Samskrita Vyakaranam

13---bhAShita-saMskRutam//saMskrutashiKshaNasAmagrI/1---prathamastaraH: Difference between revisions

Page Discussion

13---bhAShita-saMskRutam//saMskrutashiKshaNasAmagrI/1---prathamastaraH (view source)

Revision as of 12:05, 29 July 2023

34,755 bytes added ,  9 months ago
no edit summary
VisualWikitext
No edit summary
No edit summary
Line 1,709:
 
'''वस्तूनां परिचयः pdf'''
----
 
== '''<big>३. परिचयः</big>''' ==
 
==== <big>चित्रं पठत अवगच्छत च | ( मम/ भवतः / भवत्याः )</big> ====
{|
! colspan="3" |<big>पुंलिङ्गम् (Masculine)</big>
|-
![[File:1A-1.png|left|frameless|422x422px]]
![[File:1A-2.png|left|frameless|425x425px]]
![[File:1 - mama nAma saNYjayaH.png|frameless|420x420px]]
|-
!
![[File:1A-4.png|left|frameless|418x418px]]
!
|-
! colspan="3" |<big>स्त्रीलिङ्गम् (feminine)</big>
|-
|[[File:1A-5.png|left|frameless|410x410px]]
|[[File:1A-6.png|left|frameless|411x411px]]
|[[File:1A-7.png|left|frameless|407x407px]]
|}<big>'''विशेषः –'''</big>
 
 
<big>* भवतः - पुंलिङ्गे | भवत्याः – स्त्रीलिङ्गे |</big>
 
<big>* “नाम” इत्यत्र विसर्गः (:) नास्ति | अनुस्वारः (ं) अपि नास्ति |</big>
 
====<big>एतत् संभाषणम् उच्चैः पठत अवगच्छत च –</big>====
 
 
<big>आचार्यः – सर्वेभ्यः स्वागतम् | नमस्काराः | मम नाम अरुणः | भवतः नाम किम् ?</big>
 
 
<big>रमेशः – मम नाम रमेशः |</big>
 
 
<big>आचार्यः – भवत्याः नाम किम् ?</big>
 
 
<big>लता – मम नाम लता |</big>
 
 
<big>आचार्यः – मम नाम किम् ?</big>
 
 
<big>छात्राः – भवतः नाम अरुणः |</big>
 
 
<big>आचार्यः – मम पुस्तकम् | मम मुखम् | मम पादः | एवं सर्वे वदन्तु | पुस्तकं , चित्रं , मित्रं , वृक्षः, हस्तः, लेखनी |</big>
 
 
<big>छात्राः – मम पुस्तकम् | मम चित्रम् | मम मित्रम् | मम वृक्षः | मम हस्तः | मम लेखनी |</big>
 
 
<big>आचार्यः – भवतः पुस्तकम् | भवतः चित्रम् | एवं क्रमेण वदन्तु |</big>
 
 
<big>छात्राः – भवतः मित्रम् | भवतः वृक्षः | भवतः हस्तः | भवतः लेखनी |</big>
 
 
<big>आचार्यः – भवत्याः पुस्तकम् | भवत्याः चित्रम् | एवं क्रमेण वदन्तु |</big>
 
 
<big>छात्राः – भवत्याः मित्रम् | भवत्याः वृक्षः | भवत्याः हस्तः | भवत्याः लेखनी |</big>
 
=== '''अभ्यासाः (मम / भवतः / भवत्याः )''' ===
 
==== <big>'''१. यथोदाहरणं रिक्तस्थानानि पूरयत –'''  </big> ====
 
 
<big>यथा – रामः – भवतः नाम किम् ?</big>
 
<big>रावणः – मम नाम रावणः |</big>
 
 
<big>सीता – भवत्याः नाम किम् ?</big>
 
<big>शूर्पणखा  – मम नाम शूर्पणखा</big>
#<big>विनोदः - _____   _____ ? प्रकाशः - _____ _____ |</big>
#<big>द्रोणः   - _____   _____ ?  एकलव्यः - _____ _____ |</big>
#<big>अर्जुनः  - _____   _____ ? सुभद्रा  - _____ _____ |</big>
#<big>आञ्जनेयः - _____   _____ ? भीमः - _____ _____ |</big>
#<big>बृहन्नला - _____    _____ ? उत्तरा  - _____ _____ |</big>
 
