खादति</big>
| [[File:Khadanti.jpg|left|frameless|200x200px]]
|<big>खादन्ति</big>
|-
|
|
|
|
|-
| [[File:Pashyati.jpg|left|frameless|200x200px]]
|<big>पश्यति</big>
| [[File:Pashyanti.jpg|left|frameless|200x200px]]
|<big>पश्यन्ति</big>
|-
|
|
|
|
|-
| [[File:Nrutyati.jpg|left|frameless|200x200px]]
|<big>नृत्यति</big>
| [[File:Nrutyanti.jpg|left|frameless|200x200px]]
|<big>नृत्यन्ति</big>
|}
=== <big>'''वर्तमानकाले (लट्लकारे) बहुवचनानि'''</big> ===
{| class="wikitable"
|<big>'''क्र.'''</big>
|<big>'''प्र. पु. ए. व.'''</big>
|<big>
|-
|<big>१</big>
Line 89 ⟶ 114:
|<big>११</big>
|<big>पिबति</big>
|<big>
|-
|<big>१२</big>
Line 132 ⟶ 157:
|-
|<big>२२</big>
|<big>
|<big>
|-
|<big>२३</big>
Line 168 ⟶ 193:
|}
=== <big>लोट्लकारे (प्रार्थना अथवा आज्ञा) बहुवचनानि</big> ===
{| class="wikitable"
|<big>'''क्र.'''</big>
|<big>'''प्र. पु. ए. व.'''</big>
|<big>
|-
|<big>१</big>
Line 259 ⟶ 285:
|-
|<big>२२</big>
|<big>
|<big>पृच्छन्तु</big>
|-
Line 295 ⟶ 321:
|}
=== <big>वर्तमानकाले (लट्लकारे) विशेषक्रियापदानि</big> ===
{| class="wikitable"
|<big>'''क्र'''</big>
|<big>'''
|<big>'''प्र. पु. ए. व.'''</big>
|<big>'''प्र. पु. ब. व.'''</big>
Line 333 ⟶ 360:
|-
|<big>७</big>
|<big>प्र+
|<big>प्राप्नोति</big>
|<big>प्राप्नुवन्ति</big>
Line 340 ⟶ 367:
|<big>रुद्</big>
|<big>रोदिति</big>
|<big>
|-
|<big>९</big>
|<big>
|<big>ददाति</big>
|<big>ददति</big>
Line 361 ⟶ 388:
|<big>जानाति</big>
|<big>जानन्ति</big>
|-
|
|
|
|
|-
|
Line 429 ⟶ 461:
=== <big>'''उदाहरणानुसारं वाक्यरचनां करोतु''' </big> ===
{| class="wikitable"
|+
Line 437 ⟶ 470:
| colspan="2" |<big>'''बहुवचनम्'''</big>
|-
| colspan="2" |<big>''एषः अस्ति ।''</big>
| colspan="2" | <big>''एते
|-
|<big>एषः</big>
Line 513 ⟶ 546:
<big>लिखसि</big>
|
<big>
|<big>स्थ</big>
Line 519 ⟶ 552:
<big>लिखथ</big>
|-
|
|
|
|
|-
| colspan="4" |<big>'''उत्तमः पुरुषः'''</big>
Line 540 ⟶ 578:
<big>लिखामः</big>
|}
=== '''<big>अभ्यासः -</big> <big>(वर्तमानकालः / लट्लकारः)</big>''' ===
==== <big>'''उदाहरणानुरूपं रिक्तस्थानानि पूरयतु'''</big> ====
<big>१. सिंहः गर्जति ------ ------ सिंहाः गर्जन्ति</big>
<big>२. मूषकः खादति
<big>३. मृगः धावति
<big>४. बिडालः पिबति
<big>५. पिकः कूजति
<big>६.
