13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bahuvacanam: Difference between revisions
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bahuvacanam (view source)
Revision as of 17:07, 11 May 2023
, 1 year agono edit summary
No edit summary |
No edit summary |
||
Line 1:
== '''बहुवचनम्''' ==
{{DISPLAYTITLE:बहुवचनम्}}
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']]
<big>चित्रम् दृष्ट्वा तस्य विवरणम् पठन्तु |</big>
[[File:L15 Photo1.png|border|center]]
<big>बालकाः सन्ति | पुष्पाणि सन्ति | कुक्कुराः सन्ति | पुष्पाः सन्ति | छात्राः सन्ति | नदी अस्ति | सूर्यः अस्ति | आकाशः अस्ति |</big>
<big>रूपाणि –</big>
{| class="wikitable"
|
|'''<big>एकवचनम्</big>'''
|'''<big>बहुवचनम्</big>'''
|-
|'''<big>अकारान्त पुंलिङ्गः </big>'''
|'''<big>मयूरः</big>'''
|'''<big>मयूराः</big>'''
|-
|'''<big>आकारान्त स्त्रीलिङ्गः </big>'''
|'''<big>बालिका</big>'''
|'''<big>बालिकाः</big>'''
|-
|'''<big>ईकारान्त स्त्रीलिङ्गः</big>'''
|'''<big>नदी</big>'''
|'''<big>नद्यः</big>'''
|-
|'''<big>अकारान्त नपुंसकलिङ्गः </big>'''
|'''<big>पुस्तकम्</big>'''
|'''<big>पुस्तकानि</big>'''
|}
{| class="wikitable"
| colspan="3" |'''<big><nowiki>“तद्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रुपाणि |</nowiki></big>'''
|-
|
|'''<big>एकवचनम्</big>'''
|'''<big>बहुवचनम्</big>'''
|-
|'''<big>पुंलिङ्गः </big>'''
|'''<big>सः </big>'''
|'''<big>ते</big>'''
|-
|'''<big>स्त्रीलिङ्गः </big>'''
|'''<big>सा </big>'''
|'''<big>ताः </big>'''
|-
|'''<big>नपुंसकलिङ्गः </big>'''
|'''<big>तत् </big>'''
|'''<big>तानि </big>'''
|}
{| class="wikitable"
| colspan="3" |'''<big><nowiki>“एतद्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रुपाणि |</nowiki></big>'''
|-
|
|'''<big>एकवचनम्</big>'''
|'''<big>बहुवचनम्</big>'''
|-
|'''<big>पुंलिङ्गः </big>'''
|'''<big>एषः </big>'''
|'''<big>एते </big>'''
|-
|'''<big>स्त्रीलिङ्गः </big>'''
|'''<big>एषा </big>'''
|'''<big>एताः </big>'''
|-
|'''<big>नपुंसकलिङ्गः </big>'''
|'''<big>एतत् </big>'''
|'''<big>एतानि </big>'''
|}
{| class="wikitable"
| colspan="3" |'''<big><nowiki>“किम्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रुपाणि |</nowiki></big>'''
|-
|
|'''<big>एकवचनम्</big>'''
|'''<big>बहुवचनम्</big>'''
|-
|'''<big>पुंलिङ्गः </big>'''
|'''<big>कः </big>'''
|'''<big>के </big>'''
|-
|'''<big>स्त्रीलिङ्गः </big>'''
|'''<big>का</big>'''
|'''<big>काः </big>'''
|-
|'''<big>नपुंसकलिङ्गः </big>'''
|'''<big>किम् </big>'''
|'''<big>कानि </big>'''
|}
{| class="wikitable"
|+'''<big>अकारान्त पुंलिङ्गे एकवचानस्य बहुवचानस्य च प्रयोगान् जानीत |</big>'''
![[File:L15 Photo3.png|center|frameless]]
![[File:L15 Photo2.png|center|frameless|441x441px]]
|}
{| class="wikitable"
|+'''<big>आकारान्त स्त्रिलिङ्गे एकवचानस्य बहुवचानस्य च प्रयोगान् जानीत |</big>'''
![[File:L15 Photo5.png|center|frameless]]
![[File:L15 Photo4.png|center|frameless]]
|}
{| class="wikitable"
