page_and_link_managers, Administrators
5,097
edits
6---sArvadhAtukaprakaraNam-anadantam-aGgam/12a---dhAtupAThe-hal-sandhi-abhyAsaH: Difference between revisions
6---sArvadhAtukaprakaraNam-anadantam-aGgam/12a---dhAtupAThe-hal-sandhi-abhyAsaH (view source)
Revision as of 17:22, 10 July 2022
, 1 year agono edit summary
Shubhada V (talk | contribs) No edit summary |
No edit summary |
||
| (15 intermediate revisions by 4 users not shown) | |||
Line 1:
{{DISPLAYTITLE: 12a - धातुपाठे हल्-सन्धि-अभ्यासः}}
{| class="wikitable mw-collapsible mw-collapsed"
!'''<big>ध्वनिमुद्रणानि</big>'''
|-
|<big>2'''018-वर्गः'''</big>
|-
|<big>१) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam2015-PaniniiyaStudy/135_dhAtu-pAThe-hal-sandhi-samagra-cintanam-4_dhakAre-pare__vishiShTAbhyAsaH----_2018-09-19.mp3 dhAtu-pAThe-hal-sandhi-samagra-cintanam-4_dhakAre-pare_+_vishiShTAbhyAsaH---लोलुञ्च्-लटि_2018-09-19]</big>
|-
|<big>२) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam2015-PaniniiyaStudy/136_yangluganta-prasange-dhAtu-pAThe-hal-sandhi-abhyAsaH---_____2018-09-26.mp3 yangluganta-prasange-dhAtu-pAThe-hal-sandhi-abhyAsaH---लोलुञ्च्_+_जाग्रह्_+_पाप्रच्छ्_2018-09-26]</big>
|-
|<big>३) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam2015-PaniniiyaStudy/137_yangluganta-prasange-dhAtu-pAThe-hal-sandhi-abhyAsaH---_____2018-10-03.mp3 yangluganta-prasange-dhAtu-pAThe-hal-sandhi-abhyAsaH---पाप्रच्छ्_+_बाभ्रस्ज्_+_जाज्या_2018-10-03]</big>
|-
|<big>४) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam2015-PaniniiyaStudy/138_yangluganta-prasange-dhAtu-pAThe-hal-sandhi-abhyAsaH---_______2018-10-10.mp3 yangluganta-prasange-dhAtu-pAThe-hal-sandhi-abhyAsaH---वाव्यध्_+_वावष्_+_वाव्यच्_+_वाव्रश्च्_2018-10-10]</big>
|-
|<big>५) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam2015-PaniniiyaStudy/139_yangluganta-prasange-dhAtu-pAThe-hal-sandhi-abhyAsaH---____----_2018-10-17.mp3 yangluganta-prasange-dhAtu-pAThe-hal-sandhi-abhyAsaH---वाव्रश्च्_+_मामङ्घ्_+_प्रच्छ्-क्त-क्त्वा-तुमुन्-तृच्_2018-10-17]</big>
|-
|<big>६) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam2015-PaniniiyaStudy/140_dhAtu-pAThe-hal-sandhi-abhyAsaH---saMyoga-sambaddha-kAryANi_2018-10-24.mp3 dhAtu-pAThe-hal-sandhi-abhyAsaH---saMyoga-sambaddha-kAryANi_2018-10-24]</big>
|-
|<big>७) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam2015-PaniniiyaStudy/141_dhAtu-pAThe-hal-sandhi-abhyAsaH---rephavakArayoH-parayoH-ikaH-diirgaH_2018-10-31.mp3 dhAtu-pAThe-hal-sandhi-abhyAsaH---rephavakArayoH-parayoH-ikaH-diirghaH_2018-10-31]</big>
|-
