13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bahuvacanakriyApadani: Difference between revisions

13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bahuvacanakriyApadani
Jump to navigation Jump to search
Content added Content deleted
No edit summary
No edit summary
Line 2: Line 2:
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']]
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']]


=== <big>बहुवचनक्रियापदनि  </big> ===
== <big>'''बहुवचनक्रियापदनि'''  '''(वर्तमानकालः / लट्‌कारः)'''</big> ==
<big>'''(वर्तमानकालः / लट्‌कारः)'''</big>
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|
|
|<big>प्र. पु. ए. व.</big>
|<big>'''प्र. पु. ए. व'''.</big>
|
|
|<big>प्र. पु. ब. व.</big>
|<big>'''प्र. पु. ब. व.'''</big>
|-
|-
| [[File:Gachati.jpg|left|frameless|200x200px]]
| [[File:Gachati.jpg|left|frameless|200x200px]]
Line 89: Line 88:
|<big>११</big>
|<big>११</big>
|<big>पिबति</big>
|<big>पिबति</big>
|<big>पिबन्तु</big>
|<big>पिबन्ति</big>
|-
|-
|<big>१२</big>
|<big>१२</big>
Line 132: Line 131:
|-
|-
|<big>२२</big>
|<big>२२</big>
|<big>पृछति</big>
|<big>पृच्छति</big>
|<big>पॄच्छन्ति</big>
|<big>पृच्छन्ति</big>
|-
|-
|<big>२३</big>
|<big>२३</big>
Line 168: Line 167:
|}
|}


=== <big>'''लोट्‌लकारे (विनन्ति अथवा आज्ञा) बहुवचनानि'''</big> ===
=== <big>'''लोट्‌लकारे (प्रार्थना अथवा आज्ञा) बहुवचनानि'''</big> ===
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|<big>क्र.</big>
|<big>क्र.</big>
Line 259: Line 258:
|-
|-
|<big>२२</big>
|<big>२२</big>
|<big>पृछतु</big>
|<big>पृच्छतु</big>
|<big>पृच्छन्तु</big>
|<big>पृच्छन्तु</big>
|-
|-
Line 333: Line 332:
|-
|-
|<big>७</big>
|<big>७</big>
|<big>प्र+ आप्</big>
|<big>प्र+आप्</big>
|<big>प्राप्नोति</big>
|<big>प्राप्नोति</big>
|<big>प्राप्नुवन्ति</big>
|<big>प्राप्नुवन्ति</big>
Line 343: Line 342:
|-
|-
|<big>९</big>
|<big>९</big>
|दा
|<big>द</big>
|<big>ददाति</big>
|<big>ददाति</big>
|<big>ददति</big>
|<big>ददति</big>
Line 438: Line 437:
|-
|-
| colspan="2" |<big>एषः अस्ति ।</big>
| colspan="2" |<big>एषः अस्ति ।</big>
| colspan="2" | <big>एते सन्ति।</big>
| colspan="2" | <big>एते सन्ति ।</big>
|-
|-
|<big>एषः</big>
|<big>एषः</big>
Line 547: Line 546:
<big>'''उदाहरणारुपं रिक्तस्थानानि पुरयन्तु ---'''  </big>
<big>'''उदाहरणारुपं रिक्तस्थानानि पुरयन्तु ---'''  </big>


<big>१. सिंहः गर्जति --- सिंहाः गर्जन्ति</big>
<big>१. सिंहः गर्जति ------ ------ सिंहाः गर्जन्ति</big>


<big>२. मूषकः खादति --- ---- -----</big>
<big>२. मूषकः खादति ------ ------</big>


<big>३. मृगः धावति --- ---- -----</big>
<big>३. मृगः धावति ------ ------</big>


<big>४. बिडालः पिबति --- ---- -----</big>
<big>४. बिडालः पिबति ------ ------</big>


<big>५. पिकः कूजति --- ---- -----</big>
<big>५. पिकः कूजति ------ ------</big>


<big>६. मय़ुरः नॄत्यति --- ---- -----</big>
<big>६. मयूरः नृत्यति ------ ------</big>


<big>७. कृषकः कर्षति --- ---- -----</big>
<big>७. कृषकः कर्षति ------ ------</big>


<big>८. सैनिकः रक्षति --- ---- -----</big>
<big>८. सैनिकः रक्षति ------ ------</big>


