page_and_link_managers, Administrators
5,088
edits
14---samAsaH/03A---tatpuruShasamAsaH---sAmAnyatatpuruSHa-samAsaH/tatpuruSHasamAsa-abhyAsaH: Difference between revisions
14---samAsaH/03A---tatpuruShasamAsaH---sAmAnyatatpuruSHa-samAsaH/tatpuruSHasamAsa-abhyAsaH (view source)
Revision as of 21:06, 25 June 2022
, 1 year agono edit summary
No edit summary |
No edit summary |
||
Line 2:
<big>एतेषां समस्तपदानां विग्रहवाक्यं विलिख्य, समासनाम, सूत्रञ्च निर्दिशत –</big>
<big>१) '''मन्दिरगता''' बालिका भोजनम् अकरोत् ।</big>
<big>२) '''पुत्रीप्राप्तं''' पारितोषिकं माता च पिता च अभिनन्दतः।</big>
<big>३) '''पुत्रीसमा''' छात्रा गुरुं नमति।</big>
<big>४) '''कृष्णश्रितः''' भक्तः सन्तुष्टः जातः।</big>
<big>५) '''मध्याह्ने''' सूर्यस्य आतपः तीक्ष्णः।</big>
<big>६) अनुजा '''शालाप्राप्ताभिः''' सखीभिः सह क्रीडति।</big>
<big>७) उत्तमा बालिका '''गृहपाठं''' '''पूर्वाह्णे''' एव कृतवान् ।</big>
<big>८) चोराः '''मध्यरात्रे''' आगच्छन्ति।</big>
<big>९) '''कष्टातीतस्य''' जनस्य सुखं मधुरतरं भाति।</big>
<big>१०) '''विषादयुक्तः''' अर्जुनः युद्धं कर्तुं नोत्सहते ।</big>
<big>११) '''नगरप्राप्तः''' ग्रामीणः विस्मयान्वितोऽभवत्।</big>
<big>१२) '''अपराह्ने''' वयं क्रीडाम।</big>
<big>१३) '''संशयापन्ना''' छात्रा अध्यापकं पृष्टवती।</big>
<big>१४) '''लक्षमणप्रयुक्तः''' बाणः मेघनादं व्यदारयत्।</big>
<big>१५) सीता रामस्य '''प्राणसमा''' आसीत्।</big>
<big>१६) '''मध्याह्नस्य''' भोजनं सम्यगासीत्।</big>
<big>१७) सर्वाः महिलाः '''मातृसदृश्यः''' माननीयाः।</big>
<big>१८) '''विद्याविहीनः''' पशुः इति सुभाषितं सूचयति।</big>
<big>१९) '''रज्जुबद्धान्''' काष्ठान् ग्रामम् आनय।</big>
<big>२०) '''सीतानुगतः''' रामः वनं प्राविशत्।</big>
<big>२१) '''लक्ष्मीसहितायाः''' नारायणाय नमः।</big>
<big>२२) अर्जुनः युद्धे '''शिवदत्तस्य''' अस्त्रस्य प्रयोगं कृतवान्।</big>
<big>२३) '''दुःखातीतः''' वृद्धा ततः निर्गता।</big>
<big>२४) '''विष्णुप्रयुक्तं''' चक्रं राक्षसं समहरत् ।</big>
<big>२५) '''दण्डताडितः''' सर्पः निर्गच्छति।</big>
<big>२६) पुरुषोत्तमः रामः अयोध्यायाः राज्यम् अपालयत् ।</big>
<big>२७) '''पुस्तकपठनादौ''' अनुच्चरितमपि तत् ज्ञातं सत् बोधयति इति अनुभवः।</big>
<big>२८) '''मातृसदृशी''' शिक्षिका छात्रान् पाठयति।</big>
<big>२९) दुर्योधनः अहं '''युधिष्ठिरम्''' '''अर्धराज्यं''' न दास्यामि इति उक्तवान्।</big>
<big>३०) '''हरित्रातः''' भक्तः नमस्कृतवान्।</big>
<big>३१) '''रोगतप्तः''' औषधं स्वीकरोति।</big>
<big>३२) तस्य '''अर्धकायस्य''' स्रसाः बृहत्यः सन्ति।</big>
