14---samAsaH/03D--tatpuruShasamAsaH---dvigusamAsaH: Difference between revisions

← Older edit

14---samAsaH/03D--tatpuruShasamAsaH---dvigusamAsaH (view source)

Revision as of 04:59, 6 April 2024

32 bytes removed , 1 month ago

no edit summary

VisualWikitext

Vidhya

page_and_link_managers, Administrators

5,097

edits

Revision as of 12:19, 22 June 2021 (view source) Vamsisudha (talk \| contribs) No edit summary Tag: Visual edit ← Older edit		Latest revision as of 04:59, 6 April 2024 (view source) Vidhya (talk \| contribs) No edit summary
(3 intermediate revisions by 2 users not shown)
Line 1: {{DISPLAYTITLE:<span style="color:#ff0000"> 03D- तत्पुरुषसमासः - द्विगुः</span>}} <span lang="ar-SA">'''<big>3) द्विगुसमासः सूत्रसहिता दृष्टिः</big>'''</span> Line 89: <big><span lang="ar-SA">पूर्वा</span>+ <span lang="ar-SA">ङि</span>+<span lang="ar-SA">शाला </span>+ <span lang="ar-SA">ङि '''→''' समासस्य प्रातिपदिकसंज्ञा भवति '''कृत्तद्धितसमासाश्च''' </span>(<span lang="ar-SA">१</span>.<span lang="ar-SA">२</span>.<span lang="ar-SA">४६</span>) <span lang="ar-SA">इत्यनेन सूत्रेण।</span></big> <big><span lang="ar-SA">पूर्वा</span>+ <span lang="ar-SA">ङि</span>+<span lang="ar-SA">शाला </span>+ <span lang="ar-SA">ङि '''→'~~<nowiki/>~~''' इदानीं ~~'<nowiki/>''''~~' सुप्‌</span>-<span lang="ar-SA">प्रत्ययस्य लुक्‌ </span>(<span lang="ar-SA">लोपः</span>) <span lang="ar-SA">भवति '''सुपो धातुप्रातिपदिकयोः''' </span>(<span lang="ar-SA">२</span>.<span lang="ar-SA">४</span>.<span lang="ar-SA">७१</span>) <span lang="ar-SA">इत्यनेन। </span></big> <big><span lang="ar-SA">पूर्वा</span>+ <span lang="ar-SA">ङि</span>+<span lang="ar-SA">शाला </span>+ <span lang="ar-SA">ङि '''→'''इत्यस्मिन्‌ ङि</span>, <span lang="ar-SA">ङि इत्यनयोः लुक्‌ → पूर्वा </span>+ <span lang="ar-SA">शाला'''→''' '''सुप्तिङन्तं पदम्''' </span>(<span lang="ar-SA">१</span>.<span lang="ar-SA">४</span>.<span lang="ar-SA">१४</span>) <span lang="ar-SA">इत्यनेन यस्य अन्ते सुप्‌</span>-<span lang="ar-SA">प्रत्ययः अस्ति</span>, <span lang="ar-SA">तस्य पदसंज्ञा भवति</span>; <span lang="ar-SA">अत्र च </span>'<span lang="ar-SA">पूर्वा</span>' <span lang="ar-SA">इत्यस्य अन्ते सुप्‌ नास्ति</span>; <span lang="ar-SA">तर्हि प्रश्नः उदेति यत्‌ तस्य पदसंज्ञा अस्ति न वा </span>\| <span lang="ar-SA">उत्तरमस्ति यत् '''प्रत्ययलोपे प्रत्ययलक्षणम्‌''' </span>(<span lang="ar-SA">१</span>.<span lang="ar-SA">१</span>.<span lang="ar-SA">६२</span>) <span lang="ar-SA">इत्यनेन पदसंज्ञा अस्त्येव </span>\|</big> Line 117: <big><span lang="ar-SA">ii) अधुना उत्तरपदे परे दिक्समासस्य प्रक्रियां परिशीलयामः </span>-</big> <big><span lang="ar-SA">पूर्वशाला प्रियः यस्य सः </span>= <span lang="ar-SA">पूर्वशालाप्रियः इति समस्तपदस्य प्रक्रिया प्रदर्श्यते॥ अस्मिन् समस्तपदे त्रीणि पदानि सन्ति – पूर्वा</span>, <span lang="ar-SA">शाला</span>, <span lang="ar-SA">प्रिया चेति। आदौ बहुव्रीहिसमासः भवति</span>- <span lang="ar-SA">पूर्वा शाला प्रिया यस्य सः इति लौकिकविग्रहः भवति। ~~'<nowiki/>''''~~' आदौ पूर्वा~~'''''~~</span>~~'''''~~+<span lang="ar-SA">शाला → अत्र कर्मधारयसमासः भवति '''पूर्वकालैकसर्वजरत्पुराणनवकेवलाः समानाधिकरणेन'<nowiki/>''' (<span lang="ar-SA">२</span>.