13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat: Difference between revisions

From Samskrita Vyakaranam
< 13 - भाषित-संस्कृतम्‌‎ | Introductory Sanskrit Lessons
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat
Jump to navigation Jump to search
← Older edit
Content deleted Content added
VisualWikitext
Aurobind Padiyath (talk | contribs)
deletepagepermission, page_and_link_managers, teachers
2,684 edits
No edit summary
Shobha Chillal (talk | contribs)
deletepagepermission, page_and_link_managers, teachers
1,220 edits
No edit summary
 
(36 intermediate revisions by 3 users not shown)
Line 1:
= <big>'''एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत्'''</big> =
{{DISPLAYTITLE:Introductory-Sanskrit-lessons-2023/esha-saH-sA-tat}}
{{DISPLAYTITLE:४. एषः - सः - सा - तत् }}
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']]
 
===<big>(2A) एतत् / तत् [ समीपस्थस्य बोधनाय - एतत्; दूरस्य तु तत् इति नपुंसकलिंगे प्रयोगः]</big>===
 
===<big>'''एतत् / तत् इति नपुंसकलिङ्ग-प्रयोगः'''</big>===
 
==== <big>'''समीपस्थस्य बोधनाय - एतत् / दूरस्य बोधनाय तत् इत्यनयोः प्रयोगः करणीयः। अधोभागे दत्तानि उदाहरणानि पश्यतु।'''</big> ====
{| class="wikitable"
|+
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''''एतत्'''''</big> '''''<small>(समीपस्थस्य बोधनाय)</small>'''''
|<big>'''''तत्'''''</big> '''''<small>(दूरस्य बोधनाय)</small>'''''
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px170x170px]]
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!'''<big>भवनम्</big>'''
|}
[[File:Bhavana new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>'''''एतत्''<nowiki> भवनम् |</nowiki>'''</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px170x170px]]
|[[File:Mandiram_new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एतत् भवनम् ।'''</big>
|
|
|<big>'''तत् मन्दिरम्'''</big>
|-
|
|
|
|
{| class="wikitable"
!'''<big>मन्दिरम्</big>'''
|}
[[File:Mandiram new.jpeg|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>'''''तत्''<nowiki> मन्दिरम् |</nowiki>'''</big>
|}
|-
|
{| class="wikitable"
!वातायनम्
|}
[[File:Vātāyanam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!एतत् वातायनम्
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpg|centerjpeg|frameless|189x189px170x170px|left]]
|
{| class="wikitable"
!सोपानम्
|}
[[File:Sopānam new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
|<big>'''एतत् वातायनम्'''</big>
!तत् सोपानम्
|}
|
|<big>'''तत् सोपानम्'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!'''कमलम्'''
|}
[[File:Kamalam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!एतत् कमलम्
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpg|centerjpeg|frameless|189x189px170x170px|left]]
|
{| class="wikitable"
! चम्पकम्
|}
[[File:Campakam new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
|<big>'''एतत् कमलम्'''</big>
!तत् चम्पकम्
|}
|
|<big>'''तत् चम्पकम्'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!छत्रम्
|}
[[File:Chatram new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!एतत् छात्रम्
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!पर्णम्
|}
[[File:Parṇam new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
|<big>'''एतत् छात्रम्'''</big>
!तत् पर्णम्
|}
|
|<big>'''तत् पर्णम्'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!क्रीडनकम्
|}
[[File:Krīḍanakam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!एतत् क्रीडनकम्  
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!पुस्तकम्
|}
[[File:Pustakam new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>एतत् क्रीडनकम्</big>
!तत् पुस्तकम्
|}
|
|<big>'''तत् पुस्तकम्'''</big>
|-
!
|
|
|
|-
! { |
{| class="wikitable"
!नेत्रम्
|}
[[File:Netram new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!एतत् नेत्रम्
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!उपनेत्रम्
|}
[[File:Upanetram new.jpg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>एतत् नेत्रम्</big>
!तत् उपनेत्रम्
|}
|
|<big>'''तत् उपनेत्रम्'''</big>
|-
!
|
{| class="wikitable"
|
!दुग्धम्
|}
|-
[[File:Dugdham new.jpeg|center|frameless]]
!
{| class="wikitable"
[[File:Dugdham new.jpeg|frameless|left|160x160px]]
!एतत् दुग्धम्
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Jalam new.jpeg|frameless|left|160x160px]]
|-
!<big>एतत् दुग्धम्</big>
 
