Samskrita Vyakaranam

13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bhUtakAlakRtantarUpANi: Difference between revisions

Page Discussion

13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bhUtakAlakRtantarUpANi (view source)

Revision as of 18:08, 11 May 2024

4,160 bytes added ,  1 month ago
no edit summary
VisualWikitext
No edit summary
No edit summary
 
(23 intermediate revisions by 3 users not shown)
Line 1:
{{DISPLAYTITLE:भूतकालकृतन्तरूपाणि२६. भूतकालकृदन्तरूपाणि}}
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']]
 
== <big>'''भूतकालभूतकाले -तिङन्तरूपाणि (लङ्‌लकारः )/कृदन्तरूपाणि''' (क्त अपि च क्तवतु) च</big> ==
   
 
=== '''<big>भूतकालः (लङ्‌लकारः )पठ्-धातोः भूतकाले तिङन्तरूपाणि</big>''' ===
<big>'''परस्मैपदि क्रियापदम् [पठ् धातुः]– भूतकालरूपाणि'''</big>
        
 
==== <big>परस्मैपदी क्रियापदम् [पठ् धातुः]– भूतकालरूपाणि</big> ====
{| class="wikitable"
|
| colspan="2" |<big>लिङ्गम्/वचनम्</big>
| colspan="2" | <big>एकवचनम्'''वर्तमानकालः'''</big>
| colspan="23" | <big>बहुवचनम्  '''भूतकालः'''</big>
|-
| colspan="2" | <big>प्र.पुरुषः पु./ वचनम्</big>
| colspan="2" |<big>अपठत्एकवचनम्</big>
| colspan="2" |<big>अपठन्बहुवचनम्</big>
| colspan="2" |<big>एकवचनम्</big>
|<big>बहुवचनम्  </big>
|-
| colspan="2" | <big>मप्र. पु.</big>
| colspan="2" |<big>अपठःपठति</big>
| colspan="2" |<big>अपठतपठन्ति</big>
| colspan="2" |<big>अपठत्</big>
|<big>अपठन्</big>
|-
| colspan="2" | <big>उम. पु.</big>
| colspan="2" |<big>अपठम्पठसि</big>
| colspan="2" |<big>अपठाम  पठथ</big>
| colspan="2" |<big>अपठः</big>
|<big>अपठत</big>
|-
|<big>उ. पु.</big>
|<big>पठामि</big>
|<big>पठामः</big>
| colspan="2" |<big>अपठम्</big>
|<big>अपठाम  </big>
|}
 
 
==== <big>आत्मनेपदि क्रियापदम् [वद् धातुः] - भूतकालरूपाणि</big> ====
===<big>'''आत्मनेपदि क्रियापदम् [वन्द् धातुः] - भूतकालरूपाणि'''</big>===
{| class="wikitable"
|
|<big>लिङ्गम्/वचनम्</big>
| colspan="2" |<big>एकवचनम्'''वर्तमानकालः'''</big>
| colspan="23" |<big>बहुवचनम्  '''भूतकालः'''</big>
|-
| <big>प्र.पुरुषः पु./वचनम्</big>
| colspan="2" |<big>अवन्दतएकवचनम्</big>
| colspan="2" |<big>अवन्दन्तबहुवचनम्  </big>
|<big>एकवचनम्</big>
|<big>बहुवचनम्  </big>
|
|-
| <big>मप्र. पु.</big>
| colspan="2" |<big>अवन्दथाःवन्दते</big>
| colspan="2" |<big>अवन्दध्वम्वन्दन्ते</big>
|<big>अवन्दत</big>
|<big>अवन्दन्त</big>
|
|-
| <big>उम. पु.</big>
| colspan="2" |<big>अवन्देवन्दसे</big>
| colspan="2" |<big>अवन्दामहि  वन्दध्वे</big>
|<big>अवन्दथाः</big>
|<big>अवन्दध्वम्</big>
|
|-
|<big>उ. पु.</big>
|<big>वन्दे</big>
|<big>वन्दामहे</big>
|<big>अवन्दे</big>
|<big>अवन्दामहि  </big>
|
|}
 
