Samskrita Vyakaranam

13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bahuvacanakriyApadani: Difference between revisions

Page Discussion

13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bahuvacanakriyApadani (view source)

Revision as of 15:39, 26 May 2023

15,510 bytes added ,  11 months ago
no edit summary
VisualWikitext
No edit summary
No edit summary
Line 715:
 
<big>२०. मयूरः नॄत्यति । --- --------------- ।</big>
 
=== अधोलिखित क्रियापदानि उपयुज्य उदाहरणानुसारं उचितक्रियापदैः रिक्तस्थानानि पूरयन्तु ---वाक्यानि लिखन्तु --- ===
{| class="wikitable"
|<big>करोति – कुर्वन्ति</big>
|<big>करोमि - कुर्मः</big>
|-
|<big>शृणोति -  शृण्वन्ति</big>
|<big>शृणोमि – शृण्मः</big>
|-
|<big>ददाति – ददति</big>
|<big>ददामि – दद्मः</big>
|-
|<big>जानाति – जानन्ति  </big>
|<big>जानामि - जानीमः</big>
|-
|<big>शक्‍नोति – शक्‍नुवन्ति</big>
|<big>शक्‍नोमि – शक्‍नुमः</big>
|}
 
# <big>सा ध्यानं  करोति।</big>
# <big>ताः किं  ------ ।</big>
# <big>अहं चिन्तनं ---- ।</big>
# <big>वयं भोजनं ----- ।</big>
# <big>बालकः वार्तां शृणोति ।</big>
# <big>भवन्तः रामायणं -।</big>
# <big>अहं गीतां ------ ।</big>
# <big>वयं भजनं ------ ।</big>
# <big>महिला आभरणं ददाति।</big>
# <big>भवन्तः भोजनं --- ।</big>
# <big>अहं पुष्पं -------- ।</big>
# <big>वयं रोटिकां ---।</big>
# <big>भवति किं किं जानाति ।</big>
# <big>बालकाः सर्वं ---- ।</big>
# <big>वयं पाठं न ------ ।</big>
# <big>अहं सर्वं ---- ।</big>
# <big>भवती कार्यं कर्तुं शक्‍नोति?</big>
# <big>वैद्याः कार्यं कर्तुं  -।</big>
# <big>अहं कार्यं कर्तुं - ।</big>
# <big>वयं पूजां कर्तुं -- ।</big>
 
==== <big>उदाहरणानुगुणम् ऊचितैः क्रियापदरूपै: रिक्तस्थानानि पूरयन्तु ---</big> ====
 
# <big>उदाः सा संस्कृतं जानाति । (ज्ञा)</big>
# <big>वयं संस्कृतं न ----- । (ज्ञा)</big>
# <big>आरक्षकः चोरं ----- । (ग्रह्)</big>
# <big>महिला शटिकां ---- । (क्री)</big>
# <big>ते शिष्टाचारं न ----- । (ज्ञा)</big>
# <big>गृहिणी रिटिकां ----- । (दा)    </big>
# <big>ते शिष्टाचारं न ----- । (ज्ञा)</big>
# <big>अनुजः चित्रं ------- । (दृश्)</big>
# <big>वैद्याः औषधं ------ । (दा)</big>
# <big>भवन्तः पुस्ताकानि --। (क्री)</big>
# <big>अहं फलानि ------ । (क्री)</big>
# <big>ते कोलाहलं -------- । (श्रु)</big>
# <big>वयं गीतं ----------- । (श्रु)</big>
# <big>साधकः ध्यानं ------ । (श्रु)</big>
# <big>सा चित्रं लेखितुं -----। (शक्)</big>
# <big>वयं गीतं गातुं ------ । (शक्)</big>
# <big>बालकाः श्लोकानि पठितुं - । (शक्)</big>
 
=== <big>बहुवचनक्रियापदनि  </big> ===
 
==== <big>बहुवचनयुक्त -प्रश्न – वाक्यानि|  </big> ====
<big>सम्यक स्मरन्तु -</big>
{| class="wikitable"
| colspan="5" |<big>'''प्रश्नवाचकाः'''</big>
|-
| colspan="2" |<big>'''एकवचनम्'''</big>
|
| colspan="2" |<big>'''बहुवचनम्'''</big>
|-
|<big>समिपे</big>
|<big>दुरे</big>
|
|<big>समिपे    </big>
|<big>दुरे</big>
|-
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>पुलिंङ्गः</big>
|<big>एते के ?      </big>
|<big>ते के ?</big>
|-
|<big>एषा का ?</big>
|<big>सा का ?</big>
|<big>स्त्रीलिङ्गः</big>
|<big>एताः काः ?</big>
|<big>ताः काः ?</big>
|-
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>तत् किम् ?</big>
|<big>नपुंसकलिङ्गः</big>
|<big>एतानि कानि?</big>
|<big>तानि कानि?</big>
|}
 
