13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bhUtakAlakRtantarUpANi: Difference between revisions
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bhUtakAlakRtantarUpANi
Content added Content deleted
Anjali2023 (talk | contribs) No edit summary |
No edit summary |
||
(23 intermediate revisions by 3 users not shown) | |||
Line 1: | Line 1: | ||
{{DISPLAYTITLE: |
{{DISPLAYTITLE:२६. भूतकालकृदन्तरूपाणि}} |
||
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']] |
|||
= <big>भूतकाले तिङन्तरूपाणि (लङ्लकारः )/कृदन्तरूपाणि (क्त अपि च क्तवतु) च</big> = |
|||
=== <big> |
=== '''<big>पठ्-धातोः भूतकाले तिङन्तरूपाणि</big>''' === |
||
<big>'''परस्मैपदि क्रियापदम् [पठ् धातुः]– भूतकालरूपाणि'''</big> |
|||
==== <big>परस्मैपदी क्रियापदम् [पठ् धातुः]– भूतकालरूपाणि</big> ==== |
|||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
| |
|||
| colspan="2" |<big>लिङ्गम्/वचनम्</big> |
|||
| colspan="2" |<big> |
| colspan="2" | <big>'''वर्तमानकालः'''</big> |
||
| colspan=" |
| colspan="3" | <big>'''भूतकालः'''</big> |
||
|- |
|- |
||
| |
|<big>पुरुषः / वचनम्</big> |
||
|<big>एकवचनम्</big> |
|||
|<big>बहुवचनम्</big> |
|||
| colspan="2" |<big>एकवचनम्</big> |
|||
|<big>बहुवचनम् </big> |
|||
|- |
|- |
||
| |
|<big>प्र. पु.</big> |
||
|<big>पठति</big> |
|||
|<big>पठन्ति</big> |
|||
| colspan="2" |<big>अपठत्</big> |
|||
|<big>अपठन्</big> |
|||
|- |
|- |
||
| |
|<big>म. पु.</big> |
||
|<big>पठसि</big> |
|||
|<big>पठथ</big> |
|||
| colspan="2" |<big>अपठः</big> |
|||
|<big>अपठत</big> |
|||
|- |
|||
|<big>उ. पु.</big> |
|||
|<big>पठामि</big> |
|||
|<big>पठामः</big> |
|||
| colspan="2" |<big>अपठम्</big> |
|||
|<big>अपठाम </big> |
|||
|} |
|} |
||
==== <big>आत्मनेपदि क्रियापदम् [वद् धातुः] - भूतकालरूपाणि</big> ==== |
|||
===<big>'''आत्मनेपदि क्रियापदम् [वन्द् धातुः] - भूतकालरूपाणि'''</big>=== |
|||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
| |
|||
|<big>लिङ्गम्/वचनम्</big> |
|||
| colspan="2" |<big> |
| colspan="2" |<big>'''वर्तमानकालः'''</big> |
||
| colspan=" |
| colspan="3" |<big>'''भूतकालः'''</big> |
||
|- |
|- |
||
| |
|<big>पुरुषः /वचनम्</big> |
||
|<big>एकवचनम्</big> |
|||
|<big>बहुवचनम् </big> |
|||
|<big>एकवचनम्</big> |
|||
|<big>बहुवचनम् </big> |
|||
| |
|||
|- |
|- |
||
| |
|<big>प्र. पु.</big> |
||
|<big>वन्दते</big> |
|||
|<big>वन्दन्ते</big> |
|||
|<big>अवन्दत</big> |
|||
|<big>अवन्दन्त</big> |
|||
| |
|||
|- |
|- |
||
| |
|<big>म. पु.</big> |
||
|<big>वन्दसे</big> |
|||
|<big>वन्दध्वे</big> |
|||
|<big>अवन्दथाः</big> |
|||
|<big>अवन्दध्वम्</big> |
|||
| |
|||
|- |
|||
|<big>उ. पु.</big> |
|||
|<big>वन्दे</big> |
|||
|<big>वन्दामहे</big> |
|||
|<big>अवन्दे</big> |
|||
|<big>अवन्दामहि </big> |
|||
| |
|||
|} |
|} |
||
<big>अस् धातोः रूपाणि</big> |
|||
===<big>'''अस् धातोः भूतकाले तिङन्तरूपाणि'''</big>=== |
|||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
| |
| |
||
| colspan="2" |वर्तमानकालः |
| colspan="2" |<big>'''वर्तमानकालः'''</big> |
||
| colspan="2" |भूतकालः |
| colspan="2" |<big>'''भूतकालः'''</big> |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
|एकवचनम् |
|<big>एकवचनम्</big> |
||
|बहुवचनम् |
|<big>बहुवचनम्</big> |
||
|एकवचनम् |
|<big>एकवचनम्</big> |
||
|बहुवचनम् |
|<big>बहुवचनम्</big> |
||
|- |
|- |
||
|प्र.पु. |
|<big>प्र.पु.</big> |
||