|<big>८) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam2015-PaniniiyaStudy/142_gr-dhatoh-kvibanta-prasange-ikahDirghah__dhatu-pada-pratipadika-sangyanam-samaveshah_2018-11.07.mp3 gR-dhAtoH-kvibanta-prasange-ikaH dIrghaH_+_dhAtu-pada-prAtipadika-sangyAnAM-samAveshaH _2018-11-07]</big>
|-
|<big>९) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam2015-PaniniiyaStudy/143_rephavakarayoh-parayoh-ikah-diirghah---_2018-11-14.mp3 rephavakArayoH-parayoH-ikaH-diirghaH---जॄ, कॄत्, दिव्, चिरि, मुर्छा, मोमुर्छ्_2018-11-14]</big>
|-
|<big>१०) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam2015-PaniniiyaStudy/144_subanteShu_hal-sandhi---sArvanAmasthAna-sangyA__pada-sangyA__bha-sangyA__rAjan-shabdaH_2018-11-21.mp3 subanteShu_hal-sandhi---sArvanAmasthAna-sangyA_+_pada-sangyA_+_bha-sangyA_+_rAjan-shabdaH_2018-11-21]</big>
|-
|<big>११) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam2015-PaniniiyaStudy/145_subanteShu_hal-sandhi---catasraH-sangyAH__rAjan-shabdasya-trINi-kAryANi__lih-shabdaH_2018-11-28.mp3 subanteShu_hal-sandhi---catasraH-sangyAH_+_rAjan-shabdasya-trINi-kAryANi_+_lih-shabdaH_2018-11-28]</big>
|-
|<big>१२) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam2015-PaniniiyaStudy/146_subanteShu_hal-sandhi---catasraH-sangyAH__rAjan-lih__vAc__vrashc-kwip__bhrasj-kwip_2018-12-05.mp3 subanteShu_hal-sandhi---catasraH-sangyAH_+_rAjan-lih_+_vAc_+_vrashc-kwip_+_bhrasj-kwip_2018-12-05]</big>
|-
|<big>'''2015-वर्गः'''</big>
|-
|<big>१) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam-PaniniiyaStudyII/49_dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-1---___2015-07-29.mp3 dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-1---लोलुञ्च्_+_जाग्रह्_2015-07-29]</big>
|-
|<big>२) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam-PaniniiyaStudyII/50_dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-2---___loTi-langi-vidhilingi_2015-08-05.mp3 dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-2---लोलुञ्च्_+_जाग्रह्_loTi-langi-vidhilingi_2015-08-05]</big>
|-
|<big>३) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam-PaniniiyaStudyII/51_dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-3---___laTi-loTi-langi-ca_2015-08-12.mp3 dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-3---वाव्यध्_+_पाप्रच्छ्_laTi-loTi-langi-ca_2015-08-12]</big>
|-
|<big>४) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam-PaniniiyaStudyII/52_dhatu-pathe_hal-sandhi-abhyasah-4---_______lati-loti-langi-ca_2015-08-19.mp3 dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-4---जाज्या_+_वावष्_+_ वाव्यच्_+_वाव्रश्च्_laTi-loTi-langi-ca]</big><big>[https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam-PaniniiyaStudyII/52_dhatu-pathe_hal-sandhi-abhyasah-4---_______lati-loti-langi-ca_2015-08-19.mp3 _2015-08-19]</big>