<big>७. कृषकः कर्षति
<big>८. सैनिकः रक्षति
<big>९. अजा चरति
<big>१०. बाला वदति
<big>११. महिला गायति
<big>१२. अम्बा पचति
<big>१३. पुष्पं विकसति
<big>१४. छात्रः तिष्ठति
<big>१५. फलं पतति
<big>१६. वाहनं चलति
<big>१७. बालः हसति
<big>१८.
<big>१९. बालिका पठति
<big>२०. चोरः धावति
=== <big>'''यथोचितानि रूपाणि रिक्तस्थानेषु लिखतु'''</big> ===
# <big>पिबति ------------ पिबन्ति।</big>
# <big>खादति ------------</big>
# <big>----------- धावन्ति ।</big>
# <big>जिघ्रति ------------</big>
# <big>------------ पश्यन्ति ।</big>
# <big>नमति ------------</big>
# <big>गच्छति ------------</big>
# <big>------------ रटन्ति ।।</big>
# <big>------------ आरोहन्ति ।</big>
# <big>------------ अर्चन्ति ।</big>
# <big>रक्षति ------------</big>
# <big>गायति -----------</big>
# <big>----------- विकसन्ति ।</big>
# <big>-----------चलन्ति ।</big>
# <big>------------हसन्ति ।</big>
# <big>स्नाति -----------</big>
# <big>पठति ------------</big>
# <big>नृत्यति ------------</big>
# <big>पतति -----------</big>
# <big>तिष्ठति ------------</big>
=== <big>'''उदाहरणानुसारं वाक्यानि लिखतु'''</big> ===
<big>एषः मयूरः अस्ति । एते मयुराः सन्ति ।</big>
<big>मयूरः नृत्यति। मयूराः नृत्यन्ति ।</big>
<big>एषः मयूरः नृत्यति। एते मयूराः नृत्यन्ति ।</big>
==== <big>अभ्यासः</big> ====
# <big>एषः वानरः अस्ति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>वानरः आरोहति । ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एषः ----- ----- ----- । ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एषः हंसः अस्ति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>हंसः तरति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>--- ---- -----। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एषः सिंहः अस्ति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>सिंहः गर्जति । ----- ----- ----- ।</big>
# <big>----- ----- ----- । ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एषा बालिका अस्ति। एताः ----- ----- ----- ।</big>
# <big>बालिका पठति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एषा । ----- ----- ----- । ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एषा लेखिका अस्ति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>लेखिका लिखति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>। ----- ----- ----- । ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एषा कलिका। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>कलिका विकसति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>----- ----- विकसति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एतत् यानम् अस्ति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>यानं भ्रमति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एतत् ----- ----- ----- । ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एतत् फलम् अस्ति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>फलं पतति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एतत् ----- ----- ----- । ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एतत् मित्रम् अस्ति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>मित्रं क्रीडति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एतत् ----- ----- ----- । ----- ----- ----- ।</big>
=== <big>'''अधोरेखाङ्कितस्य केवलं वचनपरिवर्तनं करोतु'''</big> ===
<big>यथाः</big>
