13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bahuvacanam: Difference between revisions
No edit summary |
No edit summary |
||
(14 intermediate revisions by 2 users not shown) | |||
Line 1: | Line 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:१५. बहुवचनम्}} |
|||
{{DISPLAYTITLE:बहुवचनम्}} |
|||
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']] |
|||
=== <big>चित्रं दृष्ट्वा तस्य विवरणम् पठन्तु |</big> === |
|||
[[File:L15 Photo1.png|border|center|383x383px]] |
|||
===<big>चित्रं दृष्ट्वा विवरणं पठतु |</big>=== |
|||
[[File:L15_Photo1.png|border|383x383px]] |
|||
<big>तत्र</big> <big>बालकाः सन्ति | पुष्पाणि सन्ति | कुक्कुराः सन्ति | पुष्पाः सन्ति | छात्राः सन्ति | नदी अस्ति | सूर्यः अस्ति | आकाशः अस्ति |</big> |
|||
<big>चित्रे</big> <big>बालकाः सन्ति | पुष्पाणि सन्ति | कुक्कुराः सन्ति | छात्राः सन्ति | नदी अस्ति | सूर्यः अस्ति | आकाशः अस्ति | पर्वताः सन्ति | तृणानि सन्ति |</big> |
|||
==== <big>'''उपरि दत्तानां पदानां रूपाणि''' –</big>==== |
|||
==== <big>'''उपति दत्तानां पदानां रूपाणि''' –</big> ==== |
|||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
| |
| |
||
|'''<big>एकवचनम्</big>''' |
|'''<big>एकवचनम्</big>''' |
||
|'''<big>बहुवचनम्</big>''' |
|'''<big>बहुवचनम्</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big> |
|'''<big>अकारान्तः पुंलिङ्गः शब्दः</big>''' |
||
|'''<big> |
|'''<big>कुक्कुरः</big>''' |
||
|'''<big> |
|'''<big>कुक्कुराः</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big> |
|'''<big>आकारान्तः स्त्रीलिङ्गः शब्दः </big>''' |
||
|'''<big>बालिका</big>''' |
|'''<big>बालिका</big>''' |
||
|'''<big>बालिकाः</big>''' |
|'''<big>बालिकाः</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big> |
|'''<big>ईकारान्तः स्त्रीलिङ्गः शब्दः</big>''' |
||
|'''<big>नदी</big>''' |
|'''<big>नदी</big>''' |
||
|'''<big>नद्यः</big>''' |
|'''<big>नद्यः</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big> |
|'''<big>अकारान्तः नपुंसकलिङ्गः शब्दः</big>''' |
||
|'''<big>पुस्तकम्</big>''' |
|'''<big>पुस्तकम्</big>''' |
||
|'''<big>पुस्तकानि</big>''' |
|'''<big>पुस्तकानि</big>''' |
||
|} |
|} |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
| colspan="3" |'''<big><nowiki>“तद्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ |
| colspan="3" |'''<big><nowiki>“तद्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रूपाणि |</nowiki></big>''' |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
|'''<big>एकवचनम्</big>''' |
|'''<big>एकवचनम्</big>''' |
||
|'''<big>बहुवचनम्</big>''' |
|'''<big>बहुवचनम्</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big> |
|'''<big>पुंलिङ्गे</big>''' |
||
|'''<big>सः </big>''' |
|'''<big>सः </big>''' |
||
|'''<big>ते</big>''' |
|'''<big>ते</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big> |
|'''<big>स्त्रीलिङ्गे</big>''' |
||
|'''<big>सा </big>''' |
|'''<big>सा </big>''' |
||
|'''<big>ताः </big>''' |
|'''<big>ताः </big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big> |
|'''<big>नपुंसकलिङ्गे </big>''' |
||
|'''<big>तत् </big>''' |
|'''<big>तत् </big>''' |
||
|'''<big>तानि </big>''' |
|'''<big>तानि </big>''' |
||
|} |
|} |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
| colspan="3" |'''<big><nowiki>“एतद्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ |
| colspan="3" |'''<big><nowiki>“एतद्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रूपाणि |</nowiki></big>''' |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
|'''<big>एकवचनम्</big>''' |
|'''<big>एकवचनम्</big>''' |
||
|'''<big>बहुवचनम्</big>''' |
| '''<big>बहुवचनम्</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big> |
|'''<big>पुंलिङ्गे </big>''' |
||
|'''<big>एषः </big>''' |
