6---sArvadhAtukaprakaraNam-anadantam-aGgam/07---ikArAntAnAm-ukArAntAnAM-ca-aGgAnAm-ajAdyapitsu-samagraM-cintanam: Difference between revisions
6---sArvadhAtukaprakaraNam-anadantam-aGgam/07---ikArAntAnAm-ukArAntAnAM-ca-aGgAnAm-ajAdyapitsu-samagraM-cintanam (view source)
Revision as of 02:15, 24 May 2021
, 2 years agono edit summary
No edit summary |
No edit summary |
||
Line 40:
<big>हुश्नुवोः सार्वधातुके (६.४.८७) = हु-धातुः च अनेकाच् श्नुप्रत्ययान्तम् अङ्गं च, तयोः, असंयोगपूर्वस्य अङ्गान्तस्य उकारस्य स्थाने यण्-आदेशः भवति अजादि-सार्वधातुकप्रत्यये परे | स्थानेऽन्तरतमः (१.१.५०) इत्यनेन उकारस्य स्थाने, यण्-प्रत्याहारे स्थितेषु वर्णेषु वकारः चितः | येन विधिस्तदन्तस्य (१.१.७२) इत्यनेन तादृशम् अङ्गं यस्य अन्ते उकारः अस्ति; अलोऽन्त्यस्य (१.१.५२) इत्यनेन अङ्गान्ते उकारस्य स्थाने आदेशः; यस्मिन् विधिस्तदादावल्ग्रहणे (१.१.७२, वार्तिकम् २९) इत्यनेन अचि इत्युक्तौ अजादि-प्रत्यये | हुश्च श्नुश्च तयोरितरेतरद्वन्द्वः हुश्नुवौ, तयोः हुश्नुवोः | न विद्यते पूर्वः संयोगः यस्मात्, सः असंयोगपूर्वः बहुव्रीहिः, तस्य असंयोगपूर्वस्य | हुश्नुवोः षष्ठ्यन्तं, सार्वधातुके सप्तम्यन्तं, द्विपदमिदं सूत्रम् | अचि श्नुधातुभ्रुवां य्वोरियङुवङौ (६.४.७७) इत्यस्मात् अचि इत्यस्य अनुवृत्तिः; इणो यण् (६.४.८१) इत्यस्मात् यण् इत्यस्य अनुवृत्तिः; एरनेकाचोऽसंयोगपूर्वस्य (६.४.८२) इत्यस्मात् अनेकाचः, असंयोगपूर्वस्य इत्यनयोः अनुवृत्तिः; ओः सुपि (६.४.८३) इत्यस्मात् ओः इत्यस्य अनुवृत्तिः | अङ्गस्य (६.४.१) इत्यस्य अधिकारः | अनुवृत्ति-सहितसूत्रम्— अनेकाचः हुश्नुवोः असंयोगपूर्वस्य ओः अङ्गस्य यण् अचि सार्वधातुके |</big>
{| class="wikitable mw-collapsible mw-collapsed"
|+ <big>इ / ई</big> <big>अजादि किति ङिति परे</big>
! colspan="2" |<big>एकाच्</big>
! colspan="2" |<big>अनेकाच्</big>
|-
|<big>सामान्यम् = इयङ्</big>
|<big>अपवादः = यण्</big>
|<big>सामान्यम् = इयङ् </big>
|<big>अपवादः = यण्</big>
|-
|<big>इकारान्तधातवः </big>
|<big>अदादिगणे इण्-धातुः </big>
|<big>इकारान्तधातवः</big>
|<big>इकारान्तधातवः</big>
|-
|<big>अङ्गम् एकाच्</big>
|<big>अङ्गम् एकाच्</big>
|<big>अङ्गम् अनेकाच् </big>
|<big>अङ्गम् अनेकाच् </big>
|-
|<big>उदा— </big>
|<big>इ + अन्ति → यन्ति </big>
|<big>संयोगपूर्वः इकारः </big>
|<big>असंयोगपूर्वः इकारः</big>
|-
|<big>तुदादिगणे रि-धातुः </big>
| <big>इणो यण् (६.४.८१) </big>
|<big>उदा— जुहोत्यादिगणे ह्री-धातुः </big>
|<big>उदा— जुहोत्यादिगणे भी-धातुः</big>
|-
|<big> रि + अ + ति → रियति </big>
|
|<big>जिह्री + अति → </big>
|<big>बिभी + अति →</big>
|-
|<big>अदादिगणे वी-धातुः </big>
|
|<big>जिह्र् + इय् + अति → जिह्रियति </big>
|<big> बिभ् + य् + अति → बिभ्यति</big>
|-
|<big>वी + अन्ति → व् + इय् + अन्ति → वियन्ति </big> <big>अचि श्नुधातुभ्रुवां य्वोरियङुवङौ (६.४.७७) </big>
|
|<big>अचि श्नुधातुभ्रुवां य्वोरियङुवङौ </big>
|<big>एरनेकाचोऽसंयोगपूर्वस्य (६.४.८२)</big>
|}
<big> इ / ई</big>
|