13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/zarirAvayavanAmAni: Difference between revisions

From Samskrita Vyakaranam
< 13 - भाषित-संस्कृतम्‌‎ | Introductory Sanskrit Lessons
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/zarirAvayavanAmAni
Jump to navigation Jump to search
Content added Content deleted
VisualWikitext
No edit summary
No edit summary
(30 intermediate revisions by 3 users not shown)
Line 1:
{{DISPLAYTITLE:४५. शरिरावयवनामानि}}
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']]
 
== <big>'''शरीरावयवनामानि'''</big> ==
== <big>'''शरिरावयवनामानि'''</big> <sup><small>Assistance from VamsiSudhaa bhagini</small></sup> ==
[[File:1Body - sharIrAvayavanAmAniParts.jpg|center|frameless|780x780px621x621px]]
{| class="wikitable"
!<big>क्र.</big>
!<big>संस्कृतम्</big>
!<big>मराठी</big>
!<big>English</big>
|-
|१
|<big>मस्तकम्</big>
|<big>डोके</big>
|<big>Head</big>
|-
|२
|<big>केशः</big>
|<big>केस</big>
|<big>Hair</big>
|-
|३
|<big>शिखा</big>
|<big>Lock of hair on the crown of the head (male).
|<big>वेणी</big>
|<big>Braided hair</big>
|-
|४
|<big>वेणी</big>
|<big>braided hair (female).</big>
|-
|५
|<big>ललाटम्</big>
|<big>कपाळ</big>
|<big>Forehead</big>
|-
|५६
|<big>भ्रूः</big>
|<big>भुवई</big>
|<big>Eyebrow</big>
|-
|६७
|<big>नयनम्</big>
|<big>डोळा</big>
|<big>Eye</big>
|-
|७८
|<big>नासिका</big>
|<big>नाक</big>
|<big>Nose</big>
|-
|८९
|<big>मुखम् / आस्यम्</big>
|<big>तोंड</big>
|<big>Mouth</big>
|-
|१०
|९
|<big>ओष्ठः</big>
|<big>ओठ</big>
|<big>Upper lip</big>
|-
|११
|१०
|<big>अधरः</big>
|<big>खालचा ओठ</big>
|<big>Lower lip</big>
|-
|१२
|११
|<big>जिह्वा</big>
|<big>जिभ</big>
|<big>Tongue</big>
|-
|१३
|१२
|<big>कर्ण: / श्रवणम्</big>
|<big>कान</big>
|<big>Ear</big>
|-
|१४
|१३
|<big>चुबुकः / चिबुकम्चुबुकम्</big>
|<big>हनुवटी</big>
|<big>Chin</big>
|-
|१५
|१४
|<big>श्मश्रु</big>
|<big>दाढी, मिशी</big>
|<big>Beard, Mustache</big>
|-
|१६
|१५
|<big>कण्ठः</big>
|<big>गळा</big>
|<big>Throat</big>
|-
|१७
|१६
|<big>ग्रीवा</big>
|<big>मान</big>
|<big>Neck</big>
|-
|१८
|१७
|<big>स्कन्धः</big>
|<big>खांदा</big>
|<big>Shoulder</big>
|-
|१९
|१८
|<big>भुजा / बाहुः</big>
|<big>दंड</big>
|<big>Arm</big>
|-
|२०
|१९
|<big>कफोणिः</big>
|<big>कोपरा</big>
|<big>Elbow</big>
|-
|२१
|२०
|<big>करः / हस्तः</big>
|<big>हात</big>
|<big>Hand</big>
|-
|२२
|२१
|<big>मणिबन्धः</big>
|<big>मनगट</big>
|<big>Wrist</big>
|-
|२३
|२२
|<big>अङ्गुष्ठः</big>
|<big>अंगठा</big>
|<big>Thumb</big>
|-
|२३
|<big>अंङ्गुल्यः</big>
|<big>बोटे</big>
|<big>Fingers</big>
|-
|२४
|<big>अङ्गुल्यः</big>
|<big>Finger</big>
|-
|२५
|<big>वक्षः</big>
|<big>स्तन</big>
|<big>Breast</big>
|-
|२६
|२५
|<big>उरः</big>
|<big>छाती</big>
|<big>Chest</big>
|-
|२७
|२६
|<big>उदरम्</big>
|<big>पोट</big>
|<big>Abdomen</big>
|-
|२८
|२७
|<big>नितम्बः</big>
|<big>नितंब</big>
|<big>Buttock</big>
|-
|२९
|२८
|<big>उरुः</big>
|<big>मांडी</big>
|<big>Thigh</big>
|-
|३०
|२९
|<big>जानुःजानु</big>
|<big>गुडघा</big>
|<big>Knee</big>
|-
|३१
|३०
|<big>टङ्का</big>
|<big>पाय</big>
|<big>Leg</big>
|-
|३२
|३१
|<big>पीठिका</big>
|<big>पोटरी</big>
|<big>Calf / back side of the leg</big>
|-
|३३
|३२
|<big>घुटिकाःघुटिका</big>
|<big>घोटा</big>
|<big>Ankle</big>
|-
|३४
|३३
|<big>पादः /चरणः / चरणम्</big>
|<big>पाउल</big>
|<big>Foot</big>
|-
|३५
|३४
|<big>पादतलम् पादतलः / तलवःपादतलम्</big>
|<big>तळपाय</big>
|<big>Bottom of the foot</big>
|-
|३६
|३५
|<big>पाष्णिम्पार्ष्णिः</big>
|<big>टाच</big>
|<big>Heel</big>
|-
|३७
|३६
|<big>पादाङ्गुष्ठः</big>
|<big>पायाची बोटेToe</big>
|<big>Toes</big>
|}
 