|'''<big>एषः </big>''' |
||
|'''<big>एते </big>''' |
|'''<big>एते </big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big> |
|'''<big>स्त्रीलिङ्गे </big>''' |
||
|'''<big>एषा </big>''' |
|'''<big>एषा </big>''' |
||
|'''<big>एताः </big>''' |
|'''<big>एताः </big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big> |
|'''<big>नपुंसकलिङ्गे </big>''' |
||
|'''<big>एतत् </big>''' |
|'''<big>एतत् </big>''' |
||
|'''<big>एतानि </big>''' |
|'''<big>एतानि </big>''' |
||
|} |
|} |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
| colspan="3" |'''<big><nowiki>“किम्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रुपाणि |</nowiki></big>''' |
| colspan="3" |'''<big><nowiki>“किम्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रुपाणि |</nowiki></big>''' |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
|'''<big>एकवचनम्</big>''' |
|'''<big>एकवचनम्</big>''' |
||
|'''<big>बहुवचनम्</big>''' |
|'''<big>बहुवचनम्</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big> |
|'''<big>पुंलिङ्गे </big>''' |
||
|'''<big>कः </big>''' |
|'''<big>कः </big>''' |
||
|'''<big>के </big>''' |
|'''<big>के </big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big> |
|'''<big>स्त्रीलिङ्गे </big>''' |
||
|'''<big>का</big>''' |
|'''<big>का</big>''' |
||
|'''<big>काः </big>''' |
|'''<big>काः </big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big> |
|'''<big>नपुंसकलिङ्गे </big>''' |
||
|'''<big>किम् </big>''' |
|'''<big>किम् </big>''' |
||
|'''<big>कानि </big>''' |
|'''<big>कानि </big>''' |
||
|} |
|} |
||
====<big>अकारान्तपुंलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |</big>==== |
|||
==== <big>अकारान्त पुंलिङ्गे एकवचानस्य बहुवचानस्य च प्रयोगान् जानीत |</big> ==== |
|||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
![[File:L15 Photo3.png|center|frameless]] |
![[File:L15 Photo3.png|center|frameless]] |
||
Line 98: | Line 110: | ||
|} |
|} |
||
==== ''' <big>आकारान्त स्त्रिलिङ्गे एकवचानस्य बहुवचानस्य च प्रयोगान् जानीत |</big> ''' ==== |
|||
====''' <big>आकारान्तस्त्रीलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |</big> '''==== |
|||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
![[File:L15 Photo5.png|center|frameless]] |
![[File:L15 Photo5.png|center|frameless]] |
||
Line 104: | Line 119: | ||
|} |
|} |
||
==== ''' <big>ईकारान्त स्त्रिलिङ्गे एकवचानस्य बहुवचानस्य च प्रयोगान् जानीत |</big> ''' ==== |
|||
====''' <big>ईकारान्तस्त्रीलिङ्गानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |</big> '''==== |
|||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
![[File:L15 Photo7.png|center|frameless]] |
![[File:L15 Photo7.png|center|frameless]] |
||
Line 110: | Line 128: | ||
|} |
|} |
||
==== ''' <big>अकारान्त नपुंसकलिङ्गे एकवचानस्य बहुवचानस्य च प्रयोगान् जानीत |</big> ''' ==== |
|||
====''' <big>अकारान्तनपुंसकलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |</big> ''' ==== |
|||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
![[File:L15 Photo9.png|center|frameless]] |
![[File:L15 Photo9.png|center|frameless]] |
||
Line 117: | Line 138: | ||
=== |
==='''१. रिक्तेषु स्थलेषु बहुवचनरूपाणि लिखतु |''' === |
||
====<big>अकारान्ताः पुंलिङ्गशब्दाः</big> ==== |
|||
==== <big>अकारान्त पुंलिङ्गः पदानि ।</big> ==== |
|||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
|'''<big>एकवचनम् </big>''' |
|'''<big>एकवचनम् </big>''' |
||
|'''<big>बहुवचनम् </big>''' |
|'''<big>बहुवचनम् </big>''' |
||
|'''<big>पदस्य अर्थः </big>''' |
|'''<big>पदस्य अर्थः </big>''' |
||
Line 127: | Line 151: | ||
|'''<big>बालकः </big>''' |
|'''<big>बालकः </big>''' |
||
|'''<big>बालकाः </big>''' |
|'''<big>बालकाः </big>''' |
||