|
|
|<big>'''तत् जलम्'''</big>
|-
!
|
|
|
{| class="wikitable"
!जलम्
|}
[[File:Jalam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!तत् जलम्
|}
|-
!
{| class="wikitable"
!विमानम्
|}
[[File:Vimanam new.jpg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!एतत् विमानम्
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!रेलयानम्
|}
[[File:Relayanam new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>एतत् विमानम्</big>
!तत् रेलयानम्
|}
|
|<big>'''तत् रेलयानम्'''</big>
|-
!
|
{| class="wikitable"
|
!फलम्
|}
|-
[[File:Phalam new.jpeg|center|frameless]]
!
{| class="wikitable"
[[File:Phalam new.jpeg|frameless|left|160x160px]]
!एतत् फलम्
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpg|centerjpeg|frameless|189x189px170x170px|left]]
|
[[File:Puspam new.jpg|frameless|left|160x160px]]
|-
!<big>'''एतत् फलम्'''</big>
|
|
|<big>'''तत् पुष्पम्'''</big>
|-
!
|
|
|
{| class="wikitable"
!पुष्पम्
|}
[[File:Puspam new.jpg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!तत् पुष्पम्
|}
|-
!
{| class="wikitable"
!उद्यानम्
|}
[[File:Udyanam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!एतत् उद्यानम्
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpg|centerjpeg|frameless|189x189px170x170px|left]]
|
{| class="wikitable"
!सस्यम्
|}
[[File:Sasyam new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>एतत् उद्यानम्।</big>
!तत् सस्यम्
|
|
|<big>'''तत् सस्यम्।'''</big>
|}
 
|}
 
===<big>(2B) एषः / सः [समीपस्थस्य बोधनाय - एषः; दूरस्य तु सः इति '''पुंल्लिंगे''' प्रयोगः]</big>===
===<big>'''एषः - सः इति पुंलिङ्ग-प्रयोगः'''</big>===
{| class="wikitable"
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एषः'''</big>'''''<small>(समीपस्थस्य बोधनाय)</small>'''''
|<big>'''सः'''</big>'''''<small>(दूरस्य बोधनाय)</small>'''''
|[[File:Tat arrowfull arm.jpg|centerjpeg|frameless|189x189px170x170px|left]]
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>नर्तकः</big>
|}
[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषः नर्तकः</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpg|centerjpeg|frameless|189x189px170x170px|left]]
|
{| class="wikitable"
!<big>गायकः</big>
|}
[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>सः गायकः</big>
|}
|-
|'''<big>एष नर्तकः</big>'''
|
|
{| class="wikitable"
!|'''<big>चालकःसः गायकः</big>'''
|}-
|
[[File:Cālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|
{| class="wikitable"
|
!<big>एषः चालकः</big>
|}
|-
|[[File:Cālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!<big>पत्रवाहकः</big>
|}
[[File:Patravāhakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!|<big>सः'''एषः पत्रवाहकःचालकः'''</big>
|}
|
|<big>'''सः पत्रवाहकः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>सौचिकः</big>
|}
[[File:Saucikaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषः सौचिकः</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!<big>कुम्भकारः</big>
|}
[[File:Kumbhakāraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!|<big>सः'''एषः कुम्भकारःसौचिकः'''</big>
|}
|
|<big>'''सः कुम्भकारः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>बालकः</big>
|}
[[File:Bālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषः बालकः</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!<big>वृद्धः</big>
|}
[[File:Vṛddhaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!|<big>सः'''एषः वृद्धःबालकः'''</big>
|}
|
|<big>'''सः वृद्धः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>वानरः</big>
|}
[[File:Vānaraḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषः वानरः</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px]]
|
{| class="wikitable"
! <big>गजः</big>
|}
[[File:Gajaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!|<big>सः'''एषः गजःवानरः'''</big>
|}
|
|<big>'''सः गजः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>हरिणः</big>
|}
[[File:Hariṇaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषः हरिणः</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!<big>भल्लूकः</big>
|}
[[File:Bhallūkaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!|<big>सः'''एषः भल्लूकःहरिणः'''</big>
|}
|
|<big>'''सः भल्लूकः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>मयूरः</big>
|}
[[File:Mayūraḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषः मयूरः</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!<big>शुकः</big>
|}
[[File:Śukaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!|<big>सः'''एषः शुकःमयूरः'''</big>
|}
|
|<big>'''सः शुकः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>भिक्षुकः</big>
|}
[[File:Bhikṣukaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषः भिक्षुकः</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!<big>नृपः</big>
|}
[[File:Nṛpaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!|<big>सः'''एषः नृपःभिक्षुकः'''</big>
|}
|
|<big>'''सः नृपः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>छात्रः</big>
|}
[[File:Chātraḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषः छात्रः</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!<big>अध्यापकः</big>
|}
[[File:Adhyāpakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!|<big>'''एषः अध्यापकःछात्रः'''</big>
|}
|
|<big>'''सः अध्यापकः'''</big>
|}
 