<big>३३) '''गर्तपतिता''' बालिका उच्चैः नर्दति।</big>
<big>३४) '''कार्यालप्राप्तः''' कर्मकरः कार्यम् अकरोत् ।</big>
<big>३५) '''कालिदासविरचितानि''' काव्यानि सर्वे पठेयुः।</big>
<big>३६) छात्राः '''व्यासरचितं''' महाभारतं पठान्ति।</big>
<big>३७) '''गुरुदेवाय''' नमः।</big>
<big>३८) न '''सुखप्रति''' संसारे ।</big>
<big>३९) तारकः '''ब्रह्मदत्तेन''' '''वरेण''' देवान् पराजितवान्।</big>
<big>४०) शबरी '''दशरथपुत्रस्य''' रामस्य भक्ता आसीत् ।</big>
<big>४१) '''प्रेमपूर्णे''' परिसरे संभाषणस्य अभ्यासं करवाम।</big>
<big>४२) '''गुडमिश्रितं''' भोजनं सम्यग्भवति।</big>
<big>४३) '''अश्वपतितः''' सैनिकः व्रणयुक्तः अभवत्।</big>
<big>४५) यत् '''प्रमाणसिद्धं''' वर्तते तत्र इदम् इति वदामः।</big>
<big>४६) '''शरणम् आगतः''' तु सदैव रक्षणीयः।</big>
<big>४७) '''ग्रामं गमी''' बालकः शालां प्रविशति।</big>
<big>४८) '''तस्मै इदं''' पुस्तकं दातव्यम् ।</big>
<big>४९) '''धनाशा''' त्यक्ता चेत् पुरुषः वैराग्यं प्राप्नोति।</big>
<big>५०) '''विद्यया हीनः''' छात्रः न शोभते।</big>
<big>५१) न '''दोषप्रति''' वेदान्तदर्शने ।</big>
<big>५२) भवतः कार्यं '''निर्विघ्नं''' समापयेत् ।</big>
<big>५३) '''शरविद्धः''' हंसः भूमौ पतितः।</big>
<big>५४) '''गङ्गाजलं''' सर्वपापं हरति।</big>
<big>५५) '''सिंहात् भीतः''' व्याधः अरण्यात् पलायते ।</big>
<big>५६) '''सभायां पण्डितः''' कार्यक्रमे सम्भाषाणं करोति ।</big>
<big>५७) शङ्कराचार्यः बाल्यकाले एव '''शास्त्रेषु प्रवीणः''' आसीत् ।</big>
<big>५८) माता मन्दिरं गतवती '''पूजार्थम्''' ।</big>
<big>५९) '''धनहीनाः''' जनाः बहुदुखम् अनुभवन्ति अस्मिन् लोके।</big>
<big>६०) शिवेन मन्मतः '''अग्निना दग्धः'''।</big>
<big>६१) माया '''ईश्वराधीना''' वर्तते इति अद्वैतिनः मतम् ।</big>
<big>६२) दानाय पात्रम्</big>
<big>६३) '''स्नानाय इदं''' चूर्णम् अस्ति।</big>
<big>६४) '''सर्पेणः दृष्टः''' मूषकः।</big>
<big>६५) '''ज्ञानव्यवधाने''' ज्ञानं न जायते ।</big>
<big>६६) दशरथः '''युद्धे निपुणः''' आसीत्।</big>
<big>६७) आकाङ्क्षा तु '''पदधर्मः''' ज्ञातव्यः भवति।</big>
<big>६८) महाभारते युद्धे अन्ते दुर्योधनः '''जले मग्नः''' आसीत् ।</big>
<big>६९) '''रोगान्मुक्तः''' वृद्धः अत्यन्तं सन्तुष्टः आसीत्। </big>
<big>७०) '''सुखप्राप्ताः''' जनाः मन्दिरात् गच्छन्ति।</big>
<big>७१) हरिः लतयाः '''वर्षेण पूर्वः'''।</big>
<big>७३) '''गुडेन सम्मिश्रिताः''' धानाः सर्वैः इच्छन्ति ।</big>
<big>७४) '''गुर्वाधीनः''' छात्रः गुरुकुले पठति स्म।</big>
<big>७५) '''भूतपूर्वः''' प्रधानमन्त्री विदेशं गतवान् ।</big>