|'''<big>Boy</big>''' |
|'''<big>Boy</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>शिक्षकः </big>''' |
|'''<big>शिक्षकः </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Teacher</big>''' |
|'''<big>Teacher</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>चषकः </big>''' |
|'''<big>चषकः </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Cup</big>''' |
|'''<big>Cup</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>घटः </big>''' |
|'''<big>घटः </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Pot</big>''' |
|'''<big>Pot</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>चमसः </big>''' |
|'''<big>चमसः </big>''' |
||
Line 147: | Line 171: | ||
|'''<big>मन्थानः </big>''' |
|'''<big>मन्थानः </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Churning Stick</big>''' |
|'''<big>Churning Stick</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big> |
|'''<big>करण्ड्कः </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Basket</big>''' |
|'''<big>Basket</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>अग्रजः </big>''' |
|'''<big>अग्रजः </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Elder Brother</big>''' |
|'''<big>Elder Brother</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>अनुजः </big>''' |
|'''<big>अनुजः </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Younger Brother</big>''' |
|'''<big>Younger Brother</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>कर्णः </big>''' |
|'''<big>कर्णः </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Ear</big>''' |
|'''<big>Ear</big>''' |
||
|} |
|} |
||
==== |
====<big>आकारान्ताः स्त्रीलिङ्गशब्दाः </big>==== |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
|'''<big>एकवचनम् </big>''' |
|'''<big>एकवचनम् </big>''' |
||
|'''<big>बहुवचनम् </big>''' |
|'''<big>बहुवचनम् </big>''' |
||
|'''<big>पदस्य अर्थः </big>''' |
|'''<big>पदस्य अर्थः </big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>लता </big>''' |
|'''<big>लता </big>''' |
||
|'''<big>लताः </big>''' |
|'''<big>लताः </big>''' |
||
|'''<big>Creeper</big>''' |
|'''<big>Creeper</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>बालिका </big>''' |
|'''<big>बालिका </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Girl</big>''' |
|'''<big>Girl</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>छुरिका </big>''' |
|'''<big>छुरिका </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Knife</big>''' |
|'''<big>Knife</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>स्थालिका </big>''' |
|'''<big>स्थालिका </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Plate</big>''' |
|'''<big>Plate</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>अग्निपेटिका</big>''' |
|'''<big>अग्निपेटिका</big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Match Box</big>''' |
|'''<big>Match Box</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>अजा </big>''' |
|'''<big>अजा </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Goat (Female)</big>''' |
|'''<big>Goat (Female)</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>कथा</big>''' |
|'''<big>कथा</big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Story</big>''' |
|'''<big>Story</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>उत्पीठिका</big>''' |
|'''<big>उत्पीठिका</big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Table</big>''' |
|'''<big>Table</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>गायिका</big>''' |
|'''<big>गायिका</big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Singer (Female)</big>''' |
|'''<big>Singer (Female)</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>छात्रा </big>''' |