===(2C) एषा / सा [समीपस्थस्य बोधनाय - एषा ; दूरस्य तु सा इति प्रयोगः]===
 
===<big>'''एषा, सा इति स्त्रीलिङ्ग-प्रयोगाः'''</big>===
{| class="wikitable"
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एषा'''</big>'''''(समीपस्थस्य बोधनाय)'''''
|<big>'''सा'''</big>'''''(दूरस्य बोधनाय)'''''
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>वैद्या</big>
|}
[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषा वैद्या</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!<big>शिक्षिका</big>
|}
[[File:Śikṣikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!|<big>सा'''एषा शिक्षिकावैद्या'''</big>
|}
|
|<big>'''सा शिक्षिका'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>मक्षिका</big>
|}
[[File:Makṣikā new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषा मक्षिका</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!<big>पिपीलिका</big>
|}
[[File:Pipīlikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!|'''<big>साएषा पिपीलिकामक्षिका</big>'''
|}
|
|'''<big>सा पिपीलिका</big>'''
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>लेखिका</big>
|}
[[File:Lekhikā new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषा लेखिका</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!<big>द्विचक्रिका</big>
|}
[[File:Dvicakrikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!|<big>सा'''एषा द्विचक्रिकालेखिका'''</big>
|}
|
|<big>'''सा द्विचक्रिका'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>बालिका</big>
|}
[[File:Chātrā new.jpeg|center|thumb]]
{| class="wikitable"
!<big>एषा बालिका</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!<big>वृद्धा</big>
|}
[[File:Vṛddhā new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!|<big>सा'''एषा वृद्धाबालिका'''</big>
|}
|
|<big>'''सा वृद्धा'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>माला</big>
|}
[[File:Mālā new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषा माला</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!<big>शाटिका</big>
|}
[[File:Śāṭikā new.jpeg|center|thumb]]
|-
{| class="wikitable"
!|<big>सा'''एषा शाटिकामाला'''</big>
|}
|
|<big>'''सा शाटिका'''</big>
 
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>लता</big>
|}
[[File:Lāta new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>सा लता</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!<big>कलिका</big>
|}
[[File:Kalikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!|<big>'''सा कलिकालता'''</big>
|}
|
|<big>'''सा कलिका'''</big>
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>पत्रिका</big>
|}
[[File:Patrikā new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषा पत्रिका</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!<big>पुस्तिका</big>
|}
[[File:Pustakam new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!|<big>सा'''एषा पुस्तिकापत्रिका'''</big>
|}
|
|<big>'''सा पुस्तिका'''</big>
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>पाठशाला</big>
|}
[[File:Pāṭhaśālā.jpg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषा पाठशाला</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!<big>गोशाला</big>
|}
[[File:Gośālā new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
! <big>सा गोशाला</big>
|}
|-
|<big>'''एषा पाठशाला'''</big>
|
|
{| class="wikitable"
!|<big>सरस्वती'''सा गोशाला'''</big>
|}-
|
[[File:Sarasvatī.jpg|center|frameless]]
[[File:Sarasvatī1.jpg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
!<big>एषा सरस्वती</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Pārvatī1.jpg|left|frameless|200x200px]]
|-
|<big>'''एषा सरस्वती'''</big>
|
|
|<big>'''सा पार्वती'''</big>
{| class="wikitable"
!<big>पार्वती</big>
|}
 
[[File:Pārvatī.jpg|center|frameless]]
 
===<big>'''कः ? , का ? , किम् ?'''</big>===
<big>'''एते प्रश्नवाचकाः'''  </big>
<big>'''कोष्ठके दत्तानि पदानि पठतु स्मरतु च'''</big>
{| class="wikitable"
! |<big>सा पार्वती'''प्रश्नः'''</big>
|<big>'''लिङ्गम्'''</big>
|}
|}
===<big>(2D) एते प्रश्नवाचकाः  </big>===
===<big>कः ?        का ?        किम्   ?</big>===
<big>सम्यक् स्मरन्तु—</big>
{| class="wikitable"
|<big>'''प्रश्नः'''</big>
|<big>'''लिंङ्गम्'''</big>
|<big>'''उत्तरम्'''</big>
|-
|<big>एषः / सः -कः ?</big>
|<big>पुंलिंङ्गम्पुंलिङ्गम्</big>
|<big>एषः नर्तकः / सः गायकः</big>
 