 
===<big>शरीरावयवनामानि अभ्यासः</big>===
 
====<big>१) अधोदत्ते कोष्टके शरिरावयवस्य नामानि अन्वेषयतु ---</big>====
=== <big>शरिरावयवनामानि अभ्यासः</big> ===
 
==== <big>१) अधोदत्ते कोष्टके शरिरावयवस्य नामानि अन्वेषणं करोतु ---</big> ====
{| class="wikitable"
|'''<big>धः</big>'''
Line 206 ⟶ 172:
|'''<big>म्</big>'''
|'''<big>हः</big>'''
|'''<big>षील</big>'''
|'''<big>झ</big>'''
|'''<big>शः</big>'''
Line 222 ⟶ 188:
|'''<big>दू</big>'''
|'''<big>सु</big>'''
|'''<big>जैला</big>'''
|'''<big>थौ</big>'''
|'''<big>दू</big>'''
Line 238 ⟶ 204:
|'''<big>डो</big>'''
|'''<big>टु</big>'''
|'''<big>थिट</big>'''
|'''<big>णै</big>'''
|'''<big>खा</big>'''
Line 250 ⟶ 216:
|'''<big>षी</big>'''
|'''<big>खा</big>'''
|'''<big>अंअ</big>'''
|'''<big>ङ्गु</big>'''
|'''<big>लल्यः</big>'''
|'''<big>यःत्र</big>'''
|'''<big>षीम्</big>'''
|'''<big>रा</big>'''
|'''<big>टौ</big>'''
Line 288 ⟶ 254:
|'''<big>श्म</big>'''
|'''<big>षौ</big>'''
|<big>'''ष्ठौ'''<big>ष्ठ</big>'''
|'''<big>ण</big>'''
|'''<big>रौ</big>'''
Line 334 ⟶ 300:
|'''<big>छि</big>'''
|'''<big>बा</big>'''
|'''<big>हु:</big>'''
|'''<big>षी</big>'''
|'''<big>षौ</big>'''
Line 401 ⟶ 367:
|'''<big>रा</big>'''
|'''<big>उ</big>'''
|'''<big>र:</big>'''
|'''<big>स्स</big>'''
|'''<big>हः</big>'''
|-
Line 409 ⟶ 375:
|'''<big>लौ</big>'''
|'''<big>ऋ</big>'''
|<big>'''भ्रू'''<big>जं</big>'''
|'''<big>श्म</big>'''
|'''<big>थि</big>'''
Line 424 ⟶ 390:
|'''<big>वा</big>'''
|'''<big>भ्रू</big>'''
|'''<big>'''ढै'''</big>'''
|'''<big>थौवौ</big>'''
|'''<big>झा</big>'''
|'''<big>ञं</big>'''
Line 474 ⟶ 440:
|}
 