|-
|<big>५) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam-PaniniiyaStudyII/53_dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-5---_____laTi-loTi-langi-vidhilingi-ca_2015-08-26.mp3 dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-5---तातॄ_+_वावॄ_+_जरीहृ_laTi-loTi-langi-vidhilingi-ca]</big><big>[https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam-PaniniiyaStudyII/53_dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-5---_____laTi-loTi-langi-vidhilingi-ca_2015-08-26.mp3 _2015-08-26]</big>
|-
|<big>६) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam-PaniniiyaStudyII/54_dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-6---___laTi-loTi-langi-vidhilingi-ca__--_2015-09-02.mp3 dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-6---बाभ्रस्ज्_+_मामङ्घ्_laTi-loTi-langi-vidhilingi-ca_+_च्छ्वोः-शूडनुनासिके-च_2015-09-02]</big>
|-
|<big>७) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam-PaniniiyaStudyII/55_dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-7-----__sanyogAnte-pade-sandhikAryam_2015-09-09.mp3 dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-7---च्छ्वोः-शूडनुनासिके-च_+_sanyogAnte-pade-sandhikAryam]</big><big>[https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam-PaniniiyaStudyII/55_dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-7-----__sanyogAnte-pade-sandhikAryam_2015-09-09.mp3 _2015-09-09]</big>
|-
|<big>८) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam-PaniniiyaStudyII/56_dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-8---sanyogAnte-pade-sandhikAryam__rephavakArayoH-pare-ikaH-dIrgaH_2015-09-16.mp3 dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-8---sanyogAnte-pade-sandhikAryam_+_rephavakArayoH]</big><big>[https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam-PaniniiyaStudyII/56_dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-8---sanyogAnte-pade-sandhikAryam__rephavakArayoH-pare-ikaH-dIrgaH_2015-09-16.mp3 -pare-ikaH-dIrgaH_2015-09-16]</big>
|-
|<big>९) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam-PaniniiyaStudyII/57_dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-9---rephavakArayoH-pare-ikaH-dIrgaH__momurch-dhAtu-rUpANi--laTi_2015-09-23.mp3 dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-9---rephavakArayoH-pare-ikaH-dIrgaH_+_momurch-dhAtu-rUpANi--laTi_2015-09-23]</big>
|-