|+'''<big>ईकारान्त स्त्रिलिङ्गे एकवचानस्य बहुवचानस्य च प्रयोगान् जानीत |</big>'''
![[File:L15 Photo7.png|center|frameless]]
![[File:L15 Photo6.png|center|frameless]]
|}
{| class="wikitable"
|+'''<big>अकारान्त नपुंसकलिङ्गे एकवचानस्य बहुवचानस्य च प्रयोगान् जानीत |</big>'''
![[File:L15 Photo9.png|center|frameless]]
![[File:L15 Photo8.png|center|frameless]]
|}
=== १. रक्तेषु स्थलेषु बहुवचनरूपाणि लिखतु | ===
{| class="wikitable"
|+अकारान्त पुंलिङ्गः पदानि ।
|'''<big>एकवचनम् </big>'''
|'''<big>बहुवचनम् </big>'''
|'''<big>पदस्य अर्थः </big>'''
|-
|'''<big>बालकः </big>'''
|'''<big>बालकाः </big>'''
|'''<big>Boy</big>'''
|-
|'''<big>शिक्षकः </big>'''
|
|'''<big>Teacher</big>'''
|-
|'''<big>चषकः </big>'''
|
|'''<big>Cup</big>'''
|-
|'''<big>घटः </big>'''
|
|'''<big>Pot</big>'''
|-
|'''<big>चमसः </big>'''
|
|'''<big>Spoon</big>'''
|-
|'''<big>मन्थानः </big>'''
|
|'''<big>Churning Stick</big>'''
|-
|'''<big>करन्डकः </big>'''
|
|'''<big>Basket</big>'''
|-
|'''<big>अग्रजः </big>'''
|
|'''<big>Elder Brother</big>'''
|-
|'''<big>अनुजः </big>'''
|
|'''<big>Younger Brother</big>'''
|-
|'''<big>कर्णः </big>'''
|
|'''<big>Ear</big>'''
|}
{| class="wikitable"
|+आकारान्त स्त्रीलिङ्ग पदानि ।
|'''<big>एकवचनम् </big>'''
|'''<big>बहुवचनम् </big>'''
|'''<big>पदस्य अर्थः </big>'''
|-
|'''<big>लता </big>'''
|'''<big>लताः </big>'''
|'''<big>Creeper</big>'''
|-
|'''<big>बालिका </big>'''
|
|'''<big>Girl</big>'''
|-
|'''<big>छुरिका </big>'''
|
|'''<big>Knife</big>'''
|-
|'''<big>स्थालिका </big>'''
|
|'''<big>Plate</big>'''
|-
|'''<big>अग्निपेटिका</big>'''
|
|'''<big>Match Box</big>'''
|-
|'''<big>अजा </big>'''
|
|'''<big>Goat (Female)</big>'''
|-
|'''<big>कथा</big>'''
|
|'''<big>Story</big>'''
|-
|'''<big>उत्पीठिका</big>'''
|
|'''<big>Table</big>'''
|-
|'''<big>गायिका</big>'''
|
|'''<big>Singer (Female)</big>'''
|-
|'''<big>छात्रा </big>'''
|
|'''<big>Student (Female)</big>'''
|}
{| class="wikitable"
|+'''ईकारान्त स्त्रीलिङ्ग पदानि ।'''
|'''<big>एकवचनम् </big>'''
|'''<big>बहुवचनम् </big>'''
|'''<big>पदस्य अर्थः </big>'''
|-
|'''<big>क्षेपणी </big>'''
|'''<big>क्षेपण्यः </big>'''
|'''<big>Rocket</big>'''
|-
|'''<big>कर्तरी </big>'''
|
|'''<big>Scissor</big>'''
|-
|'''<big>आकाशवणी </big>'''
|
|'''<big>Radio</big>'''
|-
|'''<big>घटी </big>'''
|
|'''<big>Clock</big>'''
|-
|'''<big>दर्वी </big>'''
|
|'''<big>Ladle</big>'''
|-
|'''<big>द्रोणी </big>'''
|
|'''<big>Bucket</big>'''
|-
|'''<big>नटी </big>'''
|
|'''<big>Actress</big>'''
|-
|'''<big>नदी </big>'''
|
|'''<big>River</big>'''
|-
|'''<big>नर्तकी </big>'''
|
|'''<big>Dancer (Female)</big>'''
|-
|'''<big>पट्टी</big>'''
|
|'''<big>Bandage</big>'''
|}
{| class="wikitable"
|+'''<big>अकारान्त नपुंसकलिङ्गः पदानि ।</big>'''
|'''<big>एकवचनम् </big>'''
|'''<big>बहुवचनम् </big>'''
|'''<big>पदस्य अर्थः </big>'''
|-
|'''<big>फलम् </big>'''