|अस्ति |
|<big>अस्ति</big> |
||
|सन्ति |
|<big>सन्ति</big> |
||
|आसीत् |
|<big>आसीत्</big> |
||
|आसन् |
|<big>आसन्</big> |
||
|- |
|- |
||
|म. पु. |
|<big>म. पु.</big> |
||
|असि |
|<big>असि</big> |
||
|स्थ |
|<big>स्थ</big> |
||
|आसीः |
|<big>आसीः</big> |
||
|आस्त |
|<big>आस्त</big> |
||
|- |
|- |
||
|उ.पु. |
|<big>उ.पु.</big> |
||
|अस्मि |
|<big>अस्मि</big> |
||
|स्मः |
|<big>स्मः</big> |
||
|आसम् |
|<big>आसम्</big> |
||
|आस्म |
|<big>आस्म</big> |
||
|} |
|} |
||
=== |
===<big>'''कृदन्तरूपाणि'''</big> '''- <big>क्त अपि च क्तवतु</big>'''=== |
||
<big> |
<big>क्त अपि च क्तवतु इति कृत्प्रत्ययाः भूतकालार्थे विहिताः भवन्ति।</big> |
||
<big>कृत्-प्रत्ययस्य योजनेन प्रातिपदिकस्य |
<big>धातोः पुरतः</big> <big>कृत्-प्रत्ययस्य योजनेन प्रातिपदिकस्य</big> <big>निर्माणं भवति</big><big>। </big> |
||
<big> |
<big>कृदन्तरूपाणि त्रिषु लिङ्गेषु, त्रिषु-वचनेषु, सप्तसु विभक्तिषु च भवन्ति ।</big> |
||
====<big>'''क्त्वान्तरूपम्'''</big> ==== |
|||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
|<big>लिङ्गम्/वचनम्</big> |
|<big>'''लिङ्गम्/वचनम्'''</big> |
||
|<big>एकवचनम्</big> |
|<big>'''एकवचनम्'''</big> |
||
|<big>बहुवचनम् </big> |
|<big>'''बहुवचनम्''' </big> |
||
|- |
|- |
||
| |
|<big>पुंलिङ्गे</big> |
||
|<big>पठितवान्</big> |
|<big>पठितवान्</big> |
||
|<big>पठितवन्तः</big> |
|<big>पठितवन्तः</big> |
||
|- |
|- |
||
| |
|<big>स्त्रीलिङ्गे</big> |
||
|<big>पठितवती</big> |
|<big>पठितवती</big> |
||
|<big> |
|<big>पठितवत्यः</big> |
||
|- |
|- |
||
|<big>नपुंसकलिङ्गे</big> |
|<big>नपुंसकलिङ्गे</big> |
||
|<big>पठितवत् /वद्</big> |
|<big>पठितवत् /वद्</big> |
||
|<big>पठितवन्ती</big> |
|<big>पठितवन्ती</big> |
||
|} |
|} |
||
==== <big>'''ध्यानेन् पठतु ---'''</big> ==== |
|||
{| class="wikitable" |
|||
! colspan="1" rowspan="3" |एकवचनम् |
|||
====<big>ध्यानेन् पठतु ---</big>==== |
|||
वर्तमानकालः/ |
|||
{| class="wikitable" |
|||
! colspan="1" rowspan="3" |<big>एकवचनम्</big> |
|||
लट्लकारः |
<big>वर्तमानकालः/लट्लकारः</big> |
||
[मूलधातुः] |
<big>[मूलधातुः]</big> |
||
! colspan="6" |भूतकृदन्तरूपाणि |
! colspan="6" |<big>भूतकृदन्तरूपाणि ('''क्त्वान्तरूपाणि)'''</big> |
||
|- |
|- |
||
! colspan="2" |पुंलिङ्गे |
! colspan="2" |<big>पुंलिङ्गे</big> |
||
! colspan="2" |स्त्रीलिङ्गे |
! colspan="2" |<big>स्त्रीलिङ्गे</big> |
||
! colspan="2" |नपुंसकलिङ्गे |
! colspan="2" |<big>नपुंसकलिङ्गे</big> |
||
|- |
|- |
||
!ए.व. |
!<big>ए.व.</big> |
||
!ब. व. |
!<big>ब. व.</big> |
||
!ए. व. |
!<big>ए. व.</big> |
||
!ब. व. |
!<big>ब. व.</big> |
||
!ए.व. |
!<big>ए.व.</big> |
||
!ब.व. |
!<big>ब.व.</big> |
||
|- |
|- |
||
|वदति [वद् ] |
|<big>वदति [वद् ]</big> |
||
|उदितवान् |
|<big>उदितवान्</big> |
||
|उदितवन्तः |
|<big>उदितवन्तः</big> |
||
|उदितवती |
|<big>उदितवती</big> |
||
|उदितवत्यः |
|<big>उदितवत्यः</big> |
||
|उदितवत् |
|<big>उदितवत् </big> |
||
|उदितवन्ति |
|<big>उदितवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|वक्ति [वच् ] |
|<big>वक्ति [वच् ]</big> |
||
|उक्तवान् |
|<big>उक्तवान्</big> |
||
|उक्तवन्तः |
|<big>उक्तवन्तः</big> |
||
|उक्तवती |
|<big>उक्तवती</big> |
||
|उक्तवत्यः |
|<big>उक्तवत्यः</big> |
||
|उक्तवत् |
|<big>उक्तवत्</big> |
||
|उक्तवन्ति |
|<big>उक्तवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|पिबति [पा ] |
|<big>पिबति [पा ]</big> |
||
|पीतवान् |
|<big>पीतवान्</big> |
||
