13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bahuvacanam

चित्रं दृष्ट्वा विवरणं पठतु |

चित्रे बालकाः सन्ति | पुष्पाणि सन्ति | कुक्कुराः सन्ति | छात्राः सन्ति | नदी अस्ति | सूर्यः अस्ति | आकाशः अस्ति | पर्वताः सन्ति | तृणानि सन्ति |

उपरि दत्तानां पदानां रूपाणि –

	एकवचनम्	बहुवचनम्
अकारान्तः पुंलिङ्गः शब्दः	कुक्कुरः	कुक्कुराः
आकारान्तः स्त्रीलिङ्गः शब्दः	बालिका	बालिकाः
ईकारान्तः स्त्रीलिङ्गः शब्दः	नदी	नद्यः
अकारान्तः नपुंसकलिङ्गः शब्दः	पुस्तकम्	पुस्तकानि

“तद्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रूपाणि |
	एकवचनम्	बहुवचनम्
पुंलिङ्गे	सः	ते
स्त्रीलिङ्गे	सा	ताः
नपुंसकलिङ्गे	तत्	तानि

“एतद्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रूपाणि |
	एकवचनम्	बहुवचनम्
पुंलिङ्गे	एषः	एते
स्त्रीलिङ्गे	एषा	एताः
नपुंसकलिङ्गे	एतत्	एतानि

“किम्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रुपाणि |
	एकवचनम्	बहुवचनम्
पुंलिङ्गे	कः	के
स्त्रीलिङ्गे	का	काः
नपुंसकलिङ्गे	किम्	कानि

अकारान्तपुंलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |

आकारान्तस्त्रीलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |

ईकारान्तस्त्रीलिङ्गानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |

अकारान्तनपुंसकलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |

१. रिक्तेषु स्थलेषु बहुवचनरूपाणि लिखतु |  

अकारान्ताः पुंलिङ्गशब्दाः

एकवचनम्	बहुवचनम्	पदस्य अर्थः
बालकः	बालकाः	Boy
शिक्षकः		Teacher
चषकः		Cup
घटः		Pot
चमसः		Spoon
मन्थानः		Churning Stick
करण्ड्कः		Basket
अग्रजः		Elder Brother
अनुजः		Younger Brother
कर्णः		Ear

आकारान्ताः स्त्रीलिङ्गशब्दाः  

एकवचनम्	बहुवचनम्	पदस्य अर्थः
लता	लताः	Creeper
बालिका		Girl
छुरिका		Knife
स्थालिका		Plate
अग्निपेटिका		Match Box
अजा		Goat (Female)
कथा		Story
उत्पीठिका		Table
गायिका		Singer (Female)
छात्रा		Student (Female)

ईकारान्ताः स्त्रीलिङ्गशब्दाः

एकवचनम्	बहुवचनम्	पदस्य अर्थः
क्षेपणी	क्षेपण्यः	Rocket
कर्तरी		Scissor
आकाशवाणी		Radio
घटी		Clock
दर्वी		Ladle
द्रोणी		Bucket
नटी		Actress
नदी		River
नर्तकी		Dancer (Female)
पट्टी		Bandage

अकारान्ताः नपुंसकलिङ्गशब्दाः

एकवचनम्	बहुवचनम्	पदस्य अर्थः
फलम्	फलानि	Fruit
आभरणम्		Ornament
आम्रम्		Mango
कारयानम्		Car
चक्रम्		Wheel
चरणम्		Foot
छत्रम्		Umbrella
जलम्		Water
तक्रम्		Buttermilk
दलम्		Petal

२. उदाहरणं दृष्ट्वा अकारान्त- पुंलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु

१. एषः क्लेशः |   एते क्लेशाः | Difficulty

२. एषः संशयः | __ _________ | Doubt

३. ___ व्याधः | ___ _________ | Hunter

४. ___ खगः | ___ _________ | Bird

५. ___ विहगः | ___ _________ | Bird

६. ___ तडागः | ___ _________ | Lake

७. ___ पिञ्जः | ___ _________ | Switch

८. ___ शौचालयः | ___ _________ | Toilet

९. ___ कटः | ___ _________ | Mat/Carpet

१०. ___ देशः ___ _________ | Nation

११. --- सः लेखः | ते लेखाः |  Article

१२. ___ मन्थानः | ___ _________ | Churning Stick

१३. ___ दण्डः | ___ _________ | Stick

१४. ___ शिष्यः | ___ _________ | Student  

१५. ___ सरोवरः | ___ _________ | Lake

१६. ___ केशः | ___ _________ | Hair

१७. ___ आसन्दः | ___ _________ | Chair

१८. ___ क्षणः | ___ _________ | Occasion

१९. ___ पिकः | ___ _________ | Cuckoo

२०. ___ धनिकः | _________ | Rich Man

३. उदाहरणं दृष्ट्वा आकारान्त- स्त्रीलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु

१.  एषा स्नुषा | एताः स्नुषाः | Daughter-in-law

२. ___ नलिका ।    __ _________ | Pipe/Tube

३. ___ शर्करा | ___ _________ | Sugar

४. ___ छुरिका | ___ _________ | Knife

५. ___ स्थालिका | ___ _________ | Plate

६. ___ पाचिका | ___ _________ | Cook (Female)

७. ___ तुला | __ _________ | Balance

८. ___ नौका | ___ _________ | Boat

९. ___ निशा | ___ _________ | Night

१०. ___ सा गोशाला | ताः गोशालाः | Cow-shed

११. ___ सञ्चिका | ___ _________ | Computer file

१२. ___ पाकशाला | ___ _________ | Kitchen

१३. ___ पीठिका | ___ _________ | Table

१४. ___ पत्रिका | ___ _________ | Magazine

१५. ___ धाविका | ___ _________ | Runner (Female)

१६. ___ निधानिका | __ _________ | Shelf

१७. ___ परिचारिका | ___ _________ | Maid-servant

१८. ___ पाञ्चालिका | ___ _________ | Doll

१९. ___ भाषा | ___ _________ | Language

२०. ___ मरीचिका | ___ _________ | Chilly

४. उदाहरणं दृष्ट्वा ईकारान्त- स्त्रीलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु

१. एषा अङ्कनी | एताः अङ्कन्यः | Pencil

२. ___ पितामही |___ _ _ | Grandmother (Paternal)

३. ___ पत्रसूची |___ _________ | Paper Clip

४. ___ नर्तकी |___ _________ | Dancer (Female)

५. ___ सम्मार्जनी |___ _________ | Broom

६. ___ वेल्लनी |___ _________ | Rolling Pin

७. ___ सूची |___ _________ | Needle

८. ___ मयूरी |___ _________ | Peacock

९. ___ जननी |___ _________ | Mother

१०. ___ सा अवसर्पिणी | ताः अवसर्पिण्यः | Slide

११. ___ चालनी |___ _________ | Filter/Sieve

१२. ___ जलकूपी |___ _________ | Water Bottle

१३. ___ दूरवाणी |___ _________ | Telephone

१४. ___ द्विचक्री |___ _________ | Two-Wheeler

१५. ___ धरणी |___ _________ | Earth

१६. ___ भगिनी |___ _________ | Sister

१७. ___ मषी |___ _________ | Ink

१८. ___ युवती |___ _________ | Maiden

१९. ___ वर्णलेखनी |___ _________ | Sketch Pen

२०. ___ हस्तघटी |___ _________ | Wristwatch

 

५. उदाहरणं दृष्ट्वा अकारान्त- नपुंसकलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु

१. एतत् आर्द्रम् | एतानि आर्द्राणि | Ginger

२. ___ आलुकम् |___ _________ | Potato

३. ___ उदरम् | ___ _________ | Stomach

४. ___ ओदनम् |___ _________ | Cooked Rice  

५. ___ कङ्कणम् |___ _________ | Bangle

६. ___ कृष्णफलकम् |___ _________ | Blackboard

७. ___ घृतम् |___ _________ | Ghee

८. ___ चन्दनम् |___ _________ | Sandalwood

९. ___ चूर्णं |___ _________ | Powder

१०. ___ तत् दलम् | तानि दलानि  | Petal

११. ___ दुग्धम् |___ _________ | Milk

१२. ___ नक्षत्रम् |___ _________ | Star

१३. ___ नगरम् |___ _________ | City

१४. ___ नयनम् |___ _________ | Eye

१५. ___ पनसम् |___ _________ | Jack-fruit

१६. ___ पयोहिमम् |__ _________ | Ice Cream

१७. ___ त्रिशूलम् |___ _________ | Trident

१८. ___ फेनकम् |___ _________ | Soap

१९. ___ नाटकम् |___ _________ | Drama

२०.  ___ पात्रम् |___ _________ | Vessel

बहुवचनम् PDF

बहुवचनम् PPTX with audio

बहुवचनम् PPTX without audio

PAGE 15