|'''<big> फलानि</big>'''
|'''<big>Fruit</big>'''
|-
|'''<big>आभरणम् </big>'''
|
|'''<big>Ornament</big>'''
|-
|'''<big>आम्रम् </big>'''
|
|'''<big>Mango</big>'''
|-
|'''<big>कार्यानम्</big>'''
|
|'''<big>Car</big>'''
|-
|'''<big>चाक्रम् </big>'''
|
|'''<big>Wheel</big>'''
|-
|'''<big>चरणम् </big>'''
|
|'''<big>Foot</big>'''
|-
|'''<big>छत्रम् </big>'''
|
|'''<big>Umbrella</big>'''
|-
|'''<big>जलम् </big>'''
|
|'''<big>Water</big>'''
|-
|'''<big>तक्रम् </big>'''
|
|'''<big>Buttermilk</big>'''
|-
|'''<big>दलम् </big>'''
|
|'''<big>Petal</big>'''
|}
=== २. उदाहरणं दृष्ट्वा अकारान्त पुंलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पुरयन्तु – ===
=== '''<big>१. एषः क्लेशः | एते क्लेशाः | Difficulty</big>''' ===
'''<big>२. एषः संशयः | __ _________ | Doubt</big>'''
'''<big>३. ___ व्याधः | ___ _________ | Hunter</big>'''
'''<big>४. ___ खगः | ___ _________ | Bird</big>'''
'''<big>५. ___ विहगः | ___ _________ | Bird</big>'''
'''<big>६. ___ तडागः | ___ _________ | Lake</big>'''
'''<big>७. ___ पिञ्जः | ___ _________ | Switch</big>'''
'''<big>८. ___ शौचालयः | ___ _________ | Toilet</big>'''
'''<big>९. ___ कटः | ___ _________ | Mat/Carpet</big>'''
'''<big>१०. ___ देशः ___ _________ | Nation</big>'''
'''<big>११. --- सः लेखः ते लेखाः | Article</big>'''
'''<big>१२. ___ मन्थानः | ___ _________ | Churning Stick</big>'''
'''<big>१३. ___ दण्डः | ___ _________ | Stick</big>'''
'''<big>१४. ___ शिष्यः | ___ _________ | Student </big>'''
'''<big>१५. ___ सरोवरः | ___ _________ | Lake</big>'''
'''<big>१६. ___ केशः | ___ _________ | Hair</big>'''
'''<big>१७. ___ आसन्दः | ___ _________ | Chair</big>'''
'''<big>१८. ___ क्षणः | ___ _________ | Occasion</big>'''
'''<big>१९. ___ पिकः | ___ _________ | Cuckoo</big>'''
'''<big>२०. ___ धनिकः | _________ | Rich Man</big>'''
=== ३. उदाहरणं दृष्ट्वा आकारान्त स्त्रीलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पुरयन्तु – ===
'''<big>१. एषा स्नुषा | एताः स्नुषाः | Daughter-in-law</big>'''
'''<big>२. ___ नलिका । __ _________ | Pipe/Tube</big>'''
'''<big>३. ___ शर्करा | ___ _________ | Sugar</big>'''
'''<big>४. ___ छुरिका | ___ _________ | Knife</big>'''
'''<big>५. ___ स्थालिका | ___ _________ | Plate</big>'''
'''<big>६. ___ पाचिका | ___ _________ | Cook (Female)</big>'''
'''<big>७. ___ तुला | __ _________ | Balance</big>'''
'''<big>८. ___ नौका | ___ _________ | Boat</big>'''
'''<big>९. ___ निशा | ___ _________ | Night</big>'''
'''<big>१०. --- सा गोशाला | ताः गोशालाः | Cow-shed</big>'''
'''<big>११. ___ सञ्चिका | ___ _________ | File</big>'''
'''<big>१२. ___ पाकशाला | ___ _________ | Kitchen</big>'''
'''<big>१३. ___ पीठिका | ___ _________ | Table</big>'''
'''<big>१४. ___ पत्रिका | ___ _________ | Magazine</big>'''
'''<big>१५. ___ धाविका | ___ _________ | Runner (Female)</big>'''
'''<big>१६. ___ निधानिका | __ _________ | Shelf</big>'''