|<big>१०) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam-PaniniiyaStudyII/58_dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-10---momurch-dhAtu-rUpANi--loTi-langi-vidhilingi__subanteShu_pada-sangyA_2015-09-30.mp3 dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-10---momurch-dhAtu-rUpANi--loTi-langi-vidhilingi_+_]</big><big>[https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam-PaniniiyaStudyII/58_dhAtu-pAThe_hal-sandhi-abhyAsaH-10---momurch-dhAtu-rUpANi--loTi-langi-vidhilingi__subanteShu_pada-sangyA_2015-09-30.mp3 subanteShu_pada-sangyA_2015-09-30]</big>
|-
|<big>११) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam-PaniniiyaStudyII/59_subanteShu_hal-sandhi----pada-sangyA__bha-sangyA__rAjan-shabdaH__lih-shabdaH_2015-10-07.mp3 subanteShu_hal-sandhi----pada-sangyA_+_bha-sangyA_+_rAjan-shabdaH_+_lih-shabdaH]</big><big>[https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam-PaniniiyaStudyII/59_subanteShu_hal-sandhi----pada-sangyA__bha-sangyA__rAjan-shabdaH__lih-shabdaH_2015-10-07.mp3 _2015-10-07]</big>
|}
<big><br /></big>
Line 52 ⟶ 76:
<big>१) अङ्गान्ते उपधायां च इकः गुणः निषिद्धः | '''सार्वधातुकमपित्''' (१.२.४), '''क्क्ङिति च''' (१.१.५) |</big>
<big>२) अनिदित्-धातूनाम् उपधायां न्-लोपः | येषां हलन्तधातूनाम् इत्-संज्ञकः ह्रस्वः इकारः नास्ति, तेषां धातूनाम् उपधायां नकारः अस्ति चेत्, तस्य लोपो भवति | '''अनिदितां हल
<big>३) सम्प्रसारणिनां धातूनाम् सम्प्रसारणम् | यण्-स्थाने इक्-आदेशः (यण्-सन्धौ यथा भवति, तस्य विपरीतक्रमः), किति ङिति प्रत्यये परे | व्रश्च् + श + ति → वृश्चति | '''ग्रहि ज्या वयि व्यधि वष्टि विचति वृश्चति पृच्छति भृज्जतीनां ङिति च''' (६.१.१६) |</big>
Line 64 ⟶ 88:
<big><br />
४) दीर्घ ॠकारान्तधातुः, प्रत्ययः अजादिः चेत् →
<big><br />
Line 88 ⟶ 112:
'''ति'''/'''ईति ''' तः अति '''तु'''/'''ईतु'''/तात् ताम् अतु</big>
<big>'''सि'''/'''ईषि''' थः थ हि/तात् तम् त</big>
<big>'''मि'''/'''ईमि''' वः मः '''आनि आव आम'''</big>
Line 98 ⟶ 122:
'''त्'''/'''ईत्''' ताम् उः यात् याताम् युः</big>
<big>'''स्(ः)/ईः''' तम् त
<big>'''अम्''' व म याम् याव याम</big>
<big><br />
Line 205 ⟶ 229:
पदान्ते--</big>
<big>'''र्वोरुपधाया दीर्घः इकः''' (८.२.७६) = पदान्ते रेफान्तस्य वकारान्तस्य च धातोः उपधायाः इकः दीर्घादेशो भवति |
<big><br />
Line 231 ⟶ 255:
सु औ जस्</big>
<big>अम् औट् शस्</big>
<big>टा भ्याम् भिस्</big>
<big>ङे भ्याम् भ्यस्</big>
<big>ङसि भ्याम् भ्यस्</big>
<big>ङस् ओस् आम्</big>
<big>ङि ओस् सुप्</big>
<big><br />
<big>अम् औ अस्</big>
<big>आ
<big>ए
<big>अस्
<big>अस् ओस् आम्</big>
<big>इ ओस्
<big><br />
Line 262 ⟶ 286:
<big><br />
गॄ → गॄ + क्विप् → “'''क्विबन्ता विजन्ता धातुत्वं न जहति'''” इति परिभाषया क्विप् प्रत्ययः संयुज्यते चेदपि धातोः धातु-संज्ञा तिष्ठति → क्विप्-प्रत्ययस्य सर्वापहार-लोपः → '''लशक्वतद्धिते''' (१.३.८) ककारस्य, '''हलन्त्यम्''' (१.३.३) पकारस्य इत्-संज्ञा, '''तस्य लोपः''' (१.३.९) → गॄ + वि → इकारः उच्चारणार्थः → गॄ + व् → '''अपृक्त एकाल् प्रत्ययः''' (१.२.४१) इत्यनेन तस्य अपृक्त-संज्ञा, '''वेरपृक्तस्य''' (६.१.६७) इत्यनेन अपृक्त-संज्ञक-वकारस्य लोपः → गॄ [धातुः अपि, प्रातिपदिकम् अपि '''कृत्तद्धितसमासाश्च''' (१.२.४६) इति सूत्रेण] → '''ॠत इद्धातोः''' (७.१.१००) → गि → '''उरण् रपरः''' (१.१.५१) →