 
<big>अस् धातोः रूपाणि</big>
===<big>'''अस् धातोः भूतकाले तिङन्तरूपाणि'''</big>===
{| class="wikitable"
|
| colspan="2" |<big>'''वर्तमानकालः '''</big>
| colspan="2" |<big>'''भूतकालः '''</big>
|-
|
|<big>एकवचनम् </big>
|<big>बहुवचनम् </big>
|<big>एकवचनम् </big>
|<big>बहुवचनम् </big>
|-
|<big>प्र.पु. </big>
|<big>अस्ति </big>
|<big>सन्ति </big>
|<big>आसीत् </big>
|<big>आसन् </big>
|-
|<big>म. पु. </big>
|<big>असि</big>
|<big>स्थ</big>
|<big>आसीः</big>
|<big>आस्त</big>
|-
|<big>उ.पु. </big>
|<big>अस्मि </big>
|<big>स्मः </big>
|<big>आसम् </big>
|<big>आस्म </big>
|}
 
 
=== <big>'''कृदन्तरूपाणि'''</big>  '''- <big>क्त अपि च क्तवतु</big>'''===
<big>कृत्क्त –अपि प्रत्ययौच क्तवतु धातोःइति परतःकृत्प्रत्ययाः भूतकालार्थे विहितःविहिताः स्यात्।भवन्ति।</big>
 
<big>धातोः पुरतः</big> <big>कृत्‌-प्रत्ययस्य योजनेन प्रातिपदिकस्य</big> निर्मिति<big>निर्माणं भवत्।भवति</big><big>।  </big>
 
<big>आहत्य कृदन्त रूपाणिकृदन्तरूपाणि त्रिषु लिङ्‌गेषु, त्रिषु-वचनेषु, सप्तसु विभक्तिषु च भवन्ति ।</big>
 
 
====<big>'''क्त्वान्तरूपम्'''</big> ====
{| class="wikitable"
|<big>'''लिङ्गम्/वचनम्'''</big>
|<big>'''एकवचनम्'''</big>
|<big>'''बहुवचनम्'''  </big>
|-
| <big>पुंलिङ्गे</big>
|<big>पठितवान्</big>
|<big>पठितवन्तः</big>
|-
| <big>स्त्रीलिङ्गे</big>
|<big>पठितवती</big>
|<big>पठितवत्यपठितवत्यः</big>
|-
|<big>नपुंसकलिङ्गे</big>
|<big>पठितवत् /वद्</big>
|<big>पठितवन्ती</big>
|}
 
==== <big>'''ध्यानेन् पठतु ---'''</big> ====
{| class="wikitable"
! colspan="1" rowspan="3" |एकवचनम्
 
====<big>ध्यानेन् पठतु ---</big>====
वर्तमानकालः/
{| class="wikitable"
! colspan="1" rowspan="3" |<big>एकवचनम्</big>
 
