13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/zarirAvayavanAmAni: Difference between revisions
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/zarirAvayavanAmAni
Content added Content deleted
Anjali2023 (talk | contribs) No edit summary |
No edit summary |
||
(16 intermediate revisions by 2 users not shown) | |||
Line 3: | Line 3: | ||
== <big>'''शरीरावयवनामानि'''</big> == |
== <big>'''शरीरावयवनामानि'''</big> == |
||
[[File: |
[[File:Body Parts.jpg|center|frameless|621x621px]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!<big>क्र.</big> |
!<big>क्र.</big> |
||
Line 19: | Line 19: | ||
|३ |
|३ |
||
|<big>शिखा</big> |
|<big>शिखा</big> |
||
<big>वेणी</big> |
|||
|<big>Lock of hair on the crown of the head (male). |
|<big>Lock of hair on the crown of the head (male). |
||
<big>Braided hair (female)</big> |
|||
|- |
|- |
||
|४ |
|४ |
||
|<big>वेणी</big> |
|||
|<big>braided hair (female).</big> |
|||
|- |
|||
|५ |
|||
|<big>ललाटम्</big> |
|<big>ललाटम्</big> |
||
|<big>Forehead</big> |
|<big>Forehead</big> |
||
|- |
|- |
||
| |
|६ |
||
|<big>भ्रूः</big> |
|<big>भ्रूः</big> |
||
|<big>Eyebrow</big> |
|<big>Eyebrow</big> |
||
|- |
|- |
||
| |
|७ |
||
|<big>नयनम्</big> |
|<big>नयनम्</big> |
||
|<big>Eye</big> |
|<big>Eye</big> |
||
|- |
|- |
||
| |
|८ |
||
|<big>नासिका</big> |
|<big>नासिका</big> |
||
|<big>Nose</big> |
|<big>Nose</big> |
||
|- |
|- |
||
| |
|९ |
||
|<big>मुखम् / आस्यम्</big> |
|<big>मुखम् / आस्यम्</big> |
||
|<big>Mouth</big> |
|<big>Mouth</big> |
||
|- |
|- |
||
|१० |
|||
|९ |
|||
|<big>ओष्ठः</big> |
|<big>ओष्ठः</big> |
||
|<big>Upper lip</big> |
|<big>Upper lip</big> |
||
|- |
|- |
||
|११ |
|||
|१० |
|||
|<big>अधरः</big> |
|<big>अधरः</big> |
||
|<big>Lower lip</big> |
|<big>Lower lip</big> |
||
|- |
|- |
||
|१२ |
|||
|११ |
|||
|<big>जिह्वा</big> |
|<big>जिह्वा</big> |
||
|<big>Tongue</big> |
|<big>Tongue</big> |
||
|- |
|- |
||
|१३ |
|||
|१२ |
|||
|<big>कर्ण: / श्रवणम्</big> |
|<big>कर्ण: / श्रवणम्</big> |
||
|<big>Ear</big> |
|<big>Ear</big> |
||
|- |
|- |
||
|१४ |
|||
|१३ |
|||
|<big>चुबुकम्</big> |
|<big>चुबुकम्</big> |
||
|<big>Chin</big> |
|<big>Chin</big> |
||
|- |
|- |
||
|१५ |
|||
|१४ |
|||
|<big>श्मश्रु</big> |
|<big>श्मश्रु</big> |
||
|<big>Beard, Mustache</big> |
|<big>Beard, Mustache</big> |
||
|- |
|- |
||
|१६ |
|||
|१५ |
|||
|<big>कण्ठः</big> |
|<big>कण्ठः</big> |
||
|<big>Throat</big> |
|<big>Throat</big> |
||
|- |
|- |
||
|१७ |
|||
|१६ |
|||
|<big>ग्रीवा</big> |
|<big>ग्रीवा</big> |
||
|<big>Neck</big> |
|<big>Neck</big> |
||
|- |
|- |
||
|१८ |
|||
|१७ |
|||
|<big>स्कन्धः</big> |
|<big>स्कन्धः</big> |
||
|<big>Shoulder</big> |
|<big>Shoulder</big> |
||
|- |
|- |
||
|१९ |
|||
|१८ |
|||
|<big>भुजा / बाहुः</big> |
|<big>भुजा / बाहुः</big> |
||
|<big>Arm</big> |
|<big>Arm</big> |
||
