13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat: Difference between revisions

From Samskrita Vyakaranam
< 13 - भाषित-संस्कृतम्‌‎ | Introductory Sanskrit Lessons
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat
Jump to navigation Jump to search
← Older editNewer edit →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Vidhya (talk | contribs)
page_and_link_managers, Administrators
5,411 edits
No edit summary
Vidhya (talk | contribs)
page_and_link_managers, Administrators
5,411 edits
No edit summary
Line 32: Line 32:
!<big>'''''तत्''<nowiki> मन्दिरम् |</nowiki>'''</big>
!<big>'''''तत्''<nowiki> मन्दिरम् |</nowiki>'''</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 51: Line 56:
!<big>तत् सोपानम्</big>
!<big>तत् सोपानम्</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 70: Line 80:
!<big>तत् चम्पकम्</big>
!<big>तत् चम्पकम्</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 89: Line 104:
!<big>तत् पर्णम्</big>
!<big>तत् पर्णम्</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 108: Line 128:
!<big>तत् पुस्तकम्</big>
!<big>तत् पुस्तकम्</big>
|}
|}
|-
!
|
|
|
|-
|-
! { |
! { |
Line 127: Line 152:
!<big>तत् उपनेत्रम्</big>
!<big>तत् उपनेत्रम्</big>
|}
|}
|-
!
|
|
|
|-
|-
!
!
Line 146: Line 176:
!<big>तत् जलम्</big>
!<big>तत् जलम्</big>
|}
|}
|-
!
|
|
|
|-
|-
!
!
Line 165: Line 200:
!<big>तत् रेलयानम्</big>
!<big>तत् रेलयानम्</big>
|}
|}
|-
!
|
|
|
|-
|-
!
!
Line 184: Line 224:
!<big>तत् पुष्पम्</big>
!<big>तत् पुष्पम्</big>
|}
|}
|-
!
|
|
|
|-
|-
!
!
Line 234: Line 279:
!<big>सः गायकः</big>
!<big>सः गायकः</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 253: Line 303:
!<big>सः पत्रवाहकः</big>
!<big>सः पत्रवाहकः</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 272: Line 327:
!<big>सः कुम्भकारः</big>
!<big>सः कुम्भकारः</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 291: Line 351:
!<big>सः वृद्धः</big>
!<big>सः वृद्धः</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 310: Line 375:
!<big>सः गजः</big>
!<big>सः गजः</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 329: Line 399:
!<big>सः भल्लूकः</big>
!<big>सः भल्लूकः</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 348: Line 423:
!<big>सः शुकः</big>
!<big>सः शुकः</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 367: Line 447:
!<big>सः नृपः</big>
!<big>सः नृपः</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 416: Line 501:
!<big>सा शिक्षिका</big>
!<big>सा शिक्षिका</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 435: Line 525:
!<big>सा पिपीलिका</big>
!<big>सा पिपीलिका</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 454: Line 549:
!<big>सा द्विचक्रिका</big>
!<big>सा द्विचक्रिका</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 473: Line 573:
!<big>सा वृद्धा</big>
!<big>सा वृद्धा</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 492: Line 597:
!<big>सा शाटिका</big>
!<big>सा शाटिका</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 511: Line 621:
!<big>सा कलिका</big>
!<big>सा कलिका</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 530: Line 645:
!<big>सा पुस्तिका</big>
!<big>सा पुस्तिका</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 549: Line 669:
! <big>सा गोशाला</big>
! <big>सा गोशाला</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 623: Line 748:




