4 - धातुगणाभ्यासः
एतावता धातुगणानां प्रसङ्गे, गुणस्य प्रसङ्गे च बहु किमपि ज्ञातम् ! अधुना अभ्यासः करणीयः; अस्मिन् कोष्ठके धातवः दत्ताः सन्ति, एकैकस्य लट्-लकार-रूपम् अपि दत्तं, धात्वर्थः अपि दत्तः | धातुं च लट्-लकाररूपं च दृष्ट्वा गणं गणस्य नाम च पूरयतु |
 |
|---|
| धातुगणाभ्यासः ध्वनिमुद्रणानि-- | |
|---|---|
| १) | dasha_dhAtugaNAH-2_+_abhyAsaH _2015-09-23 |
| २) | dasha_dhAtugaNAH---abhyAsaH-2_2015-09-30 |
| ३) | दश धातुगणाः 2014-09-09 |
| ४) | दश धातुगणाः - 2 - 2014-09-16 |
| धातुः | क्रियापदम् | गणः | गणस्य नाम | धात्वर्थः |
|---|---|---|---|---|
| गृज् | गर्जति | प्रथमः | भ्वादिगणः | शब्दे |
| शुच् | शोचति | शोके | ||
| तिल् | तिलति | स्नेहने | ||
| चि | चिनोति | चयने | ||
| शुष् | शुष्यति | शोषणे | ||
| दिश् | दिशति | अतिसर्जने | ||
| विल् | वेलयति | क्षेपे | ||
| मी | मीनाति | हिंसायाञ्च | ||
| कृष् | कृषति | विलेखने | ||
| भी | बिभेति | भये | ||
| हिंस् | हिनस्ति | हिंसायाम् | ||
| सिव् | सीव्यति | तन्तुसन्ताने | ||
| धू | धुनाति | कम्पने | ||
| हिंस् | हिंसयति | हिंसायाम् | ||
| क्षुद् | क्षुणत्ति | सम्पेषणे | ||
| तन् | तनोति | विस्तारे | ||
| स्पृश् | स्पृशति | संस्पर्शने | ||
| तर्क् | तर्कयति | भाषायाम् | ||
| दु | दुनोति | उपतापे | ||
| भृ | भरति | भरणे | ||
| या | याति | प्रापणे | ||
| नी | नयति | प्रापणे | ||
| जॄ | जीर्यति | वयोहानौ | ||
| मा | मायते | माने | ||
| पू | पुनाति | पवने | ||
| भिद् | भिनत्ति | विदारणे | ||
| दरिद्रा | दरिद्राति | दुर्गतौ | ||
| भाज् | भाजयति | पृथक्कर्मणि | ||
| मन् | मन्यते | ज्ञाने | ||
| जि | जयति | जये | ||
| क्लिश् | क्लिश्नाति | बिबाधने | ||
| ह्वृ | ह्वरति | संवरणे | ||
| पुंस् | पुंसयति | अभिवर्धने | ||
| स्ना | स्नाति | शौचे | ||
| जीव् | जीवति | प्राणधारणे | ||
| क्षि | क्षिणोति | हिंसायाम् | ||
| दा | ददाति | दाने | ||
| ध्वन् | ध्वनयति | शब्दे | ||
| मुच् | मुञ्चति | मोक्षणे | ||
| धातुः | क्रियापदम् | गणः | गणस्य नाम | धात्वर्थः |
| पृ | पृणोति | प्रीतौ | ||
| गै | गायति | शब्दे | ||
| डी | डीयते | वहायसा गतौ | ||
| भृ | बिभर्ति | धारणपोषणयोः | ||
| भा | भाति | दीप्तौ | ||
| सि | सिनोति | बन्धने | ||
| स्थूल् | स्थूलयते | परिबृंहणे | ||
| क्षुद् | क्षुणत्ति | सम्पेषणे | ||
| पुष् | पुष्यति | पुष्टौ | ||
| वच् | वक्ति | परिभाषणे | ||
| कृ | करोति | करणे | ||
| द्रुह् | द्रुह्यति | जिघांसायाम् | ||
| शिक्ष् | शिक्षते | विद्योपादाने | ||
| रच् | रचयति | प्रतियत्ने | ||
| रुच् | रोचते | दीप्तौ अभिप्रीतौ च | ||
| ख्या | ख्याति | प्रकथने | ||
| स्वप् | स्वपिति | शये | ||
| तिज् | तेजयति | निशाने | ||
| ऋण् | ऋणोति | गतौ | ||
| सृज् | सृज्यते | विसर्गे | ||
| राध् | राध्नोति | संसिद्धौ | ||
| कृश् | कृश्यति | तनूकरणे | ||
| पा | पाति | रक्षणे | ||
| शिष् | शिनष्टि | विशेषणे | ||
| ज्ञा | जानाति | अवबोधने | ||
| सन् | सनोति | दाने | ||
| वञ्च् | वञ्चयते | प्रलम्भने | ||
| रुद् | रोदिति | अश्रुविमोचने | ||
| मृष् | मृष्यति | तितिक्षायाम् | ||
| हा | जहाति | त्यागे | ||
| प्सा | प्साति | भक्षणे | ||
| श्रि | श्रयति | सेवायाम् | ||
| तृष् | तृष्यति | पिपासायाम् | ||
| स्तृ | स्तृणोति | आच्छादने | ||
| क्षिप् | क्षिपति | प्रेरणे | ||
| द्युत् | द्योतते | दीप्तौ | ||
| छिद्र् | छिद्रयति | कर्णभेदने | ||
| हृ | हरति | हरणे | ||
| विश् | विशति | प्रवेशने | ||
| गमि | गमयति | गतौ |
| उपरि गम्यताम् |
|---|
Swarup July 2012