क्त्वा- ल्यप्
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/ktvA-lyap
क्त्वा- ल्यप् प्रयोगः
क्त्वा , ल्यप् इति प्रत्ययौ स्तः।
एकः कर्ता कार्यद्वयं क्रमेण करोति । पूर्वकार्यं यद अस्ति तस्य सूचना धातोः क्त्वान्तरूपेण भवति।
यदि धातुः उपसर्गसहितः भवति भवति तर्हि क्त्वाप्रत्ययस्य स्थाने ल्यप्-प्रत्ययः भवति।
क्त्वान्त् -ल्याप्प्रत्ययान्तानि अव्ययानि स्तः।
क्त्वा प्रत्ययः
ध्यानेन पठतु---
| प्रथमं कार्यं । द्वितीयं कार्यम् | क्त्वान्त रुपम् | |
|---|---|---|
| बालकः देवालयं गच्छति। | बालकः अर्चति। | बालकः देवालयं गत्वा अर्चति। |
| बालकः खादति। | बालकः पिबति। | बालकः खादित्वा पिबति। |
| माता स्नाति। | माता मोदकं पचति। | माता स्नात्वा मोदकं पचति। |
| सः क्रीडति। | सः खादति। | सः क्रीडित्वा खादति। |
| त्वं पुस्तकं पठसि। | त्वं उत्तरं देहि। | त्वं पुस्तकं पठित्वा उत्तरं देहि। |
| अहम् आपणं गच्छामि। | अहं शाकानि आनयामि। | अहम् आपणं गत्वा शाकानि आनयामि। |
| कृषकाः भूमिं कर्षन्ति। | कृषकाः जलं सिञ्चन्ति। | कृषकाः भूमिं कृष्ट्वा जलं सिञ्चन्ति। |
| कर्मकाराः कार्यं कुर्वन्ति। | कर्मकाराः वेतनं नयन्ति। | कर्मकाराः कार्यं कृत्वा वेतनं नयन्ति। |
| रामः चिन्तयति। | रामः उत्तरं लिखति। | रामः चिन्तित्वा उत्तरं लिखति। |
क्त्वान्त रूपाणि ---
| धातुः | लट्लकारः ए.व. | क्त्वान्तरूपम् | |
| १. | गम् | गच्छति | गत्वा |
| २. | पठ् | पठति | पठित्वा |
| ३. | लिख् | लिखति | लिखित्वा |
| ४. | कृ | करोति | कृत्वा |
| ५. | हस् | हसति | हसित्वा |
| ६. | खाद् | खादति | खादित्वा |
| ७. | धाव् | धावति | धावित्वा |
| ८. | पत् | पतति | पतित्वा |
| ९. | स्मृ | स्मरति | स्मृत्वा |
| १०. | क्री | क्रीणाति | क्रीत्वा |
विशेषरूपाणि--
| धातुः | लट्लकारः ए.व. | क्त्वान्तरूपम् | |
| १. | पा | पिबति | पीत्वा |
| २. | दा | ददाति | दत्वा |
| ३. | स्था | तिष्ठति | स्थित्वा |
| ४. | रुद् | रोदिति | रोदित्वा |
| ५. | पच् | पचति | पक्त्वा |
| ६. | भू | अस्ति | भूत्वा |
| ७. | दृश् | पश्यति | दृष्ट्वा |
| ८. | पृच्छ् | पृच्छति | पृष्ट्वा |
| ९. | नम् | नमति | नत्वा |
| १०. | ज्ञा | जानाति | ज्ञात्वा |
| ११. | ग्रह् | गृह्णाति | गृहीत्वा |