|पीतवन्तः |
|<big>पीतवन्तः</big> |
||
|पीतवती |
|<big>पीतवती</big> |
||
|पीतवत्यः |
|<big>पीतवत्यः</big> |
||
|पीतवत् |
|<big>पीतवत्</big> |
||
|पीतवन्ति |
|<big>पीतवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|अस्ति [अस्] |
|<big>अस्ति [अस्]</big> |
||
|भूतवान् |
|<big>भूतवान्</big> |
||
|भूतवन्तः |
|<big>भूतवन्तः</big> |
||
|भूतवती |
|<big>भूतवती</big> |
||
|भूतवत्यः |
|<big>भूतवत्यः</big> |
||
|भूतवत् |
|<big>भूतवत्</big> |
||
|भूतवन्ति |
|<big>भूतवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|भवति [भू ] |
|<big>भवति [भू ]</big> |
||
|भूतवान् |
|<big>भूतवान्</big> |
||
|भूतवन्तः |
|<big>भूतवन्तः</big> |
||
|भूतवती |
|<big>भूतवती</big> |
||
|भूतवत्यः |
|<big>भूतवत्यः</big> |
||
|भूतवत् |
|<big>भूतवत्</big> |
||
|भूतवन्ति |
|<big>भूतवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|गच्छति [गम्] |
|<big>गच्छति [गम्]</big> |
||
|गतवान् |
|<big>गतवान्</big> |
||
|गतवन्तः |
|<big>गतवन्तः</big> |
||
|गतवती |
|<big>गतवती</big> |
||
|गतवत्यः |
|<big>गतवत्यः</big> |
||
|गतवत् |
|<big>गतवत्</big> |
||
|गतवन्ति |
|<big>गतवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|वसति [वस्] |
|<big>वसति [वस्]</big> |
||
|उषितवान् |
|<big>उषितवान्</big> |
||
|उषितवन्तः |
|<big>उषितवन्तः </big> |
||
|उषितवती |
|<big>उषितवती</big> |
||
|उषितवत्यः |
|<big>उषितवत्यः</big> |
||
|उषितवत् |
|<big>उषितवत्</big> |
||
|उषितवन्ति |
|<big>उषितवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|तिष्ठति [स्था] |
|<big>तिष्ठति [स्था]</big> |
||
|स्थितवान् |
|<big>स्थितवान्</big> |
||
|स्थितवन्तः |
|<big>स्थितवन्तः</big> |
||
|स्थितवती |
|<big>स्थितवती</big> |
||
|स्थितवत्यः |
|<big>स्थितवत्यः</big> |
||
|स्थितवत् |
|<big>स्थितवत्</big> |
||
|स्थितवन्ति |
|<big>स्थितवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|उत्तिष्ठति |
|<big>उत्तिष्ठति </big><big>उत् + [स्था ]</big> |
||
|<big>उत्थितवान्</big> |
|||
|<big>उत्थितवन्तः</big> |
|||
उत् + [स्था ] |
|||
|<big>उत्थितवती</big> |
|||
|उत्थितवान् |
|||
|<big>उत्थितवत्यः</big> |
|||
|उत्थितवन्तः |
|||
|<big>उत्थितवत्</big> |
|||
|उत्थितवती |
|||
|<big>उत्थितवन्ति</big> |
|||
|उत्थितवत्यः |
|||
|उत्थितवत् |
|||
|उत्थितवन्ति |
|||
|- |
|- |
||
|गायति [गै] |
|<big>गायति [गै]</big> |
||
|गीतवान् |
|<big>गीतवान्</big> |
||
|गीतवन्तः |
|<big>गीतवन्तः</big> |
||
|गीतवती |
|<big>गीतवती</big> |
||
|गीतवत्यः |
|<big>गीतवत्यः</big> |
||
|गीतवत् |
|<big>गीतवत्</big> |
||
|गीतवन्ति |
|<big>गीतवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|तरति [तॄ] |
|<big>तरति [तॄ]</big> |
||
|तीर्णवान् |
|<big>तीर्णवान्</big> |
||
|तीर्णवन्तः |
|<big>तीर्णवन्तः</big> |
||
|तीर्णवती |
|<big>तीर्णवती</big> |
||
|तीर्णवत्यः |
|<big>तीर्णवत्यः</big> |
||
|तीर्णवत् |
|<big>तीर्णवत्</big> |
||
|तीर्णवन्ति |
|<big>तीर्णवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|भ्रमति [भ्रम्] |
|<big>भ्रमति [भ्रम्]</big> |
||
|भ्रान्तवान् |
|<big>भ्रान्तवान्</big> |
||
|भ्रान्तवन्तः |
|<big>भ्रान्तवन्तः</big> |
||
|भ्रान्तवती |
|<big>भ्रान्तवती</big> |
||
|भ्रान्तवत्यः |
|<big>भ्रान्तवत्यः</big> |
||
|भ्रान्तवत् |
|<big>भ्रान्तवत्</big> |
||
|भ्रान्तवन्ति |
|<big>भ्रान्तवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|नयति [नी] |
|<big>नयति [नी]</big> |
||
|नीतवान् |
|<big>नीतवान्</big> |
||
|नीतवन्तः |
|<big>नीतवन्तः</big> |
||
|नीतवती |