<span lang="ar-SA">१</span>.<span lang="ar-SA">४९</span>) <span lang="ar-SA">इत्यनेन । विग्रहः भवति पूर्वा च शाला च → पूर्वशाला इति समस्तपदं निष्पन्नं भवति। तदनन्तरं तृतीयं पदं प्रिय इति पदं योजयामः। इदानीं बहुव्रीहिसमासः भवति। इदानीं तत्पुरुषगर्भ</span>-<span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः भवति।</span></big> <big><span lang="ar-SA">पूर्वा</span>+ <span lang="ar-SA">सु</span>+<span lang="ar-SA">शाला</span>+<span lang="ar-SA">सु</span>, <span lang="ar-SA">प्रिया</span>+<span lang="ar-SA">सु '''→' अलौकिकविग्रहवाक्ये त्रयाणां पदानां बहुव्रीहिसमासं कृत्वा प्रिया इति शब्दः उत्तरपदे अस्ति। पूर्वस्मिन् द्वे पदे पूर्वा'''</span>'''+ <span lang="ar-SA">शाला इत्यनयोः '''तद्धितार्थोत्तरपदसमाहारे च''' (<span lang="ar-SA">२</span>.<span lang="ar-SA">१</span>.<span lang="ar-SA">५१</span>) <span lang="ar-SA">इति सूत्रेण तत्पुरुषसमासः भवति। इदानीं '''' सुप्‌-<span lang="ar-SA">प्रत्ययस्य लुक्‌ </span>(<span lang="ar-SA">लोपः</span>) <span lang="ar-SA">भवति '''सुपो धातुप्रातिपदिकयोः''' </span>(<span lang="ar-SA">२</span>.<span lang="ar-SA">४</span>.<span lang="ar-SA">७१</span>) <span lang="ar-SA">इत्यनेन। </span></big> Line 146: <big><span lang="ar-SA">षष्</span>+ <span lang="ar-SA">आम् </span>+ <span lang="ar-SA">मातृ </span>+<span lang="ar-SA">आम् '''→''' समासस्य प्रातिपदिकसंज्ञा भवति '''कृत्तद्धितसमासाश्च''' </span>(<span lang="ar-SA">१</span>.<span lang="ar-SA">२</span>.<span lang="ar-SA">४६</span>) <span lang="ar-SA">इत्यनेन सूत्रेण।</span></big> <big><span lang="ar-SA">षष्</span>+ <span lang="ar-SA">आम् </span>+ <span lang="ar-SA">मातृ </span>+<span lang="ar-SA">आम् '''→'~~<nowiki/>~~''' इदानीं ~~'<nowiki/>''''~~' सुप्‌</span>-<span lang="ar-SA">प्रत्ययस्य लुक्‌ </span>(<span lang="ar-SA">लोपः</span>) <span lang="ar-SA">भवति '''सुपो धातुप्रातिपदिकयोः''' </span>(<span lang="ar-SA">२</span>.<span lang="ar-SA">४</span>.<span lang="ar-SA">७१</span>) <span lang="ar-SA">इत्यनेन। </span></big> <big><span lang="ar-SA">षष्</span>+ <span lang="ar-SA">आम् </span>+ <span lang="ar-SA">मातृ </span>+<span lang="ar-SA">आम् '''→'''इत्यस्मिन्‌ आम्</span>, <span lang="ar-SA">आम् इत्यनयोः लुक्‌ → षष् </span>+<span lang="ar-SA">मातृ'''→''' '''सुप्तिङन्तं पदम्''' </span>(<span lang="ar-SA">१</span>.<span lang="ar-SA">४</span>.<span lang="ar-SA">१४</span>) <span lang="ar-SA">इत्यनेन यस्य अन्ते सुप्‌</span>-<span lang="ar-SA">प्रत्ययः अस्ति</span>, <span lang="ar-SA">तस्य पदसंज्ञा भवति</span>; <span lang="ar-SA">अत्र च </span>'<span lang="ar-SA">षष्</span>' <span lang="ar-SA">इत्यस्य अन्ते सुप्‌ नास्ति</span>; <span lang="ar-SA">तर्हि प्रश्नः उदेति यत्‌ तस्य पदसंज्ञा अस्ति न वा </span>\| <span lang="ar-SA">उत्तरमस्ति यत् '''प्रत्ययलोपे प्रत्ययलक्षणम्‌''' </span>(<span lang="ar-SA">१</span>.<span lang="ar-SA">१</span>.<span lang="ar-SA">६२</span>) <span lang="ar-SA">इत्यनेन पदसंज्ञा अस्त्येव </span>\|</big>