==== <big>'''२. नामानुगुणं प्रश्नं पृच्छन्तु |'''</big> ====
 
 
<big>यथा - १. नारायणः – भवतः नाम किम् ?</big>
 
#<big>श्रीशः - ____________________________ ?</big>
 
#<big>ललिता - ___________________________ ?</big>
 
#<big>नलिनी - ____________________________ ?</big>#<big>दिवाकरः - ___________________________ ?</big>
 
#<big>पद्मा - ______________________________ ?</big>
 
#<big>तपनः - _____________________________ ?</big>
 
==== <big>'''३. भवतः , भवत्याः , मम , नाम , किम्'''  </big> ====
 
 
<big>१. मम नाम रामः | _______________ नाम किम् ?</big>
 
 
<big>२. ___________________ नाम दिनेशः |</big>
 
 
<big>३. ________________ नाम _________ ?</big>
 
 
<big>४. मम _______________ रुक्मिणी |  </big>
 
 
<big>५. _________________ नाम किम् ?</big>
 
 
<big>६. ___________________ नाम अरुणः |</big>
 
==== <big>'''४.  [मम पुस्तकम् | भवतः पुस्तकम् | भवत्याः पुस्तकम् | ] एतेन क्रमेण अधः सूचितानां शब्दानाम् उपयोगं कृत्वा वाक्यानि रचयन्तु |'''</big> ====
 
 
<big>ग्रामः , देशः , राज्यम् , कुञ्चिका , स्यूतः , कथा , पत्रिका , धनम् , आसन्दः , भगिनी  </big>
#<big>______ ग्रामः | _______ ग्रामः | __________ ग्रामः |</big>
 