|-
|<big>एषा / सा - का ?</big>
|<big>स्त्रीलिंङ्गम्स्त्रीलिङ्गम्</big>
 
|<big>एषा वैद्या  / सा शिक्षिका</big>
|-
|<big>एतत् / तत्  - किम् ?</big>
|<big>नपुंसक लिंङ्गम्नपुंसकलिङ्गम्</big>
 
|<big>एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम्</big>
|}
Line 579 ⟶ 517:
|<big>'''एषः'''</big>
|<big>'''सः'''</big>
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>नर्तकः</big>
|}
[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषः कः?</big> <big>एषः नर्तकः ।</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
{| class="wikitable"
!<big>गायकः</big>
|}
[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>सः कः?</big> <big>सः गायकः ।</big>
|}
 
 
|-
|'''<big>एषः कः?</big> <big>एषः नर्तकः ।</big>'''
|
|
|'''<big>सः कः?</big> <big>सः गायकः ।</big>'''
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एषा'''</big>
|<big>'''सा'''</big>
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|-
|
|<big>एषा का?</big>[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]]<big>एषा वैद्या ।</big>
|
|
|
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|
[[File:Śikṣikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषा वैद्या ।'''</big>
|
|
|<big>'''सा शिक्षिका।'''</big>
|-
|
|
|
|
{| class="wikitable"
!<big>शिक्षिका</big>
|}
[[File:Śikṣikā new.jpeg|center|frameless]]<big>सा का?</big>
 
<big>सा शिक्षिका।</big>
|-
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एतत्'''</big>
|<big>'''तत्'''</big>
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|-
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>भवनम्</big>
|}
[[File:Bhavana new.jpeg|center|frameless]]
 
<big>'''एतत् किम् ?'''</big>
 
<big>'''एतत् भवनम्।'''</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px]]
|
[[File:Mandiram new.jpeg|center|frameless]]<big>'''तत् किम् ?'''</big>
{| class="wikitable"
!<big>मन्दिरम्</big>
|}
[[File:Mandiram new.jpeg|center|frameless]]<big>तत् किम् ?</big>
 
<big>'''तत् मन्दिरम्।'''</big>
|}
{| class="wikitable"
|
|<big>'''एषः/सः /'''</big> <big>'''एषा/सा /'''</big>
 
<big>'''एतत्/तत्'''</big>
Line 660 ⟶ 615:
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः चालकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 666 ⟶ 627:
|}
[[File:Rajakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat leftfull arrowarm 2.jpegjpg|alt=arm pointing left|center|frameless|196x196px150x150px|[[:File:Tat full arm 2.jpg|Tat full arm 2.jpg]]]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः रजकः।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 676 ⟶ 643:
|}
[[File:Takṣakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
Line 682 ⟶ 649:
|-
|
|
|
|
|
|-
|[[File:Sainikaḥ.jpeg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
!<big>सैनिकः</big>
|}
|[[File:Tat leftfull arrowarm 2.jpegjpg|center|frameless|196x196px109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः सैनिकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 699 ⟶ 678:
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः विदूषकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 705 ⟶ 690:
|}
[[File:Nyāyādhīśaḥ.jpg|center|frameless]]
|[[File:Tat leftfull arrowarm 2.jpegjpg|center|frameless|196x196px109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः न्यायाधीशः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 721 ⟶ 712:
|-
|
|
|
|
|
|-
|[[File:Dhīvaraḥ new.jpeg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
!<big>धीवरः</big>
|}
|[[File:Tat leftfull arrowarm 2.jpegjpg|center|frameless|196x196px109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः धीवरः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 738 ⟶ 741:
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः गोपालकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 744 ⟶ 753:
|}
[[File:Hastipakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat leftfull arrowarm 2.jpegjpg|center|frameless|196x196px109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः हस्तिपकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 770 ⟶ 785:
|}
[[File:Paricārikā.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat leftfull arrowarm 2.jpegjpg|center|frameless|196x196px109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा परिचारिका।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 784 ⟶ 805:
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा तुला।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 790 ⟶ 817:
|}
[[File:Chātrā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat leftfull arrowarm 2.jpegjpg|center|frameless|196x196px109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा छात्रा।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 804 ⟶ 837:
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा नदी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 810 ⟶ 849:
|}
[[File:Samadarvī new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat leftfull arrowarm 2.jpegjpg|center|frameless|196x196px109x109px]]
 