<big>सः विद्यालये पठति ।
# <big>सा गृहे वसति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एषः कार्यालये तिष्ठति । ----- ----- ----- ।</big>
# <big>लतायां पुष्पं विकसति । ----- ----- ----- ।</big>
# <big>भवान् क्रीडाङ्गणे क्रीडति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>भवती प्रतिदिनं नृत्यति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>वने सिंहः गर्जति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एषा चित्रं पश्यति । ----- ----- ----- ।</big>
# <big>बालः शालां गच्छति । ----- ----- ----- ।</big>
# <big>वानरः फलं खादति । ----- ----- ----- ।</big>
# <big>सा गीतं गायति । ----- ----- ----- ।</big>
# <big>सैनिकः देशं रक्षति । ----- ----- ----- ।</big>
# <big>लेखकः कथां कथयति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>नर्तिका गुरुवन्दनाय नृत्यति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>त्वं चलचित्रं पश्यसि। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>अहं शीतपेयं पिबामि। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>बालिका मोदकं खादति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>अध्यापकः पाठं पाठयति । ----- ----- ----- ।</big>
# <big>अम्बा देवालयं गच्छति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>अर्चकः पूजां करोति। ----- ----- ----- ।</big>
# <big>धनिकः धनं ददाति । ----- ----- ----- ।</big>
=== <big>'''वचनपरिवर्तनं करोतु'''</big> ===
<big>१. बालकः पठति । ------------ बालकाः पठन्ति ।</big>
<big>३. भिक्षुकः अटति। ----- ----- ----- ।</big>
<big>
<big>
<big>
<big>
<big>
<big>
<big>
<big>
<big>
<big>
<big>
<big>
<big>
<big>
<big>
<big>
<big>
===
{| class="wikitable"
|<big>करोति – कुर्वन्ति</big>
Line 750 ⟶ 796:
# <big>वयं पूजां कर्तुं -- ।</big>
=== <big>'''उदाहरणानुगुणम् उचितैः क्रियापदरूपै: रिक्तस्थानानि पूरयतु'''</big> ===
# <big>उदाः सा संस्कृतं जानाति । (ज्ञा)</big>
# <big>वयं संस्कृतं न ----- । (ज्ञा)</big>
Line 756 ⟶ 804:
# <big>महिला शटिकां ---- । (क्री)</big>
# <big>ते शिष्टाचारं न ----- । (ज्ञा)</big>
# <big>गृहिणी
# <big>ते शिष्टाचारं न ----- । (ज्ञा)</big>
# <big>अनुजः चित्रं ------- । (दृश्)</big>
# <big>वैद्याः औषधं ------ । (दा)</big>
# <big>भवन्तः पुस्ताकानि -----। (क्री)</big>
# <big>अहं फलानि ------ । (क्री)</big>
# <big>ते कोलाहलं -------- । (श्रु)</big>
Line 767 ⟶ 815:
# <big>सा चित्रं लेखितुं -----। (शक्)</big>
# <big>वयं गीतं गातुं ------ । (शक्)</big>
# <big>बालकाः
=== <big>'''बहुवचनयुक्तानि प्रश्नवाक्यानि।'''</big> ===
<big>'''सम्यक् स्मरतु'''</big>
{| class="wikitable"
|
| colspan="4" |<big>'''प्रश्नवाचकाः'''</big>
|-
|
| colspan="2" |<big>'''एकवचनम्'''</big>
| colspan="2" |<big>'''बहुवचनम्'''</big>
|-
|
|<big>
|<big>
|<big>''समीपे ''</big>
|<big>''दूरे''</big>
|-
|<big>'''पुलिंङ्गः'''</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>एते के ? </big>
|<big>ते के ?</big>
|-
|<big>'''स्त्रीलिङ्गः'''</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>सा का ?</big>
|<big>एताः काः ?</big>
|<big>ताः काः ?</big>
|-
|<big>'''नपुंसकलिङ्गः'''</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>तत् किम् ?</big>
|<big>एतानि कानि?</big>
|<big>तानि कानि?</big>
|}
=== <big>'''ध्यानेन पठतु'''</big> ===
{| class="wikitable"
|<big>'''[एकवचनम्] – बहुवचनम्'''</big>
Line 856 ⟶ 906:
|}
=== <big>'''ध्यानेन पठतु'''</big> ===