==== <big>ध्यानेन पठन्तु ---  </big> ====
{| class="wikitable"
|<big>'''[एकवचनम्] – बहुवचनम्'''</big>
|<big>'''एते/ ते, एताः/ताः,  एतानि /तानि'''</big>
|<big>'''के / काः / कानि ?'''</big>
|<big>'''प्रश्नः  '''</big>
|<big>'''उत्तरम्  '''</big>
|-
|<big>[सिंहः] - सिंहाः  </big>
 
|
 
| <big>के ?</big>
|<big>एते के ?</big>
|<big>एते सिंहाः सन्ति।</big>
|-
|<big>[मृगः ] - मृगाः</big>
 
|
|<big>के ?</big>
|<big>ते के ?</big>
|<big>ते मृगाः सन्ति।</big>
|-
|<big>[अजा] - अजाः  </big>
|
|<big>काः ?</big>
|<big>एताः काः ?</big>
|<big>एताः अजाः सन्ति ।</big>
|-
|<big>[बालिका] - बालिकाः</big>
 
|
|<big>काः  ?</big>
|<big>ताः काः ?</big>
|<big>ताः बालिकाः सन्ति।</big>
|-
|<big>[छत्रम्] - छत्राणि</big>
 
|
|<big>कानि ?</big>
|<big>एतानि कानि ?</big>
|<big>एतानि छत्राणि सन्ति।</big>
|-
|<big>[नेत्रम्] - नेत्राणि</big>
 
|
|<big>कानि?</big>
|<big>तानि कानि ?</big>
|<big>तानि नेत्राणि सन्ति।</big>
|}
 
==== <big>ध्यानेन पठन्तु ---</big> ====
<big>छात्राः कुत्र गच्छन्ति ।  छात्राः विद्यालयं [विद्यालयः] गच्छन्ति ।</big>
 
<big>बालकाः कुत्र गच्छन्ति? बालकाः क्रीडाङ्गणं गच्छन्ति।</big>
 
<big>बालकाः किमर्थं विद्यालयं गच्छन्ति ?   बालकाः विद्यालयं अध्ययनाय [अध्ययनम्] गच्छन्ति।  </big>
 
<big>तरुणाः किमर्थं चित्रालयं गच्छन्ति?  तरुणाः चलचित्रदर्शनाय [ चलचित्रदर्शनम्] चित्रालयं गच्छन्ति।</big>
 
<big>छात्राः किमर्थं पठन्ति? छात्राः ज्ञानार्जनाय [ज्ञानार्जनम्] पठन्ति।</big>
 
=== <big>बहुवचनक्रियापदनि अभ्यासः</big> ===
 
==== <big>बहुवचनयुक्त -प्रश्न – वाक्यानि सम्यक स्मरन्तु -</big> ====
{| class="wikitable"
| colspan="5" |<big>'''प्रश्नवाचकाः'''</big>
|-
| colspan="2" |<big>'''एकवचनम्'''</big>
|
| colspan="2" |<big>'''बहुवचनम्'''</big>
|-
|<big>समिपे</big>
|<big>दुरे</big>
|
|<big>समिपे</big>
|<big>दुरे</big>
|-
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>पुलिंङ्गः</big>
|<big>एते के ?</big>
|<big>ते के ?</big>
|-
|<big>एषा का ?</big>
|<big>सा का ?</big>
|<big>स्त्रीलिङ्गः</big>
|<big>एताः काः ?</big>
|<big>ताः काः ?</big>
|-
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>तत् किम् ?</big>
|<big>नपुंसकलिङ्गः</big>
|<big>एतानि कानि?</big>
|<big>तानि कानि?</big>
|}
 
==== <big>उदाहरणानुसारं रिक्तस्थानानि पूरयन्तु ---</big> ====
{| class="wikitable"
|<big>'''[एकवचनम्] – बहुवचनम्'''</big>
|<big>'''एते/ ते, एताः/ताः,  एतानि /तानि'''</big>
|<big>'''के / काः / कानि ?'''</big>
|<big>'''प्रश्नः  '''</big>
|<big>'''उत्तरम्  '''</big>
|-
|<big>[सिंहः] - सिंहाः  </big>
 
|
 
| <big>के ?</big>
|<big>एते के ?</big>
|<big>एते सिंहाः गर्जन्ति।</big>
|-
|<big>The [मृगः ] - मृगाः</big>
 
|
|<big>के ?</big>
|<big>ते के ?</big>
|<big>ते मृगाः धावन्ति।</big>
|-
|<big>[अजा] - अजाः  </big>
|
|<big>काः ?</big>
|<big>एताः काः ?</big>
|<big>एताः अजाः चरन्ति ।</big>
|-
|<big>[बालिका] - बालिकाः</big>
 
|
|<big>काः  ?</big>
|<big>ताः काः ?</big>
|<big>ताः बालिकाः हसन्ति।</big>
|-
|<big>[छत्रम्] - छत्राणि</big>
 
|
|<big>कानि ?</big>
|<big>एतानि कानि ?</big>
|<big>एतानि छत्राणि सन्ति ।</big>
|-
|<big>[नेत्रम्] - नेत्राणि</big>
 
