page_and_link_managers, Administrators
5,097
edits
9---anye-vyAkaraNa-sambaddha-viShayAH/09---prakaraNasya-saundaryam---rutvaprakaraNam: Difference between revisions
9---anye-vyAkaraNa-sambaddha-viShayAH/09---prakaraNasya-saundaryam---rutvaprakaraNam (view source)
Revision as of 20:54, 25 August 2021
, 2 years agono edit summary
m (Vidhya moved page 09 - प्रकरणस्य सौन्दर्यम् - रुत्वप्रकरणम् to 09 - प्रकरणस्य सौन्दर्यम् - रुत्वप्रकरणम् without leaving a redirect) |
No edit summary |
||
| (3 intermediate revisions by 2 users not shown) | |||
Line 1:
{{DISPLAYTITLE: 09 - प्रकरणस्य सौन्दर्यम् - रुत्वप्रकरणम्}}
<big><br /></big>
<big>अनुनासिकविषये अस्माभिः दृष्टं यत् कुत्रचित् एकवारम् अनुनासिकादेशः एकवारम् अनुस्वारागमः विकल्पेन भवतः | अयं विकल्पः कथं सिध्यति इति चेत्, रुत्वप्रकरणेन |</big>
Line 27:
<big>यथा—</big>
<big>सम् + स्कृति → '''समः सुटि''' इत्यनेन मकारस्य रुत्वम् → सरु + स् + कृति → अनुबन्धलोपे →
<big><br /></big>
Line 85:
<big><br /></big>
<big>'''१. मतुवसो रु सम्बुद्धौ छन्दसि''' (८.३.१) = रुत्व-विधायकं सूत्रम् | अत्र वेदे एव रु आदिष्टं भवति | परन्तु अस्मिन् सूत्रे "रु विहितम्" इति अस्माकं कृते मुख्यम् | अस्मिन् प्रकरणे रु वारं वारम् आधिष्टं,
<big><br /></big>
Line 101:
<big><br /></big>
<big>'''५. समः सुटि''' (८.३.५) = सम् + स्कृति | सुटि सम्-स्थाने रु-आदेशो भवति | यत् कार्यं वक्ष्यते अत्र, तदेव कर्यम् अनुसरति अस्य प्रकरणस्य अग्रे स्थितेषु सूत्रेषु अपि | अतः अत्र एकवारम् उच्यते, तदा तदेव अग्रिमेषु अपि इति बोध्यम् | "'''मतुवसो"''' इत्यस्मात् सूत्रात् '''रु''' इत्यस्य अनुवृत्तिः | सम् उपसर्गः सन् स्वयं पदम् अस्ति इति स्मर्तव्यम् | अतः मकारः "पदान्ते" अस्ति | तर्हि '''पदस्य''', '''अलोऽन्त्यस्य''' इत्याभ्यां म्-स्थाने रु विहितम् | '''अत्रानुनासिकः पूर्वस्य तु वा''' अपि अस्मिन् सूत्रे प्रविश्य वदति यत् रु इत्यस्मात् पूर्वं यः स्वरः, सः विकल्पेम अनुनासिको भवति | सम् + स्कृति →
<big><br /></big>
Line 112:
<big>कार्यम् = म् → रु [पुमः स्थाने रु, तदा '''पदस्य''' + '''अलोऽन्त्यस्य''' इत्याभ्याम् पदान्तस्य म् स्थाने रु]</big>
<big>
<big>
<big>पुँस् / पुंस् + धय्</big>
Line 137:
<big>कार्यम् = न् → रु ['''नः रु''']</big>
<big>
<big>[कार्यम् = रु → ः → स्]</big>
| |||