<big>९. अजा चरति --- ---- -----</big>
<big>९. अजा चरति ------ ------</big>


<big>१०. बाला वदति --- ---- -----</big>
<big>१०. बाला वदति ------ ------</big>


<big>११. महिला गायति --- ---- -----</big>
<big>११. महिला गायति ------ ------</big>


<big>१२. अम्बा पचति --- ---- -----</big>
<big>१२. अम्बा पचति ------ ------</big>


<big>१३. पुष्पं विकसति --- ---- -----</big>
<big>१३. पुष्पं विकसति ------ ------</big>


<big>१४. छात्रः तिष्ठति --- ---- -----</big>
<big>१४. छात्रः तिष्ठति ------ ------</big>


<big>१५. फलं पतति --- ---- -----</big>
<big>१५. फलं पतति ------ ------</big>


<big>१६. वाहनं चलति --- ---- -----</big>
<big>१६. वाहनं चलति ------ ------</big>


<big>१७. बालः हसति --- ---- -----</big>
<big>१७. बालः हसति ------ ------</big>


<big>१८. ऋध्दः पश्यति --- ---- -----</big>
<big>१८. वृध्दः पश्यति ------ ------</big>


<big>१९. बालिका पठति --- ---- -----</big>
<big>१९. बालिका पठति ------ ------</big>


<big>२०. चोरः धावति --- ---- -----</big>
<big>२०. चोरः धावति ------ ------</big>


=== <big>यथोचितानि रूपाणि रिक्तस्थानेषु लिखन्तु ---  </big> ===
=== <big>यथोचितानि रूपाणि रिक्तस्थानेषु लिखन्तु</big> ===
# <big>पिबति --- पिबन्ति ।</big>
# <big>पिबति ------------ पिबन्ति।</big>
# <big>खादति --- -----</big>
# <big>खादति ------------</big>
# <big>----- --- धावन्ति ।</big>
# <big>----------- धावन्ति ।</big>
# <big>जिघ्रति --- -----</big>
# <big>जिघ्रति ------------</big>
# <big>----- --- पश्यन्ति ।</big>
# <big>------------ पश्यन्ति ।</big>
# <big>नमति --- -----</big>
# <big>नमति ------------</big>
# <big>गच्छति --- -----</big>
# <big>गच्छति ------------</big>
# <big>----- --- रटन्ति ।।</big>
# <big>------------ रटन्ति ।।</big>
# <big>----- -- आरोहन्ति ।</big>
# <big>------------ आरोहन्ति ।</big>
# <big>----- --- अर्चन्ति ।</big>
# <big>------------ अर्चन्ति ।</big>
# <big>रक्षति --- -----</big>
# <big>रक्षति ------------</big>
# <big>गायति --- -----</big>
# <big>गायति -----------</big>
# <big>----- --- विकसन्ति ।</big>
# <big>----------- विकसन्ति ।</big>
# <big>----- --- चलन्ति ।</big>
# <big>-----------चलन्ति ।</big>
# <big>----- --- हसन्ति ।</big>
# <big>------------हसन्ति ।</big>
# <big>स्‍नाति --- -----</big>
# <big>स्‍नाति -----------</big>
# <big>पठति --- -----</big>
# <big>पठति ------------</big>
# <big>नृत्यति --- -----</big>
# <big>नृत्यति ------------</big>
# <big>पतति --- -----</big>
# <big>पतति -----------</big>
# <big>तिष्ठति --- -----</big>
# <big>तिष्ठति ------------</big>


=== <big>उदाहरणानुसारं वाक्यानि लिखन्तु ---</big> ===
=== <big>उदाहरणानुसारं वाक्यानि लिखन्तु ---</big> ===
Line 647: Line 646:
<big>यथाः</big>
<big>यथाः</big>


<big>सः विद्यालये पठति । --- ते विद्यालये पठन्ति ।</big>
<big>सः विद्यालये पठति । ------------ ते विद्यालये पठन्ति ।</big>


# <big>सा गृहे वसति। --- -- ------- ------- ।</big>
# <big>सा गृहे वसति। --- -- ------- ------- ।</big>
Line 671: Line 670:


=== <big>वचनपरिवर्तनं करोतु</big> ===
=== <big>वचनपरिवर्तनं करोतु</big> ===
<big>१. बालकः पठति । --- बालकाः पठन्ति ।</big>
<big>१. बालकः पठति । ------------ बालकाः पठन्ति ।</big>


<big>२. गजः चलति । --- --------------- ।</big>
<big>२. गजः चलति । --- --------------- ।</big>
Line 711: Line 710:
<big>२०. मयूरः नॄत्यति । --- --------------- ।</big>
<big>२०. मयूरः नॄत्यति । --- --------------- ।</big>


