Samskrita Vyakaranam

13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/ktvA-lyap: Difference between revisions

Page Discussion

13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/ktvA-lyap (view source)

Revision as of 22:40, 4 June 2023

12,079 bytes added ,  11 months ago
no edit summary
VisualWikitext
No edit summary
No edit summary
Line 14:
 
=== <big>'''क्त्वा प्रत्ययः'''</big> ===
 
 
<big>'''ध्यानेन पठतु---'''</big>
Line 115 ⟶ 114:
|<big>क्रीणाति</big>
|<big>क्रीत्वा</big>
|-
|<big>११.</big>
|<big>हृ</big>
|<big>हरति</big>
|<big>हृत्वा</big>
|-
|<big>१२.</big>
|<big>सृ</big>
|<big>सरति</big>
|<big>सृत्वा</big>
|-
|<big>१३.</big>
|<big>शृ</big>
|<big>शृणोति</big>
|<big>शृत्वा</big>
|-
|<big>१४.</big>
|<big>स्ना</big>
|<big>स्नाति</big>
|<big>स्नात्वा</big>
|-
|<big>१५.</big>
|<big>भ्रम्</big>
|<big>भ्रमति</big>
|<big>भ्रमित्वा</big>
|-
|<big>१६.</big>
|<big>जप्</big>
|<big>जपति</big>
|<big>जपित्वा</big>
|-
|<big>१७.</big>
|<big>खन्</big>
|<big>खनति</big>
|<big>खनित्वा</big>
|-
|<big>१८.</big>
|<big>क्रन्द्</big>
|<big>क्रन्दति</big>
|<big>क्रन्दित्वा</big>
|-
|<big>१९.</big>
|<big>निन्द्</big>
|<big>निन्दति</big>
|<big>निन्दित्वा</big>
|-
|<big>२०</big>
|<big>नृत्य्</big>
|<big>नृत्यति</big>
|<big>नर्तित्वा</big>
|}
 
 
==== <big>'''विशेषरूपाणि---'''</big> ====
{| class="wikitable"
|
Line 155 ⟶ 204:
|<big>भूत्वा</big>
|-
|<big>७.  </big>
|<big>दृश्अस्</big>
|<big>पश्यतिअस्ति</big>
|<big>दृष्ट्वाभूत्वा</big>
|-
|<big>८.  </big>
|<big>दृश्</big>
|<big>पश्यति</big>
|<big>दृष्ट्वा</big>
|-
|<big>९.</big>
|<big>पृच्छ्</big>
|<big>पृच्छति</big>
|<big>पृष्ट्वा</big>
|-
|<big>१०.</big>
|<big>नम्</big>
|<big>नमति</big>
|<big>नत्वा</big>
|-
|<big>११.</big>
|<big>ज्ञा</big>
|<big>जानाति</big>
|<big>ज्ञात्वा</big>
|-
|<big>१२.</big>
|<big>ग्रह्</big>
|<big>गृह्णाति</big>
|<big>गृहीत्वा</big>
|}
 
=== <big>'''ल्यप् - प्रत्ययः'''</big> ===
<big>'''ध्यानेन पठतु ---'''</big>
{| class="wikitable"
|+
! colspan="2" |<big>प्रथमं कार्यं । द्वितीयं कार्यम्</big>
!<big>ल्यबन्तरूपम्</big>
|-
|बालकः उपविशति।
|बालकः जलं पिबति।
|बालकः उपविश्य जलं पिबति
|-
|माता द्वारं प्रक्षालयति।
|माता रङ्गवल्लीं लिखति।
|माता द्वारं प्रक्षाल्य रङ्गवल्लीं लिखति।
|-
|श्यामः द्वारम् उद्‍घाटयति।
|श्यामः बहिः गच्छति।
|श्यामः द्वारम् उद्‍घाट्य बहिः गच्छति।
|-
|छात्रा लेखनीं स्वीकरोति।
|छात्रा चित्रं लिखति ।
|छात्रा लेखनीं स्वीकृत्य चित्रं लिखति ।
|-
|भक्तः प्रतिमां सस्थापयति।
|भक्तः पूजां करोति।
|भक्तः प्रतिमां संस्थाप्य पूजां करोति।
|-
|सा माम् अनुसरति।
|सा वेगेन आगच्छति।
|सा माम् अनुसृत्य वेगेन आगच्छति।
|-
|वानरः वृक्षं आरोहति।
|वानरः फलानि पातयति।
|वानरः वृक्षं आरुह्य फलानि पातयति।
|-
|ग्राहकः फलानि स्वीकरोति।
|ग्राहकः धनं ददाति।
|ग्राहकः फलानि स्वीकृत्य धनं ददाति।
|-
|बालः आगच्छति।
|बालः दुग्धं पिबति।
|बालः आगत्य दुग्धं पिबति।
|-
|धनिकः धनं सङ्‍गृह्णाति।
|धनिकः धनं दानं करोति।
|धनिकः धनं सङ्‍गृह्णाय दानं करोति।
|}
 