|<big>नीतवती</big> |
||
|नीतवत्यः |
|<big>नीतवत्यः</big> |
||
|नीतवत् |
|<big>नीतवत्</big> |
||
|नीतवन्ति |
|<big>नीतवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|त्यजति [त्यज्] |
|<big>त्यजति [त्यज्]</big> |
||
|त्यक्तवान् |
|<big>त्यक्तवान्</big> |
||
|त्यक्तवन्तः |
|<big>त्यक्तवन्तः</big> |
||
|त्यक्तवती |
|<big>त्यक्तवती</big> |
||
|त्यक्तवत्यः |
|<big>त्यक्तवत्यः</big> |
||
|त्यक्तवत् |
|<big>त्यक्तवत्</big> |
||
|त्यक्तवन्ति |
|<big>त्यक्तवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|करोति [कृ] |
|<big>करोति [कृ]</big> |
||
|कृतवान् |
|<big>कृतवान्</big> |
||
|कृतवन्तः |
|<big>कृतवन्तः</big> |
||
|कृतवती |
|<big>कृतवती</big> |
||
|कृतवत्यः |
|<big>कृतवत्यः</big> |
||
|कृतवत् |
|<big>कृतवत्</big> |
||
|कृतवन्ति |
|<big>कृतवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|शृणोति [श्रु] |
|<big>शृणोति [श्रु]</big> |
||
|श्रुतवान् |
|<big>श्रुतवान्</big> |
||
|श्रुतवन्तः |
|<big>श्रुतवन्तः</big> |
||
|श्रुतिवती |
|<big>श्रुतिवती</big> |
||
|श्रुतवत्यः |
|<big>श्रुतवत्यः</big> |
||
|श्रुतवत् |
|<big>श्रुतवत्</big> |
||
|श्रुतवन्ति |
|<big>श्रुतवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|ददाति [दा] |
|<big>ददाति [दा]</big> |
||
|दत्तवान् |
|<big>दत्तवान्</big> |
||
|दत्तवन्तः |
|<big>दत्तवन्तः</big> |
||
|दत्तवती |
|<big>दत्तवती</big> |
||
|दत्तवत्यः |
|<big>दत्तवत्यः</big> |
||
|दत्तवत् |
|<big>दत्तवत्</big> |
||
|दत्तवन्ति |
|<big>दत्तवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|यच्छति [ |
|<big>यच्छति [दाण्]</big> |
||
|दत्तवान् |
|<big>दत्तवान्</big> |
||
|दत्तवन्तः |
|<big>दत्तवन्तः</big> |
||
|दत्तवती |
|<big>दत्तवती</big> |
||
|दत्तवत्यः |
|<big>दत्तवत्यः</big> |
||
|दत्तवत् |
|<big>दत्तवत्</big> |
||
|दत्तवन्ति |
|<big>दत्तवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|पश्यति [दृश्] |
|<big>पश्यति [दृश्]</big> |
||
|<big>दृष्टवान्</big> |
|||
|दॄष्टवान् |
|||
|दृष्टवन्तः |
|<big>दृष्टवन्तः</big> |
||
|दृष्टवती |
|<big>दृष्टवती</big> |
||
|दृष्टवत्यः |
|<big>दृष्टवत्यः</big> |
||
|दृष्टवत् |
|<big>दृष्टवत्</big> |
||
|दृष्टवन्ति |
|<big>दृष्टवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|जानाति [ज्ञा] |
|<big>जानाति [ज्ञा]</big> |
||
|ज्ञातवान् |
|<big>ज्ञातवान्</big> |
||
|ज्ञातवन्तः |
|<big>ज्ञातवन्तः</big> |
||
|ज्ञातवती |
|<big>ज्ञातवती</big> |
||
|ज्ञातवत्यः |
|<big>ज्ञातवत्यः</big> |
||
|ज्ञातवत् |
|<big>ज्ञातवत्</big> |
||
|ज्ञातवन्ति |
|<big>ज्ञातवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|गृह्णाति [ग्रह्] |
|<big>गृह्णाति [ग्रह्]</big> |
||
|<big>गृहीतवान्</big> |
|||
|गृहितवान् |
|||
|<big>गृहीतवन्तः</big> |
|||
|गृहितवन्तः |
|||
|<big>गृहीतवती</big> |
|||
|गृहितवती |
|||
|<big>गृहीतवत्यः</big> |
|||
|गृहितवत्यः |
|||
|<big>गृहीतवत्</big> |
|||
|गृहितवत् |
|||
|<big>गृहीतवन्ति</big> |
|||
|गृहितवन्ति |
|||
|- |
|- |
||
|विशति [विश्] |
|<big>विशति [विश्]</big> |
||
|विष्टवान् |
|<big>विष्टवान्</big> |
||
|विष्टवन्तः |
|<big>विष्टवन्तः</big> |
||
|विष्टवती |
|<big>विष्टवती</big> |
||
|विष्टवत्यः |
|<big>विष्टवत्यः</big> |
||
|विष्टवत् |
|<big>विष्टवत्</big> |
||
|विष्टवन्ति |
|<big>विष्टवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|रोदिति [रुद्] |
|<big>रोदिति [रुद्]</big> |
||
|रुदितवान् |
|<big>रुदितवान्</big> |
||
|रुदितवन्तः |
|<big>रुदितवन्तः</big> |
||
|रुदितवती |
|<big>रुदितवती</big> |