|'''<big>छात्रा </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Student (Female)</big>''' |
|'''<big>Student (Female)</big>''' |
||
|} |
|} |
||
==== '''<big>ईकारान्त स्त्रीलिङ्ग पदानि ।</big>''' ==== |
|||
===='''<big>ईकारान्ताः स्त्रीलिङ्गशब्दाः</big>''' ==== |
|||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
|'''<big>एकवचनम् </big>''' |
| '''<big>एकवचनम् </big>''' |
||
|'''<big>बहुवचनम् </big>''' |
|'''<big>बहुवचनम् </big>''' |
||
|'''<big>पदस्य अर्थः </big>''' |
|'''<big>पदस्य अर्थः </big>''' |
||
Line 222: | Line 251: | ||
|'''<big>क्षेपणी </big>''' |
|'''<big>क्षेपणी </big>''' |
||
|'''<big>क्षेपण्यः </big>''' |
|'''<big>क्षेपण्यः </big>''' |
||
|'''<big>Rocket</big>''' |
|'''<big>Rocket</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>कर्तरी </big>''' |
|'''<big>कर्तरी </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Scissor</big>''' |
|'''<big>Scissor</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big> |
|'''<big>आकाशवाणी </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Radio</big>''' |
|'''<big>Radio</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>घटी </big>''' |
|'''<big>घटी </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Clock</big>''' |
|'''<big>Clock</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>दर्वी </big>''' |
|'''<big>दर्वी </big>''' |
||
Line 240: | Line 269: | ||
|'''<big>Ladle</big>''' |
|'''<big>Ladle</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>द्रोणी </big>''' |
|'''<big>द्रोणी </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Bucket</big>''' |
|'''<big>Bucket</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>नटी </big>''' |
|'''<big>नटी </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Actress</big>''' |
|'''<big>Actress</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>नदी </big>''' |
|'''<big>नदी </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>River</big>''' |
|'''<big>River</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>नर्तकी </big>''' |
|'''<big>नर्तकी </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Dancer (Female)</big>''' |
|'''<big>Dancer (Female)</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>पट्टी</big>''' |
|'''<big>पट्टी</big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Bandage</big>''' |
|'''<big>Bandage</big>''' |
||
|} |
|} |
||
==== |
===='''<big>अकारान्ताः नपुंसकलिङ्गशब्दाः</big>'''==== |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
|'''<big>एकवचनम् </big>''' |
|'''<big>एकवचनम् </big>''' |
||
|'''<big>बहुवचनम् </big>''' |
|'''<big>बहुवचनम् </big>''' |
||
|'''<big>पदस्य अर्थः </big>''' |
|'''<big>पदस्य अर्थः </big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>फलम् </big>''' |
|'''<big>फलम् </big>''' |
||
|'''<big> फलानि</big>''' |
|'''<big> फलानि</big>''' |
||
|'''<big>Fruit</big>''' |
|'''<big>Fruit</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>आभरणम् </big>''' |
|'''<big>आभरणम् </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Ornament</big>''' |
|'''<big>Ornament</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>आम्रम् </big>''' |
|'''<big>आम्रम् </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Mango</big>''' |
|'''<big>Mango</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big> |
|'''<big>कारयानम्</big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Car</big>''' |
|'''<big>Car</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big> |
|'''<big>चक्रम् </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Wheel</big>''' |
|'''<big>Wheel</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>चरणम् </big>''' |