#<big>__________ |____________ | ____________ |</big>
 
#<big>__________ | ____________| ____________ |</big>
 
#<big>__________ | _ __________ |_____ _______ |</big>
 
#<big>__________ | ___________ | ____ ________ |</big>
 
#<big>__________ | ___________ | _____________ |</big>
 
#<big>__________ | ___________ | _____________ |</big>
 
#<big>__________ | ___________ | _____________ |</big>
 
#<big>__________ | ___________ | _____________ |</big>
 
#<big>__________ | ___________ | _____________ |</big>
'''PAGE 3'''
----
 
== '''<big>४. एषः - सः - सा - तत्</big>''' ==
 
===<big>एतत् / तत् इति नपुंसकलिङ्ग-प्रयोगः</big>===
====<big>समीपस्थस्य बोधनाय - एतत् / तत् इत्यनयोः प्रयोगः करणीयः। अधोभागे दत्तानि उदाहरणानि पश्यतु।</big>====
{| class="wikitable"
|+
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''''एतत्'''''</big> '''''<small>(समीपस्थस्य बोधनाय)</small>'''''
|<big>'''''तत्'''''</big> '''''<small>(दूरस्य बोधनाय)</small>'''''
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|170x170px]]
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Bhavana new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|170x170px]]
|[[File:Mandiram_new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एतत् भवनम् ।'''</big>
|
|
|<big>'''तत् मन्दिरम्'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Vātāyanam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|frameless|170x170px|left]]
|[[File:Sopānam new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एतत् वातायनम्'''</big>
|
|
|<big>'''तत् सोपानम्'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Kamalam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|frameless|170x170px|left]]
|[[File:Campakam new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एतत् कमलम्'''</big>
|
|
|<big>'''तत् चम्पकम्'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Chatram new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Parṇam new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एतत् छात्रम्'''</big>
|
|
|<big>'''तत् पर्णम्'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Krīḍanakam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Pustakam new.jpeg|center|frameless]]
|-
! <big>एतत् क्रीडनकम्</big>
|
|
|<big>'''तत् पुस्तकम्'''</big>
|-
!
|
|
|
|-
! { |[[File:Netram new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Upanetram new.jpg|center|frameless]]
|-
!<big>एतत् नेत्रम्</big>
|
|
|<big>'''तत् उपनेत्रम्'''</big>
|-
!
|
|
|
|-
![[File:Dugdham new.jpeg|frameless|left|160x160px]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Jalam new.jpeg|frameless|left|160x160px]]
|-
!<big>एतत् दुग्धम्</big>
|
|
|<big>'''तत् जलम्'''</big>
|-
!
|
|
|
|-
![[File:Vimanam new.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Relayanam new.jpeg|center|frameless]]
|-
!<big>एतत् विमानम्</big>
|
|
|<big>'''तत् रेलयानम्'''</big>
|-
!
|
|
|
|-
![[File:Phalam new.jpeg|frameless|left|160x160px]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|frameless|170x170px|left]]
|[[File:Puspam new.jpg|frameless|left|160x160px]]
|-
!<big>एतत् फलम्</big>
|
|
|<big>'''तत् पुष्पम्'''</big>
|-
!
|
|
|
|-
![[File:Udyanam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|frameless|170x170px|left]]
|[[File:Sasyam new.jpeg|center|frameless]]
|-
!<big>एतत् उद्यानम्।</big>
|
|
|<big>'''तत् सस्यम्।'''</big>
|}
===<big>एषः - सः इति पुंलिङ्ग-प्रयोगः</big>===
{| class="wikitable"
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एषः'''</big>'''''<small>(समीपस्थस्य बोधनाय)</small>'''''
|<big>'''सः'''</big>'''''<small>(दूरस्य बोधनाय)</small>'''''
|[[File:Tat full arm.jpeg|frameless|170x170px|left]]
|-
|
|
|
|
|-
| [[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]
| [[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|frameless|170x170px|left]]
|[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|'''<big>एष नर्तकः</big>'''
|
|
|'''<big>सः गायकः</big>'''
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Cālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Patravāhakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषः चालकः'''</big>
|
|
|<big>'''सः पत्रवाहकः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Saucikaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Kumbhakāraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषः सौचिकः'''</big>
|
|
|<big>'''सः कुम्भकारः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Bālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Vṛddhaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषः बालकः'''</big>
|
|
|<big>'''सः वृद्धः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Vānaraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Gajaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषः वानरः'''</big>
|
|
|<big>'''सः गजः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Hariṇaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Bhallūkaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषः हरिणः'''</big>
|
|
|<big>'''सः भल्लूकः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Mayūraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Śukaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषः मयूरः'''</big>
|
|
|<big>'''सः शुकः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Bhikṣukaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Nṛpaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषः भिक्षुकः'''</big>
|
|
|<big>'''सः नृपः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Chātraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Adhyāpakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषः छात्रः'''</big>
|
|
|<big>'''सः अध्यापकः'''</big>
|}
===<big>एषा, सा इति स्त्रीलिङ्ग-प्रयोगाः</big>===
{| class="wikitable"
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एषा'''</big>'''''(समीपस्थस्य बोधनाय)'''''
|<big>'''सा'''</big>'''''(दूरस्य बोधनाय)'''''
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Śikṣikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषा वैद्या'''</big>
|
|
|<big>'''सा शिक्षिका'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Makṣikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Pipīlikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
|'''<big>एषा मक्षिका</big>'''
|
|
|'''<big>सा पपीलिका</big>'''
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Lekhikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Dvicakrikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषा लेखिका'''</big>
|
|
|<big>'''सा द्विचक्रिका'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
| [[File:Chātrā new.jpeg|center|thumb]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Vṛddhā new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषा बालिका'''</big>
|
|
|<big>'''सा वृद्धा'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Mālā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Śāṭikā new.jpeg|center|thumb]]
|-
|<big>'''एषा माला'''</big>
|
|
|<big>'''सा शाटिका'''</big>
|-
|[[File:Lāta new.jpeg|center|frameless]]
| [[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Kalikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''सा लता'''</big>
|
|
|<big>'''सा कलिका'''</big>
|-
|[[File:Patrikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Pustakam new.jpeg|center|frameless]]
|-
| <big>'''एषा पत्रिका'''</big>
|
|
|<big>'''सा पुस्तिका'''</big>
|-
|[[File:Pāṭhaśālā.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
| [[File:Gośālā new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषा पाठशाला'''</big>
|
|
|<big>'''सा गोशाला'''</big>
|-
|[[File:Sarasvatī1.jpg|left|frameless|200x200px]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Pārvatī1.jpg|left|frameless|200x200px]]
|-
|<big>'''एषा सरस्वती'''</big>
|
|
|<big>'''सा पार्वती'''</big>
|}
===<big>कः ? , का ? , किम् ?</big> ===
<big>'''एते प्रश्नवाचकाः'''  </big>
 