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा समदर्वी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 836 ⟶ 882:
|}
[[File:Dvicakrikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat leftfull arrowarm 2.jpegjpg|center|frameless|196x196px109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा द्वीचक्रिका।द्विचक्रिका।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 846 ⟶ 898:
|}
[[File:Kartarī new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा कर्तरी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 856 ⟶ 914:
|}
[[File:Churikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat leftfull arrowarm 2.jpegjpg|center|frameless|196x196px109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा छुरिका।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 870 ⟶ 934:
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् नेत्रम् ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 876 ⟶ 946:
|}
[[File:Upanetram new.jpg|center|frameless]]
|[[File:Tat leftfull arrowarm 2.jpegjpg|center|frameless|196x196px160x160px]]
| <big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् उपनेत्रम् ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 890 ⟶ 966:
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् पर्णम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 900 ⟶ 982:
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् पुष्पम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 906 ⟶ 994:
|}
[[File:Gṛham new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat leftfull arrowarm 2.jpegjpg|center|frameless|196x196px109x109px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् गृहम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 920 ⟶ 1,014:
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् विमानम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 926 ⟶ 1,026:
|}
[[File:Lokayanam.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat leftfull arrowarm 2.jpegjpg|center|frameless|196x196px109x109px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् लोकयानम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 940 ⟶ 1,046:
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् उद्यानम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 946 ⟶ 1,058:
|}
[[File:Sasyam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat leftfull arrowarm 2.jpegjpg|center|frameless|196x196px109x109px]]
|<big>किम् ?</big>
 
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् सस्यम्।</big>
|-
|
|<big>व्यजनम्</big>
|
|
|
|
|-
|[[File:Vyajanam new.jpeg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
!<big>व्यजनम्</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>तत्एतत् व्यजनम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|}
 
===<big>(2E) अभ्यासः</big>===
 
===<big>'''अभ्यासः'''</big>===
#<big>चित्रानी दॄष्ट्वा उत्तराणि लिखन्तु ---</big>
 
====<big>चित्राणि दृष्ट्वा उत्तराणि लिखतु</big>====
{| class="wikitable"
| colspan="2" |<big>एषः/ एषा / एतत्</big> [[File:Etat.jpeg|center|frameless|130x130px]]
 
| colspan="2" |<big>सः /सा/तत्</big> [[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|195x195px]]
 
 
|<big>सः /सा /तत्</big>[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|
|-
|[[File:Mūṣakaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः?</big>
Line 973 ⟶ 1,100:
<big>उ. एषः मूषकः।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Mārjāraḥ new.jpeg|center|frameless]]
 
Line 979 ⟶ 1,106:
 
<big>उ. सः मार्जारः ।</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः ?</big>
Line 984 ⟶ 1,116:
<big>उ. --- --- ।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. सः कः ?</big>
 
<big>उ. --- --- ।</big>
 
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Mayūraḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः?</big>
Line 993 ⟶ 1,131:
<big>उ. --- --- ।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Śukaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. सः कः ?</big>
 
<big>उ. --- --- ।</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Hṛdaya new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big>
Line 1,002 ⟶ 1,145:
<big>उ. --- ---?</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|[[File:Uttarādhara new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. तत्सः किम्कः ?</big>
 
<big>उ. --- --- ?</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Vyajanam new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big>
 
<big>उ. एतत् व्यजनम्।</big>
 
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrowfull arm.jpgjpeg|center|frameless|189x189px160x160px]]
|[[File:Cakra new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. तत् किम् ?</big>
 
<big>उ. --- --- ।</big>
 
|}
 
 
====<big>'''एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्'''</big>====
<big>  उत्तरानुगुणम् रिक्तस्थानानि पूरयन्तु -</big>
 
<big> </big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ.  एषा बालिका ।</big>
<big>उत्तरानुगुणं रिक्तस्थानानि पूरयतु</big>
#<big>प्र.  एषः कः ? उ.  ….. गणेशः।</big>
 
#<big>प्र. …..  ……….?उ. एषा माला।</big>
 
# <big>प्र. …..  ……….?उ. एतत् कमलम्।</big>
#<big>१) प्र. ….. एषा का ……….? उ. एतत्एषा बालिका पुष्पम्।।</big>
 
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः बालकः।</big>
#<big>२) प्र. ….. एषः कः ……….? उ.  एषः शङ्करः ।गणेशः।</big>
 
# <big>प्र. …..  ……….? उ. एषा शिक्षिका।</big>
#<big>३) प्र. …..  ……….? उ. एषः वृध्दःएषा ।माला।</big>
 
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषा नर्मदा।</big>
#<big>४) प्र. …..  ……….? उ. एषः एतत् तरुणः।कमलम्।</big>
 
