13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/sambodhanarUpANi: Difference between revisions
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/sambodhanarUpANi (view source)
Revision as of 13:18, 4 June 2023
, 11 months agono edit summary
(Created page with "{{DISPLAYTITLE:सम्बोधनरूपाणि}} {| class="wikitable" |'''Home''' |} <big>सम्बोधनरूपाणि</big> ") |
No edit summary |
||
Line 3:
|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]'''
|}
<big>'''सम्बोधनरूपाणि'''</big>
=== <big>सम्बोधनप्रथमा - एकवचनम् रूपाणि ध्यानेन पठन्तु ---</big> ===
{| class="wikitable"
!Insert image
{| class="wikitable"
|<big>मोहन ! पठ</big>
|}
!
{| class="wikitable"
!<big>राम ! लिख</big>
|}
!
{| class="wikitable"
!<big>मदन ! खाद</big>
|}
!
{| class="wikitable"
!<big>पुत्र ! शृणु</big>
|}
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>हरे ! आगच्छ</big>
|}
|
{| class="wikitable"
!<big>हरे ! आगच्छ</big>
|}
|
{| class="wikitable"
!<big>राघव ! मा वद</big>
|}
|
{| class="wikitable"
!<big>देवदत्त ! चल</big>
|}
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>बालिके ! पिब</big>
|}
|
{| class="wikitable"
!<big>पुत्रि ! लिख</big>
|}
|
{| class="wikitable"
!<big>गौरि ! उत्तिष्ठ</big>
|}
|
{| class="wikitable"
!<big>लते ! आगच्छ</big>
|}
|}
<big>सम्बोधनसमये हे, भोः, अये, अयि, रे इत्यादीनि अव्ययानि अपि कदाचित् प्रयुज्यते।</big>
<big>रामः गौरी, मित्रम् इत्यादिनां सर्वेषां शब्दानां सम्बोधनरुपाणि एकवचने प्रथमाविभक्तितः भिन्ननि भवन्ति।</big>
<big>अधः सम्बोधनरूपाणि, प्रथमाविभक्त्तिरूपतः कः भेदः इत् च निर्दिष्टम् अस्ति।</big>
<big>ध्यानेन पठतु ---</big>
{| class="wikitable"
|<big>प्रथमा विभक्ति</big>
<big>एकवचनम्</big>
|<big>सम्बोधनरूपम्</big>
<big>एकवचनम्</big>
|<big>प्रथमाविभक्तितः भेदः</big>
|-
|<big>रामः</big>
|<big>राम !</big>
|<big>सम्बोधने विसर्गः न दृश्यते ।</big>
|-
|<big>हरिः</big>
|<big>हरे !</big>
|<big>सम्बोधने विसर्गः न दृश्यते ।</big>
|-
|<big>गुरुः</big>
|<big>गुरो !</big>
|<big>सम्बोधने उकारस्य स्थाने ओकारः ।</big>
|-
|<big>राजा</big>
|<big>राजन् !</big>
|<big>सम्बोधने आकारस्य स्थाने अकारः, अनन्तरं नकारः ।</big>
|-
|<big>रमा</big>
|<big>रमे !</big>
|<big>सम्बोधने आकारस्य स्थाने एकारः ।</big>
|-
|<big>सुमतिः</big>
|<big>सुमते !</big>
|<big>सम्बोधने इकारस्य स्थाने एकारः ।</big>
|-
|<big>गौरी</big>
|<big>गौरि</big>
|<big>सम्बोधने ईकारस्य ह्रस्वः ।</big>
|-
|<big>लक्ष्मीः</big>
|<big>लक्ष्मि !</big>
|<big>सम्बोधने ईकारस्य ह्रस्वः ।</big>
|-
|<big>धेनुः</big>
|<big>धेनो !</big>
|<big>सम्बोधने उकारस्य स्थाने ओकारः ।</big>
|-
|<big>पिता</big>
|<big>पितः</big>
|<big>सम्बोधने ह्रस्वः अकारः, विसर्गः च ।</big>
|-
|<big>माता</big>
|<big>मातः</big>
|<big>सम्बोधने ह्रस्वः अकारः, विसर्गः च ।</big>
|-
|<big>अम्बा</big>
|<big>अम्ब !</big>