<big>'''कोष्ठके दत्तानि पदानि पठतु स्मरतु च'''</big>
 
{| class="wikitable"
|<big>'''प्रश्नः'''</big>
|<big>'''लिङ्गम्'''</big>
|<big>'''उत्तरम्'''</big>
|-
|<big>एषः / सः -कः ?</big>
|<big>पुंलिङ्गम्</big>
|<big>एषः नर्तकः / सः गायकः</big>
|-
|<big>एषा / सा - का ?</big>
|<big>स्त्रीलिङ्गम्</big>
|<big>एषा वैद्या  / सा शिक्षिका</big>
|-
|<big>एतत् / तत्  - किम् ?</big>
|<big>नपुंसकलिङ्गम्</big>
|<big>एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम्</big>
|}
{| class="wikitable"
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एषः'''</big>
|<big>'''सः'''</big>
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|'''<big>एषः कः?</big> <big>एषः नर्तकः ।</big>'''
|
|
|'''<big>सः कः?</big> <big>सः गायकः ।</big>'''
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एषा'''</big>
|<big>'''सा'''</big>
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|-
|
|
|
|
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Śikṣikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषा वैद्या ।'''</big>
|
|
|<big>'''सा शिक्षिका।'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एतत्'''</big>
|<big>'''तत्'''</big>
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Bhavana new.jpeg|center|frameless]]<big>'''एतत् किम् ?'''</big>
 
