13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat: Difference between revisions

From Samskrita Vyakaranam
< 13 - भाषित-संस्कृतम्‌‎ | Introductory Sanskrit Lessons
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat
Jump to navigation Jump to search
← Older edit
Content deleted Content added
VisualWikitext
Aurobind Padiyath (talk | contribs)
deletepagepermission, page_and_link_managers, teachers
2,684 edits
No edit summary
Shobha Chillal (talk | contribs)
deletepagepermission, page_and_link_managers, teachers
1,220 edits
No edit summary
 
(41 intermediate revisions by 3 users not shown)
Line 1:
= <big>'''एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत्'''</big> =
{{DISPLAYTITLE:Introductory-Sanskrit-lessons-2023/esha-saH-sA-tat}}
{{DISPLAYTITLE:४. एषः - सः - सा - तत् }}
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']]
 
===<big>(2A) एतत् / तत् [ समीपस्थस्य बोधनाय - एतत्; दूरस्य तु तत् इति नपुंसकलिंगे प्रयोगः]</big>===
 
===<big>'''एतत् / तत् इति नपुंसकलिङ्ग-प्रयोगः'''</big>===
 
==== <big>'''समीपस्थस्य बोधनाय - एतत् / दूरस्य बोधनाय तत् इत्यनयोः प्रयोगः करणीयः। अधोभागे दत्तानि उदाहरणानि पश्यतु।'''</big> ====
{| class="wikitable"
|+
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''''एतत्'''''</big> '''''<small>(समीपस्थस्य बोधनाय)</small>'''''
|<big>'''''तत्'''''</big> '''''<small>(दूरस्य बोधनाय)</small>'''''
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px170x170px]]
|-
|
|
{| class="wikitable"
|
!'''<big>भवनम्</big>'''
|
|}[[File:Bhavana.jpeg|268x268px|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
|
!<big>'''''एतत्''<nowiki> भवनम् |</nowiki>'''</big>
[[File:Bhavana new.jpeg|center|frameless]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px170x170px]]
|[[File:Mandiram_new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एतत् भवनम् ।'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
!'''|<big>'''तत् मन्दिरम्'''</big>'''
|}[[File:Mandiram.jpeg|frameless|195x195px]]
{| class="wikitable"
!<big>'''''तत्''<nowiki> मन्दिरम् |</nowiki>'''</big>
|}
|-
|
|
{| class="wikitable"
|
!वातायनम्
|
|}[[File:Vātāyanam.jpeg|191x191px|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
|
!एतत् वातायनम्
[[File:Vātāyanam new.jpeg|center|frameless]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpg|centerjpeg|frameless|189x189px170x170px|left]]
|
[[File:Sopānam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!सोपानम्
|}[[File:Sopānam.jpeg|frameless|203x203px]]
{| class="wikitable"
!तत् सोपानम्
|}
|-
|<big>'''एतत् वातायनम्'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
|<big>'''तत् सोपानम्'''</big>
!'''कमलम्'''
|-
|}[[File:Kamalam.jpeg|center|frameless|178x178px]]
|
{| class="wikitable"
|
!एतत् कमलम्
|}
|
|-
|
[[File:Kamalam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpg|centerjpeg|frameless|189x189px170x170px|left]]
|
[[File:Campakam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
! चम्पकम्
|}[[File:Campakam.jpeg|center|frameless|163x163px]]
{| class="wikitable"
!तत् चम्पकम्
|}
|-
|<big>'''एतत् कमलम्'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
|<big>'''तत् चम्पकम्'''</big>
!छत्रम्
|-
|}[[File:Chatram.jpeg|center|frameless|162x162px]]
|
{| class="wikitable"
|
!एतत् छात्रम्
|}
|
|-
|
[[File:Chatram new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Parṇam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!पर्णम्
|}[[File:Parṇam.jpeg|center|frameless|211x211px]]
{| class="wikitable"
!तत् पर्णम्
|}
|-
|<big>'''एतत् छात्रम्'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
|<big>'''तत् पर्णम्'''</big>
!क्रीडनकम्
|-
|}[[File:Krīḍanakam.jpeg|center|frameless|166x166px]]
|
{| class="wikitable"
|
!एतत् क्रीडनकम्  
|}
|
|-
|
[[File:Krīḍanakam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Pustakam new.jpeg|center|frameless]]
|-
!<big>एतत् क्रीडनकम्</big>
|
|
|<big>'''तत् पुस्तकम्'''</big>
|-
!
|
|
|
{| class="wikitable"
!पुस्तकम्
|}[[File:Pustakam.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!तत् पुस्तकम्
|}
|-
! { |
[[File:Netram new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!नेत्रम्
|}[[File:Netram.jpeg|center|frameless|230x230px]]
{| class="wikitable"
!एतत् नेत्रम्
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Upanetram new.jpg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
|-
!उपनेत्रम्
!<big>एतत् नेत्रम्</big>
|}[[File:Upanetram.jpg|center|frameless|195x195px]]
|
{| class="wikitable"
|
!तत् उपनेत्रम्
|<big>'''तत् उपनेत्रम्'''</big>
|}
|-
!
|
{| class="wikitable"
|
!दुग्धम्
|
|}[[File:Dugdham.jpeg|center|frameless|235x235px]]
|-
{| class="wikitable"
!
!एतत् दुग्धम्
[[File:Dugdham new.jpeg|frameless|left|160x160px]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Jalam new.jpeg|frameless|left|160x160px]]
{| class="wikitable"
|-
!जलम्
!<big>एतत् दुग्धम्</big>
|}[[File:Jalam.jpeg|center|frameless|181x181px]]
 