|<big>सम्बोधने आकारस्य स्थाने अकारः ।</big>
|-
|<big>मान्या</big>
|<big>मान्ये</big>
|<big>सम्बोधने आकारस्य स्थाने एकारः ।</big>
|-
|<big>कर्ता</big>
|<big>कर्तः</big>
|<big>सम्बोधने ह्रस्वः अकारः, विसर्गः च ।</big>
|-
|<big>मित्रम्</big>
|<big>मित्र !</big>
|<big>सम्बोधने मकारस्य लोपः।</big>
|-
|<big>फलम्</big>
|<big>फल !</big>
|<big>सम्बोधने मकारस्य लोपः।</big>
|-
|<big>पुस्तकम्</big>
|<big>पुस्तक !</big>
|<big>सम्बोधने मकारस्य लोपः।</big>
|}
== सम्बोधनरूपाणि अभ्यासः --- ==
=== <big>१) उदाहाणानुगुणं सम्बोधनरूपाणि लिखन्तु ---</big> ===
<big>प्रथमा ए. व. सम्बोधनप्रथमा ए.व.</big>
<big>उदाः रामः राम !</big>
<big> बालकः -----</big>
<big> पुत्रः -----</big>
<big> कृष्णः -----</big>
<big> भरतः -----</big>
<big> लक्ष्मणः -----</big>
<big> भिक्षुकः -----</big>
<big> गिरिशः -----</big>
<big> भास्करः -----</big>
<big> गजाननः -----</big>
<big> राधा राधे !</big>
<big> सीता -----</big>
<big> रमा -----</big>
<big> माला -----</big>
<big> गीता -----</big>
<big> शीला -----</big>
<big> सुधा -</big> <big>--</big>
<big> बालिका -----</big>
<big> ललिता -----</big>
<big> अध्यापिका -----</big>
<big> भगिनी भगिनि !</big>
<big> गौरी -----</big>
<big> पार्वती -----</big>
<big> सरस्वती -----</big>
<big> सुमती -----</big>
<big> देवी -----</big>
<big> नन्दिनी -----</big>
=== २) आवरणे दत्तनां शब्दानाम् उचितैः रूपैः रिक्तस्थालानि पूरयत । ===
<big>यथाः</big>
{| class="wikitable"
|<big>………. ! भवान् कुत्र गच्छति ? (राघवः )</big>
<big>राघव ! भवान् कुत्र गच्छति?</big>
|}
१. ………. ! आगच्छ । (उषा)
<big>१. ………. ! आगच्छ । (उषा)</big>
<big>२. ………. ! भवान् सेवकम् आह्वयतु । (कृष्णः)</big>
<big>३. ………. ! पाठं पठ । (पुत्री)</big>
<big>४. ………. ! अत्र आगच्छतु । (भगिनी)</big>
<big>५. ………. ! कोलाहलं न कुरु । (बालकः)</big>
<big>६. ………. ! श्वः मम गृहम् आगच्छतु । (मित्रम्)</big>
<big>७. ………. ! गृहपाठं लिखतु । (पुत्रः)</big>
<big>८. ………. ! अद्य सायं मम आगमने विलम्बः भवेत् । (अम्बा)</big>
<big>९. ………. ! क्षीरं पिब । (गोपालः )</big>
<big>१०. ………. ! चिन्ता मा करोतु भवती । (नन्दिनी)</big>
<big>११. ………. ! श्लोकं वद । (गीता)</big>
<big>१२. ………. ! उत्तरं वद। (शिष्य़ः)</big>
<big>१३. ………. ! किमर्थम् अद्य आगमने विलम्बः ? (लक्ष्मीः)</big>
<big>१४. ………. ! जलम् आनय। (सुखदा)।</big>
<big>१५. ………. ! किं खादसि? (गणेशः)</big>
<big>१६. ………. ! अद्य किं मधुरं ददाति? (माता)</big>
<big>१७. ………. ! मा हस । ( मूर्खः)</big>
<big>१८. ………. ! प्रवासार्थं धनं ददातु। (पिता)</big>
<big>१९. ………. ! सङ्कोचं मा अनुभवतु । (सखी)</big>
<big>२०. ………. ! शिढ्रम् उत्तिष्ठ । ( वत्सः)</big>
<big>२१. ………. ! दूरे उपविश्य दूरदर्शनं पश्यतु ।( नलिनी)</big>
<big>२२. ………. ! किञ्चित् सारं परिवेषयतु । (अम्बा)</big>
<big>२३. ………. ! किमर्थं मौनेन स्थितवती? ( राधा)</big>
<big>२४. ………. ! एतत् पाठयतु । (अध्यापकः)</big>
<big>२५. ………. ! किमर्थं रोदिति ? ( मालिनी)</big>
| |||