==== <big>'''शरीरावयवनामानि - एतानि नामानि उपरिदत्ते कोष्टके अन्वेषयन्तु'''</big> ====
 
 
==== <big>'''शरिरावयवनामानि -'''</big> ====
{| class="wikitable"
|<big>मस्तकम्</big>
Line 483 ⟶ 447:
|<big>चरणः</big>
|<big>कफोणीः</big>
|<big>बाहु:</big>
|<big>जिव्हाजिह्वा</big>
|<big>ग्रीवा</big>
|<big>उदरम्</big>
Line 490 ⟶ 454:
|-
|<big>ललाटम्</big>
|<big>भ्रूवाभ्रूवौ</big>
|<big>नयनम्</big>
|<big>मणिबन्धः</big>
Line 497 ⟶ 461:
|<big>कण्ठः</big>
|<big>श्मश्रु</big>
|<big>जानुःजानु</big>
|<big>नाभी</big>
|-
|<big>नासिका</big>
|<big>मुखम्</big>
|<big>ओष्ठम्ओष्ठौ</big>
|<big>अंङ्गुलयःअङ्गुल्यः</big>
|<big>वक्षः</big>
|<big>उरस्उर:</big>
|<big>श्रवणम्</big>
|<big>स्कन्धः</big>
|<big>नितम्बः</big>
|<big>पादः</big>
|-
| colspan="10" |<big>'''उत्तरम्''' - '''[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/4/48/45-sharirAvayavanAmAni_-_Answer_1.pdf शरीरावयवनामानि]'''</big>
|}
 
===<big>२) उचितेन क्रमानुसारेण शरीरस्य अवयवानां नामानि लिखतु ---</big>===
 
 
<big>उत्तरम् - '''[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/1/10/45B-1-%E0%A4%B6%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%BF_-_Answer_1.pdf शरिरावयवनामानि]-'''</big>
 
 
 
=== <big>२) उचित क्रमानुसारेण शरिरस्य अवयवानां नामानि लिखतु ---</big> ===
{| class="wikitable"
! colspan="2" |<big>शरिरावयवस्यशरीरावयवस्य नामानि</big>
|-
| colspan="2" |<big>अङ्गुष्ठः, अङ्‌गुलयःअङ्‌गुल्यः उदरम्, ऊरुः, ओष्ठम्ओष्ठौ, करः, कफोणिः, केशः, ग्रीवाःग्रीवा, घुटिकाःघुटिका, चरणः, जानुः</big><big>जानु, नयनम्,</big> <big>नासिका, नितम्बः, पादः, पादतलः, पादाङ्‍गुष्ठः, पार्ष्णिः, पीठिका, भुजा ,</big> <big>मणिबन्धः मस्तकम्, मुखम्, ललाटम्, वक्षः, स्कन्धः ।</big>
<big>नासिका, नितम्बः, पादः, पादतलम्, पादाङ्‍गुष्ठः, पार्ष्णिः, पीठिका,भुजा, मणिबन्धः मस्तकम्, ललाटम्, वक्षः, स्कन्धः</big>
|-
|[[File:Body Parts abhyAsaH.jpg|center|frameless|578x578px]]<small><sup>Creation credit - Sameer Talaar</sup></small>
![[File:2_-_sharIrAvayavanAmAni_abhyasaH.jpg|frameless|649x649px]]
|-
|<nowiki>१) --------------- |</nowiki>
|
२) --------------- |
{|
!<small>'''१) ------ ।'''</small>
!<small>'''२) ------ ।'''</small>
!<small>'''३) ------ ।'''</small>
!<small>'''४) ------ ।'''</small>
!<small>'''५) ------ ।'''</small>
!<small>'''६) ------ ।'''</small>
!<small>'''७) ------ ।'''</small>
!<small>'''८) ------ ।'''</small>
|-
|<small>'''९) ------ ।'''</small>
|<small>'''१०) ------ ।'''</small>
|<small>'''११) ------ ।'''</small>
|<small>'''१२) ------ ।'''</small>
|<small>'''१३) ------ ।'''</small>
|<small>'''१४) ------ ।'''</small>
|<small>'''१५) ------ ।'''</small>
|<small>'''१६) ------ ।'''</small>
|-
|<small>'''१७) ------ ।'''</small>
|<small>'''१८) ------ ।'''</small>
|<small>'''१९) ------ ।'''</small>
|<small>'''२०) ------ ।'''</small>
|<small>'''२१) ------ ।'''</small>
|<small>'''२२) ------ ।'''</small>
|<small>'''२३) ------ ।'''</small>
|<small>'''२४) ------ ।'''</small>
|-
|<small>'''२५) ------ ।'''</small>
|<small>'''२६) ------ ।'''</small>
|<small>'''२७) ------ ।'''</small>
|
|
|
|
|
|}
<big>'''उत्तरम्''' - '''[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/a/a8/45-sharirAvayavanAmAni_-_Answer_2.pdf शरीरावयवनामानि]'''</big>
|}
 