==== <big>'''ल्यबन्तरूपाणि ---'''</big> ====
{| class="wikitable"
|
|<big>धातुः</big>
|<big>लट्‌लकारः ए.व.</big>
|<big>उपसर्गसहितं क्रियापदम्</big>
|<big>ल्यबन्तरूपम्</big>
|-
|<big>१.</big>
|<big>गम्</big>
|<big>गच्छति</big>
|<big>आगच्छति</big>
|<big>आगत्य</big>
|-
|<big>२.</big>
|<big>नी</big>
|<big>नयति</big>
|<big>आनयति</big>
|<big>आनीया</big>
|-
|<big>३.</big>
|<big>कृ</big>
|<big>करोति</big>
|<big>स्वीकरोति</big>
|<big>स्वीकृत्य</big>
|-
|<big>४.</big>
|<big>स्मृ</big>
|<big>स्मरति</big>
|<big>विस्मरति</big>
|<big>विस्मॄत्य</big>
|-
|<big>५.</big>
|<big>लिख्</big>
|<big>लिखति</big>
|<big>विलिखति</big>
|<big>विलिख्य</big>
|-
|<big>६.</big>
|<big>क्री</big>
|<big>क्रीणाति</big>
|<big>विक्रीणीते</big>
|<big>विक्रीय</big>
|-
|<big>७.</big>
|<big>ज्ञा</big>
|<big>जानाति</big>
|<big>विजानाति</big>
|<big>विज्ञाय</big>
|-
|<big>८.</big>
|<big>पृच्छ्स्था</big>
|<big>पृच्छतितिष्ठति</big>
|<big>पृष्ट्वाउत्तिष्ठति</big>
|<big>उत्थाय</big>
|-
|<big>९.</big>
|<big>नम्भू</big>
|<big>नमतिभवति</big>
|<big>नत्वाअनुभवति</big>
|<big>अनुभूय</big>
|-
|<big>१०.</big>
|<big>स्था  </big>
|<big>स्थापयति</big>
|<big>संस्थापयति</big>
|<big>संस्थाप्य</big>
|}
 
==== <big>क्त्वान्त-ल्यबन्तरूपाणि---</big> ====
{| class="wikitable"
|
|<big>धातु:</big>
|<big>क्तवा रूपम्</big>
|<big>उपसर्गम्</big>
|<big>ल्यप् रूपम्</big>
|-
|<big>१.</big>
|<big>नी</big>
|<big>नीत्वा</big>
|<big>आ</big>
|<big>आनीय</big>
|-
|<big>२.</big>
|<big>हृ</big>
|<big>हृत्वा</big>
|<big>आ</big>
|<big>आहृत्य</big>
|-
|<big>३.</big>
|<big>स्मृ</big>
|<big>स्मृत्वा</big>
|<big>वि</big>
|<big>विस्मृत्य</big>
|-
|<big>४.</big>
|<big>कृष्</big>
|<big>कृष्ट्वा</big>
|<big>आ</big>
|<big>आकृष्य</big>
|-
|<big>५.</big>
|<big>कृ</big>
|<big>कृत्वा</big>
|<big>उप</big>
|<big>उपकृत्य</big>
|-
|<big>६.</big>
|<big>ज्ञा</big>
|<big>जानाति</big>
|<big>ज्ञात्वा</big>
|<big>वि</big>
|<big>विज्ञाय</big>
|-
|<big>७.</big>
|<big>क्रीड्</big>
|<big>क्रीत्वा</big>
|<big>वि</big>
|<big>विक्रीय</big>
|-
|<big>८.</big>
|<big>नम्</big>
|<big>नत्वा</big>
|<big>प्र</big>
|<big>प्रणम्य</big>
|-
|<big>९.</big>
|<big>त्यज्</big>
|<big>त्यक्त्वा</big>
|<big>परि</big>
|<big>परित्यज्य</big>
|-
|<big>१०.</big>
|<big>लिख्</big>
|<big>लिखित्वा</big>
|<big>वि</big>
|<big>विलिख्य</big>
|-
|<big>११.</big>
|<big>स्था</big>
|ग्रह्
|<big>स्थापयित्वा</big>
|गृह्णाति
|<big>सम्</big>
|गृहीत्वा
|<big>संस्थाप्य</big>
|-
|<big>१२.</big>
|<big>गृह्</big>
|<big>गृहीत्वा</big>
|<big>सम्</big>
|<big>सङ्गृह्य</big>
|-
|<big>१३.</big>
|<big>प्रेषय</big>
|<big>प्रेषयित्वा</big>
|<big>सम्</big>
|<big>सम्प्रेष्य</big>
|-
|<big>१४.</big>
|<big>स्था</big>
|<big>स्थित्वा</big>
|<big>उत्</big>
|<big>उत्थाय</big>
|-
|<big>१५.</big>
|<big>हस्</big>
|<big>हसित्वा</big>
|<big>वि</big>
|<big>विहस्य</big>
|}
 