<big>छात्राः कुत्र गच्छन्ति । छात्राः विद्यालयं (विद्यालयः) गच्छन्ति ।</big>
<big>
<big>बालकाः किमर्थं विद्यालयं गच्छन्ति ? बालकाः विद्यालयम् अध्ययनाय (अध्ययनम्) गच्छन्ति। </big>
<big>तरुणाः किमर्थं चित्रालयं गच्छन्ति? तरुणाः चलचित्रदर्शनाय (चलचित्रदर्शनम्) चित्रालयं गच्छन्ति।</big>
<big>छात्राः किमर्थं पठन्ति? छात्राः ज्ञानार्जनाय [ज्ञानार्जनम्] पठन्ति।</big>
=== <big>'''बहुवचनान्तक्रियापदानाम् अभ्यासः'''</big> ===
==== <big>'''बहुवचनयुक्तानि प्रश्नवाक्यानि सम्यक् स्मरतु'''</big> ====
{| class="wikitable"
|
| colspan="4" |<big>'''प्रश्नवाचकाः'''</big>
|-
|
| colspan="2" |<big>'''एकवचनम्'''</big>
| colspan="2" |<big>'''बहुवचनम्'''</big>
|-
|
|<big>
|<big>
|<big>समीपे</big>
|<big>दूरे</big>
|-
|<big>'''पुलिंङ्गः'''</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>एते के ?</big>
|<big>ते के ?</big>
|-
|<big>'''स्त्रीलिङ्गः'''</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>सा का ?</big>
|<big>एताः काः ?</big>
|<big>ताः काः ?</big>
|-
|<big>'''नपुंसकलिङ्गः'''</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>तत् किम् ?</big>
|<big>एतानि कानि?</big>
|<big>तानि कानि?</big>
|}
=== <big>'''उदाहरणानुसारं रिक्तस्थानानि पूरयतु'''</big> ===
{| class="wikitable"
|<big>'''[एकवचनम्] – बहुवचनम्'''</big>
Line 969 ⟶ 1,027:
|
|<big>--- ?</big>
|<big>--- -
|<big>--- ----- ।</big>
|-
Line 975 ⟶ 1,033:
|
|<big>--- ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
Line 982 ⟶ 1,040:
|
|<big>--- ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
Line 989 ⟶ 1,047:
|
|
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
Line 996 ⟶ 1,054:
|
|<big>--- ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
Line 1,006 ⟶ 1,064:
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|<big>[
|
Line 1,020 ⟶ 1,078:
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|<big>[
|
Line 1,070 ⟶ 1,128:
|}
=== <big>'''प्रश्नोत्तरवाक्यानि पठित्वा कः कुत्र गच्छति इति लिखतु'''</big> ===
{| class="wikitable"
|<big>'''प्रश्नाः'''</big>
Line 1,117 ⟶ 1,176:
|}
=== <big>'''उदाहरणानुसारं प्रश्न-वाक्यानि उत्तर-वाक्यानि च लिखतु'''</big> ===
{| class="wikitable"
|
# <big>बालकाः</big>
# <big>
# <big>भवन्तः</big>
# <big>
# <big>मातरः</big>
# <big>
# <big>अध्यापिकाः</big>
# <big>
# <big>अग्रजाः</big>
# <big>
|
# <big>
# <big>
# <big>
# <big>
# <big>
# <big>
# <big>
# <big>
# <big>
# <big>
|
# <big>खादति</big>
Line 1,161 ⟶ 1,214:
# <big>गायति</big>
|}
<big>यथा ---</big>
# '''<big>बालकाः किं कुर्वन्ति? बालकाः फलम् / फलानि
# <big>छात्राः
# <big>भवन्तः
# <big>शिशवः
# <big>मातरः
# <big>बालिकाः
# <big>अध्यापिकाः ---- ------ ।</big>
# <big>
# <big>अग्रजाः
# <big>गायिकाः ----- ------ ।</big>
<big>'''[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/5/59/Lesson_16_corrected.pdf बहुवचनान्तानि क्रियापदानि (वर्तमानकालः / लट्लकारः) PDF]'''</big>
<big>'''[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/016%20-%20Bahuvachana%20Kriyapadani.ppsx बहुवचनान्तानि क्रियापदानि (वर्तमानकालः / लट्लकारः) PPTX with audio]'''</big>
<big>'''[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/016%20-%20Bahuvachana%20Kriyapadani%20NA.ppsx बहुवचनान्तानि क्रियापदानि (वर्तमानकालः / लट्लकारः) PPTX without audio]'''</big>
'''PAGE 16'''
|