||
|रुदितवत्यः |
|<big>रुदितवत्यः</big> |
||
|रुदितवत् |
|<big>रुदितवत्</big> |
||
|रुदितवन्ति |
|<big>रुदितवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|नृत्यति [ |
|<big>नृत्यति [नृत्]</big> |
||
|नृत्तवान् |
|<big>नृत्तवान्</big> |
||
|नृत्तवन्तः |
|<big>नृत्तवन्तः</big> |
||
|नृत्तवती |
|<big>नृत्तवती</big> |
||
|नृत्तवत्यः |
|<big>नृत्तवत्यः</big> |
||
|नृत्तवत् |
|<big>नृत्तवत्</big> |
||
|नृत्तवन्ति |
|<big>नृत्तवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|शक्नोति [शक्] |
|<big>शक्नोति [शक्]</big> |
||
|शक्तवान् |
|<big>शक्तवान्</big> |
||
|शक्तवन्तः |
|<big>शक्तवन्तः</big> |
||
|शक्तवती |
|<big>शक्तवती</big> |
||
|शक्तवत्यः |
|<big>शक्तवत्यः</big> |
||
|शक्तवत् |
|<big>शक्तवत्</big> |
||
|शक्तवन्ति |
|<big>शक्तवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|पृच्छति [ |
|<big>पृच्छति [प्रच्छ्]</big> |
||
|पृष्टवान् |
|<big>पृष्टवान्</big> |
||
|पृष्टवन्तः |
|<big>पृष्टवन्तः</big> |
||
|पृष्टवती |
|<big>पृष्टवती</big> |
||
|पृष्टवत्यः |
|<big>पृष्टवत्यः</big> |
||
|पृष्टवत् |
|<big>पृष्टवत्</big> |
||
|पृष्टवन्ति |
|<big>पृष्टवन्ति</big> |
||
|} |
|} |
||
=== |
===<big>'''अभ्यासः'''</big> === |
||
<big>'''उदाहरणं दृष्ट्वा रिक्तस्थानानि पूरयन्तु ---'''</big> |
|||
==== <big>'''उदाहरणं दृष्ट्वा रिक्तस्थानानि पूरयतु'''</big> ==== |
|||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
! colspan="1" rowspan="3" |<big>एकवचनम्</big> |
! colspan="1" rowspan="3" |<big>एकवचनम्</big> |
||
<big>वर्तमानकालः/</big> |
<big>वर्तमानकालः/</big><big>लट्लकारः</big> |
||
<big> |
<big>[मूलधातुः]</big> |
||
! colspan="6" |<big>भूतकृदन्तरूपाणि ('''क्त्वान्तरूपाणि)'''</big> |
|||
<big>[मूलधातुः]</big> |
|||
! colspan="6" |<big>भूतकृदन्तरूपाणि</big> |
|||
|- |
|- |
||
! colspan="2" |<big>पुंलिङ्गे</big> |
! colspan="2" |<big>पुंलिङ्गे</big> |
||
! colspan="2" |<big>स्त्रीलिङ्गे</big> |
! colspan="2" |<big>स्त्रीलिङ्गे</big> |
||
! colspan="2" |<big>नपुंसकलिङ्गे</big> |
! colspan="2" |<big>नपुंसकलिङ्गे</big> |
||
|- |
|- |
||
!<big>ए.व.</big> |
!<big>ए.व.</big> |
||
!<big>ब. व.</big> |
!<big>ब. व.</big> |
||
!<big>ए. व.</big> |
!<big>ए. व.</big> |
||
!<big>ब. व.</big> |
!<big>ब. व.</big> |
||
!<big>ए.व.</big> |
!<big>ए.व.</big> |
||
!<big>ब.व.</big> |
!<big>ब.व.</big> |
||
|- |
|- |
||
|<big>पठति [पठ्]</big> |
|<big>पठति [पठ्]</big> |
||
|<big>पठितवान्</big> |
|<big>पठितवान्</big> |
||
|<big>पठितवन्तः</big> |
|<big>पठितवन्तः</big> |
||
|<big>पठितवती</big> |
|<big>पठितवती</big> |
||
|<big>पठितवत्यः</big> |
|<big>पठितवत्यः</big> |
||
|<big>पठितवत् </big> |
|<big>पठितवत् </big> |
||
|<big>पठितवन्ति</big> |
|<big>पठितवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|<big>लिखति [लिख्]</big> |
|<big>लिखति [लिख्]</big> |
||
|<big>लिखितवान्</big> |
|<big>लिखितवान्</big> |
||
|<big>लिखितवन्तः</big> |
|<big>लिखितवन्तः</big> |
||
|<big>लिखितवती</big> |
|<big>लिखितवती</big> |
||
|<big>लिखितवत्यः</big> |
|<big>लिखितवत्यः</big> |
||
|<big>लिखितवत्</big> |
|<big>लिखितवत्</big> |
||
|<big>लिखितवन्ति</big> |
|<big>लिखितवन्ति</big> |
||
|- |
|- |
||
|<big>वदति </big> |
|<big>वदति [वद्]</big> |
||
|<big>उदित --</big> |
|<big>उदित --</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>हसति </big> |
|<big>हसति [हस्]</big> |
||
|<big>हसित--</big> |