|-
|
|
|
|
|-
|-
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
Line 628: Line 758:
|<big>'''सा'''</big>
|<big>'''सा'''</big>
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 646: Line 781:
!<big>'''सा शिक्षिका।'''</big>
!<big>'''सा शिक्षिका।'''</big>
|}
|}
|-
|
|
|
|
|-
|-
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
Line 689: Line 829:
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः चालकः ।</big>
|<big>एषः चालकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 699: Line 845:
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः रजकः।</big>
|<big>सः रजकः।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 709: Line 861:
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः तक्षकः।</big>
|<big>एषः तक्षकः।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|[[File:Sainikaḥ.jpeg|left|frameless|200x200px]]
|[[File:Sainikaḥ.jpeg|left|frameless|200x200px]]
Line 718: Line 876:
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः सैनिकः ।</big>
|<big>सः सैनिकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 728: Line 892:
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः विदूषकः ।</big>
|<big>एषः विदूषकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 738: Line 908:
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः न्यायाधीशः ।</big>
|<big>सः न्यायाधीशः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 748: Line 924:
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः कुम्भकारः ।</big>
|<big>एषः कुम्भकारः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|[[File:Dhīvaraḥ new.jpeg|left|frameless|200x200px]]
|[[File:Dhīvaraḥ new.jpeg|left|frameless|200x200px]]
Line 757: Line 939:
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः धीवरः ।</big>
|<big>सः धीवरः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 767: Line 955:
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः गोपालकः ।</big>
|<big>एषः गोपालकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 777: Line 971:
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः हस्तिपकः ।</big>
|<big>सः हस्तिपकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 803: Line 1,003:
|<big>सा का?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा परिचारिका।</big>
|<big>सा परिचारिका।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 813: Line 1,019:
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा तुला।</big>
|<big>एषा तुला।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 823: Line 1,035:
|<big>सा का?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा छात्रा।</big>
|<big>सा छात्रा।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 833: Line 1,051:
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा नदी।</big>
|<big>एषा नदी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 843: Line 1,067:
|<big>सा का?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा समदर्वी।</big>
|<big>सा समदर्वी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 869: Line 1,105:
|<big>सा का?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा द्विचक्रिका।</big>
|<big>सा द्विचक्रिका।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 879: Line 1,121:
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा कर्तरी।</big>
|<big>एषा कर्तरी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 889: Line 1,137:
|<big>सा का?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा छुरिका।</big>
|<big>सा छुरिका।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 899: Line 1,153:
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् नेत्रम् ।</big>
|<big>एतत् नेत्रम् ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 909: Line 1,169:
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् उपनेत्रम् ।</big>
|<big>तत् उपनेत्रम् ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 919: Line 1,185:
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् पर्णम्।</big>
|<big>एतत् पर्णम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 929: Line 1,201:
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् पुष्पम्।</big>
|<big>एतत् पुष्पम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 939: Line 1,217:
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् गृहम्।</big>
|<big>तत् गृहम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 949: Line 1,233:
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् विमानम्।</big>
|<big>एतत् विमानम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 959: Line 1,249:
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् लोकयानम्।</big>
|<big>तत् लोकयानम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 969: Line 1,265:
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् उद्यानम्।</big>
|<big>एतत् उद्यानम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 979: Line 1,281:
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् सस्यम्।</big>
|<big>तत् सस्यम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|[[File:Vyajanam new.jpeg|left|frameless|200x200px]]
|[[File:Vyajanam new.jpeg|left|frameless|200x200px]]
Line 1,013: Line 1,321:


<big>उ. सः मार्जारः ।</big>
<big>उ. सः मार्जारः ।</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः ?</big>
|[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः ?</big>
Line 1,022: Line 1,335:


<big>उ. --- --- ।</big>
<big>उ. --- --- ।</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|[[File:Mayūraḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः?</big>
|[[File:Mayūraḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः?</big>
Line 1,031: Line 1,349:


<big>उ. --- --- ।</big>
<big>उ. --- --- ।</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|[[File:Hṛdaya new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big>
|[[File:Hṛdaya new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big>
Line 1,040: Line 1,363:


<big>उ. --- --- ?</big>
<big>उ. --- --- ?</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|[[File:Vyajanam new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big>
|[[File:Vyajanam new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big>

Revision as of 10:46, 28 June 2023

एषः - सः - सा - तत्

Home


एतत् / तत् [ समीपस्थस्य बोधनाय - एतत्; दूरस्य तु तत् इति नपुंसकलिंगे प्रयोगः ]

 एतत् तत्
भवनम्
एतत् भवनम् |
मन्दिरम्

तत् मन्दिरम् |
वातायनम्
एतत् वातायनम्
सोपानम्
तत् सोपानम्
कमलम्
एतत् कमलम्
चम्पकम्
तत् चम्पकम्
छत्रम्
एतत् छात्रम्
पर्णम्
तत् पर्णम्
क्रीडनकम्
एतत् क्रीडनकम्  
पुस्तकम्
तत् पुस्तकम्
नेत्रम्
एतत् नेत्रम्
उपनेत्रम्
तत् उपनेत्रम्
दुग्धम्
एतत् दुग्धम्
जलम्
तत् जलम्
विमानम्
एतत् विमानम्
रेलयानम्
तत् रेलयानम्
फलम्
एतत् फलम्
पुष्पम्
तत् पुष्पम्
उद्यानम्
एतत् उद्यानम्
सस्यम्
तत् सस्यम्