|'''<big>चरणम् </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Foot</big>''' |
|'''<big>Foot</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>छत्रम् </big>''' |
|'''<big>छत्रम् </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Umbrella</big>''' |
|'''<big>Umbrella</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>जलम् </big>''' |
|'''<big>जलम् </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Water</big>''' |
|'''<big>Water</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>तक्रम् </big>''' |
| '''<big>तक्रम् </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Buttermilk</big>''' |
|'''<big>Buttermilk</big>''' |
||
|- |
|- |
||
|'''<big>दलम् </big>''' |
|'''<big>दलम् </big>''' |
||
| |
| |
||
|'''<big>Petal</big>''' |
|'''<big>Petal</big>''' |
||
|} |
|} |
||
=== |
===<big>२. उदाहरणं दृष्ट्वा अकारान्त- पुंलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु</big>=== |
||
<big>'''१. एषः क्लेशः | एते क्लेशाः | Difficulty'''</big> |
|||
<big>२. एषः संशयः | __ _________ | Doubt</big> |
|||
<big>'''१. एषः क्लेशः | एते क्लेशाः | Difficulty'''</big> |
|||
<big>३. ___ व्याधः | ___ _________ | Hunter</big> |
|||
<big> |
<big>२. एषः संशयः | __ _________ | Doubt</big> |
||
<big> |
<big>३. ___ व्याधः | ___ _________ | Hunter</big> |
||
<big> |
<big>४. ___ खगः | ___ _________ | Bird</big> |
||
<big> |
<big>५. ___ विहगः | ___ _________ | Bird</big> |
||
<big> |
<big>६. ___ तडागः | ___ _________ | Lake</big> |
||
<big> |
<big>७. ___ पिञ्जः | ___ _________ | Switch</big> |
||
<big> |
<big>८. ___ शौचालयः | ___ _________ | Toilet</big> |
||
<big> |
<big>९. ___ कटः | ___ _________ | Mat/Carpet</big> |
||
<big> |
<big>१०. ___ देशः ___ _________ | Nation</big> |
||
<big> |
<big>११. --- सः लेखः | ते लेखाः | Article</big> |
||
<big> |
<big>१२. ___ मन्थानः | ___ _________ | Churning Stick</big> |
||
<big> |
<big>१३. ___ दण्डः | ___ _________ | Stick</big> |
||
<big> |
<big>१४. ___ शिष्यः | ___ _________ | Student </big> |
||
<big> |
<big>१५. ___ सरोवरः | ___ _________ | Lake</big> |
||
<big> |
<big>१६. ___ केशः | ___ _________ | Hair</big> |
||
<big> |
<big>१७. ___ आसन्दः | ___ _________ | Chair</big> |
||
<big> |
<big>१८. ___ क्षणः | ___ _________ | Occasion</big> |
||
<big>१९. ___ पिकः | ___ _________ | Cuckoo</big> |
|||
<big>२०. ___ धनिकः | _________ | Rich Man</big> |
|||
=== <big>३. उदाहरणं दृष्ट्वा आकारान्त स्त्रीलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पुरयन्तु –</big> === |
|||
<big>'''१. एषा स्नुषा | एताः स्नुषाः | Daughter-in-law'''</big> |
|||
<big>२. ___ नलिका । __ _________ | Pipe/Tube</big> |
|||
===<big>३. उदाहरणं दृष्ट्वा आकारान्त- स्त्रीलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु</big>=== |
|||
<big>३. ___ शर्करा | ___ _________ | Sugar</big> |
|||
<big>४. ___ छुरिका | ___ _________ | Knife</big> |
|||
<big>'''१. एषा स्नुषा | एताः स्नुषाः | Daughter-in-law'''</big> |
|||
<big>५. ___ स्थालिका | ___ _________ | Plate</big> |
|||
<big> |
<big>२. ___ नलिका । __ _________ | Pipe/Tube</big> |
||
<big> |
<big>३. ___ शर्करा | ___ _________ | Sugar</big> |
||
<big> |
<big>४. ___ छुरिका | ___ _________ | Knife</big> |
||
<big> |
<big>५. ___ स्थालिका | ___ _________ | Plate</big> |
||
<big>६. ___ पाचिका | ___ _________ | Cook (Female)</big> |
|||
<big>१०. --- सा गोशाला | ताः गोशालाः | Cow-shed</big> |
|||
<big> |
<big>७. ___ तुला | __ _________ | Balance</big> |
||
<big> |
<big>८. ___ नौका | ___ _________ | Boat</big> |
||
<big> |
<big>९. ___ निशा | ___ _________ | Night</big> |
||
<big> |
<big>१०. ___ सा गोशाला | ताः गोशालाः | Cow-shed</big> |
||
<big> |
<big>११. ___ सञ्चिका | ___ _________ | Computer file</big> |