|<big>हसित--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>खादति </big> |
|<big>खादति [खाद्]</big> |
||
|<big>खादित--</big> |
|<big>खादित--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>स्थापयति </big> |
|<big>स्थापयति</big><big> [स्था + णिच् = स्थापि ] </big> |
||
|<big>स्थापित--</big> |
|<big>स्थापित--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>चलति |
|<big>चलति [चल्]</big> |
||
|<big>चलित --</big> |
|<big>चलित --</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>पतति </big> |
|<big>पतति [पत्] </big> |
||
|<big>पतित --</big> |
|<big>पतित --</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>निन्दति </big> |
|<big>निन्दति [निन्द्] </big> |
||
|<big>निन्दित--</big> |
|<big>निन्दित--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>अटति </big> |
|<big>अटति [अट्] </big> |
||
|<big>अटित--</big> |
|<big>अटित--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>कर्षति </big> |
|<big>कर्षति [कृष्]</big> |
||
|<big> |
|<big>कृष्ट --</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>याचति </big> |
|<big>याचति [याच्] </big> |
||
|<big>याचित--</big> |
|<big>याचित--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>क्रन्दति </big> |
|<big>क्रन्दति [क्रन्द्] </big> |
||
|<big> |
|<big>क्रन्दित--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>जपति </big> |
|<big>जपति [जप्] </big> |
||
|<big>जपित--</big> |
|<big>जपित--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>पिबति</big> |
|<big>पिबति [पा]</big> |
||
|<big>पीत--</big> |
|<big>पीत--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>प्रेषयति</big> |
|<big>प्रेषयति [प्रेष्]</big> |
||
|<big>प्रेषित --</big> |
|<big>प्रेषित --</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>आगच्छति</big> |
|<big>आगच्छति [आ + गम्]</big> |
||
|<big>आगत--</big> |
|<big>आगत--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>आनयति</big> |
|<big>आनयति [आ + नी]</big> |
||
|<big>आनीत--</big> |
|<big>आनीत--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>करोति</big> |
|<big>करोति [कृ]</big> |
||
|<big>कृत--</big> |
|<big>कृत--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>स्वीकरोति</big> |
|<big>स्वीकरोति [स्वी + कृ]</big> |
||
|<big>स्वीकृत--</big> |
|<big>स्वीकृत--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>भवति</big> |
|<big>भवति [भू]</big> |
||
|<big>भूत--</big> |
|<big>भूत--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>अनुभवति</big> |
|<big>अनुभवति [अनु + भू]</big> |
||
|<big>अनुभूत--</big> |
|<big>अनुभूत--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>तिष्ठति</big> |
|<big>तिष्ठति [स्था]</big> |
||
|<big>स्थित--</big> |
|<big>स्थित--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>उत्तिष्ठति</big> |
|<big>उत्तिष्ठति [उत् + स्था]</big> |
||
|<big>उत्थित--</big> |
|<big>उत्थित--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>नृत्यति</big> |
|<big>नृत्यति [नृत्]</big> |
||
|<big>नृत्त--</big> |
|<big>नृत्त--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>स्मरति</big> |
|<big>स्मरति [स्मृ]</big> |
||
|<big>स्मृत --</big> |
|<big>स्मृत --</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>तरति</big> |
|<big>तरति [तृ]</big> |
||
|<big>तीर्ण--</big> |
|<big>तीर्ण--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>सर्पति</big> |
