page_and_link_managers, Administrators
5,269
edits
No edit summary |
No edit summary |
||
(2 intermediate revisions by one other user not shown) | |||
Line 12:
|-
|<big>४) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam2015-PaniniiyaStudy/304_yanganta-dhAtavaH---%E0%A4%A4%E0%A5%83%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E2%80%8C-%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%9E%E0%A5%8D%E0%A4%9A%E0%A5%8D%E2%80%8C-%E0%A4%B9%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E2%80%8C_dhAtvAdeshAH_%2B_samprasAraNinaH_%2B_anekAcaH_%2B_ajAdayaH_2022-04-05.mp3 yanganta-dhAtavaH---तृम्फ्-क्रुञ्च्-हम्म्_dhAtvAdeshAH_+_samprasAraNinaH_+_anekAcaH_+_ajAdayaH_2022-04-05]</big>
|-
|<big>५) [https://archive.org/download/SamskritaVyakaranam2015-PaniniiyaStudy/305_yanganta-dhAtavaH---ajAdayaH--%E0%A4%85%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E2%80%8C-%E0%A4%8B-%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E2%80%8C-%E0%A4%8A%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A3%E0%A5%81_%2B_dasha-lakArAH_%2B_dvitvacintanam_2022-04-12.mp3 yanganta-dhAtavaH---ajAdayaH--अट्-ऋ-अश्-ऊर्णु_+_dasha-lakArAH_+_dvitvacintanam_2022-04-12]</big>
|-
|'''2019 वर्गः'''
Line 210 ⟶ 212:
<big><br /></big>
<big>'''अनिदितां हल
<big><br /></big>
Line 226 ⟶ 228:
<big><br /></big>
<big>वञ्च् +यङ् → '''अनिदितां हल
<big><br /></big>
Line 232 ⟶ 234:
<big>एवमेव—</big>
<big>स्रंस् + यङ् → '''अनिदितां हल
<big>ध्वंस् + यङ् →</big>
Line 264 ⟶ 266:
<big><br /></big>
<big>दंश् + यङ् → '''अनिदितां हल
<big><br /></big>
Line 281 ⟶ 283:
<big>प्रश्नः उदेति यत् किमर्थं सूत्रे दंश्-धातोः अनुस्वारः न प्रदर्शितः यदि तस्य लोपः तु भवति एव '''अनिदितां हल
<big><br /></big>
Line 316 ⟶ 318:
<big><br /></big>
<big>चञ्च् + यङ् → '''अनिदितां हल
<big><br /></big>
Line 361 ⟶ 363:
<big><br /></big>
<big>लुञ्च् + यङ् → '''अनिदितां हल
<big><br /></big>
Line 377 ⟶ 379:
<big><br /></big>
<big>तृम्फ् → '''अनिदितां हल
<big><br /></big>
Line 402 ⟶ 404:
<big><br /></big>
<big>क्रुञ्च्-धातुः ञोपधधातुः, न तु नोपधधातुः, अतः तस्य ञकारः '''अनिदितां हल
<big><br /></big>
Line 418 ⟶ 420:
<big><br /></big>
<big>हम्म्-धातुः मोपधधातुः, न तु नोपधधातुः, अतः तस्य मकारः '''अनिदितां हल
<big><br /></big>