<big><br /></big>
<big>
<big>तथैव भ्याम्, भिस्, भ्यस्, सु | '''स्वादिष्वसर्वनामस्थाने''' (१.४.१७) इत्यनेन एषु स्थलेषु पूर्वभागस्य पद-संज्ञा |</big>
<big>अजाज्वर् + त् → '''ज्वरत्वरस्रिव्यविमवामुपधायाश्च''' (६.४.२०) → अजाजूर् + त् → अजाजूर् → अत्र '''र्वोरुपधाया दीर्घः इकः''' (८.२.७६) इत्यस्य सूत्रस्य प्रसक्तिः अस्ति वा ?</big>
<big>अत्र धातुसंज्ञा अपि अस्ति, पदसंज्ञा अपि अस्ति | अतः प्रसक्तिरस्ति | पर्जन्यवत् | किन्तु कार्यं किमपि नास्ति यतोहि ऊठ्-आदेशः पूर्वमेव जातः |</big>
<big>घुर्, तुर्, पुर्, क्षुर् | यङ्लुकि जोघुर् → अजोघुर् + त् → एषु स्थलेषु गुणो भवति एव इति कारणतः तिङन्तस्य प्रसङ्गे '''र्वोरुपधाया दीर्घः इकः''' (८.२.७६) इत्यस्य कर्यं न कुत्रापि भवति |</big>
<big>अत्र तर्हि प्रश्नः उदेति यत् यदि अजाजूर् इत्यस्य त्-प्रत्ययलोपानन्तरं धातुसंज्ञा अपि अस्ति, पदसंज्ञा अपि अस्ति, तर्हि उपरितने उदाहरणे “'''क्विबन्ता विजन्ता धातुत्वं न जहति'''” इति कथनस्य का आवश्यकता ? यया रीत्या त्-प्रत्ययलोपानन्तरं धातुसंज्ञा अपि अस्ति, पदसंज्ञा अपि अस्ति, तया एव रीत्या क्विप् इत्यस्य लोपानन्तरं धातुसंज्ञा अपि प्रातिपदिकसंज्ञा अपि स्यात् |</big>
<big>गॄ-धातुः यदा क्विबन्तं भवति तदा '''कृत्तद्धितसमासाश्च''' (१.२.४६) इत्यनेन प्रातिपदिकसंज्ञको भवति | क्विप्-प्रत्ययस्य सर्वापहार-लोपानन्तरमपि धातुसंज्ञा स्यात् | अत्र वार्ता अस्ति यत् अत्र पर्यन्तं समस्या नास्ति | अजाज्वर् + त् → 'अजाज्वर्' इति रूपं प्रत्ययान्तम् इति दृष्ट्या पदसंज्ञकम्; अप्रत्ययान्तम् ति दृष्ट्या धातुसंज्ञकम् | त्-प्रत्ययस्य लक्षणं यदा कुर्मः, तदा धातुसंज्ञा नास्त्येव | धातुसंज्ञा कदा भवति ? यदा '''भूवादयो धातवः''' (१.३.१) अथवा '''सनाद्यन्ता धातवः''' (३.१.३२) इति सूत्रेण धातुसंज्ञा विधीयते | इत्थञ्च 'अजाज्वर्' इति रूपम् एकया दृष्ट्या धातुः, अन्यया दृष्ट्या पदम् |</big>
<big>गॄ + क्विप् → क्विपः सर्वापहार-लोपः → गॄ इति रूपमपि तथैव प्रत्ययरहितं चेत् धातुसंज्ञकं, लक्षणेन प्रत्ययसहितं चेत् प्रातिपदिकसंज्ञकम् | अत्र पर्यन्तं च समस्या नास्ति | यया रीत्या अजाजूर् + त् → 'अजाजूर्' इत्यस्मिन् संज्ञाद्वयम् आसीत् | गॄ → गिर् इति यावदपि संज्ञाद्वयम् |</big>
<big>परन्तु अग्रे गिर् इति प्रातिपदिकात् यदा सु विधीयते, तत्र अस्माकं दृष्टिद्वयं स्थातुं न पारयति | यतोहि सुबादयः विधीयन्ते तदा यदा प्रातिपदिकसंज्ञा अस्ति; प्रातिपदिकसंज्ञा च अस्ति तदा यदा रूपं निश्चिततया क्विबन्तम् अस्ति येन '''कृत्तद्धितसमासाश्च''' (१.२.४६) इत्यनेन प्रातिपदिकसंज्ञा स्यात् | अत्र “'''क्विबन्ता विजन्ता धातुत्वं न जहति'''” वक्तव्यम् अस्ति येन धातुसंज्ञा तिष्ठेत्— येन सुबादयः आगन्तुं शक्नुयुः अपि च येन '''र्वोरुपधाया दीर्घः इकः''' (८.२.७६) इत्यनेन दीर्घादेशः स्यात् |</big>