३) --------------- |
 
४) --------------- |
 
५) --------------- |
 
६) --------------- |
 
७) --------------- |
 
८) --------------- |
 
९) --------------- |
 
१०) --------------- |
 
११) --------------- |
 
१२) --------------- |
 
१३) --------------- |
 
१४) --------------- |
 
१५) --------------- |
 
१६) --------------- |
 
१७) --------------- |
 
१८) --------------- |
 
१९) --------------- |
 
२०) --------------- |
 
२१) --------------- |
 
२२) --------------- |
 
२३) --------------- |
 
२४) --------------- |
 
२५) --------------- |
 
२६) --------------- |
|-
! colspan="2" |<sup><small>Reproduced with permission from Professor Madanmohan Jhaa.</small></sup> <small><sup>Assistance from Sameer Talar for creating the puzzle.</sup></small>
|}
 
'''<big>[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/e/eb/PAGE_45_PDF.pdf शरीरावयवनामानि pdf]</big>'''
 
'''PAGE 45'''
<big>उत्तरम् - '''[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/6/6f/45B-2-_%E0%A4%B6%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%BF-_Answer_2.pdf शरिरावयवनामानि]'''</big>

Revision as of 20:07, 11 August 2023

Home

शरीरावयवनामानि

क्र. संस्कृतम् English
१ मस्तकम् Head
२ केशः Hair
३ शिखा Lock of hair on the crown of the head (male).
४ वेणी braided hair (female).
५ ललाटम् Forehead
६ भ्रूः Eyebrow
७ नयनम् Eye
८ नासिका Nose
९ मुखम् / आस्यम् Mouth
१० ओष्ठः Upper lip
११ अधरः Lower lip
१२ जिह्वा Tongue
१३ कर्ण: / श्रवणम् Ear
१४ चुबुकम् Chin
१५ श्मश्रु Beard, Mustache
१६ कण्ठः Throat
१७ ग्रीवा Neck
१८ स्कन्धः Shoulder
१९ भुजा / बाहुः Arm
२० कफोणिः Elbow
२१ करः / हस्तः Hand
२२ मणिबन्धः Wrist
२३ अङ्गुष्ठः Thumb
२४ अङ्गुल्यः Finger
२५ वक्षः Breast
२६ उरः Chest
२७ उदरम् Abdomen
२८ नितम्बः Buttock
२९ उरुः Thigh
३० जानु Knee
३१ टङ्का Leg
३२ पीठिका Calf / back side of the leg
३३ घुटिका Ankle
३४ पादः /चरणः / चरणम् Foot
३५ पादतलः /पादतलम् Bottom of the foot
३६ पार्ष्णिः Heel
३७ पादाङ्गुष्ठः Toe