<big>वर्तमानकालः/लट्‌लकारः</big>
 
<big>[मूलधातुः] </big>
! colspan="6" |<big>भूतकृदन्तरूपाणि ('''क्त्वान्तरूपाणि)'''</big>
|-
! colspan="2" |<big>पुंलिङ्गे </big>
! colspan="2" |<big>स्त्रीलिङ्गे </big>
! colspan="2" |<big>नपुंसकलिङ्गे </big>
|-
!<big>ए.व. </big>
!<big>ब. व. </big>
!<big>ए. व. </big>
!<big>ब. व. </big>
!<big>ए.व. </big>
!<big>ब.व. </big>
|-
|<big>वदति [वद् ]</big>
|<big>उदितवान् </big>
|<big>उदितवन्तः </big>
|<big>उदितवती </big>
|<big>उदितवत्यः </big>
|<big>उदितवत्  </big>
|<big>उदितवन्ति </big>
|-
|<big>वक्ति [वच् ]</big>
|<big>उक्तवान् </big>
|<big>उक्तवन्तः </big>
|<big>उक्तवती </big>
|<big>उक्तवत्यः </big>
|<big>उक्तवत् </big>
|<big>उक्तवन्ति </big>
|-
|<big>पिबति [पा ]</big>
|<big>पीतवान् </big>
|<big>पीतवन्तः </big>
|<big>पीतवती </big>
|<big>पीतवत्यः </big>
|<big>पीतवत् </big>
|<big>पीतवन्ति </big>
|-
|<big>अस्ति [अस्] </big>
|<big>भूतवान् </big>
|<big>भूतवन्तः </big>
|<big>भूतवती </big>
|<big>भूतवत्यः </big>
|<big>भूतवत् </big>
|<big>भूतवन्ति </big>
|-
|<big>भवति [भू ]</big>
|<big>भूतवान् </big>
|<big>भूतवन्तः </big>
|<big>भूतवती </big>
|<big>भूतवत्यः </big>
|<big>भूतवत् </big>
|<big>भूतवन्ति </big>
|-
|<big>गच्छति [गम्]</big>
|<big>गतवान् </big>
|<big>गतवन्तः </big>
|<big>गतवती </big>
|<big>गतवत्यः </big>
|<big>गतवत् </big>
|<big>गतवन्ति </big>
|-
|<big>वसति [वस्]</big>
|<big>उषितवान् </big>
|<big>उषितवन्तः  </big>
|<big>उषितवती </big>
|<big>उषितवत्यः </big>
|<big>उषितवत् </big>
|<big>उषितवन्ति </big>
|-
|<big>तिष्ठति [स्था]</big>
|<big>स्थितवान् </big>
|<big>स्थितवन्तः </big>
|<big>स्थितवती </big>
|<big>स्थितवत्यः </big>
|<big>स्थितवत् </big>
|<big>स्थितवन्ति </big>
|-
|<big>उत्तिष्ठति  </big><big>उत् + [स्था ]</big>
|<big>उत्थितवान्</big>
 