|<big>सर्पति [सर्प्]</big> |
||
|<big>सर्पित--</big> |
|<big>सर्पित--</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
|<big>रोदिति</big> |
|<big>रोदिति [रुद्]</big> |
||
|<big>रुदित --</big> |
|<big>रुदित --</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|||
|<big>शक्नोति</big> |
|||
|<big>शक्त—</big> |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
|- |
|- |
||
|<big> |
|<big>शक्नोति [शक्]</big> |
||
|<big> |
|<big>शक्त—</big> |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|} |
|} |
||
'''<big>[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/e/e4/Lesson_26-2.pdf भूतकाले तिङन्तरूपाणि (लङ्लकारः )/कृदन्तरूपाणि (क्त अपि च क्तवतु) PDF]</big>''' |
|||
'''<big>[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/026%20-%20BhutakalaKridantaRupani.ppsx भूतकाले तिङन्तरूपाणि (लङ्लकारः )/कृदन्तरूपाणि (क्त अपि च क्तवतु) PPTX with audio]</big>''' |
|||
'''<big>[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/026%20-%20BhutakalaKridantaRupani%20NA.ppsx भूतकाले तिङन्तरूपाणि (लङ्लकारः )/कृदन्तरूपाणि (क्त अपि च क्तवतु) PPTX without audio]</big>''' |
|||
'''PAGE 26''' |
Latest revision as of 18:08, 11 May 2024
भूतकाले तिङन्तरूपाणि (लङ्लकारः )/कृदन्तरूपाणि (क्त अपि च क्तवतु) च
पठ्-धातोः भूतकाले तिङन्तरूपाणि
परस्मैपदि क्रियापदम् [पठ् धातुः]– भूतकालरूपाणि
वर्तमानकालः | भूतकालः | ||||
पुरुषः / वचनम् | एकवचनम् | बहुवचनम् | एकवचनम् | बहुवचनम् | |
प्र. पु. | पठति | पठन्ति | अपठत् | अपठन् | |
म. पु. | पठसि | पठथ | अपठः | अपठत | |
उ. पु. | पठामि | पठामः | अपठम् | अपठाम |
आत्मनेपदि क्रियापदम् [वन्द् धातुः] - भूतकालरूपाणि
वर्तमानकालः | भूतकालः | ||||
पुरुषः /वचनम् | एकवचनम् | बहुवचनम् | एकवचनम् | बहुवचनम् | |
प्र. पु. | वन्दते | वन्दन्ते | अवन्दत | अवन्दन्त | |
म. पु. | वन्दसे | वन्दध्वे | अवन्दथाः | अवन्दध्वम् | |
उ. पु. | वन्दे | वन्दामहे | अवन्दे | अवन्दामहि |
अस् धातोः भूतकाले तिङन्तरूपाणि
वर्तमानकालः | भूतकालः | |||
एकवचनम् | बहुवचनम् | एकवचनम् | बहुवचनम् | |
प्र.पु. | अस्ति | सन्ति | आसीत् | आसन् |
म. पु. | असि | स्थ | आसीः | आस्त |
उ.पु. | अस्मि | स्मः | आसम् | आस्म |
कृदन्तरूपाणि - क्त अपि च क्तवतु
क्त अपि च क्तवतु इति कृत्प्रत्ययाः भूतकालार्थे विहिताः भवन्ति।
धातोः पुरतः कृत्-प्रत्ययस्य योजनेन प्रातिपदिकस्य निर्माणं भवति।
कृदन्तरूपाणि त्रिषु लिङ्गेषु, त्रिषु-वचनेषु, सप्तसु विभक्तिषु च भवन्ति ।
क्त्वान्तरूपम्
लिङ्गम्/वचनम् | एकवचनम् | बहुवचनम् |
पुंलिङ्गे | पठितवान् | पठितवन्तः |
स्त्रीलिङ्गे | पठितवती | पठितवत्यः |
नपुंसकलिङ्गे | पठितवत् /वद् | पठितवन्ती |
ध्यानेन् पठतु ---
एकवचनम्
वर्तमानकालः/लट्लकारः [मूलधातुः] |
भूतकृदन्तरूपाणि (क्त्वान्तरूपाणि) | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
पुंलिङ्गे | स्त्रीलिङ्गे | नपुंसकलिङ्गे | ||||
ए.व. | ब. व. | ए. व. | ब. व. | ए.व. | ब.व. | |
वदति [वद् ] | उदितवान् | उदितवन्तः | उदितवती | उदितवत्यः | उदितवत् | उदितवन्ति |
वक्ति [वच् ] | उक्तवान् | उक्तवन्तः | उक्तवती | उक्तवत्यः | उक्तवत् | उक्तवन्ति |
पिबति [पा ] | पीतवान् | पीतवन्तः | पीतवती | पीतवत्यः | पीतवत् | पीतवन्ति |
अस्ति [अस्] | भूतवान् | भूतवन्तः | भूतवती | भूतवत्यः | भूतवत् | भूतवन्ति |
भवति [भू ] | भूतवान् | भूतवन्तः | भूतवती | भूतवत्यः | भूतवत् | भूतवन्ति |
गच्छति [गम्] | गतवान् | गतवन्तः | गतवती | गतवत्यः | गतवत् | गतवन्ति |
वसति [वस्] | उषितवान् | उषितवन्तः | उषितवती | उषितवत्यः | उषितवत् | उषितवन्ति |