<big>७६) '''सामिकृतात्''' अध्ययनात् न कोपि फलं भवति ।</big>
<big>७७) सर्वैः '''प्रजाहितं''' करणीयम् ।</big>
<big>७८) छात्राः '''परीक्षाभयं''' प्राप्नुवन्ति।</big>
<big>७९) '''मध्याह्ने''' सूर्यस्य तापः अधिकः भवति।</big>
<big>८०) '''भवदर्था''' समासकक्षा प्रवर्तमाना अस्ति।</big>
<big>८१) '''स्थालीपक्वेभ्यः''' फलेभ्यः रसं अनुभूतवान् बालकः।</big>
<big>८२) '''अधरहिमालये''' बहवः योगिनः वसन्ति।</big>
<big>८३) दुष्टजनानां '''कुकर्मभ्यः''' भीतिः नास्ति कलियुगे ।</big>
<big>८४) '''गुरुसुश्रुषाम्''' अकृत्वा एव विद्यानदीं पारयितुं न शक्यते ।</big>
<big>८५) मन्दिरे '''देवार्थं''' नैवेद्यम् अस्ति ।</big>
<big>८६) '''अन्तिकात् आगता''' राजकुमारी सभायाम् उपविष्टान् सर्वान् अपश्यत्।</big>
<big>८७) गोविन्दात् रामः '''मासावरः''' ।</big>
<big>८८) '''वातेन छेद्यं''' तृणं गृहीत्वा ऋषिः गच्छति यागार्थम् ।स</big>
<big>८९) '''हरित्रातः''' भक्तः संसारसागरं पारयति।</big>
<big>९०) तिरुपत्यां '''देवालये दध्योदनं''' प्रसादरूपेण दीयते ।</big>
<big>९१) '''गङ्गात्यस्ताः''' सीतारामलक्ष्मणाः भरद्वाजाश्रमं प्राप्तवन्तः।</big>
<big>९२) '''राजधानीप्राप्तः''' मन्त्रिगणः प्रधानमन्त्रिणा अमिलत्।</big>
<big>९३) '''अधरहिमालये''' कस्मिंश्चित् आश्रमे अयं योगी वसति।</big>
<big>९४) '''प्रीतिबन्धः''' ईश्वरः भक्तानां साहाय्यं करोति ।</big>
<big>९५) '''दूरादागतः''' योगी ग्रामम् अप्रविशत् ।</big>
<big>९६) '''पुरुषाधीना''' प्रकृतिः जगत्कारणं नास्ति इति वेदान्तिनां मतम् ।</big>
<big>९७) जन्ममरणचक्रात् '''बहिर्गमनं''' मोक्षः ।</big>
<big>९८) एकः छात्रः '''तीर्थे वायसः इव''' गच्छन् आसीत्।</big>
<big>९९) रमेशः सुरेशात् '''मासपूर्वः'''।</big>
<big>१००) '''उत्तरभारते''' बहूनि सुन्दराणि मन्दिराणि सन्ति।</big>
<big>१०१) तेन यत् न साधितं, तत् अस्माभिः '''अर्धवर्षेण''' साधितम् ।</big>
<big>१०२) कालः सर्वोपि '''सूर्याधीनः''' एव इति भाति ।</big>
<big>१०३) '''अस्मद्पिता''' अस्य नगरस्य अधिकारी इति उक्तं कैश्चित् बालकैः।</big>
<big>१०४) '''गोहितार्थं''' यजमानः नितरां कार्यं करोति ।</big>
<big>१०५) बालकेन '''स्वयंकृतं''' कार्यं दृष्ट्वा माता सुन्तुष्टा जाता ।</big>
<big>१०६) '''अक्षक्षौण्डः''' शकुनिः पाण्डवान् धूर्तेन पराजितवान् ।</big>
<big>१०७) '''बालकार्थं''' माता अन्नं परिवेषितवती ।</big>
<big>१०८) '''स्वर्गपतितः''' त्रिशङ्कुः भूमौ अपि स्थातुम् अशक्तः आसीत् ।</big>
<big>१०९) '''मूर्खशतम्''' जनाः तस्यां सम्भायाम् आसन् ।</big>
<big>११०) '''युधिष्ठिरः''' पाण्डवेषु ज्येष्ठः आसीत् ।</big>
<big>१११) '''दासीपुत्रः''' विदुरः '''नीतिनिपुणः''' आसीत्।</big>
