13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat: Difference between revisions
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Line 19: | Line 19: | ||
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!'''<big>मन्दिरम्</big>''' |
!'''<big>मन्दिरम्</big>''' |
||
|}[[File:Mandiram.jpeg|frameless|195x195px]] |
|}[[File:Mandiram.jpeg|frameless|195x195px]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!<big>'''''तत्''<nowiki> मन्दिरम् |</nowiki>'''</big> |
!<big>'''''तत्''<nowiki> मन्दिरम् |</nowiki>'''</big> |
||
|} |
|} |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!वातायनम् |
!वातायनम् |
||
|}[[File:Vātāyanam.jpeg|191x191px|center|frameless]] |
|}[[File:Vātāyanam.jpeg|191x191px|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!एतत् वातायनम् |
!एतत् वातायनम् |
||
|} |
|} |
||
Line 36: | Line 36: | ||
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!सोपानम् |
!सोपानम् |
||
|}[[File:Sopānam.jpeg|frameless|203x203px]] |
|}[[File:Sopānam.jpeg|frameless|203x203px]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!तत् सोपानम् |
!तत् सोपानम् |
||
|} |
|} |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!'''कमलम्''' |
!'''कमलम्''' |
||
|}[[File:Kamalam.jpeg|center|frameless|178x178px]] |
|}[[File:Kamalam.jpeg|center|frameless|178x178px]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!एतत् कमलम् |
!एतत् कमलम् |
||
|} |
|} |
||
Line 53: | Line 53: | ||
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!चम्पकम् |
!चम्पकम् |
||
|}[[File:Campakam.jpeg|center|frameless|163x163px]] |
|}[[File:Campakam.jpeg|center|frameless|163x163px]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!तत् चम्पकम् |
!तत् चम्पकम् |
||
|} |
|} |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!छत्रम् |
!छत्रम् |
||
|}[[File:Chatram.jpeg|center|frameless|162x162px]] |
|}[[File:Chatram.jpeg|center|frameless|162x162px]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!एतत् छात्रम् |
!एतत् छात्रम् |
||
|} |
|} |
||
Line 70: | Line 70: | ||
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!पर्णम् |
!पर्णम् |
||
|}[[File:Parṇam.jpeg|center|frameless|211x211px]] |
|}[[File:Parṇam.jpeg|center|frameless|211x211px]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!तत् पर्णम् |
!तत् पर्णम् |
||
|} |
|} |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!क्रीडनकम् |
!क्रीडनकम् |
||
|}[[File:Krīḍanakam.jpeg|center|frameless|166x166px]] |
|}[[File:Krīḍanakam.jpeg|center|frameless|166x166px]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!एतत् क्रीडनकम् |
!एतत् क्रीडनकम् |
||
|} |
|} |
||
Line 87: | Line 87: | ||
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!पुस्तकम् |
!पुस्तकम् |
||
|}[[File:Pustakam.jpeg|center|frameless]] |
|}[[File:Pustakam.jpeg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!तत् पुस्तकम् |
!तत् पुस्तकम् |
||
|} |
|} |
||
|- |
|- |
||
! { | |
! { | |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!नेत्रम् |
!नेत्रम् |
||
|}[[File:Netram.jpeg|center|frameless|230x230px]] |
|}[[File:Netram.jpeg|center|frameless|230x230px]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!एतत् नेत्रम् |
!एतत् नेत्रम् |
||
|} |
|} |
||
Line 104: | Line 104: | ||
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!उपनेत्रम् |
!उपनेत्रम् |
||
|}[[File:Upanetram.jpg|center|frameless|195x195px]] |
|}[[File:Upanetram.jpg|center|frameless|195x195px]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!तत् उपनेत्रम् |
!तत् उपनेत्रम् |
||
|} |
|} |
||
|- |
|- |
||
! |
! |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!दुग्धम् |
!दुग्धम् |
||
|}[[File:Dugdham.jpeg|center|frameless|235x235px]] |
|}[[File:Dugdham.jpeg|center|frameless|235x235px]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!एतत् दुग्धम् |
!एतत् दुग्धम् |
||
|} |
|} |
||
Line 121: | Line 121: | ||
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!जलम् |
!जलम् |
||
|}[[File:Jalam.jpeg|center|frameless|181x181px]] |
|}[[File:Jalam.jpeg|center|frameless|181x181px]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!तत् जलम् |
!तत् जलम् |
||
|} |
|} |
||
|- |
|- |
||
! |
! |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!विमानम् |
!विमानम् |
||
|}[[File:VimAnam.jpg|center|frameless|241x241px]] |