<big>'''एतत् भवनम्।'''</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Mandiram new.jpeg|center|frameless]]<big>'''तत् किम् ?'''</big><big>'''तत् मन्दिरम्।'''</big>
|}
{| class="wikitable"
|
|<big>'''एषः/सः /'''</big> <big>'''एषा/सा /'''</big><big>'''एतत्/तत्'''</big>
|<big>'''कः/का/किम् ?'''</big>
|<big>'''प्रश्नः  '''</big>
|<big>'''उत्तरम्'''</big>
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>चालकः</big>
|}[[File:Cālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः चालकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>रजकः</big>
|}[[File:Rajakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|alt=arm pointing left|center|frameless|150x150px|[[:File:Tat full arm 2.jpg|Tat full arm 2.jpg]]]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः रजकः।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>तक्षकः</big>
|}[[File:Takṣakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः तक्षकः।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|[[File:Sainikaḥ.jpeg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
!<big>सैनिकः</big>
|}
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः सैनिकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>विदूषकः</big>
|}[[File:Vidūṣakaḥ.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः विदूषकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>न्यायाधीशः</big>
|}[[File:Nyāyādhīśaḥ.jpg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः न्यायाधीशः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>कुम्भकारः</big>
|}[[File:Kumbhakāraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः कुम्भकारः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|[[File:Dhīvaraḥ new.jpeg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
!<big>धीवरः</big>
|}
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः धीवरः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>गोपालकः</big>
|}[[File:Gopālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः गोपालकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>हस्तिपकः</big>
|}[[File:Hastipakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः हस्तिपकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>गायिका</big>
|}[[File:Gāyikā.jpeg|center|frameless]]
| [[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा गायिका।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>परिचारिका</big>
|}[[File:Paricārikā.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा परिचारिका।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>तुला</big>
|}[[File:Tulā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा तुला।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>छात्रा</big>
|}[[File:Chātrā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा छात्रा।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>नदी</big>
|}[[File:Nadī wider.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा नदी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>समदर्वी</big>
|}[[File:Samadarvī new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा समदर्वी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>घटी</big>
|}[[File:Ghaṭī new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा घटी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>द्विचक्रिका</big>
|}[[File:Dvicakrikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
| <big>सा का?</big>
|<big>सा द्विचक्रिका।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>कर्तरी</big>
|}[[File:Kartarī new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा कर्तरी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>छुरिका</big>
|}[[File:Churikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा छुरिका।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
| {| class="wikitable"
!<big>नेत्रम्</big>
|}[[File:Netram new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् नेत्रम् ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>उपनेत्रम्</big>
|}[[File:Upanetram new.jpg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|160x160px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् उपनेत्रम् ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>पर्णम्</big>
|}[[File:Parṇam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
| <big>एतत् पर्णम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>पुष्पम्</big>
|}[[File:Puspam new.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् पुष्पम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>गृहम्</big>
|}[[File:Gṛham new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् गृहम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>विमानम्</big>
|}[[File:Vimanam new.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् विमानम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>लोकयानम्</big>
|}[[File:Lokayanam.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् लोकयानम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>उद्यानम्</big>
|}[[File:Udyanam new.jpeg|center|frameless]]
| [[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
| <big>किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् उद्यानम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>सस्यम्</big>
|}[[File:Sasyam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् सस्यम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|[[File:Vyajanam new.jpeg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
!<big>व्यजनम्</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् व्यजनम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|}
===<big>अभ्यासः</big>===
====<big>चित्राणि दृष्ट्वा उत्तराणि लिखतु</big>====
{| class="wikitable"
| colspan="2" |<big>एषः/ एषा / एतत्</big>[[File:Etat.jpeg|center|frameless|130x130px]]
|<big>सः /सा /तत्</big>[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|
|-
|[[File:Mūṣakaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः?</big><big>उ. एषः मूषकः।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Mārjāraḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. सः कः ?</big>
 
<big>उ. सः मार्जारः ।</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः ?</big><big>उ. --- --- ।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. सः कः ?</big><big>उ. --- --- ।</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Mayūraḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः?</big><big>उ. --- --- ।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Śukaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. सः कः ?</big><big>उ. --- --- ।</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Hṛdaya new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big><big>उ. --- ---?</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Uttarādhara new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. तत् किम् ?</big><big>उ. --- --- ?</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Vyajanam new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big><big>उ. एतत् व्यजनम्।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Cakra new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. तत् किम् ?</big><big>उ. --- --- ।</big>
|}
====<big>एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्</big>====
<big>उत्तरानुगुणं रिक्तस्थानानि पूरयतु</big>
 