{| class="wikitable"
|
!तत् जलम्
|}
|<big>'''तत् जलम्'''</big>
|-
!
|
{| class="wikitable"
|
!विमानम्
|
|}[[File:VimAnam.jpg|center|frameless|241x241px]]
|-
{| class="wikitable"
!
!एतत् विमानम्
[[File:Vimanam new.jpg|center|frameless]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Relayanam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
|-
!रेलयानम्
!<big>एतत् विमानम्</big>
|}[[File:Relayanam.jpeg|center|frameless|232x232px]]
|
{| class="wikitable"
|
!तत् रेलयानम्
|<big>'''तत् रेलयानम्'''</big>
|}
|-
!
|
{| class="wikitable"
|
!फलम्
|
|}[[File:Phalam.jpeg|center|frameless|187x187px]]
|-
{| class="wikitable"
!
!एतत् फलम्
[[File:Phalam new.jpeg|frameless|left|160x160px]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpg|centerjpeg|frameless|189x189px170x170px|left]]
|
[[File:Puspam new.jpg|frameless|left|160x160px]]
{| class="wikitable"
|-
!पुष्पम्
!<big>'''एतत् फलम्'''</big>
|}[[File:Pushpam.jpg|center|frameless|195x195px]]
|
{| class="wikitable"
|
!तत् पुष्पम्
|<big>'''तत् पुष्पम्'''</big>
|}
|-
!
|
{| class="wikitable"
|
!उद्यानम्
|
|}[[File:Udyanam.jpeg|center|frameless|201x201px]]
|-
{| class="wikitable"
!
!एतत् उद्यानम्
[[File:Udyanam new.jpeg|center|frameless]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpg|centerjpeg|frameless|189x189px170x170px|left]]
|
[[File:Sasyam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
|-
!सस्यम्
!<big>एतत् उद्यानम्।</big>
|}[[File:Sasyam.jpeg|center|frameless|180x180px]]
|
{| class="wikitable"
|
!तत् सस्यम्
|<big>'''तत् सस्यम्।'''</big>
|}
 
|}
 
===<big>(2B) एषः / सः [समीपस्थस्य बोधनाय - एषः; दूरस्य तु सः इति '''पुंल्लिंगे''' प्रयोगः]</big>===
===<big>'''एषः - सः इति पुंलिङ्ग-प्रयोगः'''</big>===
{| class="wikitable"
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एषः'''</big>'''''<small>(समीपस्थस्य बोधनाय)</small>'''''
|<big>'''सः'''</big>'''''<small>(दूरस्य बोधनाय)</small>'''''
|[[File:Tat arrowfull arm.jpg|centerjpeg|frameless|189x189px170x170px|left]]
|-
|
|
{| class="wikitable"
|
!<big>नर्तकः</big>
|
|}[[File:Nartakaḥ.jpeg|center|frameless|241x241px]]
|-
{| class="wikitable"
|
!<big>एषः नर्तकः</big>
[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpg|centerjpeg|frameless|189x189px170x170px|left]]
|
[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>गायकः</big>
|}[[File:Gāyakaḥ.jpeg|center|frameless|203x203px]]
{| class="wikitable"
!<big>सः गायकः</big>
|}
|-
|'''<big>एष नर्तकः</big>'''
|
|
{| class="wikitable"
!|'''<big>चालकःसः गायकः</big>'''
|-
|}[[File:Cālakaḥ.jpeg|center|frameless|182x182px]]
|
{| class="wikitable"
|
!<big>एषः चालकः</big>
|}
|
|-
|[[File:Cālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Patravāhakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>पत्रवाहकः</big>
|}[[File:Patravāhakaḥ.jpeg|center|frameless|216x216px]]
{| class="wikitable"
!<big>सः पत्रवाहकः</big>
|}
|-
|<big>'''एषः चालकः'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
!|<big>सौचिकः'''सः पत्रवाहकः'''</big>
|-
|}[[File:Saucikaḥ.jpeg|center|frameless|198x198px]]
|
{| class="wikitable"
|
!<big>एषः सौचिकः</big>
|}
|
|-
|
[[File:Saucikaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Kumbhakāraḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>कुम्भकारः</big>
|}[[File:Kumbhakāraḥ.jpeg|center|frameless|196x196px]]
{| class="wikitable"
!<big>सः कुम्भकारः</big>
|}
|-
|<big>'''एषः सौचिकः'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
!|<big>बालकः'''सः कुम्भकारः'''</big>
|-
|}[[File:Bālakaḥ.jpeg|center|frameless|226x226px]]
|
{| class="wikitable"
|
!<big>एषः बालकः</big>
|}
|
|-
|
[[File:Bālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Vṛddhaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>वृद्धः</big>
|}[[File:Vṛddhaḥ.jpeg|center|frameless|195x195px]]
{| class="wikitable"
!<big>सः वृद्धः</big>
|}
|-
|<big>'''एषः बालकः'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
!|<big>वानरः'''सः वृद्धः'''</big>
|-
|}[[File:Vānaraḥ.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|
{| class="wikitable"
|
!<big>एषः वानरः</big>
|}
|
|-
|
[[File:Vānaraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px]]
|
[[File:Gajaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
! <big>गजः</big>
|}[[File:Gajaḥ.jpeg|center|frameless|196x196px]]
{| class="wikitable"
!<big>सः गजः</big>
|}
|-
|<big>'''एषः वानरः'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
!|<big>हरिणः'''सः गजः'''</big>
|-
|}[[File:Hariṇaḥ.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|
{| class="wikitable"
|
!<big>एषः हरिणः</big>
|}
|
|-
|
[[File:Hariṇaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Bhallūkaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>भल्लूकः</big>
|}[[File:Bhallūkaḥ.jpeg|center|frameless|195x195px]]
{| class="wikitable"
!<big>सः भल्लूकः</big>
|}
|-
|<big>'''एषः हरिणः'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
!|<big>मयूरः'''सः भल्लूकः'''</big>
|-
|}[[File:Mayūraḥ.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|
{| class="wikitable"
|
!<big>एषः मयूरः</big>
|}
|
|-
|
[[File:Mayūraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Śukaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>शुकः</big>
|}[[File:Śukaḥ.jpeg|center|frameless|251x251px]]
{| class="wikitable"
!<big>सः शुकः</big>
|}
|-
|<big>'''एषः मयूरः'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
!|<big>भिक्षुकः'''सः शुकः'''</big>
|-
|}[[File:Bhikṣukaḥ.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|
{| class="wikitable"
|
!<big>एषः भिक्षुकः</big>
|}
|
|-
|
[[File:Bhikṣukaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Nṛpaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>नृपः</big>
|}[[File:Nṛpaḥ.jpeg|center|frameless|233x233px]]
{| class="wikitable"
!<big>सः नृपः</big>
|}
|-
|<big>'''एषः भिक्षुकः'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
!|<big>छात्रः'''सः नृपः'''</big>
|-
|}[[File:Chātraḥ.jpeg|center|frameless|285x285px]]
|
{| class="wikitable"
|
!<big>एषः छात्रः</big>
|}
|
|-
|
[[File:Chātraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Adhyāpakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
|-
!<big>अध्यापकः</big>
|<big>'''एषः छात्रः'''</big>
|}[[File:Adhyāpakaḥ.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|
{| class="wikitable"
|
!<big>एषः अध्यापकः</big>
|<big>'''सः अध्यापकः'''</big>
|}
 