|}[[File:VimAnam.jpg|center|frameless|241x241px]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!एतत् विमानम् |
!एतत् विमानम् |
||
|} |
|} |
||
Line 138: | Line 138: | ||
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!रेलयानम् |
!रेलयानम् |
||
|}[[File:Relayanam.jpeg|center|frameless|232x232px]] |
|}[[File:Relayanam.jpeg|center|frameless|232x232px]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!तत् रेलयानम् |
!तत् रेलयानम् |
||
|} |
|} |
||
|- |
|- |
||
! |
! |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!फलम् |
!फलम् |
||
|}[[File:Phalam.jpeg|center|frameless|187x187px]] |
|}[[File:Phalam.jpeg|center|frameless|187x187px]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!एतत् फलम् |
!एतत् फलम् |
||
|} |
|} |
||
Line 155: | Line 155: | ||
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!पुष्पम् |
!पुष्पम् |
||
|}[[File:Pushpam.jpg|center|frameless|195x195px]] |
|}[[File:Pushpam.jpg|center|frameless|195x195px]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!तत् पुष्पम् |
!तत् पुष्पम् |
||
|} |
|} |
||
|- |
|- |
||
! |
! |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!उद्यानम् |
!उद्यानम् |
||
|}[[File:Udyanam.jpeg|center|frameless|201x201px]] |
|}[[File:Udyanam.jpeg|center|frameless|201x201px]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!एतत् उद्यानम् |
!एतत् उद्यानम् |
||
|} |
|} |
||
Line 172: | Line 172: | ||
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]] |
||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!सस्यम् |
!सस्यम् |
||
|}[[File:Sasyam.jpeg|center|frameless|180x180px]] |
|}[[File:Sasyam.jpeg|center|frameless|180x180px]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| |
|||
!तत् सस्यम् |
!तत् सस्यम् |
||
|} |
|} |
Revision as of 14:39, 10 May 2023
(2A) एतत् / तत् [ समीपस्थस्य बोधनाय - एतत्; दूरस्य तु तत् इति नपुंसकलिंगे प्रयोगः]
(2B) एषः / सः [समीपस्थस्य बोधनाय - एषः; दूरस्य तु सः इति पुंल्लिंगे प्रयोगः]
एषः | सः | ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
|
(2C) एषा / सा [समीपस्थस्य बोधनाय - एषा ; दूरस्य तु सा इति प्रयोगः]
एषा | सा | ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
|
(2D) एते प्रश्नवाचकाः
कः ? का ? किम् ?
सम्यक् स्मरन्तु—
प्रश्नः | लिंङ्गम् | उत्तरम् |
एषः / सः -कः ? | पुंलिंङ्गम् | एषः नर्तकः / सः गायकः |
एषा / सा - का ? | स्त्रीलिंङ्गम् | एषा वैद्या / सा शिक्षिका |
एतत् / तत् - किम् ? | नपुंसक लिंङ्गम् | एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम् |
एषः | सः | ||
नर्तकःएषः कः?एषः नर्तकः । | गायकः
सः गायकः । | ||
एषा | सा | ||
वैद्याएषा का?
एषा वैद्या । |
शिक्षिकासा का?
सा शिक्षिका। | ||
एतत् | तत् | ||
भवनम्
एतत् भवनम्। |
मन्दिरम्तत् किम् ?
तत् मन्दिरम्। |
एषः/सः /एषा/सा /
एतत्/तत् |
कः/का/किम् ? | प्रश्नः | उत्तरम् | |
चालकः | कः ? | एषः कः ? | एषः चालकः । | |
रजकः | कः ? | सः कः ? | सः रजकः। | |
तक्षकः | कः ? | एषः कः ? | एषः तक्षकः। | |
सैनिकः | कः ? | सः कः ? | सः सैनिकः । | |
विदूषकः | कः ? | एषः कः ? | एषः विदूषकः । | |
न्यायाधीशः | कः ? | सः कः ? | सः न्यायाधीशः । | |
कुम्भकारः | कः ? | एषः कः ? | एषः कुम्भकारः । | |
धीवरः | कः ? | सः कः ? | सः धीवरः । | |
गोपालकः | कः ? | एषः कः ? | एषः गोपालकः । | |
हस्तिपकः | कः ? | सः कः ? | सः हस्तिपकः । | |
गायिका | का ? | एषा का ? | एषा गायिका। | |
परिचारिका | का ? | सा का? | सा परिचारिका। | |
तुला | का ? | एषा का ? | एषा तुला। | |
छात्रा | का ? | सा का? | सा छात्रा। | |
नदी | का ? | एषा का ? | एषा नदी। | |
समदर्वी | का ? | सा का? | सा समदर्वी। | |
घटी | का ? | एषा का ? | एषा घटी। | |
द्विचक्रिका | का ? | सा का? | सा द्वीचक्रिका। | |
कर्तरी | का ? | एषा का ? | एषा कर्तरी। | |
छुरिका | का ? | सा का? | सा छुरिका। | |
नेत्रम् | किम् ? | एतत् किम् ? | एतत् नेत्रम् । | |
उपनेत्रम् | किम् ? | तत् किम्? | तत् उपनेत्रम् । | |
पर्णम् | किम् ? | एतत् किम् ? | एतत् पर्णम्। | |
पुष्पम् | किम् ? | एतत् किम् ? | एतत् पुष्पम्। | |
गृहम् | किम् ? | तत् किम्? | तत् गृहम्। | |
विमानम् | किम् ? | एतत् किम् ? | एतत् विमानम्। | |
लोकयानम् | किम् ? | तत् किम्? | तत् लोकयानम्। | |
उद्यानम् | किम् ? | एतत् किम् ? | एतत् उद्यानम्। | |
सस्यम् | किम् ? | तत् किम्? | तत् सस्यम्। | |
व्यजनम् | किम् ? | एतत् किम् ? | तत् व्यजनम्। |
(2E) अभ्यासः
- चित्रानी दॄष्ट्वा उत्तराणि लिखन्तु ---
एषः/एषा /एतत् | सः /सा/तत्
| ||
प्र. एषः कः?