 
<big>१) प्र. …..  ……….? उ.  एषा बालिका ।</big>
 
<big>२) प्र.  एषः कः ? उ.  ….. गणेशः।</big>
 
<big>३) प्र. …..  ……….? उ. एषा माला।</big>
 
<big>४) प्र. …..  ……….? उ. एतत् कमलम्।</big>
 
<big>५) प्र. …..  ……….? उ. एतत् पुष्पम्।</big>
 
<big>६) प्र. …..  ……….? उ. एषः बालकः।</big>
 
<big>७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>
 
<big>८) प्र. …..  ……….? उ. एषा शिक्षिका।</big>
 
<big>९) प्र. …..  ……….? उ. एषः वृद्धः ।</big>
 
<big>१०) प्र. …..  ……….? उ. एषा नर्मदा।</big>
 
<big>११) प्र. …..  ……….? उ. एषः  तरुणः।</big>
 
<big>१२) प्र. …..  ……….? उ. एतत् नगरम्।</big>
 
====<big>एषः / एषा / एतत् ; सः / सा / तत् ; कः / का / किम्</big>====
 
 
<big>रिक्तस्थानानि पूरयतु</big>
 
<big>१) प्र.  एषः ……? उ.  ….  रामः ।</big>
 
<big>२) प्र.  तत् ….. ? उ.  ….. देवालयम्।</big>
 
<big>३) प्र. एषा  ……….? उ.  ….. माला।</big>
 
<big>४) प्र. …..  कः ? उ. सः  भारवाहकः।</big>
 
<big>५) प्र. तत्  ……….? उ. ….. नयनम्।</big>
 
<big>६) प्र. …..  ……….? उ. सः  बालकः।</big>
 
<big>७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>
 
<big>८) प्र. …..  ……….? उ. सा नायिका।</big>
 
<big>९) प्र. …..  ……….? उ. सः स्वर्णकारः ।</big>
 
<big>१०) प्र. …..  ……….? उ. सा मालती।</big>
 
<big>११) प्र. …..  ……….?   उ. सः  तरुणः।</big>
 
<big>१२) प्र. …..  ……….? उ. तत् करवस्त्रम्।</big>
 
====<big>अधः दत्तानि पदानि पश्यतु। उदाहरणम् अनुसृत्य प्रश्नवाक्यम् उत्तरवाक्यं च लिखतु</big>====
<big>'''उदाहरणम्'''</big>
 
 
<big>'''प्र'''.  एषः कः ?</big>
 
<big>'''उ'''.  एषः भल्लूकः।</big>
 
<big>'''प्र'''. सा का?</big>
 
<big>'''उ'''. सा द्विचक्रिका ।</big>
{| class="wikitable"
| colspan="1" rowspan="4" | [[File:Etat bālakaḥ.jpg|center|frameless]]
|<big>भल्लूकः</big>
|<big>देवता</big>
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Etat bālikā.jpg|center|frameless]]
|-
|<big>माला</big>
|<big>लेखनी</big>
|-
|<big>धीवरः</big>
|<big>नर्तकः  </big>
|-
|<big>द्रोणी</big>
|<big>दर्वी</big>
|-
| colspan="1" rowspan="2" |<big>प्रश्नः ---</big><big>एषः / एषा / एतत्</big>
 
<big>कः / का / किम् ?</big>
|<big>युतकम्</big>
|<big>गोशाला</big>
| colspan="1" rowspan="2" |<big>उत्तरम्‌ ---</big><big>एषः / एषा / एतत्  </big>
|-
|<big>दाडिमम्</big>
|<big>अध्यापिका</big>
|-
|
|
|
|
|-
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Tat bālakaḥ.jpg|center|frameless]]
|<big>द्विचक्रिका</big>
|<big>श्वेतफलकम्</big>
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Tat bālikā.jpg|center|frameless]]
|-
|<big>हरिणः</big>
|<big>सम्मार्जनी</big>
|-
|<big>अनुजः</big>
|<big>वृक्षः</big>
|-
|<big>जलम्</big>
|<big>सोपानम्</big>
|-
| colspan="1" rowspan="2" |<big>प्रश्नः ---</big><big>सः / सा / तत्</big>
 
<big>कः / का/ किम्  </big>
|<big>शाटिका</big>
|<big>अध्यापकः</big>
| colspan="1" rowspan="2" |<big>उत्तरम्‌ ---</big><big>सः / सा / तत्</big>
|-
|<big>वानरः</big>
|<big>वातायनम्</big>
|}'''PAGE 4'''
----
Aurobind Padiyath
deletepagepermission, page_and_link_managers, teachers
2,632

edits

Retrieved from "https://worldsanskrit.net/wiki/Special:MobileDiff/20738"