|
|<big>कानि?</big>
|<big>तानि कानि ?</big>
|<big>तानि नेत्राणि सन्ति।</big>
|-
|<big>[कछपः] -  </big>
 
|
|<big>--- ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|<big>[कलिका] -  </big>
 
|
|<big>--- ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|<big>[लेखनी] -  </big>
 
|
|<big>---  ?</big>
|<big>--- --?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|<big>[विमानम्] -  </big>
|
|<big>---  ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|<big>[लता] -  </big>
 
|
|<big>---  ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|<big>[महिषी] –  </big>
 
|
|
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|<big>[मयुरः] -  </big>
 
|
|<big>---  ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|<big>[शुकः] -  </big>
 
|
|<big>---  ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|<big>[नर्तकि] -  </big>
 
|
|<big>---  ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|<big>[वैद्या] -  </big>
 
|
|<big>---  ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|<big>[वृध्दा] -  </big>
 
|
|<big>---  ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|<big>[घटः] -  </big>
 
|
|<big>---  ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|<big>[ नाणकम्] -  </big>
 
|
|<big>---  ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|<big>[पुस्तकम्] -  </big>
 
|
|<big>---  ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|<big>[फलम्] -  </big>
 
|
|<big>---  ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|<big>[पेटिका] -  </big>
 
|
|<big>---  ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|<big>[मक्षिका] -  </big>
 
|
|<big>---  ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|}
 
==== <big>प्रश्नोत्तरवाक्यानि पठित्वा कः कुत्र गच्छति इति लिखन्तु ---</big> ====
{| class="wikitable"
|<big>'''प्रश्नाः'''</big>
|<big>'''उत्तराणि'''</big>
| <big>'''उत्तरवाक्यम्'''</big>
|-
|<big>बालकाः कुत्र गच्छन्ति ?</big>
|<big>विद्यालयम्</big>
|<big><nowiki>बालकाः विद्यालयं गच्छन्ति |</nowiki></big>
|-
|<big>अर्चकाः कुत्र गच्छन्ति ?</big>
|<big>मन्दिरम्</big>
|
|-
|<big>विक्रयिकाः कुत्र गच्छन्ति ?</big>
|<big>आपणम्</big>
|
|-
|<big>आचार्याः कुत्र गच्छन्ति ?</big>
|<big>आश्रमम्</big>
|
|-
|<big>सिंहाः कुत्र गच्छन्ति ?</big>
|<big>वनम्</big>
|
|-
|<big>कृषकाः कुत्र गच्छन्ति ?</big>
|<big>ग्रामम्</big>
|
|-
|<big>अध्यापकाः कुत्र गच्छन्ति ?</big>
|<big>पुस्तकालयम्</big>
|
|-
|<big>वैद्याः कुत्र गच्छन्ति ?</big>
|<big>चिकित्सालयम्</big>
|
|-
|<big>गृहिण्यः कुत्र गच्छन्ति ?</big>
|<big>उद्यानम्</big>
|
|-
|<big>छात्राः कुत्र गच्छन्ति ?</big>
|<big>क्रीडाङ्गणम्</big>
|
|}
 
==== <big>उदाहरणानुसारं प्रश्न अपि च उत्तराणि वाक्यानि लिखन्तु--</big> ====
{| class="wikitable"
|<big>बालकाः</big>
 
<big>छात्राः</big>
 
<big>भवन्तः</big>
 
<big>शिशवः</big>
 
<big>मातरः</big>
 
<big>बालिकाः</big>
 
<big>अध्यापिकाः</big>
 
<big>यूयं</big>
 
<big>अग्रजाः</big>
 
<big>गायिकाः</big>
|
# <big>फल</big>
# <big>पुस्तक</big>
# <big>पत्र</big>
# <big>दुग्ध</big>
# <big>दूरदर्शन</big>
# <big>पुष्प</big>
# <big>पुस्तक</big>
# <big>मोदक</big>
# <big>क्रीडनक</big>
# <big>गीत</big>
|
# <big>खादति</big>
# <big>पठति</big>
# <big>लिखति</big>
# <big>पिबति</big>
# <big>पश्यति</big>
# <big>जिघ्रति</big>
# <big>नयति</big>
# <big>यच्छति</big>
# <big>आनयति</big>
# <big>गायति</big>
|}
 
<big>यथा ---</big>
 
# <big>बालकाः फलानि खादन्ति।</big>
# <big>छात्राः -----  ------ ।</big>
# <big>भवन्तः -----  ------ ।</big>
# <big>शिशवः -----  ------ ।</big>
# <big>मातरः  -----  ------ ।</big>
# <big>बालिकाः -----  ------ ।</big>
# <big>अध्यापिकाः ---- ------ ।</big>
# <big>यूयं -----  ------ ।</big>
# <big>अग्रजाः -----  ------ ।</big>
# <big>गायिकाः -----  ------ ।</big>
Aurobind Padiyath
deletepagepermission, page_and_link_managers, teachers
2,632

edits

Retrieved from "https://worldsanskrit.net/wiki/Special:MobileDiff/18476"