13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons: Difference between revisions
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons (view source)
Revision as of 01:02, 10 May 2023
, 1 year agono edit summary
No edit summary |
No edit summary |
||
Line 1:
{{DISPLAYTITLE:Introductory Sanskrit Lessons}}
{| class="wikitable"
|+
| colspan="3" |विषय सूचिका
|-
|पाठः
|विषयम्
|पुट संख्या/Link
|-
|
| <big>'''संस्कृतवर्णामाला'''</big>
|
|-
|
|
|
|-
|
|<big>'''एतत् / तत्'''</big>
|
|-
|
|
|
|-
|
|
|
|}
=== .संस्कृतवर्णामाला ===
{| class="wikitable"
| colspan="2" rowspan="2" |स्वराणी
[अच्]
|
|अ
|
|आ
|
|इ
|
|ई
|
|उ
|
|ऊ
|
|-
|ऋ
|
|ॠ
|
|ऌ
|
|ए
|
|ऐ
|
|ओ
|
|औ
|-
| colspan="1" rowspan="9" |
व्य
ञ्ज
ना
नि
[ह
ल्]
| colspan="1" rowspan="7" |
वर्गीय
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|
|
|क्
|
|ख्
|
|ग्
|
|घ्
|
|ङ्
|
|
|-
|
|
|च्
|
|छ्
|
|ज्
|
|झ्
|
|ञ्
|
|
|-
|
|
|ट्
|
|ठ्
|
|ड्
|
|ढ्
|
|ण्
|
|
|-
|
|
|त्
|
|थ्
|
|द्
|
|ध्
|
|न्
|
|
|-
|
|
|प्
|
|फ्
|
|ब्
|
|भ्
|
|म्
|
|
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| colspan="1" rowspan="2" |
अवर्गीय
|
|
|
|य्
|
|र्
|
|ल्
|
|व्
|
|
|
|-
|
|
|
|श्
|
|ष्
|
|स्
|
|ह्
|
|
|
|-
| colspan="2" rowspan="2" |आयोगवाहाः
| colspan="6" |अनुस्वारः = ं
|
| colspan="6" |जिव्हामूलीय = [ᳲक्, ᳲख्]
|-
| colspan="6" |विसर्गः = :
|
| colspan="6" |उपध्मानीय = [ᳲप् , ᳲप् ]
|-
| colspan="15" |१३ स्वराणि, ३३ व्यञ्जनानि, ४ आयोगवाहाः
|}
अक्षरः – उच्चार्यमाण ध्वनिः।
स्वरः - स्वयं राजन्ते ते स्वराः।
व्यञ्जनम् - अन्वग् भवति व्यञ्जनम् ।व्यञ्जनस्य उच्चारणं स्वरसहितं भवति।
'''गुणिताक्षराणि चिन्हानि'''
{| class="wikitable"
|स्वरः
|अ
|आ
|इ
|ई
|उ
|ऊ
|ऋ
|ॠ
|ऌ
|ए
|ऐ
|ओ
|औ
|अं
|अः
|-
|चिन्हः
|
|ा
|ि
|ी
|ु
|ू
|ृ
|ॄ
|ॢ
|े
|ै
|ो
|ौ
|ं
|:
|}
'''गुणिताक्षराणि -व्यञ्जनाक्षराणि [सस्वरव्यञ्जनम् लेखनम्]'''
{| class="wikitable"
|स्वरः
|अ
|आ
|इ
|ई
|उ
|ऊ
|ऋ
|ॠ
|ऌ
|ए
|ऐ
|ओ
|औ
|अं
|अः
|-
|चिन्हः
|
|ा
|ि
|ी
|ु
|ू
|ृ
|ॄ
|ॢ
|े
|ै
|ो
|ौ
|ं
|:
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|क्
|क
|का
|कि
|की
|कु
|कू
|कृ
|कॄ
|कॢ
|के
|कै
|को
|कौ
|कं
|कः
|-
|ख्
|ख
|खा
|खि
|खी
|खु
|खू
|खृ
|खॄ
|खॢ
|खे
|खै
|खो
|खौ
|खं
|खः
|}
'''Transiletaration Guide[IAST] Vowels'''
{| class="wikitable"
|अ
|आ
|इ
|ई
|उ
|ऊ
|ऋ
|ॠ
|ऌ
|ए
|ऐ
|ओ
|औ
|अं
|अः
|-
|a
|ā
|i
|ī
|u
|ū
|ṛ
|ṝ
|ḷ
|e
|ai
|o
|ou
|ṃ
|ḥ
|}
'''Transliteration Guide [IAST] – Consonants'''
{| class="wikitable"
|क्
|k
|ख्
