13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bahuvacanakriyApadani: Difference between revisions

13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bahuvacanakriyApadani
Jump to navigation Jump to search
Content added Content deleted
No edit summary
No edit summary
Line 2: Line 2:
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']]
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']]


== <big>'''बहुवचनक्रियापदनि'''  '''(वर्तमानकालः / लट्‌कारः)'''</big> ==
== <big>'''बहुवचनक्रियापदानि'''  '''(वर्तमानकालः / लट्‌कारः)'''</big> ==
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|
|
Line 13: Line 13:
| [[File:Gachanti.jpg|left|frameless|200x200px]]
| [[File:Gachanti.jpg|left|frameless|200x200px]]
|<big>गच्छन्ति</big>
|<big>गच्छन्ति</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
| [[File:Agachati.jpg|left|frameless|200x200px]]
| [[File:Agachati.jpg|left|frameless|200x200px]]
Line 18: Line 23:
| [[File:Agachanti.jpg|left|frameless|200x200px]]
| [[File:Agachanti.jpg|left|frameless|200x200px]]
|<big>आगच्छन्ति</big>
|<big>आगच्छन्ति</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
| [[File:Kridati.jpg|left|frameless|200x200px]]
| [[File:Kridati.jpg|left|frameless|200x200px]]
Line 23: Line 33:
| [[File:Kridanti.jpg|left|frameless|200x200px]]
| [[File:Kridanti.jpg|left|frameless|200x200px]]
|<big>क्रीडन्ति</big>
|<big>क्रीडन्ति</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
| [[File:Khadati.jpg|left|frameless|200x200px]]
| [[File:Khadati.jpg|left|frameless|200x200px]]
Line 28: Line 43:
| [[File:Khadanti.jpg|left|frameless|200x200px]]
| [[File:Khadanti.jpg|left|frameless|200x200px]]
|<big>खादन्ति</big>
|<big>खादन्ति</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
| [[File:Pashyati.jpg|left|frameless|200x200px]]
| [[File:Pashyati.jpg|left|frameless|200x200px]]
Line 33: Line 53:
| [[File:Pashyanti.jpg|left|frameless|200x200px]]
| [[File:Pashyanti.jpg|left|frameless|200x200px]]
|<big>पश्यन्ति</big>
|<big>पश्यन्ति</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
| [[File:Nrutyati.jpg|left|frameless|200x200px]]
| [[File:Nrutyati.jpg|left|frameless|200x200px]]
Line 45: Line 70:
|<big>क्र.</big>
|<big>क्र.</big>
|<big>प्र. पु. ए. व.</big>
|<big>प्र. पु. ए. व.</big>
|<big>प्र्. पु. ब. व.</big>
|<big>प्र. पु. ब. व.</big>
|-
|-
|<big>१</big>
|<big>१</big>
Line 173: Line 198:
|<big>क्र.</big>
|<big>क्र.</big>
|<big>प्र. पु. ए. व.</big>
|<big>प्र. पु. ए. व.</big>
|<big>प्र्. पु. ब. व.</big>
|<big>प्र. पु. ब. व.</big>
|-
|-
|<big>१</big>
|<big>१</big>
Line 300: Line 325:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|<big>'''क्र'''</big>
|<big>'''क्र'''</big>
|<big>'''धातु;'''</big>
|<big>'''धातुः'''</big>
|<big>'''प्र. पु. ए. व.'''</big>
|<big>'''प्र. पु. ए. व.'''</big>
|<big>'''प्र. पु. ब. व.'''</big>
|<big>'''प्र. पु. ब. व.'''</big>
Line 363: Line 388:
|<big>जानाति</big>
|<big>जानाति</big>
|<big>जानन्ति</big>
|<big>जानन्ति</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 429: Line 459:
|<big>जानीमः</big>
|<big>जानीमः</big>
|}
|}






Line 442: Line 470:
| colspan="2" |<big>'''बहुवचनम्'''</big>
| colspan="2" |<big>'''बहुवचनम्'''</big>
|-
|-
| colspan="2" |<big>एषः अस्ति ।</big>
| colspan="2" |<big>''एषः अस्ति ।''</big>
| colspan="2" | <big>एते सन्ति ।</big>
| colspan="2" | <big>''एते सन्ति ।''</big>
|-
|-
|<big>एषः</big>
|<big>एषः</big>
Line 518: Line 546:
<big>लिखसि</big>
<big>लिखसि</big>
|
|
<big>युवां</big>
<big>यूयम्</big>
|<big>स्थ</big>
|<big>स्थ</big>