|}
 
===(2C) एषा / सा [समीपस्थस्य बोधनाय - एषा ; दूरस्य तु सा इति प्रयोगः]===
===<big>'''एषा, सा इति स्त्रीलिङ्ग-प्रयोगाः'''</big>===
{| class="wikitable"
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एषा'''</big>'''''(समीपस्थस्य बोधनाय)'''''
|<big>'''सा'''</big>'''''(दूरस्य बोधनाय)'''''
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|-
|
|
{| class="wikitable"
|
!<big>वैद्या</big>
|}
|-
{| class="wikitable"
|
!<big>एषा वैद्या</big>
[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Śikṣikā new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>शिक्षिका</big>
|}[[File:Śikṣikā.jpeg|center|frameless|203x203px]]
{| class="wikitable"
!<big>सा शिक्षिका</big>
|}
|-
|<big>'''एषा वैद्या'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
!|<big>मक्षिका'''सा शिक्षिका'''</big>
|-
|}[[File:Makṣikā.jpeg|center|frameless|210x210px]]
|
{| class="wikitable"
|
!<big>एषा मक्षिका</big>
|}
|
|-
|
[[File:Makṣikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Pipīlikā new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>पिपीलिका</big>
|}[[File:Pipīlikā.jpeg|center|frameless|198x198px]]
{| class="wikitable"
!<big>सा पिपीलिका</big>
|}
|-
|'''<big>एषा मक्षिका</big>'''
|
|
{| class="wikitable"
!|'''<big>लेखिकासा पिपीलिका</big>'''
|-
|}[[File:Lekhikā.jpeg|center|frameless|209x209px]]
|
{| class="wikitable"
|
!<big>एषा लेखिका</big>
|}
|
|-
|
[[File:Lekhikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Dvicakrikā new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>द्विचक्रिका</big>
|}[[File:Dvicakrikā.jpeg|center|frameless|196x196px]]
{| class="wikitable"
!<big>सा द्विचक्रिका</big>
|}
|-
|<big>'''एषा लेखिका'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
|<big>'''सा द्विचक्रिका'''</big>
!<big>बालिका</big>
|}-
|
{| class="wikitable"
|
!<big>एषा बालिका</big>
|}
|
|-
|
[[File:Chātrā new.jpeg|center|thumb]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Vṛddhā new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>वृद्धा</big>
|}[[File:Vṛddhā.jpeg|center|frameless|205x205px]]
{| class="wikitable"
!<big>सा वृद्धा</big>
|}
|-
|<big>'''एषा बालिका'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
!|<big>माला'''सा वृद्धा'''</big>
|-
|}[[File:Mālā.jpeg|center|frameless|210x210px]]
|
{| class="wikitable"
|
!<big>एषा माला</big>
|}
|
|-
|
[[File:Mālā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Śāṭikā new.jpeg|center|thumb]]
{| class="wikitable"
!<big>शाटिका</big>
|}
{| class="wikitable"
!<big>सा शाटिका</big>
|}
|-
|<big>'''एषा माला'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
!|<big>लता'''सा शाटिका'''</big>
 