<big>११२) '''दूरादागतः''' यात्रिकः '''रमेशगृहं''' प्रविष्टवान् ।</big>
<big>११३) '''देवालये''' मन्त्राः हृदि स्पृशन्ति।</big>
<big>११४) '''अभिवृक्षं''' ( वृक्षम् अभि) गच्छति।</big>
<big>११५) '''पूर्वाह्णे''' आरब्धं कार्यं दिनस्य अन्ते अपि न समापितम् ।</big>
<big>११६) केचन पूर्वसंस्कारात् '''स्तोकात् मुक्ताः''' भवन्ति।</big>
<big>११७) '''अनुज्येष्ठं''' प्रविशन्तु भवन्तः।</big>
<big>११८) '''आतपे शुष्कानि''' वस्त्राणि ग्रहीत्वा माता गृहे गतवती ।</big>
<big>११९) '''काराबन्धः''' पुरुषः दुःखेन जीवनं अयापयत् ।</big>
<big>१२०) तस्मात्ते वितराम्यद्य '''पुत्रमात्मसमं''' गुणैः।</big>
<big>१२१) तत्र लङ्कां समासाद्य पुरीं '''रावणपालिताम्''' ।</big>
<big>१२२) श्रुत्वा तु तं वानरसैन्यशब्दं '''लङ्कागता''' राक्षसराजभृत्याः।</big>
<big>१२३) '''क्षीरौदनेन''' साज्येन सम्पूज्य च भवं प्रभुम्।</big>
<big>१२४) पश्चार्धेन प्रविष्टः शरपतनभयाद्भूयसा '''पूर्वकायम्''' ।</big>
<big>१२५) ज्येष्ठो भ्राता '''पितृतुल्यो''' मृते पितरि शौनकः।</big>
<big>१२६) ईश्वरः '''कालातीतः''' अस्ति।</big>
<big>१२७) अपूर्वः कोऽपि '''कामान्धः''' दिवा नक्तं न पश्यति।</big>
<big>१२८) '''रामबाणहतो''' वीरश्चचाल च मुमोह च ।</big>
<big>१२९) '''लोकहितं''' मम करणीयम्।</big>
<big>१३०) प्रजानामेव '''भूत्यर्थं''' स ताभ्यो बलिमग्रहीत्।</big>
<big>१३१) न '''दोषप्रति''' बौद्धदर्शने।</big>
<big>१३२) '''ब्रह्मविद्या''' '''किमर्थेयं''' नान्यन्मुक्ते फलं ततः।</big>
<big>१३३) रक्षिता '''भवभीतानां''' भवः परमपावनः।</big>
<big>१३४) '''दुष्टभीति-महाभीति''' भञ्जनायै नमो नमः।</big>
<big>१३५) '''नृपहतपुत्रं''' पश्यति क्रुद्धब्राह्मणः।</big>
<big>१३६) '''शिष्यपठितपुस्तकानि''' न कदापि पठ्यन्ते अन्यैः जनैः।</big>
<big>१३७) अद्यत्वे बहवः युवकाः '''आत्महत्यां''' कुर्वन्ति ।</big>
<big>१३८) '''मूर्खराजा''' एकदा राज्यं अपालयत् ।</big>
<big>१३९) '''उपजरसं''' भवन्ति रोगाः।</big>
<big>१४०) '''अध्युपानहं''' ( inside the shoe) सूक्ष्मः कण्टकः तुदति पादम् । A little thorn inside the shoe pricks the foot.</big>
<big>१४१) ब्रह्मवित् '''गुणातीतः''' भवति।</big>
<big>१४२) '''मध्येगङ्गात्''' आनय। '''गङ्गामध्यात्''' आनय।</big>
<big>१४३) वाक्यं '''वक्त्राधीनम्''' एव ।</big>
<big>१४४) '''आमूला'''च्छ्रोतुमिच्छामि ।</big>
<big>१४५) '''मौल्ययुक्ता''' माला ग्रीवायाः अपगच्छति ।</big>
<big>१४६) '''चुल्लीपक्वं''' वृन्ताकं पश्य।</big>
<big>१४७) '''तत्त्वम्''' अंशः असि।</big>
<big>१४८) '''त्वदधीना''' हि सिद्धयः।</big>
<big>१४९) देवदत्तः विष्णुमित्रात् '''मासावरः'''।</big>
