13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bahuvacanam: Difference between revisions

From Samskrita Vyakaranam
< 13 - भाषित-संस्कृतम्‌‎ | Introductory Sanskrit Lessons
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bahuvacanam
Jump to navigation Jump to search
Content added Content deleted
VisualWikitext
No edit summary
No edit summary
Line 2: Line 2:




===<big>चित्रं दृष्ट्वा विवरणं पठन्तु |</big>===
===<big>चित्रं दृष्ट्वा विवरणं पठतु |</big>===




Line 102: Line 102:




====<big>अकारान्तपुंलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानीत |</big>====
====<big>अकारान्तपुंलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |</big>====




Line 111: Line 111:




====''' <big>आकारान्तस्त्रीलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानीत |</big> '''====
====''' <big>आकारान्तस्त्रीलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |</big> '''====




Line 120: Line 120:




====''' <big>ईकारान्तस्त्रीलिङ्गानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानीत |</big> '''====
====''' <big>ईकारान्तस्त्रीलिङ्गानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |</big> '''====




Line 129: Line 129:




====''' <big>अकारान्तनपुंसकलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानीत |</big> ''' ====
====''' <big>अकारान्तनपुंसकलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |</big> ''' ====




Line 342: Line 342:




===<big>२. उदाहरणं दृष्ट्वा अकारान्त- पुंलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयन्तु –</big>===
===<big>२. उदाहरणं दृष्ट्वा अकारान्त- पुंलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु</big>===




Line 386: Line 386:




===<big>३. उदाहरणं दृष्ट्वा आकारान्त- स्त्रीलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयन्तु –</big>===
===<big>३. उदाहरणं दृष्ट्वा आकारान्त- स्त्रीलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु</big>===




Line 430: Line 430:




===<big>४. उदाहरणं दृष्ट्वा ईकारान्त- स्त्रीलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयन्तु –</big>===
===<big>४. उदाहरणं दृष्ट्वा ईकारान्त- स्त्रीलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु</big>===




<big>१. एषा अङ्कनी | एताः अङ्कन्यः | Pencil</big>
<big>१. एषा अङ्कनी | एताः अङ्कन्यः | Pencil</big>


<big>२. ___ पितामही | ___ _ _ |   Grandmother (Paternal)</big>
<big>२. ___ पितामही |___ _ _ | Grandmother (Paternal)</big>


<big>३. ___ पत्रसूची | ___ _________ | Paper Clip</big>
<big>३. ___ पत्रसूची |___ _________ | Paper Clip</big>


<big>४. ___ नर्तकी | ___ _________ | Dancer (Female)</big>
<big>४. ___ नर्तकी |___ _________ | Dancer (Female)</big>


<big>५. ___ सम्मार्जनी | ___ _________ | Broom</big>
<big>५. ___ सम्मार्जनी |___ _________ | Broom</big>


<big>६. ___ वेल्लनी | ___ _________ | Rolling Pin</big>
<big>६. ___ वेल्लनी |___ _________ | Rolling Pin</big>


<big>७. ___ सूची | ___ _________ | Needle</big>
<big>७. ___ सूची |___ _________ | Needle</big>


<big>८. ___ मयूरी | ___ _________ | Peacock</big>
<big>८. ___ मयूरी |___ _________ | Peacock</big>


<big>९. ___ जननी | ___ _________ | Mother</big>
<big>९. ___ जननी |___ _________ | Mother</big>


<big>१०. ___ सा अवसर्पिणी | ताः अवसर्पिण्यः | Slide</big>
<big>१०. ___ सा अवसर्पिणी | ताः अवसर्पिण्यः | Slide</big>


<big>११. ___ चालनी | ___ _________ | Filter/Sieve</big>
<big>११. ___ चालनी |___ _________ | Filter/Sieve</big>


<big>१२. ___ जलकूपी | ___ _________ | Water Bottle</big>
<big>१२. ___ जलकूपी |___ _________ | Water Bottle</big>


<big>१३. ___ दूरवाणी | ___ _________ | Telephone</big>
<big>१३. ___ दूरवाणी |___ _________ | Telephone</big>


<big>१४. ___ द्विचक्री | ___ _________ | Two-Wheeler</big>
<big>१४. ___ द्विचक्री |___ _________ | Two-Wheeler</big>


<big>१५. ___ धरणी | ___ _________ | Earth</big>
<big>१५. ___ धरणी |___ _________ | Earth</big>