उ. एषः मूषकः। |
उ. सः मार्जारः । | ||
प्र. एषः कः ?
उ. --- --- । |
प्र. सः कः ?
उ. --- --- । | ||
प्र. एषः कः?
उ. --- --- । |
प्र. सः कः ?
उ. --- --- । | ||
प्र. एतत् किम् ?
उ. --- ---? |
प्र. तत् किम् ?
उ. --- --- ? | ||
प्र. एतत् किम् ?
उ. एतत् व्यजनम्। |
प्र. तत् किम् ?
उ. --- --- । |
एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्
उत्तरानुगुणम् रिक्तस्थानानि पूरयन्तु -
- प्र. ….. ……….? उ. एषा बालिका ।
- प्र. एषः कः ? उ. ….. गणेशः।
- प्र. ….. ……….?उ. एषा माला।
- प्र. ….. ……….?उ. एतत् कमलम्।
- प्र. ….. ……….? उ. एतत् पुष्पम्।
- प्र. ….. ……….? उ. एषः बालकः।
- प्र. ….. ……….? उ. एषः शङ्करः ।
- प्र. ….. ……….? उ. एषा शिक्षिका।
- प्र. ….. ……….? उ. एषः वृध्दः ।
- प्र. ….. ……….? उ. एषा नर्मदा।
- प्र. ….. ……….? उ. एषः तरुणः।
- प्र. ….. ……….? उ. एतत् नगरम्।
एषः / एषा / एतत् ; सः / सा / तत् ; कः / का / किम्
रिक्तस्थानानि पूरयन्तु -
- प्र. एषः ……? उ. …. रामः ।
- प्र. तत् ….. ? उ. ….. देवालयम्।
- प्र. एषा ……….? उ. ….. माला।
- प्र. ….. कः ? उ. सः भारवाहकः।
- प्र. तत् ……….? उ. ….. नयनम्।
- प्र. ….. ……….? उ. सः ….. बालकः।
- प्र. ….. ……….? उ. एषः शङ्करः ।
- प्र. ….. ……….? उ. सा नायिका।
- प्र. ….. ……….? उ. सः स्वर्णकारः ।
- प्र. ….. ……….? उ. सा मालती।
- प्र. ….. ……….? उ. सः तरुणः।
- प्र. ….. ……….? उ. तत् करवस्त्रम्।
पश्यन्तु अपिच प्रश्नवाक्यं उत्तरवाक्यं च लिखन्तु ----
भल्लूकः | देवता | ||
माला | लेखनी | ||
धीवरः | नर्तकः | ||
द्रोणी | दर्वी | ||
प्रश्नः ---
एषः / एषा / एतत् कः / का / किम् |
युतकम् | गोशाला | उत्तरम् ---
एषः / एषा / एतत् |
दाडिमम् | अध्यापिका | ||
द्विचक्रिका | श्वेतफलकम् | ||
हरिणः | सम्मार्जनी | ||
अनुजः | वृक्षः | ||
जलम् | सोपानम् | ||
प्रश्नः ---
सः / सा / तत् कः / का/ किम् |
शाटिका | अध्यापकः | उत्तरम् ---
सः / सा / तत् |
वानरः | वातायनम् |
उदाहरणम् ---
प्र. एषः कः ?
उ. एषः भल्लूकः।
प्र. सा का?
उ. सा द्विचक्रिका ।