|}[[File:Lāta.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|-
{| class="wikitable"
|
!<big>सा लता</big>
[[File:Lāta new.jpeg|center|frameless]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Kalikā new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>कलिका</big>
|}[[File:Kalikā.jpeg|center|frameless|209x209px]]
{| class="wikitable"
!<big>सा कलिका</big>
|}
|-
|<big>'''सा लता'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
!|<big>पत्रिका'''सा कलिका'''</big>
|-
|}[[File:Patrikā.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|
{| class="wikitable"
[[File:Patrikā new.jpeg|center|frameless]]
!<big>एषा पत्रिका</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Pustakam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>पुस्तिका</big>
|}[[File:Pustakam.jpeg|center|frameless|198x198px]]
{| class="wikitable"
!<big>सा पुस्तिका</big>
|}
|-
|<big>'''एषा पत्रिका'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
!|<big>पाठशाला'''सा पुस्तिका'''</big>
|}-
|
{| class="wikitable"
[[File:Pāṭhaśālā.jpg|center|frameless]]
!<big>एषा पाठशाला</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Gośālā new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>गोशाला</big>
|}[[File:Gośālā.jpeg|center|frameless|195x195px]]
{| class="wikitable"
! <big>सा गोशाला</big>
|}
|-
|<big>'''एषा पाठशाला'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
!|<big>सरस्वती'''सा गोशाला'''</big>
|}-
|
{| class="wikitable"
[[File:Sarasvatī1.jpg|left|frameless|200x200px]]
!<big>एषा सरस्वती</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Pārvatī1.jpg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
|-
!<big>पार्वती</big>
|<big>'''एषा सरस्वती'''</big>
|
|
|<big>'''सा पार्वती'''</big>
|}
 
 
===<big>'''कः ? , का ? , किम् ?'''</big>===
<big>'''एते प्रश्नवाचकाः'''  </big>
<big>'''कोष्ठके दत्तानि पदानि पठतु स्मरतु च'''</big>
{| class="wikitable"
! |<big>सा पार्वती'''प्रश्नः'''</big>
|<big>'''लिङ्गम्'''</big>
|}
|}
===<big>(2D) एते प्रश्नवाचकाः  </big>===
===<big>कः ?        का ?        किम्   ?</big>===
<big>सम्यक् स्मरन्तु—</big>
{| class="wikitable"
|<big>'''प्रश्नः'''</big>
|<big>'''लिंङ्गम्'''</big>
|<big>'''उत्तरम्'''</big>
|-
|<big>एषः / सः -कः ?</big>
|<big>पुंलिंङ्गम्पुंलिङ्गम्</big>
|<big>एषः नर्तकः / सः गायकः</big>
 
|-
|<big>एषा / सा - का ?</big>
|<big>स्त्रीलिंङ्गम्स्त्रीलिङ्गम्</big>
 
|<big>एषा वैद्या  / सा शिक्षिका</big>
|-
|<big>एतत् / तत्  - किम् ?</big>
|<big>नपुंसक लिंङ्गम्नपुंसकलिङ्गम्</big>
 
|<big>एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम्</big>
|}
Line 523 ⟶ 517:
|<big>'''एषः'''</big>
|<big>'''सः'''</big>
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|-
|
|
{| class="wikitable"
|
!<big>नर्तकः</big>
|
|}[[File:Nartakaḥ.jpeg|center|frameless|315x315px]]
|-
{| class="wikitable"
|
!<big>एषः कः?</big><big>एषः नर्तकः ।</big>
[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>गायकः</big>
|}[[File:Gāyakaḥ.jpeg|center|frameless|195x195px]]
{| class="wikitable"
!<big>सः कः ?</big><big>सः गायकः ।</big>
|}
 
 
|-
|'''<big>एषः कः?</big> <big>एषः नर्तकः ।</big>'''
|
|
|'''<big>सः कः?</big> <big>सः गायकः ।</big>'''
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एषा'''</big>
|<big>'''सा'''</big>
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|-
|
|<big>वैद्या</big><big>एषा का?</big>
|
 
|
<big>एषा वैद्या ।</big>
|
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Śikṣikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषा वैद्या ।'''</big>
|
|
|<big>'''सा शिक्षिका।'''</big>
|-
|
|
|
|
{| class="wikitable"
!<big>शिक्षिका</big>
|}[[File:Śikṣikā.jpeg|center|frameless|201x201px]]<big>सा का?</big>
 
<big>सा शिक्षिका।</big>
|-
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एतत्'''</big>
|<big>'''तत्'''</big>
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|-
|
|
{| class="wikitable"
|
!<big>भवनम्</big>
|
|}[[File:Bhavana.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|-
|
[[File:Bhavana new.jpeg|center|frameless]]
 
<big>'''एतत् किम् ?'''</big>
 
<big>'''एतत् किम् ?भवनम्।'''</big>
 
<big>एतत् भवनम्।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px]]
|
[[File:Mandiram new.jpeg|center|frameless]]<big>'''तत् किम् ?'''</big>
{| class="wikitable"
!<big>मन्दिरम्</big>
|}[[File:Mandiram.jpeg|center|frameless|195x195px]]<big>तत् किम् ?</big>
 
<big>'''तत् मन्दिरम्।'''</big>
|}
{| class="wikitable"
|
|<big>'''एषः/सः /'''</big> <big>'''एषा/सा /'''</big>
 