एषः / सः [ समीपस्थस्य बोधनाय - एषः; दूरस्य तु सः इति पुंलिङ्गे प्रयोगः ]

 एषः सः
नर्तकः
एषः नर्तकः
गायकः
सः गायकः
चालकः
एषः चालकः
पत्रवाहकः
सः पत्रवाहकः
सौचिकः
एषः सौचिकः
कुम्भकारः
सः कुम्भकारः
बालकः
एषः बालकः
वृद्धः
सः वृद्धः
वानरः
एषः वानरः
गजः
सः गजः
हरिणः
एषः हरिणः
भल्लूकः
सः भल्लूकः
मयूरः
एषः मयूरः
शुकः
सः शुकः
भिक्षुकः
एषः भिक्षुकः
नृपः
सः नृपः
छात्रः
एषः छात्रः
अध्यापकः
एषः अध्यापकः


(2C) एषा / सा [ समीपस्थस्य बोधनाय - एषा ; दूरस्य तु सा इति प्रयोगः ]

 एषा सा
वैद्या
एषा वैद्या
शिक्षिका
सा शिक्षिका
मक्षिका
एषा मक्षिका
पिपीलिका
सा पिपीलिका
लेखिका
एषा लेखिका
द्विचक्रिका
सा द्विचक्रिका
बालिका
एषा बालिका
वृद्धा
सा वृद्धा
माला
एषा माला
शाटिका
सा शाटिका
लता
सा लता
कलिका
सा कलिका
पत्रिका
एषा पत्रिका
पुस्तिका
सा पुस्तिका
पाठशाला
एषा पाठशाला
गोशाला
सा गोशाला
सरस्वती
एषा सरस्वती
पार्वती
सा पार्वती


एते प्रश्नवाचकाः  

कः ?        का  ?        किम्   ?

सम्यक् स्मरन्तु—


प्रश्नः लिङ्गम् उत्तरम्
एषः / सः -कः ? पुंलिङ्गम् एषः नर्तकः / सः गायकः
एषा / सा - का ? स्त्रीलिङ्गम् एषा वैद्या  / सा शिक्षिका
एतत् / तत्  - किम् ? नपुंसकलिङ्गम् एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम्
एषः सः
नर्तकः
एषः कः? एषः नर्तकः ।
गायकः
सः कः? सः गायकः ।


एषा सा
एषा का?
एषा वैद्या ।
सा का?
सा शिक्षिका।
एतत् तत्
भवनम्

एतत् किम् ?

एतत् भवनम्।

मन्दिरम्
तत् किम् ?

तत् मन्दिरम्।

एषः/सः / एषा/सा /

एतत्/तत्

कः/का/किम् ? प्रश्नः   उत्तरम्
चालकः
कः ? एषः कः ? एषः चालकः ।
रजकः
कः ? सः कः ? सः रजकः।
तक्षकः
कः ? एषः कः ? एषः तक्षकः।
सैनिकः
कः ? सः कः ? सः सैनिकः ।
विदूषकः
कः ? एषः कः ? एषः विदूषकः ।
न्यायाधीशः
कः ? सः कः ? सः न्यायाधीशः ।
कुम्भकारः
कः ? एषः कः ? एषः कुम्भकारः ।
धीवरः
कः ? सः कः ? सः धीवरः ।
गोपालकः
कः ? एषः कः ? एषः गोपालकः ।
हस्तिपकः
कः ? सः कः ? सः हस्तिपकः ।
गायिका
का ? एषा का ? एषा गायिका।
परिचारिका
का ? सा का? सा परिचारिका।
तुला
का ? एषा का ? एषा तुला।
छात्रा
का ? सा का? सा छात्रा।
नदी
का ? एषा का ? एषा नदी।
समदर्वी
का ? सा का? सा समदर्वी।
घटी
का ? एषा का ? एषा घटी।
द्विचक्रिका
का ? सा का? सा द्विचक्रिका।
कर्तरी
का ? एषा का ? एषा कर्तरी।
छुरिका
का ? सा का? सा छुरिका।
नेत्रम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् नेत्रम् ।
उपनेत्रम्
किम् ? तत् किम्? तत् उपनेत्रम् ।
पर्णम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् पर्णम्।
पुष्पम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् पुष्पम्।
गृहम्
किम् ? तत् किम्? तत् गृहम्।
विमानम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् विमानम्।
लोकयानम्
किम् ? तत् किम्? तत् लोकयानम्।
उद्यानम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् उद्यानम्।
सस्यम्
किम् ? तत् किम्? तत् सस्यम्।
व्यजनम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् व्यजनम्।