<big>१५०) '''जीवन्मुक्तः''' यः सः '''बन्धमुक्तः''' भवति ।</big>
<big>१५१) न '''सुखप्रति''' संसारे ।</big>
<big>१५२) विकारहेतौ सति ये '''बहिर्विकारं''' समासते ते यमिनः। Those who remain unruffled even in the presence of temptations are the self restrained.</big>
<big>१५३) दुहितरः '''मातृसदृश्यो''' जायन्ते, पुत्राश्च '''पितृसदृशा''' इति प्रायिकम् ।</big>
<big>१५४) वणिजां प्रायेण '''वाक्कलहाः''' भवन्ति ।</big>
<big>१५५) '''अपराह्णकृतं''' कार्यं दृष्ट्वा अधिकारी सन्तुष्टः।</big>
<big>१५६) '''तिलमिश्रिताः''' तण्डुलाः श्राद्धे प्रयुज्यन्ते।</big>
<big>१५७) '''आचारणश्लक्ष्णान्''' सर्वे इच्छन्ति।</big>
<big>१५८) '''समुद्रमात्रं''' न सरो अस्ति किञ्चन ।</big>
<big>१५९) '''विश्वनाथः''' सर्वान् रक्षति । विश्वेषां नाथः</big>
<big>१६०) घटेन वयं '''जलाहरणं''' कुर्मः।</big>
<big>१६१) देवदत्तः '''रामान्मासपूर्वः''', विष्णुमित्रात्।</big>
<big>१६२) वणीजां प्रायेण '''वाक्कलहा''' भवन्ति नासिकलहाः।</big>
<big><br />
समस्तपदं विलिख्य समासनाम, सूत्रञ्च निर्दिशत -</big>
<big>१) भवते इयम् =</big>
<big>२) बलिभिः पुष्टः =</big>
<big>३) निसर्गेण निपुणः =</big>
<big>४) वेदे पण्डितः =</big>
<big>५) अहिना हतः =</big>
<big>६) गुरुणा ईक्षिता =</big>
<big>७) अन्यैः पुष्टाः =</big>
<big>८) राज्यात् भ्रष्टः =</big>
<big>९) कार्ये रतः =</big>
<big>१०) पराभवात् भीतिः =</big>
<big>११) गिरेः नदी =</big>
<big>१२) नित्यं प्रहसितः =</big>
<big>१३) आत्मनः संयमः =</big>
<big>१४) गोभ्यः बलिः =</big>
<big>१५) रणे संवितः =</big>
<big>१६) सूर्येण ऊढः =</big>
<big>१७) देवेन खातः =</big>
<big>१८) मम पुस्तकम् =</big>
<big>१९) गुहं निर्गतः =</big>
<big>२०) सर्वेभ्यः इयम् =</big>
<big>२१) खट्वाम् आरूढः =</big>
<big>२२) त्वां श्रितः =</big>
<big>२३) चौरैः हृतः =</big>
<big>२४) संस्कृतस्य अध्यापकः =</big>
<big>२५) तव अपेक्षा =</big>
<big>२६) भवता श्रुतम् =</big>
<big>२७) धर्मस्य क्षेत्रम् =</big>
<big>२८) दन्तानां राजा =</big>
<big>२९) कस्मै इदम् =</big>
<big>३०) मम पुत्रः</big>
<big>३१) रोगात् मुक्तः =</big>
<big>३२) देवेन खातः =</big>
<big>३३) पाण्डवानाम् अनीकम् =</big>
<big>३४) तव दासः =</big>
<big>३५) ब्राह्मणानां याजकः =</big>
<big>३६) देवानां पूजकः =</big>
<big>३७) कूपं पतितः =</big>
<big>३८) स्वस्य जनाः =</big>
<big>३९) वृकात् भयम् =</big>
<big>४०) दाने शौण्डः =</big>
<big>४१) सुहृद्भ्यः अयम् =</big>
<big>४२) गवे हितम् =</big>
<big>४३) कुलस्य क्षयः =</big>
<big>४४) व्यवहारे पटुः =</big>
<big>४५) वनेऽन्तर् =</big>
<big>४६) द्विजाय अयम् =</big>
