13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bahuvacanam: Difference between revisions
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bahuvacanam (view source)
Revision as of 20:28, 6 April 2024
, 1 month agono edit summary
(Created page with "{{DISPLAYTITLE:बहुवचनम्}} '''<big>Home</big>''' बहुवचनम् ") |
No edit summary |
||
| (18 intermediate revisions by 3 users not shown) | |||
Line 1:
{{DISPLAYTITLE:१५. बहुवचनम्}}
===<big>चित्रं दृष्ट्वा विवरणं पठतु |</big>===
[[File:L15_Photo1.png|border|383x383px]]
<big>चित्रे</big> <big>बालकाः सन्ति | पुष्पाणि सन्ति | कुक्कुराः सन्ति | छात्राः सन्ति | नदी अस्ति | सूर्यः अस्ति | आकाशः अस्ति | पर्वताः सन्ति | तृणानि सन्ति |</big>
==== <big>'''उपरि दत्तानां पदानां रूपाणि''' –</big>====
{| class="wikitable"
|
|'''<big>एकवचनम्</big>'''
|'''<big>बहुवचनम्</big>'''
|-
|'''<big>अकारान्तः पुंलिङ्गः शब्दः</big>'''
|'''<big>कुक्कुरः</big>'''
|'''<big>कुक्कुराः</big>'''
|-
|'''<big>आकारान्तः स्त्रीलिङ्गः शब्दः </big>'''
|'''<big>बालिका</big>'''
|'''<big>बालिकाः</big>'''
|-
|'''<big>ईकारान्तः स्त्रीलिङ्गः शब्दः</big>'''
|'''<big>नदी</big>'''
|'''<big>नद्यः</big>'''
|-
|'''<big>अकारान्तः नपुंसकलिङ्गः शब्दः</big>'''
|'''<big>पुस्तकम्</big>'''
|'''<big>पुस्तकानि</big>'''
|}
{| class="wikitable"
| colspan="3" |'''<big><nowiki>“तद्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रूपाणि |</nowiki></big>'''
|-
|
|'''<big>एकवचनम्</big>'''
|'''<big>बहुवचनम्</big>'''
|-
|'''<big>पुंलिङ्गे</big>'''
|'''<big>सः </big>'''
|'''<big>ते</big>'''
|-
|'''<big>स्त्रीलिङ्गे</big>'''
|'''<big>सा </big>'''
|'''<big>ताः </big>'''
|-
|'''<big>नपुंसकलिङ्गे </big>'''
|'''<big>तत् </big>'''
|'''<big>तानि </big>'''
|}
{| class="wikitable"
| colspan="3" |'''<big><nowiki>“एतद्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रूपाणि |</nowiki></big>'''
|-
|
|'''<big>एकवचनम्</big>'''
| '''<big>बहुवचनम्</big>'''
|-
|'''<big>पुंलिङ्गे </big>'''
|'''<big>एषः </big>'''
|'''<big>एते </big>'''
|-
|'''<big>स्त्रीलिङ्गे </big>'''
|'''<big>एषा </big>'''
|'''<big>एताः </big>'''
|-
|'''<big>नपुंसकलिङ्गे </big>'''
|'''<big>एतत् </big>'''
|'''<big>एतानि </big>'''
|}
{| class="wikitable"
| colspan="3" |'''<big><nowiki>“किम्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रुपाणि |</nowiki></big>'''
|-
|
|'''<big>एकवचनम्</big>'''
|'''<big>बहुवचनम्</big>'''
|-
|'''<big>पुंलिङ्गे </big>'''
|'''<big>कः </big>'''
|'''<big>के </big>'''
|-
|'''<big>स्त्रीलिङ्गे </big>'''
|'''<big>का</big>'''
|'''<big>काः </big>'''
|-
|'''<big>नपुंसकलिङ्गे </big>'''
|'''<big>किम् </big>'''
|'''<big>कानि </big>'''
|}
====<big>अकारान्तपुंलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |</big>====
{| class="wikitable"
![[File:L15 Photo3.png|center|frameless]]
![[File:L15 Photo2.png|center|frameless|441x441px]]
|}
====''' <big>आकारान्तस्त्रीलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |</big> '''====