|<big>उत्थितवन्तः</big>
उत् + [स्था ]
|<big>उत्थितवती</big>
|उत्थितवान्
|<big>उत्थितवत्यः</big>
|उत्थितवन्तः
|<big>उत्थितवत्</big>
|उत्थितवती
|<big>उत्थितवन्ति</big>
|उत्थितवत्यः
|उत्थितवत्
|उत्थितवन्ति
|-
|<big>गायति [गै] </big>
|<big>गीतवान् </big>
|<big>गीतवन्तः </big>
|<big>गीतवती </big>
|<big>गीतवत्यः </big>
|<big>गीतवत् </big>
|<big>गीतवन्ति </big>
|-
|<big>तरति [तॄ] </big>
|<big>तीर्णवान् </big>
|<big>तीर्णवन्तः </big>
|<big>तीर्णवती </big>
|<big>तीर्णवत्यः </big>
|<big>तीर्णवत् </big>
|<big>तीर्णवन्ति </big>
|-
|<big>भ्रमति [भ्रम्] </big>
|<big>भ्रान्तवान् </big>
|<big>भ्रान्तवन्तः </big>
|<big>भ्रान्तवती </big>
|<big>भ्रान्तवत्यः </big>
|<big>भ्रान्तवत् </big>
|<big>भ्रान्तवन्ति </big>
|-
|<big>नयति [नी] </big>
|<big>नीतवान् </big>
|<big>नीतवन्तः </big>
|<big>नीतवती </big>
|<big>नीतवत्यः </big>
|<big>नीतवत् </big>
|<big>नीतवन्ति </big>
|-
|<big>त्यजति [त्यज्] </big>
|<big>त्यक्तवान् </big>
|<big>त्यक्तवन्तः </big>
|<big>त्यक्तवती </big>
|<big>त्यक्तवत्यः </big>
|<big>त्यक्तवत् </big>
|<big>त्यक्तवन्ति </big>
|-
|<big>करोति [कृ] </big>
|<big>कृतवान् </big>
|<big>कृतवन्तः </big>
|<big>कृतवती </big>
|<big>कृतवत्यः </big>
|<big>कृतवत् </big>
|<big>कृतवन्ति </big>
|-
|<big>शृणोति [श्रु] </big>
|<big>श्रुतवान् </big>
|<big>श्रुतवन्तः </big>
|<big>श्रुतिवती </big>
|<big>श्रुतवत्यः </big>
|<big>श्रुतवत् </big>
|<big>श्रुतवन्ति </big>
|-
|<big>ददाति [दा] </big>
|<big>दत्तवान् </big>
|<big>दत्तवन्तः </big>
|<big>दत्तवती </big>
|<big>दत्तवत्यः </big>
|<big>दत्तवत् </big>
|<big>दत्तवन्ति </big>
|-
|<big>यच्छति [यच्छ्दाण्] </big>
|<big>दत्तवान् </big>
|<big>दत्तवन्तः </big>
|<big>दत्तवती </big>
|<big>दत्तवत्यः </big>
|<big>दत्तवत् </big>
|<big>दत्तवन्ति </big>
|-
|<big>पश्यति [दृश्] </big>
|<big>दृष्टवान्</big>
|दॄष्टवान्
|<big>दृष्टवन्तः </big>
|<big>दृष्टवती </big>
|<big>दृष्टवत्यः </big>
|<big>दृष्टवत् </big>
|<big>दृष्टवन्ति </big>
|-
|<big>जानाति [ज्ञा] </big>
|<big>ज्ञातवान् </big>
|<big>ज्ञातवन्तः </big>
|<big>ज्ञातवती </big>
|<big>ज्ञातवत्यः </big>
|<big>ज्ञातवत् </big>
|<big>ज्ञातवन्ति </big>
|-
|<big>गृह्णाति [ग्रह्] </big>
|<big>गृहीतवान्</big>
|गृहितवान्
|<big>गृहीतवन्तः</big>
|गृहितवन्तः
|<big>गृहीतवती</big>
|गृहितवती
|<big>गृहीतवत्यः</big>
|गृहितवत्यः
|<big>गृहीतवत्</big>
|गृहितवत्
|<big>गृहीतवन्ति</big>
|गृहितवन्ति
|-
|<big>विशति [विश्] </big>
|<big>विष्टवान् </big>
|<big>विष्टवन्तः </big>
|<big>विष्टवती </big>
|<big>विष्टवत्यः </big>
|<big>विष्टवत् </big>
|<big>विष्टवन्ति </big>
|-
|<big>रोदिति [रुद्] </big>
|<big>रुदितवान् </big>
|<big>रुदितवन्तः </big>
|<big>रुदितवती </big>
|<big>रुदितवत्यः </big>
|<big>रुदितवत् </big>
|<big>रुदितवन्ति </big>
|-
|<big>नृत्यति [नृनृत्] </big>
|<big>नृत्तवान् </big>
|<big>नृत्तवन्तः </big>
|<big>नृत्तवती </big>
|<big>नृत्तवत्यः </big>
|<big>नृत्तवत् </big>
|<big>नृत्तवन्ति </big>
|-
|<big>शक्‍नोति [शक्] </big>
|<big>शक्तवान् </big>
|<big>शक्तवन्तः </big>
|<big>शक्तवती </big>
|<big>शक्तवत्यः </big>
|<big>शक्तवत् </big>
|<big>शक्तवन्ति </big>
|-
|<big>पृच्छति [पृच्छ्प्रच्छ्] </big>
|<big>पृष्टवान् </big>
|<big>पृष्टवन्तः </big>
|<big>पृष्टवती </big>
|<big>पृष्टवत्यः </big>
|<big>पृष्टवत् </big>
|<big>पृष्टवन्ति </big>
|}
 
=== <big>'''अभ्यासः'''</big> ===
 
<big>'''उदाहरणं दृष्ट्वा रिक्तस्थानानि पूरयन्तु ---'''</big>
==== <big>'''उदाहरणं दृष्ट्वा रिक्तस्थानानि पूरयतु'''</big> ====
{| class="wikitable"
! colspan="1" rowspan="3" |<big>एकवचनम्</big>
 
<big>वर्तमानकालः/</big><big>लट्‌लकारः</big>
 
<big>लट्‌लकारः[मूलधातुः]</big>
! colspan="6" |<big>भूतकृदन्तरूपाणि ('''क्त्वान्तरूपाणि)'''</big>
 