<big>'''एतत्/तत्'''</big>
Line 596 ⟶ 609:
{| class="wikitable"
!<big>चालकः</big>
|}
|}[[File:Cālakaḥ.jpeg|center|frameless|196x196px]]
[[File:Cālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः चालकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>रजकः</big>
|}
|}[[File:Rajakaḥ.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|[[File:TatRajakaḥ left arrownew.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|alt=arm pointing left|center|frameless|150x150px|[[:File:Tat full arm 2.jpg|Tat full arm 2.jpg]]]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः रजकः।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>तक्षकः</big>
|}
|}[[File:Takṣakaḥ.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|[[File:45Takṣakaḥ Left etatnew.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
Line 621 ⟶ 649:
|-
|
|
|
|
|
|-
|[[File:Sainikaḥ.jpeg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
!<big>सैनिकः</big>
|}
|[[File:Tat leftfull arrowarm 2.jpegjpg|center|frameless|196x196px109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः सैनिकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 633 ⟶ 673:
!<big>विदूषकः</big>
|}
[[File:Vidūṣakaḥ.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः विदूषकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 642 ⟶ 689:
!<big>न्यायाधीशः</big>
|}
|[[File:Tat left arrowNyāyādhīśaḥ.jpegjpg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः न्यायाधीशः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>कुम्भकारः</big>
|}
|}[[File:Kumbhakāraḥ.jpeg|center|frameless|195x195px]]
[[File:Kumbhakāraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
Line 657 ⟶ 712:
|-
|
|
|
|
|
|-
|[[File:Dhīvaraḥ new.jpeg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
!<big>धीवरः</big>
|}
|[[File:Tat leftfull arrowarm 2.jpegjpg|center|frameless|196x196px109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः धीवरः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>गोपालकः</big>
|}
|}[[File:Gopālakaḥ.jpeg|center|frameless|199x199px]]
[[File:Gopālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः गोपालकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>हस्तिपकः</big>
|}
|}[[File:Hastipakaḥ.jpeg|center|frameless|188x188px]]
|[[File:TatHastipakaḥ left arrownew.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः हस्तिपकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 687 ⟶ 768:
!<big>गायिका</big>
|}
[[File:Gāyikā.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
Line 702 ⟶ 784:
!<big>परिचारिका</big>
|}
|[[File:Tat left arrowParicārikā.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा परिचारिका।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>तुला</big>
|}
|}[[File:Tulā.jpeg|center|frameless|196x196px]]
[[File:Tulā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा तुला।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>छात्रा</big>
|}
|}[[File:Chātrā.jpeg|center|frameless|305x305px]]
|[[File:TatChātrā left arrownew.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा छात्रा।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>नदी</big>
|}
|}[[File:Nadī.jpeg|center|frameless|195x195px]]
[[File:Nadī wider.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा नदी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>समदर्वी</big>
|}
|}[[File:Samadarvī.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:TatSamadarvī left arrownew.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
 
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा समदर्वी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>घटी</big>
|}
|}[[File:Ghaṭī.jpeg|center|frameless|241x241px]]
[[File:Ghaṭī new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
Line 761 ⟶ 880:
{| class="wikitable"
!<big>द्विचक्रिका</big>
|}
|}[[File:Dvicakrikā.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:TatDvicakrikā left arrownew.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा द्वीचक्रिका।द्विचक्रिका।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>कर्तरी</big>
|}
|}[[File:Kartarī.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|[[File:45Kartarī Left etatnew.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा कर्तरी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>छुरिका</big>
|}
|}[[File:Churikā.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|[[File:TatChurikā left arrownew.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा छुरिका।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>नेत्रम्</big>
|}
|}[[File:Netram.jpeg|center|frameless|195x195px]]
[[File:Netram new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् नेत्रम् ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>उपनेत्रम्</big>
|}
|}[[File:Upanetram.jpg|center|frameless|197x197px]]
|[[File:TatUpanetram left arrownew.jpegjpg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|160x160px]]
| <big>किम् ?</big>
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् उपनेत्रम् ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>पर्णम्</big>
|}
|}[[File:Parṇam.jpeg|center|frameless|195x195px]]
[[File:Parṇam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् पर्णम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>पुष्पम्</big>
|}
|}[[File:Pushpam.jpg|center|frameless|193x193px]]
[[File:Puspam new.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् पुष्पम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>गृहम्</big>
|}
|}[[File:Gṛham.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|[[File:TatGṛham left arrownew.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् गृहम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>विमानम्</big>
|}
|}[[File:VimAnam.jpg|center|frameless|197x197px]]
[[File:Vimanam new.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् विमानम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 843 ⟶ 1,025:
!<big>लोकयानम्</big>
|}
|[[File:Tat left arrowLokayanam.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् लोकयानम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>उद्यानम्</big>
|}
|}[[File:Udyanam.jpeg|center|frameless|191x191px]]
[[File:Udyanam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् उद्यानम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>सस्यम्</big>
|}
|}[[File:Sasyam.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|[[File:TatSasyam left arrownew.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>किम् ?</big>
 
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् सस्यम्।</big>
|-
|
|<big>व्यजनम्</big>
|
|
|
|
|-
|[[File:Vyajanam new.jpeg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
!<big>व्यजनम्</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>तत्एतत् व्यजनम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|}
 
===<big>(2E) अभ्यासः</big>===
 
===<big>'''अभ्यासः'''</big>===
#<big>चित्रानी दॄष्ट्वा उत्तराणि लिखन्तु ---</big>
 
====<big>चित्राणि दृष्ट्वा उत्तराणि लिखतु</big>====
{| class="wikitable"
| colspan="2" |<big>एषः/ एषा / एतत्</big> [[File:Etat.jpeg|center|frameless|130x130px]]
 
| colspan="2" |<big>सः /सा/तत्</big> [[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|195x195px]]
 
 
|<big>सः /सा /तत्</big>[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|
|-
|[[File:Mūṣakaḥ new.jpeg|center|frameless|195x195px]]<big>प्र. एषः कः?</big>
 