Line 524: Line 552:


<big>लिखथ</big>
<big>लिखथ</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
| colspan="4" |<big>'''उत्तमः पुरुषः'''</big>
| colspan="4" |<big>'''उत्तमः पुरुषः'''</big>
Line 550: Line 583:
=== <big>अभ्यासः -</big> <big>'''(वर्तमानकालः / लट्‌कारः)'''</big> ===
=== <big>अभ्यासः -</big> <big>'''(वर्तमानकालः / लट्‌कारः)'''</big> ===


==== <big>'''उदाहरणारुपं रिक्तस्थानानि पुरयन्तु ---'''  </big> ====
==== <big>'''उदाहरणानुरूपं रिक्तस्थानानि पूरयन्तु ---'''  </big> ====
<big>१. सिंहः गर्जति ------ ------ सिंहाः गर्जन्ति</big>
<big>१. सिंहः गर्जति ------ ------ सिंहाः गर्जन्ति</big>


Line 585: Line 618:
<big>१७. बालः हसति ------ ------</big>
<big>१७. बालः हसति ------ ------</big>


<big>१८. वृध्दः पश्यति ------ ------</big>
<big>१८. वृद्धः पश्यति ------ ------</big>


<big>१९. बालिका पठति ------ ------</big>
<big>१९. बालिका पठति ------ ------</big>
Line 641: Line 674:
# <big>--- --- विकसति --- ----- ----- ----- ।  </big>
# <big>--- --- विकसति --- ----- ----- ----- ।  </big>
# <big>एतत् यानम् अस्ति --- एतानी ----- ----- ।</big>
# <big>एतत् यानम् अस्ति --- एतानी ----- ----- ।</big>
# <big>यानम् भ्रमति --- ----- ----- ----- ।</big>
# <big>यानं भ्रमति --- ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एतत् --- ----- --- ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एतत् --- ----- --- ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एतत् फलं अस्ति --- ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एतत् फलम् अस्ति --- ----- ----- ----- ।</big>
# <big>फलम् पतति --- ----- ----- ----- ।</big>
# <big>फलं पतति --- ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एतत्  --- --- --- ----- ----- ----- ।  </big>
# <big>एतत्  --- --- --- ----- ----- ----- ।  </big>
# <big>एतत् मित्रं अस्ति --- ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एतत् मित्रम् अस्ति --- ----- ----- ----- ।</big>
# <big>मित्रं क्रीडति --- ----- ----- ----- ।</big>
# <big>मित्रं क्रीडति --- ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एतत् --- --- --- ----- ----- ----- ।</big>
# <big>एतत् --- --- --- ----- ----- ----- ।</big>
Line 699: Line 732:
<big>१०. अनुजा वदति । --- --------------- ।</big>
<big>१०. अनुजा वदति । --- --------------- ।</big>


<big>११. महराजाः आरोहति। --- --------------- ।</big>
<big>११. महराजा आरोहति। --- --------------- ।</big>


<big>१२. नदी वहति। --- --------------- ।</big>
<big>१२. नदी वहति। --- --------------- ।</big>
Line 715: Line 748:
<big>१८. देवी तुष्यति । --- --------------- ।</big>
<big>१८. देवी तुष्यति । --- --------------- ।</big>


<big>१९. यन्त्र् चलति । --- --------------- ।</big>
<big>१९. यन्त्रः चलति । --- --------------- ।</big>


<big>२०. मयूरः नॄत्यति । --- --------------- ।</big>
<big>२०. मयूरः नृत्यति । --- --------------- ।</big>