<big>सारांशः एवं यत् यः प्रत्ययान्तः अस्ति—यथा क्विबन्ताः—तस्य धातुसंज्ञा न भवति | '''भूवादयो धातवः''' (१.३.१) इत्यनेन ये पाणिनेः धातुपाठे उपदिष्टाः ते एव धातवः | '''सनाद्यन्ता धातवः''' (३.१.३२) इत्यनेन ये द्वादश धातुप्रत्ययाः, ते एव धातुभ्यः विधीयन्ते चेत् धातुसंज्ञा भवति | अतः क्विबन्तम् अस्ति चेत्, धातुसंज्ञा नास्ति | यथा लिख् + श → लिख; अत्रापि लिख् इति अन्तर्भूतभागस्य धातुसंज्ञा वर्तते, किन्तु लिख इति प्रत्ययान्तरूपस्य धातुसंज्ञा नास्ति |</big>
<big>अत्र कासां कासां संज्ञानां सहवासः सम्भवति इति प्रसङ्गे एकं विशिष्टसूत्रं ज्ञातव्यम्—'''आकडारादेका''' ''' संज्ञा''' (१.४.१) |</big>
<big>इमानि संज्ञासूत्राणि अवलोकताम्—</big>
<big>'''अर्थवदधातुरप्रत्ययः प्रातिपदिकम्''' (१.२.४५)</big>
Line 299 ⟶ 344:
<big><br />
'<nowiki/>
<big><br />
तर्हि अत्र प्रश्नः उदेति यत् '''अर्थवदधातुरप्रत्ययः प्रातिपदिकम्''' (१.२.४५) इति सूत्रे 'अधातुः' इति किमर्थम् उक्तम् |</big>
<big><br />हन् + लङ् → '''लुङ्लङ्लृङ्क्ष्वडुदात्तः''' (६.४.७१) इत्यनेन लुङ् लङ् लृङ् च परं चेत्, धातुरूपि-अङ्गस्य अट्-आगमो भवति → अहन् → अहन् इत्यस्य धातुसंज्ञा इति तु अस्त्येव → अहन् + त् → '''हल्ङ्याब्भ्यो दीर्घात् सुतिस्यपृक्तं हल्''' (६.१.६७) → अहन् → अधुना प्रत्ययलक्षणेन '''सुप्तिङन्तं पदम्''' (१.४.१४) इत्यनेन पदसंज्ञा अपि अस्ति | यदि '''अर्थवदधातुरप्रत्ययः प्रातिपदिकम्''' (१.२.४५) इति सूत्रे 'अधातुः' इति नोक्तं स्यात्, तर्हि यतोहि अहन् इति धातुः अर्थवान्, अतः '''अर्थवदप्रत्ययः प्रातिपदिकम्''' (१.२.४५) इति सूत्रेण तस्य प्रातिपदिकसंज्ञा अपि भवति स्म | तदा च '''न लोपः प्रातिपदिकान्तस्य''' (८.२.७) इत्यनेन तस्य न-लोपः इति भवति स्म | '''अर्थवदप्रत्ययः प्रातिपदिकम्''' (१.२.४५) इत्यनेन या प्रातिपदिकसंज्ञा, सा '''आकडारादेका संज्ञा''' (१.४.१) इत्यनेन एकाकिनी एव भवति इति तु नास्ति | अतः अत्र न काऽपि बाधा— त्रयाणामपि संज्ञानाम् एकत्र प्राप्तिः | तदा अत्र '''ङ्याप्प्रातिपदिकात्''' (४.१.१), '''स्वौजस्...'''(४.१.२) इत्याभ्यां सु, औ, जस् इत्यादयः प्रत्ययाः विधीयमानाः स्युः | अस्य निवारणार्थम् '''अर्थवदधातुरप्रत्ययः प्रातिपदिकम्''' (१.२.४५) इति सूत्रे 'अधातुः' इति वक्तव्यम् आसीत् |</big>
<big><br />
यदा सुबादीनां विधानार्थं
<big><br />
Line 377 ⟶ 421:
<big><br />
'''खरवसानयोर्विसर्जनीयः''' (८.३.१५) = पदान्त-रेफस्य स्थाने विसर्गादेशो भवति खरि अवसाने च | रः 'पदस्य' इत्यस्य विशेषणम्; '''येन विधिस्तदन्तस्य''' (१.१.७२) इत्यनेन तादृशम् पदं यस्य अन्ते रेफः अस्ति; '''अलोऽन्त्यस्य''' (१.१.५२) इत्यनेन अन्तिमवर्णस्य स्थाने आदेशः |
<big><br />[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/9/97/%E0%A5%A7%E0%A5%A8a_%E0%A4%B9%E0%A4%B2%E0%A5%8D_-%E0%A4%B8%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A7%E0%A4%BF-%E0%A4%85%E0%A4%AD%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A4%83.pdf १२a हल् -सन्धि-अभ्यासः.pdf]</big>
<big><br />
| |||