<big>४७) वृकात् त्रासः =</big>
<big>४८) सर्वश्वेतः =</big>
<big>४९) सर्वमहान् =</big>
<big>५०) सुखात् आपेतः =</big>
<big>५१) अक्षेषु कितवः</big>
<big>५२) पित्रे सुखम् =</big>
<big>५३) प्रसादात् पतितः =</big>
<big>५४) पूर्वः कायस्य =</big>
<big>५५) खट्वाम् आरूढः =</big>
<big>५६) मूहूर्तं सुखम् =</big>
<big>५७) वाचि पटुः=</big>
<big>५८) गवां कृष्णा सम्पन्नक्षीरतमा =</big>
<big>५९) भगवता गीता =</big>
<big>६०) शास्त्रे निपुणः =</big>
<big>६१) अस्मभ्यं भीतः =</big>
<big>६२) युष्माकम् अपेक्षा =</big>
<big>६३) युष्माभिः भुक्तम् =</big>
<big>६४) वाक्निपुणः =</big>
<big>६५) योगे रतः =</big>
<big>६६) मम निवासः =</big>
<big>६७) काव्ये कुशलः =</big>
<big>६८) अक्षेषु शौण्डः =</big>
<big>६९) धर्मे प्रवीणः =</big>
<big>७०) धर्मात् च्युतः =</big>
<big>७१) कार्ये कुशलः =</big>
<big>७२) परशुना छिन्नवान् =</big>
<big>७३) अस्माकं कर्तव्यम् =</big>
<big>७४) मम कर्तव्यम् =</big>
<big>७५) मनुष्याणां क्षत्रियः शूरतमः =</big>
<big>७६) द्यूते कितवः =</big>
<big>७७) आवयोः मैत्री =</big>
<big>७८) वृक्षात् पतितः =</big>
<big>७९) शास्त्रे धूर्तः =</big>
<big>८०) योगे सिद्धः =</big>
<big>८१) आतपे शुष्कः =</big>
<big>८२) क्रियायां धूर्तः =</big>
<big>८३) ग्रामाद् आगतः =</big>
<big>८४) देवैश्वर्यम् =</big>
<big>८५) स्थाल्यां पक्वः =</big>
<big>८६) योगे सिद्धः =</big>
<big>८७) शास्त्रे पण्डितः =</big>
<big>८८) धर्मकुशलः =</big>
<big>८९) चक्रमुक्तः =</big>
<big>९०) दाने शौण्डः =</big>
<big><br />
विग्रहवाक्यं विलिख्य समासनाम, सूत्रञ्च निर्दिशत -</big>
<big>९१) लक्ष्मीच्छाया =</big>
<big>९२) अहिहतः =</big>
<big>९४) अर्धग्रामः =</big>
<big>९५) मरुत्पतिः =</big>
<big>९६) आस्यप्रत्यनः =</big>
<big>९७) मनोगतम् =</big>
<big>९८) स्वर्गपतितः =</big>
<big>९९) राजेश्वरः =</big>
<big>१००) सर्पिष्कुण्डिका =</big>
<big>१०१) श्रीशः =</big>
<big>१०७) नृत्यकुशलः =</big>
<big>११०) वृश्चिकात् भीतिः =</big>
<big>१३५) श्वलेह्यः कूपः =</big>
<big>१३६) गोशाला =</big>
<big>१४१) काकबलि =</big>
<big>१४९) रात्रिसङ्क्रान्ताः मूहूर्ताः =</big>
<big>१५०) हिमलयङ्गतः =</big>
<big>१५१) अहः सङ्क्रान्ताः मूहूर्ताः =</big>
<big>१५२) मन्दिरगतः =</big>
<big>१५३) तिलामिश्राः =</big>
<big>१६६) पाणिनिप्रणीतम् =</big>
<big>१६७) कृच्छ्राल्लब्धः =</big>
<big>१६८) प्रतिशब्ददीर्घः=</big>
<big>१६९) अभ्यासपटुः =</big>
<big>१७४) वचस्सन्तुष्टा/वचःसन्तुष्टा =</big>
<big>१७५) घटमृत्तिका =</big>
<big>१८५) शर्करामिश्रितः</big> <big>=</big>
| |||