||
<big> |
<big>१२. ___ पाकशाला | ___ _________ | Kitchen</big> |
||
<big> |
<big>१३. ___ पीठिका | ___ _________ | Table</big> |
||
<big> |
<big>१४. ___ पत्रिका | ___ _________ | Magazine</big> |
||
<big> |
<big>१५. ___ धाविका | ___ _________ | Runner (Female)</big> |
||
<big> |
<big>१६. ___ निधानिका | __ _________ | Shelf</big> |
||
<big>१७. ___ परिचारिका | ___ _________ | Maid-servant</big> |
|||
<big>१८. ___ पाञ्चालिका | ___ _________ | Doll</big> |
|||
<big>१९. ___ भाषा | ___ _________ | Language</big> |
|||
=== <big>४. उदाहरणं दृष्ट्वा ईकारान्त स्त्रीलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पुरयन्तु –</big> === |
|||
<big>१. एषा अङ्कनी | एताः अङ्कन्यः | Pencil</big> |
|||
<big> |
<big>२०. ___ मरीचिका | ___ _________ | Chilly</big> |
||
<big>३. ___ पत्रसूची | ___ _________ | Paper Clip</big> |
|||
===<big>४. उदाहरणं दृष्ट्वा ईकारान्त- स्त्रीलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु</big>=== |
|||
<big>४. ___ नर्तकी | ___ _________ | Dancer (Female)</big> |
|||
<big>५. ___ सम्मार्जनी | ___ _________ | Broom</big> |
|||
<big>१. एषा अङ्कनी | एताः अङ्कन्यः | Pencil</big> |
|||
<big>६. ___ वेल्लनी | ___ _________ | Rolling Pin</big> |
|||
<big> |
<big>२. ___ पितामही |___ _ _ | Grandmother (Paternal)</big> |
||
<big> |
<big>३. ___ पत्रसूची |___ _________ | Paper Clip</big> |
||
<big> |
<big>४. ___ नर्तकी |___ _________ | Dancer (Female)</big> |
||
<big>५. ___ सम्मार्जनी |___ _________ | Broom</big> |
|||
<big>१०. ---सा अवसर्पिणी | ताः अवसर्पिण्यः | Slide</big> |
|||
<big> |
<big>६. ___ वेल्लनी |___ _________ | Rolling Pin</big> |
||
<big> |
<big>७. ___ सूची |___ _________ | Needle</big> |
||
<big> |
<big>८. ___ मयूरी |___ _________ | Peacock</big> |
||
<big> |
<big>९. ___ जननी |___ _________ | Mother</big> |
||
<big>१०. ___ सा अवसर्पिणी | ताः अवसर्पिण्यः | Slide</big> |
|||
<big>१५. ___ धरणी | ___ _________ | Earth</big> |
|||
<big> |
<big>११. ___ चालनी |___ _________ | Filter/Sieve</big> |
||
<big> |
<big>१२. ___ जलकूपी |___ _________ | Water Bottle</big> |
||
<big> |
<big>१३. ___ दूरवाणी |___ _________ | Telephone</big> |
||
<big> |
<big>१४. ___ द्विचक्री |___ _________ | Two-Wheeler</big> |
||
<big> |
<big>१५. ___ धरणी |___ _________ | Earth</big> |
||
<big>१६. ___ भगिनी |___ _________ | Sister</big> |
|||
<big>१७. ___ मषी |___ _________ | Ink</big> |
|||
<big>१८. ___ युवती |___ _________ | Maiden</big> |
|||
<big>१९. ___ वर्णलेखनी |___ _________ | Sketch Pen</big> |
|||
<big>२०. ___ हस्तघटी |___ _________ | Wristwatch</big> |
|||
=== <big>५. उदाहरणं दृष्ट्वा अकारान्त- नपुंसकलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु</big>=== |
|||
<big>१. एतत् आर्द्रम् | एतानि आर्द्राणि | Ginger</big> |
|||
<big>२. ___ आलुकम् |___ _________ | Potato</big> |
|||
<big>३. ___ उदरम् | ___ _________ | Stomach</big> |
|||
<big>४. ___ ओदनम् |___ _________ | Cooked Rice </big> |
|||
<big>५. ___ कङ्कणम् |___ _________ | Bangle</big> |
|||
<big>६. ___ कृष्णफलकम् |___ _________ | Blackboard</big> |
|||
<big>७. ___ घृतम् |___ _________ | Ghee</big> |
|||
=== <big>५. उदाहरणं दृष्ट्वा अकारान्त नपुंसकलिङ्गः रिक्तस्थानेषु पुरयन्तु –</big> === |
|||
<big>१. एतत् आर्द्रम् | एतानि आर्द्राणि | Ginger</big> |
|||
<big> |
<big>८. ___ चन्दनम् |___ _________ | Sandalwood</big> |
||
<big> |
<big>९. ___ चूर्णं |___ _________ | Powder</big> |
||
<big> |
<big>१०. ___ तत् दलम् | तानि दलानि | Petal</big> |
||
<big> |
<big>११. ___ दुग्धम् |___ _________ | Milk</big> |
||
<big> |
<big>१२. ___ नक्षत्रम् |___ _________ | Star</big> |
||
<big> |
<big>१३. ___ नगरम् |___ _________ | City</big> |
||
<big> |
<big>१४. ___ नयनम् |___ _________ | Eye</big> |