<big>१६. ___ भगिनी | ___ _________ | Sister</big>
<big>१६. ___ भगिनी |___ _________ | Sister</big>


<big>१७. ___ मषी | ___ _________ | Ink</big>
<big>१७. ___ मषी |___ _________ | Ink</big>


<big>१८. ___ युवती | ___ _________ | Maiden</big>
<big>१८. ___ युवती |___ _________ | Maiden</big>


<big>१९. ___ वर्णलेखनी | ___ _________ | Sketch Pen</big>
<big>१९. ___ वर्णलेखनी |___ _________ | Sketch Pen</big>


<big>२०. ___ हस्तघटी | ___ _________ | Wristwatch</big>
<big>२०. ___ हस्तघटी |___ _________ | Wristwatch</big>


 
 
=== <big>५. उदाहरणं दृष्ट्वा अकारान्त- नपुंसकलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयन्तु –</big>===
=== <big>५. उदाहरणं दृष्ट्वा अकारान्त- नपुंसकलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु</big>===




<big>१. एतत् आर्द्रम् |     एतानि आर्द्राणि | Ginger</big>
<big>१. एतत् आर्द्रम् | एतानि आर्द्राणि | Ginger</big>


<big>२. ___ आलुकम् | ___ _________ | Potato</big>
<big>२. ___ आलुकम् |___ _________ | Potato</big>


<big>३. ___ उदरम् | ___ _________ | Stomach</big>
<big>३. ___ उदरम् | ___ _________ | Stomach</big>


<big>४. ___ ओदनम् | ___ _________ | Cooked Rice  </big>
<big>४. ___ ओदनम् |___ _________ | Cooked Rice  </big>


<big>५. ___ कङ्कणम् | ___ _________ | Bangle</big>
<big>५. ___ कङ्कणम् |___ _________ | Bangle</big>


<big>६. ___ कृष्णफलकम् | ___ _________ |   Blackboard</big>
<big>६. ___ कृष्णफलकम् |___ _________ | Blackboard</big>


<big>७. ___ घृतम् | ___ _________ | Ghee</big>
<big>७. ___ घृतम् |___ _________ | Ghee</big>


<big>८. ___ चन्दनम् | ___ _________ |   Sandalwood</big>
<big>८. ___ चन्दनम् |___ _________ | Sandalwood</big>


<big>९. ___ चूर्णं | ___ _________ | Powder</big>
<big>९. ___ चूर्णं |___ _________ | Powder</big>


<big>१०. --- तत् दलम् | तानि दलानि  | Petal</big>
<big>१०. --- तत् दलम् | तानि दलानि  | Petal</big>


<big>११. ___ दुग्धम् | ___ _________ | Milk</big>
<big>११. ___ दुग्धम् |___ _________ | Milk</big>


<big>१२. ___ नक्षत्रम् | ___ _________ | Star</big>
<big>१२. ___ नक्षत्रम् |___ _________ | Star</big>


<big>१३. ___ नगरम् | ___ _________ | City</big>
<big>१३. ___ नगरम् |___ _________ | City</big>


<big>१४. ___ नयनम् | ___ _________ | Eye</big>
<big>१४. ___ नयनम् |___ _________ | Eye</big>


<big>१५. ___ पनसम् | ___ _________ | Jack-fruit</big>
<big>१५. ___ पनसम् |___ _________ | Jack-fruit</big>


<big>१६. ___ पयोहिमम् | __ _________ | Ice Cream</big>
<big>१६. ___ पयोहिमम् |__ _________ | Ice Cream</big>


<big>१७. ___ त्रिशूलम् | ___ _________ | Trident</big>
<big>१७. ___ त्रिशूलम् |___ _________ | Trident</big>


<big>१८. ___ फेनकम् | ___ _________ | Soap</big>
<big>१८. ___ फेनकम् |___ _________ | Soap</big>


<big>१९. ___ नाटकम् | ___ _________ | Drama</big>
<big>१९. ___ नाटकम् |___ _________ | Drama</big>


<big>२०.  ___ पात्रम् | ___ _________ | Vessel</big>
<big>२०.  ___ पात्रम् |___ _________ | Vessel</big>




Revision as of 18:20, 18 July 2023


चित्रं दृष्ट्वा विवरणं पठतु |


चित्रे बालकाः सन्ति | पुष्पाणि सन्ति | कुक्कुराः सन्ति | छात्राः सन्ति | नदी अस्ति | सूर्यः अस्ति | आकाशः अस्ति | पर्वताः सन्ति | तृणानि सन्ति |