=== अधोलिखित क्रियापदानि उपयुज्य उदाहरणानुसारं उचितक्रियापदैः रिक्तस्थानानि पूरयन्तु ---वाक्यानि लिखन्तु --- ===
=== अधोलिखितानि क्रियापदानि उपयुज्य उदाहरणानुसारं उचितक्रियापदैः रिक्तस्थानानि पूरयन्तु ===
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|<big>करोति – कुर्वन्ति</big>
|<big>करोति – कुर्वन्ति</big>
Line 750: Line 749:
# <big>वयं पूजां कर्तुं -- ।</big>
# <big>वयं पूजां कर्तुं -- ।</big>


=== <big>उदाहरणानुगुणम् उचितैः क्रियापदरूपै: रिक्तस्थानानि पूरयन्तु ---</big> ===
=== <big>उदाहरणानुगुणम् उचितैः क्रियापदरूपै: रिक्तस्थानानि पूरयन्तु</big> ===
# <big>उदाः सा संस्कृतं जानाति । (ज्ञा)</big>
# <big>उदाः सा संस्कृतं जानाति । (ज्ञा)</big>
# <big>वयं संस्कृतं न ----- । (ज्ञा)</big>
# <big>वयं संस्कृतं न ----- । (ज्ञा)</big>
Line 760: Line 759:
# <big>अनुजः चित्रं ------- । (दृश्)</big>
# <big>अनुजः चित्रं ------- । (दृश्)</big>
# <big>वैद्याः औषधं ------ । (दा)</big>
# <big>वैद्याः औषधं ------ । (दा)</big>
# <big>भवन्तः पुस्ताकानि --। (क्री)</big>
# <big>भवन्तः पुस्ताकानि -----। (क्री)</big>
# <big>अहं फलानि ------ । (क्री)</big>
# <big>अहं फलानि ------ । (क्री)</big>
# <big>ते कोलाहलं -------- । (श्रु)</big>
# <big>ते कोलाहलं -------- । (श्रु)</big>
Line 770: Line 769:


=== <big>बहुवचनक्रियापदनि  </big> ===
=== <big>बहुवचनक्रियापदनि  </big> ===
<big>'''बहुवचनयुक्तानि प्रश्नवाक्यानि।'''</big>
<big>'''बहुवचनयुक्त -प्रश्न – वाक्यानि।'''</big>


<big>सम्यक स्मरन्तु -</big>
<big>सम्यक स्मरन्तु -</big>
Line 865: Line 864:
<big>तरुणाः किमर्थं चित्रालयं गच्छन्ति?  तरुणाः चलचित्रदर्शनाय [ चलचित्रदर्शनम्] चित्रालयं गच्छन्ति।</big>
<big>तरुणाः किमर्थं चित्रालयं गच्छन्ति?  तरुणाः चलचित्रदर्शनाय [ चलचित्रदर्शनम्] चित्रालयं गच्छन्ति।</big>


<big>छात्राः किमर्थं पठन्ति? छात्राः ज्ञानार्जनाय [ज्ञानार्जनम्] पठन्ति।</big>
<big>छात्राः किमर्थं पठन्ति? छात्राः ज्ञानार्जनाय [ज्ञानार्जनम्] पठन्ति।</big>


=== <big>बहुवचनक्रियापदनि अभ्यासः</big> ===
=== <big>बहुवचनक्रियापदनि अभ्यासः</big> ===
Line 1,139: Line 1,138:
<big>गायिकाः</big>
<big>गायिकाः</big>
|
|
# <big>फल</big>
# <big>फल</big>
# <big>पुस्तक</big>
# <big>पुस्तक</big>
# <big>पत्र</big>
# <big>पत्र</big>
# <big>दुग्ध</big>
# <big>दुग्ध</big>
# <big>दूरदर्शन</big>
# <big>दूरदर्शन</big>
# <big>पुष्प</big>
# <big>पुष्प</big>
# <big>पुस्तक</big>
# <big>पुस्तक</big>
# <big>मोदक</big>
# <big>मोदक</big>
# <big>क्रीडनक</big>
# <big>क्रीडनक</big>
# <big>गीत</big>
# <big>गीत</big>
|
|
# <big>खादति</big>
# <big>खादति</big>
Line 1,161: Line 1,160:
# <big>गायति</big>
# <big>गायति</big>
|}
|}


<big>यथा ---</big>
<big>यथा ---</big>