page_and_link_managers, Administrators
5,097
edits
06A---sArvadhAtukaprakaraNaM-kRutsu/08---shatRushAnacoH-prakriyAcintanam: Difference between revisions
06A---sArvadhAtukaprakaraNaM-kRutsu/08---shatRushAnacoH-prakriyAcintanam (view source)
Revision as of 20:45, 25 August 2021
, 2 years agono edit summary
No edit summary |
No edit summary |
||
| (6 intermediate revisions by 4 users not shown) | |||
Line 1:
{{DISPLAYTITLE: 08 - शतृशानचोः प्रक्रियाचिन्तनम्}}
{| class="wikitable mw-collapsible mw-collapsed"
!<big>'''ध्वनिमुद्रणानि'''</big>
Line 40 ⟶ 41:
|<big>१0) [https://archive.org/download/Samskrita-Vyakaranam-2014_Paniniiya-Study-I/108_shatrantAnAM-prakriyAcintanam-9---dashAnAM-dhAtugaNAnAM-sarvAbhyAsaH-2_2017-03-19.mp3 shatrantAnAM-prakriyAcintanam-9---dashAnAM-dhAtugaNAnAM-sarvAbhyAsaH-2_2017-03-19]</big>
|}
<big>वस्तुतः यद्यपि 'सार्वधातुकप्रकरणम्' इति नामकरणं प्रसिद्धं किन्तु सार्वधातुकम् इति प्रक्रिया अस्ति न तु प्रकरणम् | यथा जानीमः, प्रकरणम् इति नाम्ना अष्टाध्याय्यां समानप्रकारकसूत्राणि सङ्गृहीतानि सन्ति; अयं समानप्रकारकसूत्रसङ्ग्रहः एव प्रकरणम् | 'इत्संज्ञाप्रकरणम्', 'इडागमप्रकरणं', 'नुमागमप्रकरणं', 'णत्वप्रकरणम्' इति अष्टाध्याय्यां प्रकरणानि | तत्र एकप्रकारकसूत्रसङ्ग्रहः एव दीयते न तु पदनिर्माणप्रक्रिया | अष्टाध्याय्याम् एकस्मिन् प्रकोष्ठे एकमेव कार्यम् इति प्रकरणस्य लक्षणम् |</big>▼
▲<big>वस्तुतः यद्यपि 'सार्वधातुकप्रकरणम्' इति नामकरणं प्रसिद्धं किन्तु सार्वधातुकम् इति प्रक्रिया अस्ति न तु प्रकरणम् | यथा जानीमः, प्रकरणम् इति नाम्ना अष्टाध्याय्यां समानप्रकारकसूत्राणि सङ्गृहीतानि सन्ति; अयं समानप्रकारकसूत्रसङ्ग्रहः एव प्रकरणम् | 'इत्संज्ञाप्रकरणम्', 'इडागमप्रकरणं', 'नुमागमप्रकरणं', 'णत्वप्रकरणम्' इति अष्टाध्याय्यां प्रकरणानि | तत्र एकप्रकारकसूत्रसङ्ग्रहः एव दीयते न तु पदनिर्माणप्रक्रिया | अष्टाध्याय्याम् एकस्मिन् प्रकोष्ठे एकमेव कार्यम् इति प्रकरणस्य लक्षणम् |</big>
Line 132 ⟶ 112:
<big><u>चुरादौ</u></big>
<big>चुर + णिच् →
Line 274 ⟶ 254:
<big><u>चुरादौ</u></big>
<big>
Line 386 ⟶ 366:
<big>'''शि सर्वनामस्थानम्''' (१.१.४२) = शि इति आदेशस्य सर्वनामसंज्ञा भवति |</big>
<big>अयं शि-प्रत्ययः बहुवचनस्य प्रथमाविभक्तौ द्वितीयाविभक्तौ च भवति | '''शि सर्वनामस्थानम्''' (१.१.४२) इत्यनेन सर्वनामस्थानसंज्ञकः च | आहत्य सप्त सर्वनामस्थानसंज्ञकप्रत्ययाः सन्ति— पुंलिङ्गे पञ्च (सु, औ, जस्, अम्, औट्), नपुंशकलिङ्गे द्वौ शि-प्रत्ययौ च |</big>
<big>'''नपुंसकस्य झलचः''' (७.१.७२) = नपुंसकलिङ्गे, सर्वनामस्थाने परे झलन्ताङ्गस्य अजन्ताङ्गस्य च नुम्-आगमो भवति | अनुवृत्ति-सहितं सूत्रम्— '''नपुंसकस्य झलचः अङ्गस्य नुम् सर्वनामस्थाने''' |</big>
<big>अतः यथा पुंलिङ्गे सर्वनामस्थानसंज्ञक-प्रत्ययानां कार्यम्, अत्रापि तथैव | '''नपुंसकस्य झलचः''' (७.१.७२) इत्यनेन अङ्गम् अदन्तम् वा अनदन्तं वा, उभयत्र अदन्तस्य अनदन्तस्य च सर्वनामस्थाने परे नुमागमः | पुंलिङ्गस्य इव, नपुंसकलिङ्गस्य अपि स्थितिः समाना— सर्वनामस्थाने परे नुमागमः |</big>
Line 602 ⟶ 585:
<big>कृ + उ + अत् → '''सार्वधातुकार्धधातुकयोः''' (७.३.८४) इत्यनेन इकः गुणः →
Line 617 ⟶ 600:
<big>ग्रह् + श्ना = ग् +
Line 873 ⟶ 856:
<big>अदादिगणे अन्यः आकारन्तधातुः वर्तते— दरिद्रा | तस्य विकल्पेन नुम्-आगमः किमर्थं न भवति ? पूर्वं दृष्टं यत् '''जक्षित्यादयः षट्''' (६.१.६) इत्यनेन दरिद्रा-धातोः अभ्यस्तसंज्ञा भवति | अतः अजाद्यपित्सु '''श्नाभ्यस्तयोरातः''' (६.४.११२) इत्यनेन आकार-लोपः → दरिद्रा + अत् →
Line 911 ⟶ 894:
<big>---------------------------------</big>
| |||