भूतकालकृतन्तरूपाणि
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bhUtakAlakRtantarUpANi
भूतकालः (लङ्लकारः ) तिङन्तरूपाणि
परस्मैपदि क्रियापदम् [पठ् धातुः]– भूतकालरूपाणि
लिङ्गं / वचनम् | एकवचनम् | बहुवचनम् | |||
प्र. पु. | अपठत् | अपठन् | |||
म. पु. | अपठः | अपठत | |||
उ. पु. | अपठम् | अपठाम |
आत्मनेपदि क्रियापदम् [वद् धातुः] - भूतकालरूपाणि
लिङ्गम्/वचनम् | एकवचनम् | बहुवचनम् | ||
प्र. पु. | अवन्दत | अवन्दन्त | ||
म. पु. | अवन्दथाः | अवन्दध्वम् | ||
उ. पु. | अवन्दे | अवन्दामहि |
अस् धातोः रूपाणि
वर्तमानकालः | भूतकालः | |||
एकवचनम् | बहुवचनम् | एकवचनम् | बहुवचनम् | |
प्र.पु. | अस्ति | सन्ति | आसीत् | आसन् |
म. पु. | असि | स्थ | आसीः | आस्त |
उ.पु. | अस्मि | स्मः | आसम् | आस्म |
कृदन्तरूपाणि - क्त अपि च क्तवतु
क्त अपि च क्तवतु इति कृत् प्रत्ययाः भूतकालार्थे विहिताः भवन्ति।
धातोः परतः कृत्-प्रत्ययस्य योजनेन प्रातिपदिकस्य निर्माणं भवति।
कृदन्त रूपाणि त्रिषु लिङ्गेषु, त्रिषु-वचनेषु, सप्तसु विभक्तिषु च भवन्ति ।
लिङ्गम्/वचनम् | एकवचनम् | बहुवचनम् |
पुंलिङ्गे | पठितवान् | पठितवन्तः |
स्त्रीलिङ्गे | पठितवती | पठितवत्यः |
नपुंसकलिङ्गे | पठितवत् /वद् | पठितवन्ती |
ध्यानेन् पठतु ---
एकवचनम्
वर्तमानकालः/लट्लकारः [मूलधातुः] |
भूतकृदन्तरूपाणि | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
पुंलिङ्गे | स्त्रीलिङ्गे | नपुंसकलिङ्गे | ||||
ए.व. | ब. व. | ए. व. | ब. व. | ए.व. | ब.व. | |
वदति [वद् ] | उदितवान् | उदितवन्तः | उदितवती | उदितवत्यः | उदितवत् | उदितवन्ति |
वक्ति [वच् ] | उक्तवान् | उक्तवन्तः | उक्तवती | उक्तवत्यः | उक्तवत् | उक्तवन्ति |
पिबति [पा ] | पीतवान् | पीतवन्तः | पीतवती | पीतवत्यः | पीतवत् | पीतवन्ति |
अस्ति [अस्] | भूतवान् | भूतवन्तः | भूतवती | भूतवत्यः | भूतवत् | भूतवन्ति |
भवति [भू ] | भूतवान् | भूतवन्तः | भूतवती | भूतवत्यः | भूतवत् | भूतवन्ति |
गच्छति [गम्] | गतवान् | गतवन्तः | गतवती | गतवत्यः | गतवत् | गतवन्ति |
वसति [वस्] | उषितवान् | उषितवन्तः | उषितवती | उषितवत्यः | उषितवत् | उषितवन्ति |
तिष्ठति [स्था] | स्थितवान् | स्थितवन्तः | स्थितवती | स्थितवत्यः | स्थितवत् | स्थितवन्ति |
उत्तिष्ठति
उत् + [स्था ] |
उत्थितवान् | उत्थितवन्तः | उत्थितवती | उत्थितवत्यः | उत्थितवत् | उत्थितवन्ति |
गायति [गै] | गीतवान् | गीतवन्तः | गीतवती | गीतवत्यः | गीतवत् | गीतवन्ति |
तरति [तॄ] | तीर्णवान् | तीर्णवन्तः | तीर्णवती | तीर्णवत्यः | तीर्णवत् | तीर्णवन्ति |
भ्रमति [भ्रम्] | भ्रान्तवान् | भ्रान्तवन्तः | भ्रान्तवती | भ्रान्तवत्यः | भ्रान्तवत् | भ्रान्तवन्ति |