{| class="wikitable"
![[File:L15 Photo5.png|center|frameless]]
![[File:L15 Photo4.png|center|frameless]]
|}
====''' <big>ईकारान्तस्त्रीलिङ्गानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |</big> '''====
{| class="wikitable"
![[File:L15 Photo7.png|center|frameless]]
![[File:L15 Photo6.png|center|frameless]]
|}
====''' <big>अकारान्तनपुंसकलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |</big> ''' ====
{| class="wikitable"
![[File:L15 Photo9.png|center|frameless]]
![[File:L15 Photo8.png|center|frameless]]
|}
==='''१. रिक्तेषु स्थलेषु बहुवचनरूपाणि लिखतु |''' ===
====<big>अकारान्ताः पुंलिङ्गशब्दाः</big> ====
{| class="wikitable"
|'''<big>एकवचनम् </big>'''
|'''<big>बहुवचनम् </big>'''
|'''<big>पदस्य अर्थः </big>'''
|-
|'''<big>बालकः </big>'''
|'''<big>बालकाः </big>'''
|'''<big>Boy</big>'''
|-
|'''<big>शिक्षकः </big>'''
|
|'''<big>Teacher</big>'''
|-
|'''<big>चषकः </big>'''
|
|'''<big>Cup</big>'''
|-
|'''<big>घटः </big>'''
|
|'''<big>Pot</big>'''
|-
|'''<big>चमसः </big>'''
|
|'''<big>Spoon</big>'''
|-
|'''<big>मन्थानः </big>'''
|
|'''<big>Churning Stick</big>'''
|-
|'''<big>करण्ड्कः </big>'''
|
|'''<big>Basket</big>'''
|-
|'''<big>अग्रजः </big>'''
|
|'''<big>Elder Brother</big>'''
|-
|'''<big>अनुजः </big>'''
|
|'''<big>Younger Brother</big>'''
|-
|'''<big>कर्णः </big>'''
|
|'''<big>Ear</big>'''
|}
====<big>आकारान्ताः स्त्रीलिङ्गशब्दाः </big>====
{| class="wikitable"
|'''<big>एकवचनम् </big>'''
|'''<big>बहुवचनम् </big>'''
|'''<big>पदस्य अर्थः </big>'''
|-
|'''<big>लता </big>'''
|'''<big>लताः </big>'''
|'''<big>Creeper</big>'''
|-
|'''<big>बालिका </big>'''
|
|'''<big>Girl</big>'''
|-
|'''<big>छुरिका </big>'''
|
|'''<big>Knife</big>'''
|-
|'''<big>स्थालिका </big>'''
|
|'''<big>Plate</big>'''
|-
|'''<big>अग्निपेटिका</big>'''
|
|'''<big>Match Box</big>'''
|-
|'''<big>अजा </big>'''
|
|'''<big>Goat (Female)</big>'''
|-
|'''<big>कथा</big>'''
|
|'''<big>Story</big>'''
|-
|'''<big>उत्पीठिका</big>'''
|
|'''<big>Table</big>'''
|-
|'''<big>गायिका</big>'''
|
|'''<big>Singer (Female)</big>'''
|-
|'''<big>छात्रा </big>'''
|
|'''<big>Student (Female)</big>'''
|}
===='''<big>ईकारान्ताः स्त्रीलिङ्गशब्दाः</big>''' ====
{| class="wikitable"
| '''<big>एकवचनम् </big>'''
|'''<big>बहुवचनम् </big>'''
|'''<big>पदस्य अर्थः </big>'''
|-
|'''<big>क्षेपणी </big>'''
|'''<big>क्षेपण्यः </big>'''
|'''<big>Rocket</big>'''
|-
|'''<big>कर्तरी </big>'''
|
|'''<big>Scissor</big>'''
|-
|'''<big>आकाशवाणी </big>'''
|
|'''<big>Radio</big>'''
|-
|'''<big>घटी </big>'''
|
|'''<big>Clock</big>'''
|-
|'''<big>दर्वी </big>'''
|
|'''<big>Ladle</big>'''
|-
|'''<big>द्रोणी </big>'''
|
|'''<big>Bucket</big>'''
|-
|'''<big>नटी </big>'''
|
|'''<big>Actress</big>'''
|-
|'''<big>नदी </big>'''
|
|'''<big>River</big>'''
|-
|'''<big>नर्तकी </big>'''
|
|'''<big>Dancer (Female)</big>'''
|-
|'''<big>पट्टी</big>'''
|
|'''<big>Bandage</big>'''
|}