उपरि दत्तानां पदानां रूपाणि –

एकवचनम् बहुवचनम्
अकारान्तः पुंलिङ्गः शब्दः कुक्कुरः कुक्कुराः
आकारान्तः स्त्रीलिङ्गः शब्दः  बालिका बालिकाः
ईकारान्तः स्त्रीलिङ्गः शब्दः नदी नद्यः
अकारान्तः नपुंसकलिङ्गः शब्दः पुस्तकम् पुस्तकानि


“तद्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रूपाणि |
एकवचनम् बहुवचनम्
पुंलिङ्गे सः   ते
स्त्रीलिङ्गे सा   ताः  
नपुंसकलिङ्गे   तत्   तानि  


“एतद्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रूपाणि |
एकवचनम् बहुवचनम्
पुंलिङ्गे   एषः   एते  
स्त्रीलिङ्गे   एषा   एताः  
नपुंसकलिङ्गे   एतत्   एतानि  


“किम्” शब्दस्य त्रिषु लिङ्गेषु प्रथमाविभक्तौ रुपाणि |
एकवचनम् बहुवचनम्
पुंलिङ्गे   कः   के  
स्त्रीलिङ्गे   का काः  
नपुंसकलिङ्गे   किम्   कानि  


अकारान्तपुंलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |


आकारान्तस्त्रीलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |


ईकारान्तस्त्रीलिङ्गानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |


अकारान्तनपुंसकलिङ्गशब्दानाम् एकवचनस्य बहुवचनस्य च प्रयोगान् जानातु |


१. रिक्तेषु स्थलेषु बहुवचनरूपाणि लिखतु |  

अकारान्ताः पुंलिङ्गशब्दाः

एकवचनम्   बहुवचनम्   पदस्य अर्थः  
बालकः   बालकाः   Boy
शिक्षकः   Teacher
चषकः   Cup
घटः   Pot
चमसः   Spoon
मन्थानः   Churning Stick
करन्डकः   Basket
अग्रजः   Elder Brother
अनुजः   Younger Brother
कर्णः   Ear


आकारान्ताः स्त्रीलिङ्गशब्दाः  

एकवचनम्   बहुवचनम्   पदस्य अर्थः  
लता   लताः   Creeper
बालिका   Girl
छुरिका   Knife
स्थालिका   Plate
अग्निपेटिका Match Box
अजा   Goat (Female)
कथा Story
उत्पीठिका Table
गायिका Singer (Female)
छात्रा   Student (Female)


ईकारान्ताः स्त्रीलिङ्गशब्दाः

एकवचनम्   बहुवचनम्   पदस्य अर्थः  
क्षेपणी     क्षेपण्यः   Rocket
कर्तरी   Scissor
आकाशवणी   Radio
घटी   Clock
दर्वी   Ladle
द्रोणी   Bucket
नटी   Actress
नदी   River
नर्तकी   Dancer (Female)
पट्टी Bandage


अकारान्ताः नपुंसकलिङ्गशब्दाः

एकवचनम्   बहुवचनम्   पदस्य अर्थः  
फलम्       फलानि Fruit
आभरणम्   Ornament
आम्रम्   Mango
कारयानम् Car
चाक्रम्   Wheel
चरणम्   Foot
छत्रम्   Umbrella
जलम्   Water
तक्रम्   Buttermilk
दलम्   Petal


२. उदाहरणं दृष्ट्वा अकारान्त- पुंलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु

१. एषः क्लेशः |   एते क्लेशाः | Difficulty

२. एषः संशयः | __ _________ | Doubt

३. ___ व्याधः | ___ _________ | Hunter

४. ___ खगः | ___ _________ | Bird

५. ___ विहगः | ___ _________ | Bird

६. ___ तडागः | ___ _________ | Lake

७. ___ पिञ्जः | ___ _________ | Switch

८. ___ शौचालयः | ___ _________ | Toilet

९. ___ कटः | ___ _________ | Mat/Carpet

१०. ___ देशः ___ _________ | Nation

११. --- सः लेखः ते लेखाः |  Article

१२. ___ मन्थानः | ___ _________ | Churning Stick

१३. ___ दण्डः | ___ _________ | Stick

१४. ___ शिष्यः | ___ _________ | Student  

१५. ___ सरोवरः | ___ _________ | Lake

१६. ___ केशः | ___ _________ | Hair

१७. ___ आसन्दः | ___ _________ | Chair

१८. ___ क्षणः | ___ _________ | Occasion

१९. ___ पिकः | ___ _________ | Cuckoo

२०. ___ धनिकः | _________ | Rich Man


३. उदाहरणं दृष्ट्वा आकारान्त- स्त्रीलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु

१.  एषा स्नुषा | एताः स्नुषाः | Daughter-in-law

२. ___ नलिका ।    __ _________ | Pipe/Tube

३. ___ शर्करा | ___ _________ | Sugar

४. ___ छुरिका | ___ _________ | Knife

५. ___ स्थालिका | ___ _________ | Plate

६. ___ पाचिका | ___ _________ | Cook (Female)

७. ___ तुला | __ _________ | Balance

८. ___ नौका | ___ _________ | Boat

९. ___ निशा | ___ _________ | Night

१०. --- सा गोशाला | ताः गोशालाः | Cow-shed

११. ___ सञ्चिका | ___ _________ | File

१२. ___ पाकशाला | ___ _________ | Kitchen

१३. ___ पीठिका | ___ _________ | Table

१४. ___ पत्रिका | ___ _________ | Magazine

१५. ___ धाविका | ___ _________ | Runner (Female)

१६. ___ निधानिका | __ _________ | Shelf

१७. ___ परिचारिका | ___ _________ | Maid-servant

१८. ___ पाञ्चालिका | ___ _________ | Doll

१९. ___ भाषा | ___ _________ | Language

२०. ___ मरीचिका | ___ _________ | Chilly


४. उदाहरणं दृष्ट्वा ईकारान्त- स्त्रीलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु

१. एषा अङ्कनी | एताः अङ्कन्यः | Pencil

२. ___ पितामही |___ _ _ | Grandmother (Paternal)

३. ___ पत्रसूची |___ _________ | Paper Clip

४. ___ नर्तकी |___ _________ | Dancer (Female)

५. ___ सम्मार्जनी |___ _________ | Broom

६. ___ वेल्लनी |___ _________ | Rolling Pin

७. ___ सूची |___ _________ | Needle

८. ___ मयूरी |___ _________ | Peacock

९. ___ जननी |___ _________ | Mother

१०. ___ सा अवसर्पिणी | ताः अवसर्पिण्यः | Slide

११. ___ चालनी |___ _________ | Filter/Sieve

१२. ___ जलकूपी |___ _________ | Water Bottle

१३. ___ दूरवाणी |___ _________ | Telephone

१४. ___ द्विचक्री |___ _________ | Two-Wheeler

१५. ___ धरणी |___ _________ | Earth

१६. ___ भगिनी |___ _________ | Sister

१७. ___ मषी |___ _________ | Ink

१८. ___ युवती |___ _________ | Maiden

१९. ___ वर्णलेखनी |___ _________ | Sketch Pen

२०. ___ हस्तघटी |___ _________ | Wristwatch

 

५. उदाहरणं दृष्ट्वा अकारान्त- नपुंसकलिङ्गरूपाणि रिक्तस्थानेषु पूरयतु

१. एतत् आर्द्रम् | एतानि आर्द्राणि | Ginger

२. ___ आलुकम् |___ _________ | Potato

३. ___ उदरम् | ___ _________ | Stomach

४. ___ ओदनम् |___ _________ | Cooked Rice  

५. ___ कङ्कणम् |___ _________ | Bangle

६. ___ कृष्णफलकम् |___ _________ | Blackboard

७. ___ घृतम् |___ _________ | Ghee

८. ___ चन्दनम् |___ _________ | Sandalwood

९. ___ चूर्णं |___ _________ | Powder

१०. --- तत् दलम् | तानि दलानि  | Petal

११. ___ दुग्धम् |___ _________ | Milk

१२. ___ नक्षत्रम् |___ _________ | Star

१३. ___ नगरम् |___ _________ | City

१४. ___ नयनम् |___ _________ | Eye

१५. ___ पनसम् |___ _________ | Jack-fruit

१६. ___ पयोहिमम् |__ _________ | Ice Cream

१७. ___ त्रिशूलम् |___ _________ | Trident

१८. ___ फेनकम् |___ _________ | Soap

१९. ___ नाटकम् |___ _________ | Drama

२०.  ___ पात्रम् |___ _________ | Vessel


PAGE 15

Retrieved from "https://worldsanskrit.net/wiki/13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bahuvacanam?oldid=20495"