 
== अभ्यासः ==
 
=== <big>१) उदाहरणं दॄष्ट्वा वाक्येषु क्त्वा प्रयोगं कॄत्वा लिखतु ---</big> ===
{| class="wikitable"
!
!
!<big>क्त्वा प्रयोगः</big>
|-
!<big>उदाः</big>
!<big>सः शालां गच्छति, पाठं पठति।</big>
!<big>सः शालां गत्वा पाठं पठति।</big>
|-
|<big>१.</big>
| <big>कार्यं कुर्वन्ति, श्रान्ता: भवन्ति।</big>
|
|-
|२.
|शिशु:  क्रीडाङ्गणे पतति, रोदनं करोति।
|
|-
|३.
|अहं फलं खदितवान्, जलं पीतवान्।
|
|-
|४.
|किञ्चित पानीयं पिबतु, अनन्तरं गच्छतु।
|
|-
|५.
|सा पत्रं लिखितवती, प्रेषितवती।
|
|-
|६.
|भवन्त : वार्तां श्रुण्वन्ति, विषयं जानन्ति।
|
|-
|७.
|वयं नाटकं पश्याम : । गृहं गच्छाम : ।
|
|-
|८.
|ता: बालिका: विषयं स्मरन्ति, सम्यक लिखन्ति।
|
|}
 
 
=== <big>२) क्त्वान्त रूपाणि लिखतु ---</big> ===
<big>'''उदाहरणम् - पठति – पठित्वा ।'''</big>
 
 
<big>१. गच्छति - -----।</big>
 
<big>२. खादति - -----।</big>
 
<big>३. पिबति - -----।</big>
 
<big>४. करोति - -----।</big>
 
<big>५. क्रीडति - -----।</big>
 
<big>६. हरति - -----।</big>
 
<big>७. लिखति - -----।</big>
 
<big>८. स्‍नाति - -----।</big>
 
<big>९. पतति - -----।</big>
 
<big>१०. धावति - -----।</big>
 
=== <big>३) ल्यबन्त रूपाणि लिखतु ---</big> ===
<big>'''उदाहरणम् - आगच्छति – आगत्य ।'''</big>१. प्रणमति - -----।
२. अनुभवति - -----।
३. निर्दिशति - -----।
४. उत्तिष्ठति - -----।
५. संस्मरति - -----।
६. संहरति - -----।
७. विलिखति - -----।
८. विजानाति - -----।
९. उपकरोति - -----।
१०. सङ्‍गृह्णाति - -----।
 
=== <big>४) यथोदाहरणं वाक्यद्वयस्य योजनं क्त्वान्तपाणि अथवा ल्यबन्तरूपाणि उपयुज्य कुरुत—</big> ===
 
 
<big>'''१. पिता स्‍नाति। देवपूजां करोति। = पिता स्‍नात्वा देवपूजां करोति।'''</big>
 
<big>'''२. गुरु उपविशति। पाठं पाठयति। = गुरु उपविश्य पाठं पाठयति ।'''</big>
 
३. कृष्णः रथं स्थापयति । सर्वान् पश्यति। = --- --- --- --- ---।
 
४. माला धावति। लक्ष्यं प्राप्नोति। = --- --- --- ---।
 
५. राघवः गृहम् आगच्छति। जलं पिबति। = --- --- --- ---।
 
६. लेखिका गीतं विलिखति। गायति। = --- --- --- ---।
 
७. श्यानः वाक्यं स्मरति। वदति। = --- --- --- ---।
 
८. छात्रः कथां लिखति। कण्ठस्थीकरोति। = --- --- --- --- ---।
 
९. वानरः वृक्षम् पश्यति। आरोहति। = --- --- --- --- ---।
 
१०. सा मातरं पृच्छति। अर्थं जानाति । = --- --- --- ---।
Anjali
teachers
752

edits

Retrieved from "https://worldsanskrit.net/wiki/Special:MobileDiff/18842"