नयति [नी] | नीतवान् | नीतवन्तः | नीतवती | नीतवत्यः | नीतवत् | नीतवन्ति |
त्यजति [त्यज्] | त्यक्तवान् | त्यक्तवन्तः | त्यक्तवती | त्यक्तवत्यः | त्यक्तवत् | त्यक्तवन्ति |
करोति [कृ] | कृतवान् | कृतवन्तः | कृतवती | कृतवत्यः | कृतवत् | कृतवन्ति |
शृणोति [श्रु] | श्रुतवान् | श्रुतवन्तः | श्रुतिवती | श्रुतवत्यः | श्रुतवत् | श्रुतवन्ति |
ददाति [दा] | दत्तवान् | दत्तवन्तः | दत्तवती | दत्तवत्यः | दत्तवत् | दत्तवन्ति |
यच्छति [यच्छ्] | दत्तवान् | दत्तवन्तः | दत्तवती | दत्तवत्यः | दत्तवत् | दत्तवन्ति |
पश्यति [दृश्] | दॄष्टवान् | दृष्टवन्तः | दृष्टवती | दृष्टवत्यः | दृष्टवत् | दृष्टवन्ति |
जानाति [ज्ञा] | ज्ञातवान् | ज्ञातवन्तः | ज्ञातवती | ज्ञातवत्यः | ज्ञातवत् | ज्ञातवन्ति |
गृह्णाति [ग्रह्] | गृहितवान् | गृहितवन्तः | गृहितवती | गृहितवत्यः | गृहितवत् | गृहितवन्ति |
विशति [विश्] | विष्टवान् | विष्टवन्तः | विष्टवती | विष्टवत्यः | विष्टवत् | विष्टवन्ति |
रोदिति [रुद्] | रुदितवान् | रुदितवन्तः | रुदितवती | रुदितवत्यः | रुदितवत् | रुदितवन्ति |
नृत्यति [नृ] | नृत्तवान् | नृत्तवन्तः | नृत्तवती | नृत्तवत्यः | नृत्तवत् | नृत्तवन्ति |
शक्नोति [शक्] | शक्तवान् | शक्तवन्तः | शक्तवती | शक्तवत्यः | शक्तवत् | शक्तवन्ति |
पृच्छति [पृच्छ्] | पृष्टवान् | पृष्टवन्तः | पृष्टवती | पृष्टवत्यः | पृष्टवत् | पृष्टवन्ति |
अभ्यासः
उदाहरणं दृष्ट्वा रिक्तस्थानानि पूरयन्तु ---
एकवचनम्
वर्तमानकालः/लट्लकारः [मूलधातुः] |
भूतकृदन्तरूपाणि | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
पुंलिङ्गे | स्त्रीलिङ्गे | नपुंसकलिङ्गे | ||||
ए.व. | ब. व. | ए. व. | ब. व. | ए.व. | ब.व. | |
पठति [पठ्] | पठितवान् | पठितवन्तः | पठितवती | पठितवत्यः | पठितवत् | पठितवन्ति |
लिखति [लिख्] | लिखितवान् | लिखितवन्तः | लिखितवती | लिखितवत्यः | लिखितवत् | लिखितवन्ति |
वदति | उदित -- | |||||
हसति | हसित-- | |||||
खादति | खादित-- | |||||
स्थापयति | स्थापित-- | |||||
चलति | चलित -- | |||||
पतति | पतित -- | |||||
निन्दति | निन्दित-- | |||||
अटति | अटित-- | |||||
कर्षति | कर्षित -- | |||||
याचति | याचित-- | |||||
क्रन्दति | क्रान्दित-- | |||||
जपति | जपित-- | |||||
पिबति | पीत-- | |||||
प्रेषयति | प्रेषित -- | |||||
आगच्छति | आगत-- | |||||
आनयति | आनीत-- | |||||
करोति | कृत-- | |||||
स्वीकरोति | स्वीकृत-- | |||||
भवति | भूत-- | |||||
अनुभवति | अनुभूत-- | |||||
तिष्ठति | स्थित-- | |||||
उत्तिष्ठति | उत्थित-- | |||||
नृत्यति | नृत्त-- | |||||
स्मरति | स्मृत -- | |||||
तरति | तीर्ण-- | |||||
सर्पति | सर्पित-- | |||||
रोदिति | रुदित -- | |||||
शक्नोति | शक्त— |