===='''<big>अकारान्ताः नपुंसकलिङ्गशब्दाः</big>'''====
{| class="wikitable"
|'''<big>एकवचनम् </big>'''
|'''<big>बहुवचनम् </big>'''
|'''<big>पदस्य अर्थः </big>'''
|-
|'''<big>फलम् </big>'''
|'''<big> फलानि</big>'''
|'''<big>Fruit</big>'''
|-
|'''<big>आभरणम् </big>'''
|
|'''<big>Ornament</big>'''
|-
|'''<big>आम्रम् </big>'''
|
|'''<big>Mango</big>'''
|-
|'''<big>कारयानम्</big>'''
|
|'''<big>Car</big>'''
|-
|'''<big>चक्रम् </big>'''
|
|'''<big>Wheel</big>'''
|-
|'''<big>चरणम् </big>'''
|
|'''<big>Foot</big>'''
|-
|'''<big>छत्रम् </big>'''
|
|'''<big>Umbrella</big>'''
|-
|'''<big>जलम् </big>'''
|
|'''<big>Water</big>'''
|-
| '''<big>तक्रम् </big>'''
|
|'''<big>Buttermilk</big>'''
|-
|'''<big>दलम् </big>'''
|
|'''<big>Petal</big>'''
|}
===<big>२. उदाहरणं दृष्ट्वा अकारान्त- पुंलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु</big>===
<big>'''१. एषः क्लेशः | एते क्लेशाः | Difficulty'''</big>
<big>२. एषः संशयः | __ _________ | Doubt</big>
<big>३. ___ व्याधः | ___ _________ | Hunter</big>
<big>४. ___ खगः | ___ _________ | Bird</big>
<big>५. ___ विहगः | ___ _________ | Bird</big>
<big>६. ___ तडागः | ___ _________ | Lake</big>
<big>७. ___ पिञ्जः | ___ _________ | Switch</big>
<big>८. ___ शौचालयः | ___ _________ | Toilet</big>
<big>९. ___ कटः | ___ _________ | Mat/Carpet</big>
<big>१०. ___ देशः ___ _________ | Nation</big>
<big>११. --- सः लेखः | ते लेखाः | Article</big>
<big>१२. ___ मन्थानः | ___ _________ | Churning Stick</big>
<big>१३. ___ दण्डः | ___ _________ | Stick</big>
<big>१४. ___ शिष्यः | ___ _________ | Student </big>
<big>१५. ___ सरोवरः | ___ _________ | Lake</big>
<big>१६. ___ केशः | ___ _________ | Hair</big>
<big>१७. ___ आसन्दः | ___ _________ | Chair</big>
<big>१८. ___ क्षणः | ___ _________ | Occasion</big>
<big>१९. ___ पिकः | ___ _________ | Cuckoo</big>
<big>२०. ___ धनिकः | _________ | Rich Man</big>
===<big>३. उदाहरणं दृष्ट्वा आकारान्त- स्त्रीलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु</big>===
<big>'''१. एषा स्नुषा | एताः स्नुषाः | Daughter-in-law'''</big>
<big>२. ___ नलिका । __ _________ | Pipe/Tube</big>
<big>३. ___ शर्करा | ___ _________ | Sugar</big>
<big>४. ___ छुरिका | ___ _________ | Knife</big>
<big>५. ___ स्थालिका | ___ _________ | Plate</big>
<big>६. ___ पाचिका | ___ _________ | Cook (Female)</big>
<big>७. ___ तुला | __ _________ | Balance</big>
<big>८. ___ नौका | ___ _________ | Boat</big>
<big>९. ___ निशा | ___ _________ | Night</big>
<big>१०. ___ सा गोशाला | ताः गोशालाः | Cow-shed</big>
<big>११. ___ सञ्चिका | ___ _________ | Computer file</big>
<big>१२. ___ पाकशाला | ___ _________ | Kitchen</big>
<big>१३. ___ पीठिका | ___ _________ | Table</big>
<big>१४. ___ पत्रिका | ___ _________ | Magazine</big>
<big>१५. ___ धाविका | ___ _________ | Runner (Female)</big>
<big>१६. ___ निधानिका | __ _________ | Shelf</big>
<big>१७. ___ परिचारिका | ___ _________ | Maid-servant</big>