शरीरावयवनामानि अभ्यासः

१) अधोदत्ते कोष्टके शरिरावयवस्य नामानि अन्वेषयतु ---

धः रौ ऋ फै म् ण बो म् हः ल झ शः यी झा सु
फी टौ च र णः ढै छु दू सु ला थौ दू थू ञं ठू
झा थू जं छि ची लौ अ डो टु ट णै खा ढ टि दं
रा लौ न षी खा अ ङ्गु ल्यः त्र म् रा टौ श्र ङी टु
ऋ श्म य छि बं ऋ ष्ठः ला बं ण ओ बं व क्षः झ
खा ढै न षौ ण छु थू ट फै श्म षौ ष्ठौ ण रौ मी
मु ख म् शः म स्त क म् रौ ची पा थि म् सि यी
ण यी षी रौ णि बं ची षी ञं ण दः हु फै छि ठू
जं स्क न्धः फै ब षौ रा छि बा हु: षी षौ ह स्तः थौ
लौ ण छु णो न्धः छु श्म श्रु खा ऋ ण खा ण दू टौ
जि व्हा छं बो छि शि छं लौ ढै डो के लौ उ रुः णै
षौ ची लौ यी ढै फी खा जै सु जै शः ऋ द झा ऋ
ना जं नि त म्बः झा ढै भु ढ बो रा उ र: स हः
भी टौ लौ ऋ भ्रू श्म थि जा नुः ठू षी ची म् थू फी
छं वा भ्रू ढै वौ झा ञं षी ची ण छं ङी टु थौ दू
म् ग्री वा झा ऋ दू ना सि का दं रा क फो णिः हु
फी ऋ टु जै सु म् थि ठू थू णै थू ण्ठः मी शो म्
[ Puzzle created by Sameer Talar]

शरीरावयवनामानि - एतानि नामानि उपरिदत्ते कोष्टके अन्वेषयन्तु

मस्तकम् केशः शिखा चरणः कफोणीः बाहु: जिह्वा ग्रीवा उदरम् उरुः
ललाटम् भ्रूवौ नयनम् मणिबन्धः हस्तः अङ्गुष्ठः कण्ठः श्मश्रु जानु नाभी
नासिका मुखम् ओष्ठौ अङ्गुल्यः वक्षः उर: श्रवणम् स्कन्धः नितम्बः पादः
उत्तरम् - शरीरावयवनामानि

२) उचितेन क्रमानुसारेण शरीरस्य अवयवानां नामानि लिखतु ---

शरीरावयवस्य नामानि
अङ्गुष्ठः, अङ्‌गुल्यः उदरम्, ऊरुः, ओष्ठौ, करः, कफोणिः, केशः, ग्रीवा, घुटिका, चरणः,जानु, नयनम्, नासिका, नितम्बः, पादः, पादतलः, पादाङ्‍गुष्ठः, पार्ष्णिः, पीठिका, भुजा , मणिबन्धः मस्तकम्, मुखम्, ललाटम्, वक्षः, स्कन्धः ।
Creation credit - Sameer Talaar
१) ------ । २) ------ । ३) ------ । ४) ------ । ५) ------ । ६) ------ । ७) ------ । ८) ------ ।
९) ------ । १०) ------ । ११) ------ । १२) ------ । १३) ------ । १४) ------ । १५) ------ । १६) ------ ।
१७) ------ । १८) ------ । १९) ------ । २०) ------ । २१) ------ । २२) ------ । २३) ------ । २४) ------ ।
२५) ------ । २६) ------ । २७) ------ ।

उत्तरम् - शरीरावयवनामानि


शरीरावयवनामानि pdf

PAGE 45

Retrieved from "https://worldsanskrit.net/wiki/13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/zarirAvayavanAmAni?oldid=20947"