Samskrita Vyakaranam

14---samAsaH/01---samAsaparicayaH: Difference between revisions

Page Discussion

14---samAsaH/01---samAsaparicayaH (view source)

Revision as of 10:19, 1 June 2021

14 bytes added ,  2 years ago
no edit summary
VisualWikitext
No edit summary
No edit summary
Line 124:
<span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif"> </span>
 
=== '''<span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">1) </span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">समासः नाम कः</span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">?</span>''' ===
 
'''<span lang="SA" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">अनेकस्य पदस्य एकपदीभवनं </span>'''<span lang="SA" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">समासः इत्युच्यते </span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">| <span lang="SA">द्वयोः अथवा बहूनां पदानां मेलनेन यदा एकं पदं निष्पन्नं भवति तदा समासः इत्युच्यते </span>|<span lang="SA">अर्थात् द्वयोः अथवा बहूनां पदनां मेलनेन एकार्थीभावः उत्पद्यते चेत् समासः इति कथ्यते </span>|<span lang="SA">एकार्थीभाव-रूप सामर्थ्यम् अस्ति चेत् एव समासः भवति </span>|<span lang="SA">यदा पदार्थानां मेलनेन एकार्थस्य बोधः जायते तदा समासे एकार्थीभाव-रूप-सामर्थ्यम् अस्ति इति वदामः </span>| <span lang="SA">एकार्थी-भाव-सामार्थ्यस्य अभावे समासः न भवति</span>, <span lang="SA">केवलं संहिता एव </span>|<br />
<br />
Line 144 ⟶ 143:
<span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif"> </span>
 
=== '''<span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">2) </span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">विग्रहवाक्यं नाम किम्</span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">?</span>''' ===
 
<span lang="SA" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">वृत्त्यर्थावबोधकं वाक्यं विग्रहः इति उच्यते</span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">|<span lang="SA">समासे अर्थं बोधयितुं यद् वाक्यं उच्यते तद् वाक्यं विग्रहः इति व्यवह्रियते </span>| <span lang="SA">विग्रहः द्विविधा भवति - लौकिकविग्रहः</span>, <span lang="SA">अलौकिकविग्रहः चेति</span>| </span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">येन</span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif"> </span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">वाक्येन समस्तपदस्य अर्थः</span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif"> </span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">अवगम्यते तद्वाक्यं लौकिकविग्रहवाक्यम्</span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif"> </span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">इति उच्यते </span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">|</span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif"> </span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">यथा – सीतापतिः</span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif"> </span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">इति समासे</span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">, </span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">सीतायाः</span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif"> </span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">पतिः इति लौकिक</span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">-</span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">विग्रहवाक्यम् अस्ति </span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">|<span lang="HI">लोके प्रयोक्तुम्</span></span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif"> </span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">अर्हाणां पदानाम् अभावे</span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif"> </span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">अलौकिक</span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">-</span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">विग्रहवाक्यम्</span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif"> </span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">इति कथयामः </span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">|<span lang="HI">सीता +ङस् + पति+सु इति अलौकिक</span></span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">-</span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">विग्रहवाक्यम्</span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif"> </span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">|<span lang="HI">यत्र प्रकृति-प्रत्ययविभागः क्रियते तत्र अलौकिक-विग्रहः अथवा</span></span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif"> </span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">शास्त्रीयविग्रहः इति कथ्यते </span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">|</span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif"> </span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">अलौकिक-विग्रहवाक्यं समासप्रक्रियायां</span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif"> </span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">प्रयुज्यते न तु लोके </span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">|</span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif"> </span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">लोके अलौकिक-विग्रहवाक्यस्य अर्थबोधः न जायते </span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">| <span lang="HI">व्याकरणे एव अलौकिक-विग्रहवाक्यस्य प्रयोगः क्रियते </span>|<span lang="HI">अलौकिकविग्रहवाक्ये</span></span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif"> </span><span lang="HI" style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">प्रकृति-प्रत्यय-विभागः क्रियते समस्तपदस्य रूपसाधनार्थम् </span><span style="font-family:Lohit Devanagari,sans-serif">|</span>
 
Retrieved from "https://worldsanskrit.net/wiki/Special:MobileDiff/5487"