||
<big> |
<big>१५. ___ पनसम् |___ _________ | Jack-fruit</big> |
||
<big>१६. ___ पयोहिमम् |__ _________ | Ice Cream</big> |
|||
<big>१०. --- तत् दलम् | तानि दलानि | Petal</big> |
|||
<big> |
<big>१७. ___ त्रिशूलम् |___ _________ | Trident</big> |
||
<big> |
<big>१८. ___ फेनकम् |___ _________ | Soap</big> |
||
<big> |
<big>१९. ___ नाटकम् |___ _________ | Drama</big> |
||
<big> |
<big>२०. ___ पात्रम् |___ _________ | Vessel</big> |
||
<big>१५. ___ पनसम् | ___ _________ | Jackfruit</big> |
|||
<big>१६. ___ पयोहिमम् | __ _________ | Ice Cream</big> |
|||
'''<big>[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/1/10/Lesson_15_corrected.pdf बहुवचनम् PDF]</big>''' |
|||
<big>१७. ___ त्रिशूलम् | ___ _________ | Trident</big> |
|||
[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/015%20-%20Bahuvachanam.ppsx '''<big>बहुवचनम् PPTX with audio</big>'''] |
|||
<big>१८. ___ फेनकम् | ___ _________ | Soap</big> |
|||
[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/015%20-%20Bahuvachanam%20NA.ppsx '''<big>बहुवचनम् PPTX without audio</big>'''] |
|||
<big>१९. ___ नाटकम् | ___ _________ | Drama</big> |
|||
'''PAGE 15''' |
|||
<big>२०. ___ पात्रम् | ___ _________ | Vessel</big> |
Latest revision as of 20:28, 6 April 2024
चित्रं दृष्ट्वा विवरणं पठतु |
चित्रे बालकाः सन्ति | पुष्पाणि सन्ति | कुक्कुराः सन्ति | छात्राः सन्ति | नदी अस्ति | सूर्यः अस्ति | आकाशः अस्ति | पर्वताः सन्ति | तृणानि सन्ति |
उपरि दत्तानां पदानां रूपाणि –
एकवचनम् | बहुवचनम् | |
अकारान्तः पुंलिङ्गः शब्दः | कुक्कुरः | कुक्कुराः |
आकारान्तः स्त्रीलिङ्गः शब्दः | बालिका | बालिकाः |
ईकारान्तः स्त्रीलिङ्गः शब्दः | नदी | नद्यः |
अकारान्तः नपुंसकलिङ्गः शब्दः | पुस्तकम् | पुस्तकानि |
“तद्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रूपाणि | | ||
एकवचनम् | बहुवचनम् | |
पुंलिङ्गे | सः | ते |
स्त्रीलिङ्गे | सा | ताः |
नपुंसकलिङ्गे | तत् | तानि |
“एतद्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रूपाणि | | ||
एकवचनम् | बहुवचनम् | |
पुंलिङ्गे | एषः | एते |
स्त्रीलिङ्गे | एषा | एताः |
नपुंसकलिङ्गे | एतत् | एतानि |
“किम्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रुपाणि | | ||
एकवचनम् | बहुवचनम् | |
पुंलिङ्गे | कः | के |
स्त्रीलिङ्गे | का | काः |
नपुंसकलिङ्गे | किम् | कानि |
अकारान्तपुंलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |
आकारान्तस्त्रीलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |
ईकारान्तस्त्रीलिङ्गानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |
अकारान्तनपुंसकलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |
१. रिक्तेषु स्थलेषु बहुवचनरूपाणि लिखतु |
अकारान्ताः पुंलिङ्गशब्दाः
एकवचनम् | बहुवचनम् | पदस्य अर्थः |
बालकः | बालकाः | Boy |
शिक्षकः | Teacher | |
चषकः | Cup | |
घटः | Pot | |
चमसः | Spoon | |
मन्थानः | Churning Stick | |
करण्ड्कः | Basket | |
अग्रजः | Elder Brother | |
अनुजः | Younger Brother | |
कर्णः | Ear |
आकारान्ताः स्त्रीलिङ्गशब्दाः
एकवचनम् | बहुवचनम् | पदस्य अर्थः |
लता | लताः | Creeper |
बालिका | Girl | |
छुरिका | Knife | |
स्थालिका | Plate | |
अग्निपेटिका | Match Box | |
अजा | Goat (Female) | |
कथा | Story | |
उत्पीठिका | Table | |
गायिका | Singer (Female) | |
छात्रा | Student (Female) |
ईकारान्ताः स्त्रीलिङ्गशब्दाः
एकवचनम् | बहुवचनम् | पदस्य अर्थः |
क्षेपणी | क्षेपण्यः | Rocket |
कर्तरी | Scissor | |
आकाशवाणी | Radio | |
घटी | Clock | |
दर्वी | Ladle | |
द्रोणी | Bucket | |
नटी | Actress | |
नदी | River | |
नर्तकी | Dancer (Female) | |
पट्टी | Bandage |
अकारान्ताः नपुंसकलिङ्गशब्दाः
एकवचनम् | बहुवचनम् | पदस्य अर्थः |
फलम् | फलानि | Fruit |
आभरणम् | Ornament | |
आम्रम् | Mango | |
कारयानम् | Car | |
चक्रम् | Wheel | |
चरणम् | Foot | |
छत्रम् | Umbrella | |
जलम् | Water | |
तक्रम् | Buttermilk | |
दलम् | Petal |