(2E) अभ्यासः

  1. चित्राणि दृष्ट्वा उत्तराणि लिखन्तु ---


एषः/ एषा / एतत्
सः /सा /तत्
प्र. एषः कः?

उ. एषः मूषकः।

प्र. सः कः ?

उ. सः मार्जारः ।

प्र. एषः कः ?

उ. --- --- ।

प्र. सः कः ?

उ. --- --- ।

प्र. एषः कः?

उ. --- --- ।

प्र. सः कः ?

उ. --- --- ।

प्र. एतत् किम् ?

उ. --- ---?

प्र. तत् किम् ?

उ. --- --- ?

प्र. एतत् किम् ?

उ. एतत् व्यजनम्।

प्र. तत् किम् ?

उ. --- --- ।


एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्

 


उत्तरानुगुणं रिक्तस्थानानि पूरयन्तु -


१) प्र. …..  ……….? उ.  एषा बालिका ।

२) प्र.  एषः कः ? उ.  ….. गणेशः।

३) प्र. …..  ……….? उ. एषा माला।

४) प्र. …..  ……….? उ. एतत् कमलम्।

५) प्र. …..  ……….? उ. एतत् पुष्पम्।

६) प्र. …..  ……….? उ. एषः बालकः।

७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।

८) प्र. …..  ……….? उ. एषा शिक्षिका।

९) प्र. …..  ……….? उ. एषः वृद्धः ।

१०) प्र. …..  ……….? उ. एषा नर्मदा।

११) प्र. …..  ……….? उ. एषः  तरुणः।

१२) प्र. …..  ……….? उ. एतत् नगरम्।


एषः / एषा / एतत् ; सः / सा / तत् ; कः / का / किम्

रिक्तस्थानानि पूरयन्तु -  

१) प्र.  एषः ……? उ.  ….  रामः ।

२) प्र.  तत् ….. ? उ.  ….. देवालयम्।

३) प्र. एषा  ……….? उ.  ….. माला।

४) प्र. …..  कः ? उ. सः  भारवाहकः।

५) प्र. तत्  ……….? उ. ….. नयनम्।

६) प्र. …..  ……….? उ. सः  बालकः।

७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।

८) प्र. …..  ……….? उ. सा नायिका।

९) प्र. …..  ……….? उ. सः स्वर्णकारः ।

१०) प्र. …..  ……….? उ. सा मालती।

११) प्र. …..  ……….?   उ. सः  तरुणः।

१२) प्र. …..  ……….? उ. तत् करवस्त्रम्।


पश्यन्तु  अपि च प्रश्नवाक्यम् उत्तरवाक्यं च लिखन्तु ----

 भल्लूकः देवता
माला लेखनी
धीवरः नर्तकः  
द्रोणी दर्वी
प्रश्नः ---

एषः / एषा / एतत्

कः / का / किम्

युतकम् गोशाला उत्तरम्‌ ---

एषः / एषा / एतत्  

दाडिमम् अध्यापिका
द्विचक्रिका श्वेतफलकम्
हरिणः सम्मार्जनी
अनुजः वृक्षः
जलम् सोपानम्
प्रश्नः ---

सः / सा / तत्

कः / का/ किम्  

शाटिका अध्यापकः उत्तरम्‌ ---

सः / सा / तत्

वानरः वातायनम्


उदाहरणम् ---


प्र.  एषः कः ?

उ.  एषः भल्लूकः।

प्र. सा का?

उ. सा द्विचक्रिका ।


Lessons 2A - 2B - 2C - 2D -2E PDF

Retrieved from "https://worldsanskrit.net/wiki/13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat?oldid=19756"