<big>उ. एषः मूषकः।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Mārjāraḥ new.jpeg|center|frameless|193x193px]]
 
 
<big>प्र. सः कः ?</big>
Line 896 ⟶ 1,107:
<big>उ. सः मार्जारः ।</big>
|-
|
|[[File:Gāyakaḥ.jpeg|center|frameless|192x192px]]<big>प्र. एषः कः ?</big>
|
|
|
|-
|[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः ?</big>
 
<big>उ. --- --- ।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless|197x197px]]<big>प्र. सः कः ?</big>
 
<big>उ. --- --- ।</big>
 
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Mayūraḥ new.jpeg|center|frameless|198x198px]]<big>प्र. एषः कः?</big>
 
<big>उ. --- --- ।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Śukaḥ new.jpeg|center|frameless|197x197px]]<big>प्र. सः कः ?</big>
 
<big>उ. --- --- ।</big>
|-
|
|[[File:Hṛdaya.jpeg|center|frameless|197x197px]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big>
|
|
|
|-
|[[File:Hṛdaya new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big>
 
<big>उ. --- ---?</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|[[File:Uttarādhara new.jpeg|center|frameless|196x196px]] <big>प्र. तत्सः किम्कः ?</big>
 
<big>उ. --- --- ?</big>
|-
|
|[[File:Vyajanam.jpeg|center|frameless|198x198px]] <big>प्र. एतत् किम् ?</big>
|
|
|
|-
|[[File:Vyajanam new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big>
 
<big>उ. एतत् व्यजनम्।</big>
 
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|[[File:Cakra new.jpeg|center|frameless|191x191px]] <big>प्र. तत् किम् ?</big>
 
<big>उ. --- --- ।</big>
 
|}
 
 
====<big>'''एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्'''</big>====
<big>  उत्तरानुगुणम् रिक्तस्थानानि पूरयन्तु -</big>
 
<big> </big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ.  एषा बालिका ।</big>
<big>उत्तरानुगुणं रिक्तस्थानानि पूरयतु</big>
#<big>प्र.  एषः कः ? उ.  ….. गणेशः।</big>
 
#<big>प्र. …..  ……….?उ. एषा माला।</big>
 
# <big>प्र. …..  ……….?उ. एतत् कमलम्।</big>
#<big>१) प्र. ….. एषा का ……….? उ. एतत्एषा बालिका पुष्पम्।।</big>
 
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः बालकः।</big>
#<big>२) प्र. ….. एषः कः ……….? उ.  एषः शङ्करः ।गणेशः।</big>
 
# <big>प्र. …..  ……….? उ. एषा शिक्षिका।</big>
#<big>३) प्र. …..  ……….? उ. एषः वृध्दःएषा ।माला।</big>
 
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषा नर्मदा।</big>
#<big>४) प्र. …..  ……….? उ. एषः एतत् तरुणः।कमलम्।</big>
 
# <big>प्र. …..  ……….? उ. एतत् नगरम्।</big>
<big>५) प्र. …..  ……….? उ. एतत् पुष्पम्।</big>
 
<big>६) प्र. …..  ……….? उ. एषः बालकः।</big>
 
<big>७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>
 
<big>८) प्र. …..  ……….? उ. एषा शिक्षिका।</big>
 
<big>९) प्र. …..  ……….? उ. एषः वृद्धः ।</big>
 
<big>१०) प्र. …..  ……….? उ. एषा नर्मदा।</big>
 
<big>११) प्र. …..  ……….? उ. एषः  तरुणः।</big>
 
<big>१२) प्र. …..  ……….? उ. एतत् नगरम्।</big>
 
 
====<big>'''एषः / एषा / एतत् ; सः / सा / तत् ; कः / का / किम्'''</big>====
 
<big>रिक्तस्थानानि पूरयतु</big>
 
<big>१) प्र.  एषः ……? उ. रामः ।</big>
 
<big>२) प्र.  सः ….. ? उ. देवालयः।</big>
 
<big>३) प्र. एषा  ……….? उ. माला।</big>
 
<big>४) प्र. …..  कः ? उ. सः  भारवाहकः।</big>
 
<big>५) प्र. तत्  ……….? उ. नयनम्।</big>
 
<big>६) प्र. …..  ……….? उ. सः  बालकः।</big>
 
<big>७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>
 
<big>८) प्र. …..  ……….? उ. सा नायिका।</big>
 
<big>९) प्र. …..  ……….? उ. सः स्वर्णकारः ।</big>
 
<big>१०) प्र. …..  ……….? उ. सा मालती।</big>
 
<big>११) प्र. …..  ……….?   उ. सः  तरुणः।</big>
 
<big>१२) प्र. …..  ……….? उ. तत् करवस्त्रम्।</big>
 
 
====<big>'''अधः दत्तानि पदानि पश्यतु। उदाहरणम् अनुसृत्य प्रश्नवाक्यम् उत्तरवाक्यं च लिखतु'''</big>====
 
<big>'''उदाहरणम्'''</big>
 
 
====<big>'''प्र'''.  एषः / एषा / एतत् ; सः / सा / तत् ; कः / का / किम्?</big>====
 