|kh
|ग्
|g
|घ्
|gh
|ङ्
|ṅ
|-
|च्
|c
|छ्
|ch
|ज्
|j
|झ्
|jh
|ञ्
|ñ
|-
|ट्
|ṭ
|ठ्
|ṭh
|ड्
|ḍ
|ढ्
|ḍh
|ण्
|ṅ
|-
|त्
|t
|थ्
|th
|द्
|d
|ध्
|dh
|न्
|n
|-
|प्
|p
|फ्
|ph
|ब्
|b
|भ्
|bh
|म्
|m
|-
|य्
|y
|र्
|r
|ल्
|l
|व्
|v
|
|
|-
|श्
|ś
|ष्
|ṣ
|स्
|s
|ह्
|h
|
|
|}
'''संयुक्ताक्षराणि [Conjunct consonants]:'''
यदा द्वे अथवा अधिकानि व्यञ्जनानि एकत्ररूपेण विद्यन्ते, तदा तस्य संयुक्ताक्षरम् इति कथ्यते।
Two or more consonants together without intervening vowel or pause between them is called “ Conjunct Consonant”.
उदाः ---
आत्मा – इत्यतस्मिन् त् + म् = त्म
संस्कृतम् – इत्यस्मिन् स् + क् = स्क्
तत्र – इत्यस्मिन् = त् + र् = त्र्
कृष्णः – इत्यस्मिन् ष् + ण् = ष्ण्
श्यामः – इत्यस्मिन् श् + य् = श्य्
कानिचन् संयुक्ताक्षराणि ---
क् + क् = क्क् क् + त् = क्त् क् + त् + व् = क्त्व्
ग् + र् = ग्र् ग् + ल् = ग्ल् ग् + व् = ग्व्
घ् + न् = घ्न् श् + र् = श्र् श् + ल् = श्ल्
ष् + क् = ष्क् श् + न् = श्न् त् + स् = त्स्
श् + व् = श्व् श् + च् = श्च् ङ् + ग् = ङ्ग्
च् + छ् = च्छ् त् + य् = त्य् न् + त् = न्त्
<big><br /></big>
=== <big>'''(2A) एतत् / तत् [ समीपस्थस्य बोधनाय - एतत् ; दूरस्य तु तत् इति ]'''</big> ===
{| class="wikitable"
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
Line 10 ⟶ 518:
|-
|
{|
! '''<big>भवनम्</big>'''
|}[[File:Bhavana.jpeg|268x268px|center|frameless]]
{|
!<big>'''''एतत्''<nowiki> भवनम् |</nowiki>'''</big>
|}
Line 32 ⟶ 539:
|-
|
{|
!वातायनम्
|}
Line 39 ⟶ 545:
{|
!एतत् वातायनम्
|}
Line 55 ⟶ 560:
|-
|
{|
!'''कमलम्'''
|}[[File:Kamalam.jpeg|center|frameless|178x178px]]
{|
!एतत् कमलम्
|}
Line 74 ⟶ 577:
|}
|-
|
{|
!छत्रम्
|}
[[File:Chatram.jpeg|center|frameless|162x162px]]
{|
!एतत् छात्रम्
|}
|[[File:Etat.jpeg|123x123px|left|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
Line 88 ⟶ 597:
|}
|-
|
{|
!क्रीडनकम्
|}
[[File:Krīḍanakam.jpeg|center|frameless|175x175px]]
{|
!एतत् क्रीडनकम्
|}
|[[File:Etat.jpeg|123x123px|left|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|
{|
!पुस्तकम्
|}
[[File:Pustakam.jpeg|center|frameless]]
{|
!तत् पुस्तकम्
|}
|-
|{|
!नेत्रम्
|}
[[File:Netram.jpeg|center|frameless|230x230px]]
{|
!एतत् नेत्रम्
|}
|[[File:Etat.jpeg|123x123px|left|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|{|
!उपनेत्रम्
|}
[[File:Upanetram.jpg|center|frameless|221x221px]]
{|
!तत् उपनेत्रम्
|}
|-
|दुग्धम्[[File:Dugdham.jpeg|center|frameless|235x235px]]
| |||