<big>१८. ___ पाञ्चालिका | ___ _________ | Doll</big>
<big>१९. ___ भाषा | ___ _________ | Language</big>
<big>२०. ___ मरीचिका | ___ _________ | Chilly</big>
===<big>४. उदाहरणं दृष्ट्वा ईकारान्त- स्त्रीलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु</big>===
<big>१. एषा अङ्कनी | एताः अङ्कन्यः | Pencil</big>
<big>२. ___ पितामही |___ _ _ | Grandmother (Paternal)</big>
<big>३. ___ पत्रसूची |___ _________ | Paper Clip</big>
<big>४. ___ नर्तकी |___ _________ | Dancer (Female)</big>
<big>५. ___ सम्मार्जनी |___ _________ | Broom</big>
<big>६. ___ वेल्लनी |___ _________ | Rolling Pin</big>
<big>७. ___ सूची |___ _________ | Needle</big>
<big>८. ___ मयूरी |___ _________ | Peacock</big>
<big>९. ___ जननी |___ _________ | Mother</big>
<big>१०. ___ सा अवसर्पिणी | ताः अवसर्पिण्यः | Slide</big>
<big>११. ___ चालनी |___ _________ | Filter/Sieve</big>
<big>१२. ___ जलकूपी |___ _________ | Water Bottle</big>
<big>१३. ___ दूरवाणी |___ _________ | Telephone</big>
<big>१४. ___ द्विचक्री |___ _________ | Two-Wheeler</big>
<big>१५. ___ धरणी |___ _________ | Earth</big>
<big>१६. ___ भगिनी |___ _________ | Sister</big>
<big>१७. ___ मषी |___ _________ | Ink</big>
<big>१८. ___ युवती |___ _________ | Maiden</big>
<big>१९. ___ वर्णलेखनी |___ _________ | Sketch Pen</big>
<big>२०. ___ हस्तघटी |___ _________ | Wristwatch</big>
=== <big>५. उदाहरणं दृष्ट्वा अकारान्त- नपुंसकलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु</big>===
<big>१. एतत् आर्द्रम् | एतानि आर्द्राणि | Ginger</big>
<big>२. ___ आलुकम् |___ _________ | Potato</big>
<big>३. ___ उदरम् | ___ _________ | Stomach</big>
<big>४. ___ ओदनम् |___ _________ | Cooked Rice </big>
<big>५. ___ कङ्कणम् |___ _________ | Bangle</big>
<big>६. ___ कृष्णफलकम् |___ _________ | Blackboard</big>
<big>७. ___ घृतम् |___ _________ | Ghee</big>
<big>८. ___ चन्दनम् |___ _________ | Sandalwood</big>
<big>९. ___ चूर्णं |___ _________ | Powder</big>
<big>१०. ___ तत् दलम् | तानि दलानि | Petal</big>
<big>११. ___ दुग्धम् |___ _________ | Milk</big>
<big>१२. ___ नक्षत्रम् |___ _________ | Star</big>
<big>१३. ___ नगरम् |___ _________ | City</big>
<big>१४. ___ नयनम् |___ _________ | Eye</big>
<big>१५. ___ पनसम् |___ _________ | Jack-fruit</big>
<big>१६. ___ पयोहिमम् |__ _________ | Ice Cream</big>
<big>१७. ___ त्रिशूलम् |___ _________ | Trident</big>
<big>१८. ___ फेनकम् |___ _________ | Soap</big>
<big>१९. ___ नाटकम् |___ _________ | Drama</big>
<big>२०. ___ पात्रम् |___ _________ | Vessel</big>
'''<big>[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/1/10/Lesson_15_corrected.pdf बहुवचनम् PDF]</big>'''
[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/015%20-%20Bahuvachanam.ppsx '''<big>बहुवचनम् PPTX with audio</big>''']
[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/015%20-%20Bahuvachanam%20NA.ppsx '''<big>बहुवचनम् PPTX without audio</big>''']
'''PAGE 15'''
| |||