==== <big>अधोलिखितानि क्रियापदानि उपयुज्य उदाहरणानुसारं उचितक्रियापदैः रिक्तस्थानानि पूरयन्तु</big> ====
==== <big>अधोलिखितानि क्रियापदानि उपयुज्य उदाहरणानुसारम् उचितक्रियापदैः रिक्तस्थानानि पूरयन्तु</big> ====
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|<big>करोति – कुर्वन्ति</big>
|<big>करोति – कुर्वन्ति</big>
Line 766: Line 799:
# <big>महिला शटिकां ---- । (क्री)</big>
# <big>महिला शटिकां ---- । (क्री)</big>
# <big>ते शिष्टाचारं न ----- । (ज्ञा)</big>
# <big>ते शिष्टाचारं न ----- । (ज्ञा)</big>
# <big>गृहिणी रिटिकां ----- । (दा)    </big>
# <big>गृहिणी रोटिकां ----- । (दा)    </big>
# <big>ते शिष्टाचारं न ----- । (ज्ञा)</big>
# <big>ते शिष्टाचारं न ----- । (ज्ञा)</big>
# <big>अनुजः चित्रं ------- । (दृश्)</big>
# <big>अनुजः चित्रं ------- । (दृश्)</big>
Line 777: Line 810:
# <big>सा चित्रं लेखितुं -----। (शक्)</big>
# <big>सा चित्रं लेखितुं -----। (शक्)</big>
# <big>वयं गीतं गातुं ------ । (शक्)</big>
# <big>वयं गीतं गातुं ------ । (शक्)</big>
# <big>बालकाः श्लोकानि पठितुं - । (शक्)</big>
# <big>बालकाः श्लोकान् पठितुं - । (शक्)</big>




=== <big>बहुवचनक्रियापदनि  </big> ===
=== <big>बहुवचनक्रियापदानि  </big> ===


==== <big>'''बहुवचनयुक्तानि प्रश्नवाक्यानि।'''</big> ====
==== <big>'''बहुवचनयुक्तानि प्रश्नवाक्यानि।'''</big> ====
<big>सम्यक स्मरन्तु -</big>
<big>सम्यक् स्मरन्तु -</big>
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|
| colspan="5" |<big>'''प्रश्नवाचकाः'''</big>
| colspan="4" |<big>'''प्रश्नवाचकाः'''</big>
|-
|-
|
| colspan="2" |<big>'''एकवचनम्'''</big>
| colspan="2" |<big>'''एकवचनम्'''</big>
|
| colspan="2" |<big>'''बहुवचनम्'''</big>
| colspan="2" |<big>'''बहुवचनम्'''</big>
|-
|-
|<big>समीपे</big>
|<big>दूरे</big>
|
|
|<big>समीपे  </big>
|<big>''समीपे''</big>
|<big>दूरे</big>
|<big>''दूरे''</big>
|<big>''समीपे  ''</big>
|<big>''दूरे''</big>
|-
|-
|<big>'''पुलिंङ्गः'''</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>पुलिंङ्गः</big>
|<big>एते के ?      </big>
|<big>एते के ?      </big>
|<big>ते के ?</big>
|<big>ते के ?</big>
|-
|-
|<big>'''स्त्रीलिङ्गः'''</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>सा का ?</big>
|<big>सा का ?</big>
|<big>स्त्रीलिङ्गः</big>
|<big>एताः काः ?</big>
|<big>एताः काः ?</big>
|<big>ताः काः ?</big>
|<big>ताः काः ?</big>
|-
|-
|<big>'''नपुंसकलिङ्गः'''</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>तत् किम् ?</big>
|<big>तत् किम् ?</big>
|<big>नपुंसकलिङ्गः</big>
|<big>एतानि कानि?</big>
|<big>एतानि कानि?</big>
|<big>तानि कानि?</big>
|<big>तानि कानि?</big>
Line 876: Line 910:
<big>बालकाः कुत्र गच्छन्ति? बालकाः क्रीडाङ्गणं गच्छन्ति।</big>
<big>बालकाः कुत्र गच्छन्ति? बालकाः क्रीडाङ्गणं गच्छन्ति।</big>


<big>बालकाः किमर्थं विद्यालयं गच्छन्ति ?   बालकाः विद्यालयं अध्ययनाय [अध्ययनम्] गच्छन्ति।  </big>
<big>बालकाः किमर्थं विद्यालयं गच्छन्ति ?   बालकाः विद्यालयम् अध्ययनाय [अध्ययनम्] गच्छन्ति।  </big>