# <big>प्र. …..  ……….? उ. एतत् नगरम्।</big>
<big>५) प्र. …..  ……….? उ. एतत् पुष्पम्।</big>
 
<big>६) प्र. …..  ……….? उ. एषः बालकः।</big>
 
<big>७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>
 
<big>८) प्र. …..  ……….? उ. एषा शिक्षिका।</big>
 
<big>९) प्र. …..  ……….? उ. एषः वृद्धः ।</big>
 
<big>१०) प्र. …..  ……….? उ. एषा नर्मदा।</big>
 
<big>११) प्र. …..  ……….? उ. एषः  तरुणः।</big>
 
<big>१२) प्र. …..  ……….? उ. एतत् नगरम्।</big>
 
 
====<big>'''एषः / एषा / एतत् ; सः / सा / तत् ; कः / का / किम्'''</big>====
 
<big>रिक्तस्थानानि पूरयतु</big>
 
<big>१) प्र.  एषः ……? उ. रामः ।</big>
 
<big>२) प्र.  सः ….. ? उ. देवालयः।</big>
 
<big>३) प्र. एषा  ……….? उ. माला।</big>
 
<big>४) प्र. …..  कः ? उ. सः  भारवाहकः।</big>
 
<big>५) प्र. तत्  ……….? उ. नयनम्।</big>
 
<big>६) प्र. …..  ……….? उ. सः  बालकः।</big>
 
<big>७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>
 
<big>८) प्र. …..  ……….? उ. सा नायिका।</big>
 
<big>९) प्र. …..  ……….? उ. सः स्वर्णकारः ।</big>
 
<big>१०) प्र. …..  ……….? उ. सा मालती।</big>
 
<big>११) प्र. …..  ……….?   उ. सः  तरुणः।</big>
 
<big>१२) प्र. …..  ……….? उ. तत् करवस्त्रम्।</big>
 
 
====<big>'''अधः दत्तानि पदानि पश्यतु। उदाहरणम् अनुसृत्य प्रश्नवाक्यम् उत्तरवाक्यं च लिखतु'''</big>====
 
<big>'''उदाहरणम्'''</big>
 
 
====<big>'''प्र'''.  एषः / एषा / एतत् ; सः / सा / तत् ; कः / का / किम्?</big>====
 
<big>'''उ'''.  एषः भल्लूकः।</big>
====<big>रिक्तस्थानानि पूरयन्तु -  </big>====
 
#<big>'''प्र'''.  एषःसा ……का? उ.  ….  रामः ।</big>
#<big>प्र.  तत् ….. ? उ.  ….. देवालयम्।</big>
#<big>प्र. एषा  ……….? उ.  ….. माला।</big>
# <big>प्र. …..  कः ? उ. सः  भारवाहकः।</big>
#<big>प्र. तत्  ……….? उ. ….. नयनम्।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. सः …..  बालकः।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. सा नायिका।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. सः स्वर्णकारः ।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. सा मालती।</big>
# <big>प्र. …..  ……….?   उ. सः  तरुणः।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. तत् करवस्त्रम्।</big>
 
<big>'''उ'''. सा द्विचक्रिका ।</big>
====<big>पश्यन्तु  अपि च प्रश्नवाक्यं उत्तरवाक्यं च लिखन्तु ----</big>====
{| class="wikitable"
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Etat bālakaḥ.jpg|center|frameless]]
Line 1,071 ⟶ 1,259:
<big>एषः / एषा / एतत्</big>
 
<big>कः / का / किम् ?</big>
|<big>युतकम्</big>
|<big>गोशाला</big>
Line 1,087 ⟶ 1,275:
|-
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Tat bālakaḥ.jpg|center|frameless]]
|<big>द्विचक्रिका</big>
|<big>श्वेतफलकम्</big>
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Tat bālikā.jpg|center|frameless]]
|-
Line 1,113 ⟶ 1,301:
|-
|<big>वानरः</big>
|<big>वातायनम्</big>
|}
 
 
<big>'''[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/8/8d/PAGE_4_PDF.pdf एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PDF]'''</big>
<big>उदाहरणम् ---</big>
 
<big>'''[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/004%20-%20Esha%20Eshaa%20Ethath.ppsx एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT with audio]'''</big>
<big>प्र.  एषः कः ?</big>
 
<big>'''[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/004%20-%20Esha%20Eshaa%20Ethath%20NA.ppsx एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT without audio]'''</big>
<big>उ.  एषः भल्लूकः।</big>
 