'''<big>१७. ___ परिचारिका | ___ _________ | Maid-servant</big>'''
'''<big>१८. ___ पाञ्चालिका | ___ _________ | Doll</big>'''
'''<big>१९. ___ भाषा | ___ _________ | Language</big>'''
'''<big>२०. ___ मरीचिका | ___ _________ | Chilly</big>'''
=== ४. उदाहरणं दृष्ट्वा ईकारान्त स्त्रीलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पुरयन्तु – ===
'''<big>१. एषा अङ्कनी | एताः अङ्कन्यः | Pencil</big>'''
'''<big>२. ___ पितामही | ___ _ _ | Grandmother (Paternal)</big>'''
'''<big>३. ___ पत्रसूची | ___ _________ | Paper Clip</big>'''
'''<big>४. ___ नर्तकी | ___ _________ | Dancer (Female)</big>'''
'''<big>५. ___ सम्मार्जनी | ___ _________ | Broom</big>'''
'''<big>६. ___ वेल्लनी | ___ _________ | Rolling Pin</big>'''
'''<big>७. ___ सूची | ___ _________ | Needle</big>'''
'''<big>८. ___ मयूरी | ___ _________ | Peacock</big>'''
'''<big>९. ___ जननी | ___ _________ | Mother</big>'''
'''<big>१०. ---सा अवसर्पिणी | ताः अवसर्पिण्यः | Slide</big>'''
'''<big>११. ___ चालनी | ___ _________ | Filter/Sieve</big>'''
'''<big>१२. ___ जलकूपी | ___ _________ | Water Bottle</big>'''
'''<big>१३. ___ दुरवाणी | ___ _________ | Telephone</big>'''
'''<big>१४. ___ द्विचक्री | ___ _________ | Two-Wheeler</big>'''
'''<big>१५. ___ धरणी | ___ _________ | Earth</big>'''
'''<big>१६. ___ भगिनी | ___ _________ | Sister</big>'''
'''<big>१७. ___ मषी | ___ _________ | Ink</big>'''
'''<big>१८. ___ युवती | ___ _________ | Maiden</big>'''
'''<big>१९. ___ वर्णलेखनी | ___ _________ | Sketch Pen</big>'''
'''<big>२०. ___ हस्तघती | ___ _________ | Wristwatch</big>'''
=== ५. उदाहरणं दृष्ट्वा अकारान्त नपुंसकलिङ्गः रिक्तस्थानेषु पुरयन्तु – ===
'''<big>१. एतत् आर्द्रम् | एतानि आर्द्राणि | Ginger</big>'''
'''<big>२. ___ आलुकम् | ___ _________ | Potato</big>'''
'''<big>३. ___ उदरम् | ___ _________ | Stomach</big>'''
'''<big>४. ___ ओदनम् | ___ _________ | Cooked Rice </big>'''
'''<big>५. ___ कङ्कणम् | ___ _________ | Bangle</big>'''
'''<big>६. ___ कृष्णफलकम् | ___ _________ | Blackboard</big>'''
'''<big>७. ___ घृतम् | ___ _________ | Ghee</big>'''
'''<big>८. ___ चन्दनम् | ___ _________ | Sandalwood</big>'''
'''<big>९. ___ चूर्णं | ___ _________ | Powder</big>'''
'''<big>१०. --- तत् दलम् | तानि दलानि | Petal</big>'''
'''<big>११. ___ दुग्धम् | ___ _________ | Milk</big>'''
'''<big>१२. ___ नक्षत्रम् | ___ _________ | Star</big>'''
'''<big>१३. ___ नगरम् | ___ _________ | City</big>'''
'''<big>१४. ___ नयनम् | ___ _________ | Eye</big>'''
'''<big>१५. ___ पनसम् | ___ _________ | Jackfruit</big>'''
'''<big>१६. ___ पयोहिमम् | __ _________ | Ice Cream</big>'''
'''<big>१७. ___ त्रिशूलम् | ___ _________ | Trident</big>'''
'''<big>१८. ___ फेनकम् | ___ _________ | Soap</big>'''
'''<big>१९. ___ नाटकम् | ___ _________ | Drama</big>'''
'''<big>२०. ___ पात्रम् | ___ _________ | Vessel</big>'''
| |||