तिष्ठति [स्था] | स्थितवान् | स्थितवन्तः | स्थितवती | स्थितवत्यः | स्थितवत् | स्थितवन्ति |
उत्तिष्ठति उत् + [स्था ] | उत्थितवान् | उत्थितवन्तः | उत्थितवती | उत्थितवत्यः | उत्थितवत् | उत्थितवन्ति |
गायति [गै] | गीतवान् | गीतवन्तः | गीतवती | गीतवत्यः | गीतवत् | गीतवन्ति |
तरति [तॄ] | तीर्णवान् | तीर्णवन्तः | तीर्णवती | तीर्णवत्यः | तीर्णवत् | तीर्णवन्ति |
भ्रमति [भ्रम्] | भ्रान्तवान् | भ्रान्तवन्तः | भ्रान्तवती | भ्रान्तवत्यः | भ्रान्तवत् | भ्रान्तवन्ति |
नयति [नी] | नीतवान् | नीतवन्तः | नीतवती | नीतवत्यः | नीतवत् | नीतवन्ति |
त्यजति [त्यज्] | त्यक्तवान् | त्यक्तवन्तः | त्यक्तवती | त्यक्तवत्यः | त्यक्तवत् | त्यक्तवन्ति |
करोति [कृ] | कृतवान् | कृतवन्तः | कृतवती | कृतवत्यः | कृतवत् | कृतवन्ति |
शृणोति [श्रु] | श्रुतवान् | श्रुतवन्तः | श्रुतिवती | श्रुतवत्यः | श्रुतवत् | श्रुतवन्ति |
ददाति [दा] | दत्तवान् | दत्तवन्तः | दत्तवती | दत्तवत्यः | दत्तवत् | दत्तवन्ति |
यच्छति [दाण्] | दत्तवान् | दत्तवन्तः | दत्तवती | दत्तवत्यः | दत्तवत् | दत्तवन्ति |
पश्यति [दृश्] | दृष्टवान् | दृष्टवन्तः | दृष्टवती | दृष्टवत्यः | दृष्टवत् | दृष्टवन्ति |
जानाति [ज्ञा] | ज्ञातवान् | ज्ञातवन्तः | ज्ञातवती | ज्ञातवत्यः | ज्ञातवत् | ज्ञातवन्ति |
गृह्णाति [ग्रह्] | गृहीतवान् | गृहीतवन्तः | गृहीतवती | गृहीतवत्यः | गृहीतवत् | गृहीतवन्ति |
विशति [विश्] | विष्टवान् | विष्टवन्तः | विष्टवती | विष्टवत्यः | विष्टवत् | विष्टवन्ति |
रोदिति [रुद्] | रुदितवान् | रुदितवन्तः | रुदितवती | रुदितवत्यः | रुदितवत् | रुदितवन्ति |
नृत्यति [नृत्] | नृत्तवान् | नृत्तवन्तः | नृत्तवती | नृत्तवत्यः | नृत्तवत् | नृत्तवन्ति |
शक्नोति [शक्] | शक्तवान् | शक्तवन्तः | शक्तवती | शक्तवत्यः | शक्तवत् | शक्तवन्ति |
पृच्छति [प्रच्छ्] | पृष्टवान् | पृष्टवन्तः | पृष्टवती | पृष्टवत्यः | पृष्टवत् | पृष्टवन्ति |
अभ्यासः
उदाहरणं दृष्ट्वा रिक्तस्थानानि पूरयतु
एकवचनम्
वर्तमानकालः/लट्लकारः [मूलधातुः] |
भूतकृदन्तरूपाणि (क्त्वान्तरूपाणि) | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
पुंलिङ्गे | स्त्रीलिङ्गे | नपुंसकलिङ्गे | ||||
ए.व. | ब. व. | ए. व. | ब. व. | ए.व. | ब.व. | |
पठति [पठ्] | पठितवान् | पठितवन्तः | पठितवती | पठितवत्यः | पठितवत् | पठितवन्ति |
लिखति [लिख्] | लिखितवान् | लिखितवन्तः | लिखितवती | लिखितवत्यः | लिखितवत् | लिखितवन्ति |
वदति [वद्] | उदित -- | |||||
हसति [हस्] | हसित-- | |||||
खादति [खाद्] | खादित-- | |||||
स्थापयति [स्था + णिच् = स्थापि ] | स्थापित-- | |||||
चलति [चल्] | चलित -- | |||||
पतति [पत्] | पतित -- | |||||
निन्दति [निन्द्] | निन्दित-- | |||||
अटति [अट्] | अटित-- | |||||
कर्षति [कृष्] | कृष्ट -- | |||||
याचति [याच्] | याचित-- | |||||
क्रन्दति [क्रन्द्] | क्रन्दित-- | |||||
जपति [जप्] | जपित-- | |||||
पिबति [पा] | पीत-- | |||||
प्रेषयति [प्रेष्] | प्रेषित -- | |||||
आगच्छति [आ + गम्] | आगत-- | |||||
आनयति [आ + नी] | आनीत-- | |||||
करोति [कृ] | कृत-- | |||||
स्वीकरोति [स्वी + कृ] | स्वीकृत-- | |||||
भवति [भू] | भूत-- | |||||
अनुभवति [अनु + भू] | अनुभूत-- | |||||
तिष्ठति [स्था] | स्थित-- | |||||
उत्तिष्ठति [उत् + स्था] | उत्थित-- | |||||
नृत्यति [नृत्] | नृत्त-- | |||||
स्मरति [स्मृ] | स्मृत -- | |||||
तरति [तृ] | तीर्ण-- | |||||
सर्पति [सर्प्] | सर्पित-- | |||||
रोदिति [रुद्] | रुदित -- | |||||
शक्नोति [शक्] | शक्त— |
भूतकाले तिङन्तरूपाणि (लङ्लकारः )/कृदन्तरूपाणि (क्त अपि च क्तवतु) PDF
भूतकाले तिङन्तरूपाणि (लङ्लकारः )/कृदन्तरूपाणि (क्त अपि च क्तवतु) PPTX with audio
भूतकाले तिङन्तरूपाणि (लङ्लकारः )/कृदन्तरूपाणि (क्त अपि च क्तवतु) PPTX without audio
PAGE 26