Line 542 ⟶ 544:
<big>ऊर्णु + यङ् → '''अकृत्सार्वधातुकयोर्दीर्घः''' (७.४.२५) → ऊर्णू + यङ् → द्वित्वम् → ऊर्णू नू → 'णु' इत्यस्य अभ्याससंज्ञा (यस्य द्वित्वं, तस्य अभ्याससंज्ञा) → '''हलादि शेषः''' इत्यस्य किमपि कार्यं नास्ति → '''गुणो यङ्लुकोः''' (७.४.८२) → ऊर्णो नू य → ऊर्णोनूयते</big>
<big><br />प्रश्नः उदेति, किमर्थं णत्वं न भवति द्वित्वसमये । अत्र सिद्धान्तकौमुद्याम्
<big>तर्हि मूलधातुः ’ऊर्नु’ इति अस्ति, तस्य णत्वं '''रषाभ्यां नो णः समानपदे''' (८.४.१) इत्यनेन । धातुपाठे 'ऊर्णु' इति नकारस्य कृतणत्वस्य निर्देशः, द्वित्वे कर्तव्ये तस्य णत्वस्याऽसिद्धत्वादित्यर्थः । तर्हि '''अकृतव्य़ूहाः पाणिनीयाः''' इत्यनेन न भवति यतोहि णत्वस्य निमित्तं रेफः निशिष्यमाणो नास्ति । अपि तु द्वित्वावसरे ’ऊर्नू + यङ्’ इति स्थितौ युगपत् '''रषाभ्यां नो णः समानपदे''' (८.४.१), '''सन्यङोः''' (६.१.९) इत्यनयोः प्रसक्तिः; '''पूर्वत्रासिद्धम्''' इत्यनेन '''रषाभ्यां नो णः समानपदे''' (८.४.१) इति शास्त्रम् असिद्धम् । अनेन ’नू’ इत्यव भवति अभ्यासः, ’नू’ इत्यस्य एव द्वित्वम् । द्विद्वानन्तरमेव '''रषाभ्यां नो णः समानपदे''' (८.४.१) इत्यनेन णत्वम् । ऊर्नू + यङ् → द्वित्वम् → ऊ र्नू नू → '''रषाभ्यां नो णः समानपदे''' (८.४.१) इत्यनेन णत्वम् → ऊर्णू नू य → '''गुणो यङ्लुकोः''' (७.४.८२) → ऊर्णो नू य → ऊर्णोनूयते ।</big>
<big>ऋ + यङ् → '''यङि च''' (७.४.३०) इत्यनेन ऋ-धातोः ऋकारस्य गुणादेशो भवति यङि परे (सामान्य-अङ्गकार्यम्) → अर् + य → '''अजादेर्द्वितीयस्य''' (६.१.२) इत्यस्य साहाय्येन, '''सन्यङोः''' (६.१.९) इत्यनेन यङन्तस्य धातुरनभ्यासस्य प्रथमस्यैकाच्-अवयवस्य द्वे स्तः; अजादेस्तु द्वितीयस्य → प्रथमः एकाच्-भागः ‘अ’; द्वितीयः एकाच्-भागः 'र्य' → '''न न्द्राः संयोगादयः''' (६.१.३) इत्यनेन अचः पराः संयोगादयः नदराः द्विर्न भवन्ति— '''अजादेः संयोगादयः न्द्राः''' '''न द्वे''' → अ + र्य + य इति स्यात् → परन्तु '''यकारपररेफस्य न द्वित्वनिषेधः, अरार्यते इति भाष्योदाहरणात्''' इति सिद्धान्त्कौमुदीवाक्यं; महाभाष्यग्रन्थे '''सूचिसूत्रिमूत्र्यटत्यर्त्यशूर्णोतीनां यङ् वक्तव्यम्''' इति वार्त्तिकावसरे अरार्यते इति रूपम् उदाहृतम्; अनेन प्रमाणं स्वीकृतं यत् अत्र '''न न्द्राः संयोगादयः''' (६.१.३) इत्यस्य प्रवृत्तिर्न भवति; रेफस्य इह द्वित्वनिषेधो नास्ति → अ + र्य + र्य → '''हलादिः शेषः''' (७.४.६०) → अ + र + र्य → '''दीर्घोऽकितः''' (७.४.८३) इत्यनेन अकित्-अभ्यासस्य दीर्घादेशो भवति यङि परे → अरार्य इति धातुः → अरार्य +शप् + ते → अरार्यते</big>
|