<big>'''उ'''.  एषः भल्लूकः।</big>
====<big>रिक्तस्थानानि पूरयन्तु -  </big>====
 
#<big>'''प्र'''.  एषःसा ……का? उ.  ….  रामः ।</big>
#<big>प्र.  तत् ….. ? उ.  ….. देवालयम्।</big>
#<big>प्र. एषा  ……….? उ.  ….. माला।</big>
# <big>प्र. …..  कः ? उ. सः  भारवाहकः।</big>
#<big>प्र. तत्  ……….? उ. ….. नयनम्।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. सः …..  बालकः।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. सा नायिका।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. सः स्वर्णकारः ।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. सा मालती।</big>
# <big>प्र. …..  ……….?   उ. सः  तरुणः।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. तत् करवस्त्रम्।</big>
 
<big>'''उ'''. सा द्विचक्रिका ।</big>
====<big>पश्यन्तु  अपिच प्रश्नवाक्यं उत्तरवाक्यं च लिखन्तु ----</big>====
{| class="wikitable"
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Etat bālakaḥ.jpg|center|frameless]]
|<big>भल्लूकः</big>
|<big>देवता</big>
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Etat bālikā.jpg|center|frameless]]
|-
|<big>माला</big>
Line 987 ⟶ 1,259:
<big>एषः / एषा / एतत्</big>
 
<big>कः / का / किम् ?</big>
|<big>युतकम्</big>
|<big>गोशाला</big>
Line 1,002 ⟶ 1,274:
|
|-
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Tat bālakaḥ.jpg|center|frameless]]
|<big>द्विचक्रिका</big>
|<big>श्वेतफलकम्</big>
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Tat bālikā.jpg|center|frameless]]
|-
|<big>हरिणः</big>
Line 1,029 ⟶ 1,301:
|-
|<big>वानरः</big>
|<big>वातायनम्</big>
|}
 
 
<big>'''[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/8/8d/PAGE_4_PDF.pdf एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PDF]'''</big>
<big>उदाहरणम् ---</big>
 
<big>'''[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/004%20-%20Esha%20Eshaa%20Ethath.ppsx एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT with audio]'''</big>
<big>प्र.  एषः कः ?</big>
 
<big>'''[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/004%20-%20Esha%20Eshaa%20Ethath%20NA.ppsx एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT without audio]'''</big>
<big>उ.  एषः भल्लूकः।</big>
 
'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/abhyAsAnAM uttarANi|उत्तराणि / Answers (Link to page 49)]]'''
<big>प्र. सा का?</big>
 
<big>उ. सा द्विचक्रिका ।</big>
 
'''PAGE 4'''
<big>Lessons [https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/2/25/2A.pdf 2A] - [https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/1/15/2B.pdf 2B] - [https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/e/ef/2C.pdf 2C] - [https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/d/d3/2D.pdf 2D] -[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/4/46/2E.pdf 2E] PDF</big>

Latest revision as of 15:37, 30 July 2024

एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत्

Home


एतत् / तत् इति नपुंसकलिङ्ग-प्रयोगः

समीपस्थस्य बोधनाय - एतत् / दूरस्य बोधनाय तत् इत्यनयोः प्रयोगः करणीयः। अधोभागे दत्तानि उदाहरणानि पश्यतु।

 एतत् (समीपस्थस्य बोधनाय) तत् (दूरस्य बोधनाय)
एतत् भवनम् । तत् मन्दिरम्
एतत् वातायनम् तत् सोपानम्
एतत् कमलम् तत् चम्पकम्
एतत् छात्रम् तत् पर्णम्
एतत् क्रीडनकम् तत् पुस्तकम्
एतत् नेत्रम् तत् उपनेत्रम्
एतत् दुग्धम् तत् जलम्
एतत् विमानम् तत् रेलयानम्
एतत् फलम् तत् पुष्पम्
एतत् उद्यानम्। तत् सस्यम्।


एषः - सः इति पुंलिङ्ग-प्रयोगः

 एषः(समीपस्थस्य बोधनाय) सः(दूरस्य बोधनाय)
एष नर्तकः सः गायकः
एषः चालकः सः पत्रवाहकः
एषः सौचिकः सः कुम्भकारः
एषः बालकः सः वृद्धः
एषः वानरः सः गजः
एषः हरिणः सः भल्लूकः
एषः मयूरः सः शुकः
एषः भिक्षुकः सः नृपः
एषः छात्रः सः अध्यापकः


एषा, सा इति स्त्रीलिङ्ग-प्रयोगाः

 एषा(समीपस्थस्य बोधनाय) सा(दूरस्य बोधनाय)
एषा वैद्या सा शिक्षिका
एषा मक्षिका सा पिपीलिका
एषा लेखिका सा द्विचक्रिका
एषा बालिका सा वृद्धा
एषा माला सा शाटिका
सा लता सा कलिका
एषा पत्रिका सा पुस्तिका
एषा पाठशाला सा गोशाला
एषा सरस्वती सा पार्वती


कः ? , का  ? , किम् ?

एते प्रश्नवाचकाः   कोष्ठके दत्तानि पदानि पठतु स्मरतु च

प्रश्नः लिङ्गम् उत्तरम्
एषः / सः -कः ? पुंलिङ्गम् एषः नर्तकः / सः गायकः
एषा / सा - का ? स्त्रीलिङ्गम् एषा वैद्या  / सा शिक्षिका
एतत् / तत्  - किम् ? नपुंसकलिङ्गम् एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम्
एषः सः


एषः कः? एषः नर्तकः । सः कः? सः गायकः ।
एषा सा
एषा वैद्या । सा शिक्षिका।
एतत् तत्

एतत् किम् ?

एतत् भवनम्।

तत् किम् ?