<big>तरुणाः किमर्थं चित्रालयं गच्छन्ति?  तरुणाः चलचित्रदर्शनाय [ चलचित्रदर्शनम्] चित्रालयं गच्छन्ति।</big>
<big>तरुणाः किमर्थं चित्रालयं गच्छन्ति?  तरुणाः चलचित्रदर्शनाय [ चलचित्रदर्शनम्] चित्रालयं गच्छन्ति।</big>
Line 884: Line 918:




=== <big>बहुवचनक्रियापदनि अभ्यासः</big> ===
=== <big>बहुवचनक्रियापदानाम् अभ्यासः</big> ===


==== <big>बहुवचनयुक्त -प्रश्न – वाक्यानि सम्यक स्मरन्तु -</big> ====
==== <big>बहुवचनयुक्त -प्रश्न – वाक्यानि सम्यम् स्मरन्तु -</big> ====
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|
| colspan="5" |<big>'''प्रश्नवाचकाः'''</big>
| colspan="4" |<big>'''प्रश्नवाचकाः'''</big>
|-
|-
|
| colspan="2" |<big>'''एकवचनम्'''</big>
| colspan="2" |<big>'''एकवचनम्'''</big>
|
| colspan="2" |<big>'''बहुवचनम्'''</big>
| colspan="2" |<big>'''बहुवचनम्'''</big>
|-
|-
|<big>समिपे</big>
|<big>दुरे</big>
|
|
|<big>समिपे</big>
|<big>समीपे</big>
|<big>दुरे</big>
|<big>दूरे</big>
|<big>समीपे</big>
|<big>दूरे</big>
|-
|-
|<big>'''पुलिंङ्गः'''</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>पुलिंङ्गः</big>
|<big>एते के ?</big>
|<big>एते के ?</big>
|<big>ते के ?</big>
|<big>ते के ?</big>
|-
|-
|<big>'''स्त्रीलिङ्गः'''</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>सा का ?</big>
|<big>सा का ?</big>
|<big>स्त्रीलिङ्गः</big>
|<big>एताः काः ?</big>
|<big>एताः काः ?</big>
|<big>ताः काः ?</big>
|<big>ताः काः ?</big>
|-
|-
|<big>'''नपुंसकलिङ्गः'''</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>तत् किम् ?</big>
|<big>तत् किम् ?</big>
|<big>नपुंसकलिङ्गः</big>
|<big>एतानि कानि?</big>
|<big>एतानि कानि?</big>
|<big>तानि कानि?</big>
|<big>तानि कानि?</big>
Line 988: Line 1,023:
|
|
|<big>---  ?</big>
|<big>---  ?</big>
|<big>--- --?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|-
Line 994: Line 1,029:
|
|
|<big>---  ?</big>
|<big>---  ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|-
Line 1,001: Line 1,036:
|
|
|<big>---  ?</big>
|<big>---  ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|-
Line 1,008: Line 1,043:
|
|
|
|
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|-
Line 1,015: Line 1,050:
|
|
|<big>---  ?</big>
|<big>---  ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- - ?</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|-
Line 1,025: Line 1,060:
|<big>--- ----- ।</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|-
|<big>[नर्तकि] -  </big>
|<big>[नर्तकी] -  </big>


|
|
Line 1,039: Line 1,074:
|<big>--- ----- ।</big>
|<big>--- ----- ।</big>
|-
|-
|<big>[वृध्दा] -  </big>
|<big>[वृद्धा] -  </big>


|
|
Line 1,154: Line 1,189:
<big>अध्यापिकाः</big>
<big>अध्यापिकाः</big>


<big>यूयं</big>
<big>यूयम्</big>


<big>अग्रजाः</big>
<big>अग्रजाः</big>
Line 1,193: Line 1,228:
# <big>बालिकाः -----  ------ ।</big>
# <big>बालिकाः -----  ------ ।</big>
# <big>अध्यापिकाः ---- ------ ।</big>
# <big>अध्यापिकाः ---- ------ ।</big>
# <big>यूयं -----  ------ ।</big>
# <big>यूयम् -----  ------ ।</big>
# <big>अग्रजाः -----  ------ ।</big>
# <big>अग्रजाः -----  ------ ।</big>
# <big>गायिकाः -----  ------ ।</big>
# <big>गायिकाः -----  ------ ।</big>