'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/abhyAsAnAM uttarANi|उत्तराणि / Answers (Link to page 49)]]'''
<big>प्र. सा का?</big>
 
<big>उ. सा द्विचक्रिका ।</big>
 
'''PAGE 4'''
<big>Lessons [https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/2/25/2A.pdf 2A] - [https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/1/15/2B.pdf 2B] - [https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/e/ef/2C.pdf 2C] - [https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/d/d3/2D.pdf 2D] -[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/4/46/2E.pdf 2E] PDF</big>

Latest revision as of 15:37, 30 July 2024

एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत्

Home


एतत् / तत् इति नपुंसकलिङ्ग-प्रयोगः

समीपस्थस्य बोधनाय - एतत् / दूरस्य बोधनाय तत् इत्यनयोः प्रयोगः करणीयः। अधोभागे दत्तानि उदाहरणानि पश्यतु।

 एतत् (समीपस्थस्य बोधनाय) तत् (दूरस्य बोधनाय)
एतत् भवनम् । तत् मन्दिरम्
एतत् वातायनम् तत् सोपानम्
एतत् कमलम् तत् चम्पकम्
एतत् छात्रम् तत् पर्णम्
एतत् क्रीडनकम् तत् पुस्तकम्
एतत् नेत्रम् तत् उपनेत्रम्
एतत् दुग्धम् तत् जलम्
एतत् विमानम् तत् रेलयानम्
एतत् फलम् तत् पुष्पम्
एतत् उद्यानम्। तत् सस्यम्।


एषः - सः इति पुंलिङ्ग-प्रयोगः

 एषः(समीपस्थस्य बोधनाय) सः(दूरस्य बोधनाय)
एष नर्तकः सः गायकः
एषः चालकः सः पत्रवाहकः
एषः सौचिकः सः कुम्भकारः
एषः बालकः सः वृद्धः
एषः वानरः सः गजः
एषः हरिणः सः भल्लूकः
एषः मयूरः सः शुकः
एषः भिक्षुकः सः नृपः
एषः छात्रः सः अध्यापकः


एषा, सा इति स्त्रीलिङ्ग-प्रयोगाः

 एषा(समीपस्थस्य बोधनाय) सा(दूरस्य बोधनाय)
एषा वैद्या सा शिक्षिका
एषा मक्षिका सा पिपीलिका
एषा लेखिका सा द्विचक्रिका
एषा बालिका सा वृद्धा
एषा माला सा शाटिका
सा लता सा कलिका
एषा पत्रिका सा पुस्तिका
एषा पाठशाला सा गोशाला
एषा सरस्वती सा पार्वती


कः ? , का  ? , किम् ?

एते प्रश्नवाचकाः   कोष्ठके दत्तानि पदानि पठतु स्मरतु च

प्रश्नः लिङ्गम् उत्तरम्
एषः / सः -कः ? पुंलिङ्गम् एषः नर्तकः / सः गायकः
एषा / सा - का ? स्त्रीलिङ्गम् एषा वैद्या  / सा शिक्षिका
एतत् / तत्  - किम् ? नपुंसकलिङ्गम् एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम्
एषः सः


एषः कः? एषः नर्तकः । सः कः? सः गायकः ।
एषा सा
एषा वैद्या । सा शिक्षिका।
एतत् तत्

एतत् किम् ?

एतत् भवनम्।

तत् किम् ?

तत् मन्दिरम्।

एषः/सः / एषा/सा /

एतत्/तत्

कः/का/किम् ? प्रश्नः   उत्तरम्
चालकः
कः ? एषः कः ? एषः चालकः ।
रजकः
arm pointing left
Tat full arm 2.jpg
 कः ? सः कः ? सः रजकः।
तक्षकः
कः ? एषः कः ? एषः तक्षकः।
सैनिकः
कः ? सः कः ? सः सैनिकः ।
विदूषकः
कः ? एषः कः ? एषः विदूषकः ।
न्यायाधीशः
कः ? सः कः ? सः न्यायाधीशः ।
कुम्भकारः
कः ? एषः कः ? एषः कुम्भकारः ।
धीवरः
कः ? सः कः ? सः धीवरः ।
गोपालकः
कः ? एषः कः ? एषः गोपालकः ।
हस्तिपकः
कः ? सः कः ? सः हस्तिपकः ।
गायिका
का ? एषा का ? एषा गायिका।
परिचारिका
का ? सा का? सा परिचारिका।
तुला
का ? एषा का ? एषा तुला।
छात्रा
का ? सा का? सा छात्रा।
नदी
का ? एषा का ? एषा नदी।
समदर्वी
का ? सा का? सा समदर्वी।
घटी
का ? एषा का ? एषा घटी।
द्विचक्रिका
का ? सा का? सा द्विचक्रिका।
कर्तरी
का ? एषा का ? एषा कर्तरी।
छुरिका
का ? सा का? सा छुरिका।
नेत्रम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् नेत्रम् ।
उपनेत्रम्
किम् ? तत् किम्? तत् उपनेत्रम् ।
पर्णम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् पर्णम्।
पुष्पम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् पुष्पम्।
गृहम्
किम् ? तत् किम्? तत् गृहम्।
विमानम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् विमानम्।
लोकयानम्
किम् ? तत् किम्? तत् लोकयानम्।
उद्यानम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् उद्यानम्।
सस्यम्
किम् ? तत् किम्? तत् सस्यम्।
व्यजनम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् व्यजनम्।