२. उदाहरणं दृष्ट्वा अकारान्त- पुंलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु
१. एषः क्लेशः | एते क्लेशाः | Difficulty
२. एषः संशयः | __ _________ | Doubt
३. ___ व्याधः | ___ _________ | Hunter
४. ___ खगः | ___ _________ | Bird
५. ___ विहगः | ___ _________ | Bird
६. ___ तडागः | ___ _________ | Lake
७. ___ पिञ्जः | ___ _________ | Switch
८. ___ शौचालयः | ___ _________ | Toilet
९. ___ कटः | ___ _________ | Mat/Carpet
१०. ___ देशः ___ _________ | Nation
११. --- सः लेखः | ते लेखाः | Article
१२. ___ मन्थानः | ___ _________ | Churning Stick
१३. ___ दण्डः | ___ _________ | Stick
१४. ___ शिष्यः | ___ _________ | Student
१५. ___ सरोवरः | ___ _________ | Lake
१६. ___ केशः | ___ _________ | Hair
१७. ___ आसन्दः | ___ _________ | Chair
१८. ___ क्षणः | ___ _________ | Occasion
१९. ___ पिकः | ___ _________ | Cuckoo
२०. ___ धनिकः | _________ | Rich Man
३. उदाहरणं दृष्ट्वा आकारान्त- स्त्रीलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु
१. एषा स्नुषा | एताः स्नुषाः | Daughter-in-law
२. ___ नलिका । __ _________ | Pipe/Tube
३. ___ शर्करा | ___ _________ | Sugar
४. ___ छुरिका | ___ _________ | Knife
५. ___ स्थालिका | ___ _________ | Plate
६. ___ पाचिका | ___ _________ | Cook (Female)
७. ___ तुला | __ _________ | Balance
८. ___ नौका | ___ _________ | Boat
९. ___ निशा | ___ _________ | Night
१०. ___ सा गोशाला | ताः गोशालाः | Cow-shed
११. ___ सञ्चिका | ___ _________ | Computer file
१२. ___ पाकशाला | ___ _________ | Kitchen
१३. ___ पीठिका | ___ _________ | Table
१४. ___ पत्रिका | ___ _________ | Magazine
१५. ___ धाविका | ___ _________ | Runner (Female)
१६. ___ निधानिका | __ _________ | Shelf
१७. ___ परिचारिका | ___ _________ | Maid-servant
१८. ___ पाञ्चालिका | ___ _________ | Doll
१९. ___ भाषा | ___ _________ | Language
२०. ___ मरीचिका | ___ _________ | Chilly
४. उदाहरणं दृष्ट्वा ईकारान्त- स्त्रीलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु
१. एषा अङ्कनी | एताः अङ्कन्यः | Pencil
२. ___ पितामही |___ _ _ | Grandmother (Paternal)
३. ___ पत्रसूची |___ _________ | Paper Clip
४. ___ नर्तकी |___ _________ | Dancer (Female)
५. ___ सम्मार्जनी |___ _________ | Broom
६. ___ वेल्लनी |___ _________ | Rolling Pin
७. ___ सूची |___ _________ | Needle
८. ___ मयूरी |___ _________ | Peacock
९. ___ जननी |___ _________ | Mother
१०. ___ सा अवसर्पिणी | ताः अवसर्पिण्यः | Slide
११. ___ चालनी |___ _________ | Filter/Sieve
१२. ___ जलकूपी |___ _________ | Water Bottle
१३. ___ दूरवाणी |___ _________ | Telephone
१४. ___ द्विचक्री |___ _________ | Two-Wheeler
१५. ___ धरणी |___ _________ | Earth
१६. ___ भगिनी |___ _________ | Sister
१७. ___ मषी |___ _________ | Ink
१८. ___ युवती |___ _________ | Maiden
१९. ___ वर्णलेखनी |___ _________ | Sketch Pen
२०. ___ हस्तघटी |___ _________ | Wristwatch
५. उदाहरणं दृष्ट्वा अकारान्त- नपुंसकलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु
१. एतत् आर्द्रम् | एतानि आर्द्राणि | Ginger
२. ___ आलुकम् |___ _________ | Potato
३. ___ उदरम् | ___ _________ | Stomach
४. ___ ओदनम् |___ _________ | Cooked Rice
५. ___ कङ्कणम् |___ _________ | Bangle
६. ___ कृष्णफलकम् |___ _________ | Blackboard
७. ___ घृतम् |___ _________ | Ghee
८. ___ चन्दनम् |___ _________ | Sandalwood
९. ___ चूर्णं |___ _________ | Powder
१०. ___ तत् दलम् | तानि दलानि | Petal
११. ___ दुग्धम् |___ _________ | Milk
१२. ___ नक्षत्रम् |___ _________ | Star
१३. ___ नगरम् |___ _________ | City
१४. ___ नयनम् |___ _________ | Eye
१५. ___ पनसम् |___ _________ | Jack-fruit
१६. ___ पयोहिमम् |__ _________ | Ice Cream
१७. ___ त्रिशूलम् |___ _________ | Trident
१८. ___ फेनकम् |___ _________ | Soap
१९. ___ नाटकम् |___ _________ | Drama
२०. ___ पात्रम् |___ _________ | Vessel
PAGE 15