<big>[मूलधातुः]</big>
! colspan="6" |<big>भूतकृदन्तरूपाणि</big>
|-
! colspan="2" |<big>पुंलिङ्गे</big>
! colspan="2" |<big>स्त्रीलिङ्गे</big>
! colspan="2" |<big>नपुंसकलिङ्गे</big>
|-
!<big>ए.व.</big>
!<big>ब. व.</big>
!<big>ए. व.</big>
!<big>ब. व.</big>
!<big>ए.व.</big>
!<big>ब.व.</big>
|-
|<big>पठति [पठ्]</big>
|<big>पठितवान्</big>
|<big>पठितवन्तः</big>
|<big>पठितवती</big>
|<big>पठितवत्यः</big>
|<big>पठितवत्  </big>
|<big>पठितवन्ति</big>
|-
|<big>लिखति  [लिख्]</big>
|<big>लिखितवान्</big>
|<big>लिखितवन्तः</big>
|<big>लिखितवती</big>
|<big>लिखितवत्यः</big>
|<big>लिखितवत्</big>
|<big>लिखितवन्ति</big>
|-
|<big>वदति  [वद्]</big>
|<big>उदित --</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>हसति  [हस्]</big>
|<big>हसित--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>खादति  [खाद्]</big>
|<big>खादित--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>स्थापयति</big><big> [स्था + णिच् = स्थापि ]  </big>
|<big>स्थापित--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>चलति  [चल्]</big>
|<big>चलित --</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>पतति  [पत्] </big>
|<big>पतित --</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>निन्दति [निन्द्]  </big>
|<big>निन्दित--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>अटति  [अट्] </big>
|<big>अटित--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>कर्षति  [कृष्]</big>
|<big>कर्षितकृष्ट --</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>याचति [याच्]  </big>
|<big>याचित--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>क्रन्दति  [क्रन्द्] </big>
|<big>क्रान्दितक्रन्दित--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>जपति [जप्]  </big>
|<big>जपित--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>पिबति [पा]</big>
|<big>पीत--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>प्रेषयति [प्रेष्]</big>
|<big>प्रेषित --</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>आगच्छति [आ + गम्]</big>
|<big>आगत--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>आनयति [आ + नी]</big>
|<big>आनीत--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>करोति [कृ]</big>
|<big>कृत--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>स्वीकरोति [स्वी + कृ]</big>
|<big>स्वीकृत--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>भवति [भू]</big>
|<big>भूत--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>अनुभवति [अनु + भू]</big>
|<big>अनुभूत--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>तिष्ठति [स्था]</big>
|<big>स्थित--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>उत्तिष्ठति [उत् + स्था]</big>
|<big>उत्थित--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>नृत्यति  [नृत्]</big>
|<big>नृत्त--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>स्मरति  [स्मृ]</big>
|<big>स्मृत --</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>तरति [तृ]</big>
|<big>तीर्ण--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>सर्पति [सर्प्]</big>
|<big>सर्पित--</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>रोदिति [रुद्]</big>
|<big>रुदित --</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>शक्‍नोति</big>
|<big>शक्त—</big>
|
|
|
|
|
|-
|<big>नृत्यतिशक्‍नोति [शक्]</big>
|<big>नृत्त--शक्त—</big>
|
|
|
|
|
|}
 
 
'''<big>[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/e/e4/Lesson_26-2.pdf भूतकाले तिङन्तरूपाणि (लङ्‌लकारः )/कृदन्तरूपाणि (क्त अपि च क्तवतु) PDF]</big>'''
 
'''<big>[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/026%20-%20BhutakalaKridantaRupani.ppsx भूतकाले तिङन्तरूपाणि (लङ्‌लकारः )/कृदन्तरूपाणि (क्त अपि च क्तवतु) PPTX with audio]</big>'''
 
'''<big>[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/026%20-%20BhutakalaKridantaRupani%20NA.ppsx भूतकाले तिङन्तरूपाणि (लङ्‌लकारः )/कृदन्तरूपाणि (क्त अपि च क्तवतु) PPTX without audio]</big>'''
 
 
 
'''PAGE 26'''
Shobha Chillal
deletepagepermission, page_and_link_managers, teachers
1,099

edits

Retrieved from "https://worldsanskrit.net/wiki/Special:MobileDiff/19143...24111"