तत् मन्दिरम्।

एषः/सः / एषा/सा /

एतत्/तत्

कः/का/किम् ? प्रश्नः   उत्तरम्
चालकः
कः ? एषः कः ? एषः चालकः ।
रजकः
arm pointing left
Tat full arm 2.jpg
 कः ? सः कः ? सः रजकः।
तक्षकः
कः ? एषः कः ? एषः तक्षकः।
सैनिकः
कः ? सः कः ? सः सैनिकः ।
विदूषकः
कः ? एषः कः ? एषः विदूषकः ।
न्यायाधीशः
कः ? सः कः ? सः न्यायाधीशः ।
कुम्भकारः
कः ? एषः कः ? एषः कुम्भकारः ।
धीवरः
कः ? सः कः ? सः धीवरः ।
गोपालकः
कः ? एषः कः ? एषः गोपालकः ।
हस्तिपकः
कः ? सः कः ? सः हस्तिपकः ।
गायिका
का ? एषा का ? एषा गायिका।
परिचारिका
का ? सा का? सा परिचारिका।
तुला
का ? एषा का ? एषा तुला।
छात्रा
का ? सा का? सा छात्रा।
नदी
का ? एषा का ? एषा नदी।
समदर्वी
का ? सा का? सा समदर्वी।
घटी
का ? एषा का ? एषा घटी।
द्विचक्रिका
का ? सा का? सा द्विचक्रिका।
कर्तरी
का ? एषा का ? एषा कर्तरी।
छुरिका
का ? सा का? सा छुरिका।
नेत्रम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् नेत्रम् ।
उपनेत्रम्
किम् ? तत् किम्? तत् उपनेत्रम् ।
पर्णम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् पर्णम्।
पुष्पम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् पुष्पम्।
गृहम्
किम् ? तत् किम्? तत् गृहम्।
विमानम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् विमानम्।
लोकयानम्
किम् ? तत् किम्? तत् लोकयानम्।
उद्यानम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् उद्यानम्।
सस्यम्
किम् ? तत् किम्? तत् सस्यम्।
व्यजनम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् व्यजनम्।


अभ्यासः

चित्राणि दृष्ट्वा उत्तराणि लिखतु

एषः/ एषा / एतत्
सः /सा /तत्
प्र. एषः कः?

उ. एषः मूषकः।

प्र. सः कः ?

उ. सः मार्जारः ।

प्र. एषः कः ?

उ. --- --- ।

प्र. सः कः ?

उ. --- --- ।

प्र. एषः कः?

उ. --- --- ।

प्र. सः कः ?

उ. --- --- ।

प्र. एतत् किम् ?

उ. --- ---?

प्र. सः कः ?

उ. --- --- ?

प्र. एतत् किम् ?

उ. एतत् व्यजनम्।

प्र. तत् किम् ?

उ. --- --- ।


एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्

  उत्तरानुगुणं रिक्तस्थानानि पूरयतु


१) प्र. एषा का ? उ. एषा बालिका ।

२) प्र. एषः कः ? उ. एषः गणेशः।

३) प्र. …..  ……….? उ. एषा माला।

४) प्र. …..  ……….? उ. एतत् कमलम्।

५) प्र. …..  ……….? उ. एतत् पुष्पम्।

६) प्र. …..  ……….? उ. एषः बालकः।

७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।

८) प्र. …..  ……….? उ. एषा शिक्षिका।

९) प्र. …..  ……….? उ. एषः वृद्धः ।

१०) प्र. …..  ……….? उ. एषा नर्मदा।

११) प्र. …..  ……….? उ. एषः  तरुणः।

१२) प्र. …..  ……….? उ. एतत् नगरम्।


एषः / एषा / एतत् ; सः / सा / तत् ; कः / का / किम्

रिक्तस्थानानि पूरयतु

१) प्र.  एषः ……? उ. रामः ।

२) प्र.  सः ….. ? उ. देवालयः।

३) प्र. एषा  ……….? उ. माला।

४) प्र. …..  कः ? उ. सः  भारवाहकः।

५) प्र. तत्  ……….? उ. नयनम्।

६) प्र. …..  ……….? उ. सः  बालकः।

७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।

८) प्र. …..  ……….? उ. सा नायिका।

९) प्र. …..  ……….? उ. सः स्वर्णकारः ।

१०) प्र. …..  ……….? उ. सा मालती।

११) प्र. …..  ……….?   उ. सः  तरुणः।

१२) प्र. …..  ……….? उ. तत् करवस्त्रम्।


अधः दत्तानि पदानि पश्यतु। उदाहरणम् अनुसृत्य प्रश्नवाक्यम् उत्तरवाक्यं च लिखतु

उदाहरणम्


प्र.  एषः कः ?

उ.  एषः भल्लूकः।

प्र. सा का?

उ. सा द्विचक्रिका ।

भल्लूकः देवता
माला लेखनी
धीवरः नर्तकः  
द्रोणी दर्वी
प्रश्नः ---

एषः / एषा / एतत्

कः / का / किम् ?

युतकम् गोशाला उत्तरम्‌ ---

एषः / एषा / एतत्  

दाडिमम् अध्यापिका
द्विचक्रिका श्वेतफलकम्
हरिणः सम्मार्जनी
अनुजः वृक्षः
जलम् सोपानम्
प्रश्नः ---

सः / सा / तत्

कः / का/ किम्  

शाटिका अध्यापकः उत्तरम्‌ ---

सः / सा / तत्

वानरः वातायनम्


एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PDF

एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT with audio

एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT without audio

उत्तराणि / Answers (Link to page 49)


PAGE 4

Retrieved from "https://worldsanskrit.net/wiki/13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat?oldid=25287"