अभ्यासः

चित्राणि दृष्ट्वा उत्तराणि लिखतु

एषः/ एषा / एतत्
सः /सा /तत्
प्र. एषः कः?

उ. एषः मूषकः।

प्र. सः कः ?

उ. सः मार्जारः ।

प्र. एषः कः ?

उ. --- --- ।

प्र. सः कः ?

उ. --- --- ।

प्र. एषः कः?

उ. --- --- ।

प्र. सः कः ?

उ. --- --- ।

प्र. एतत् किम् ?

उ. --- ---?

प्र. सः कः ?

उ. --- --- ?

प्र. एतत् किम् ?

उ. एतत् व्यजनम्।

प्र. तत् किम् ?

उ. --- --- ।


एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्

  उत्तरानुगुणं रिक्तस्थानानि पूरयतु


१) प्र. एषा का ? उ. एषा बालिका ।

२) प्र. एषः कः ? उ. एषः गणेशः।

३) प्र. …..  ……….? उ. एषा माला।

४) प्र. …..  ……….? उ. एतत् कमलम्।

५) प्र. …..  ……….? उ. एतत् पुष्पम्।

६) प्र. …..  ……….? उ. एषः बालकः।

७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।

८) प्र. …..  ……….? उ. एषा शिक्षिका।

९) प्र. …..  ……….? उ. एषः वृद्धः ।

१०) प्र. …..  ……….? उ. एषा नर्मदा।

११) प्र. …..  ……….? उ. एषः  तरुणः।

१२) प्र. …..  ……….? उ. एतत् नगरम्।


एषः / एषा / एतत् ; सः / सा / तत् ; कः / का / किम्

रिक्तस्थानानि पूरयतु

१) प्र.  एषः ……? उ. रामः ।

२) प्र.  सः ….. ? उ. देवालयः।

३) प्र. एषा  ……….? उ. माला।

४) प्र. …..  कः ? उ. सः  भारवाहकः।

५) प्र. तत्  ……….? उ. नयनम्।

६) प्र. …..  ……….? उ. सः  बालकः।

७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।

८) प्र. …..  ……….? उ. सा नायिका।

९) प्र. …..  ……….? उ. सः स्वर्णकारः ।

१०) प्र. …..  ……….? उ. सा मालती।

११) प्र. …..  ……….?   उ. सः  तरुणः।

१२) प्र. …..  ……….? उ. तत् करवस्त्रम्।


अधः दत्तानि पदानि पश्यतु। उदाहरणम् अनुसृत्य प्रश्नवाक्यम् उत्तरवाक्यं च लिखतु

उदाहरणम्


प्र.  एषः कः ?

उ.  एषः भल्लूकः।

प्र. सा का?

उ. सा द्विचक्रिका ।

भल्लूकः देवता
माला लेखनी
धीवरः नर्तकः  
द्रोणी दर्वी
प्रश्नः ---

एषः / एषा / एतत्

कः / का / किम् ?

युतकम् गोशाला उत्तरम्‌ ---

एषः / एषा / एतत्  

दाडिमम् अध्यापिका
द्विचक्रिका श्वेतफलकम्
हरिणः सम्मार्जनी
अनुजः वृक्षः
जलम् सोपानम्
प्रश्नः ---

सः / सा / तत्

कः / का/ किम्  

शाटिका अध्यापकः उत्तरम्‌ ---

सः / सा / तत्

वानरः वातायनम्


एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PDF

एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT with audio

एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT without audio

उत्तराणि / Answers (Link to page 49)


PAGE 4

Retrieved from "https://worldsanskrit.net/wiki/13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat?oldid=25287"