|- |
|- |
||
|२० |
|||
|१९ |
|||
|<big>कफोणिः</big> |
|<big>कफोणिः</big> |
||
|<big>Elbow</big> |
|<big>Elbow</big> |
||
|- |
|- |
||
|२१ |
|||
|२० |
|||
|<big>करः / हस्तः</big> |
|<big>करः / हस्तः</big> |
||
|<big>Hand</big> |
|<big>Hand</big> |
||
|- |
|- |
||
|२२ |
|||
|२१ |
|||
|<big>मणिबन्धः</big> |
|<big>मणिबन्धः</big> |
||
|<big>Wrist</big> |
|<big>Wrist</big> |
||
|- |
|- |
||
|२३ |
|||
|२२ |
|||
|<big>अङ्गुष्ठः</big> |
|<big>अङ्गुष्ठः</big> |
||
|<big>Thumb</big> |
|<big>Thumb</big> |
||
|- |
|- |
||
|२४ |
|||
|२३ |
|||
|<big>अङ्गुल्यः</big> |
|<big>अङ्गुल्यः</big> |
||
|<big>Finger</big> |
|<big>Finger</big> |
||
|- |
|- |
||
|२५ |
|||
|२४ |
|||
|<big>वक्षः</big> |
|<big>वक्षः</big> |
||
|<big>Breast</big> |
|<big>Breast</big> |
||
|- |
|- |
||
|२६ |
|||
|२५ |
|||
|<big>उरः</big> |
|<big>उरः</big> |
||
|<big>Chest</big> |
|<big>Chest</big> |
||
|- |
|- |
||
|२७ |
|||
|२६ |
|||
|<big>उदरम्</big> |
|<big>उदरम्</big> |
||
|<big>Abdomen</big> |
|<big>Abdomen</big> |
||
|- |
|- |
||
|२८ |
|||
|२७ |
|||
|<big>नितम्बः</big> |
|<big>नितम्बः</big> |
||
|<big>Buttock</big> |
|<big>Buttock</big> |
||
|- |
|- |
||
|२९ |
|||
|२८ |
|||
|<big>उरुः</big> |
|<big>उरुः</big> |
||
|<big>Thigh</big> |
|<big>Thigh</big> |
||
|- |
|- |
||
|३० |
|||
|२९ |
|||
|<big>जानु</big> |
|<big>जानु</big> |
||
|<big>Knee</big> |
|<big>Knee</big> |
||
|- |
|- |
||
|३१ |
|||
|३० |
|||
|<big>टङ्का</big> |
|<big>टङ्का</big> |
||
|<big>Leg</big> |
|<big>Leg</big> |
||
|- |
|- |
||
|३२ |
|||
|३१ |
|||
|<big>पीठिका</big> |
|<big>पीठिका</big> |
||
|<big>Calf / back side of the leg</big> |
|<big>Calf / back side of the leg</big> |
||
|- |
|- |
||
|३३ |
|||
|३२ |
|||
|<big>घुटिका</big> |
|<big>घुटिका</big> |
||
|<big>Ankle</big> |
|<big>Ankle</big> |
||
|- |
|- |
||
|३४ |
|||
|३३ |
|||
|<big>पादः /चरणः / चरणम्</big> |
|<big>पादः /चरणः / चरणम्</big> |
||
|<big>Foot</big> |
|<big>Foot</big> |
||
|- |
|- |
||
|३५ |
|||
|३४ |
|||
|<big>पादतलः /पादतलम्</big> |
|<big>पादतलः /पादतलम्</big> |
||
|<big>Bottom of the foot</big> |
|<big>Bottom of the foot</big> |
||
|- |
|- |
||
|३६ |
|||
|३५ |
|||
|<big>पार्ष्णिः</big> |
|<big>पार्ष्णिः</big> |
||
|<big>Heel</big> |
|<big>Heel</big> |
||
|- |
|- |
||
|३७ |
|||
|३६ |
|||
|<big>पादाङ्गुष्ठः</big> |
|<big>पादाङ्गुष्ठः</big> |
||
|<big>Toe</big> |
|<big>Toe</big> |
||
Line 159: | Line 161: | ||
===<big>शरीरावयवनामानि अभ्यासः</big>=== |
===<big>शरीरावयवनामानि अभ्यासः</big>=== |
||
====<big>१) अधोदत्ते कोष्टके शरिरावयवस्य नामानि |
====<big>१) अधोदत्ते कोष्टके शरिरावयवस्य नामानि अन्वेषयतु ---</big>==== |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
|'''<big>धः</big>''' |
|'''<big>धः</big>''' |
||
Line 170: | Line 172: | ||
|'''<big>म्</big>''' |
|'''<big>म्</big>''' |
||
|'''<big>हः</big>''' |
|'''<big>हः</big>''' |
||
|'''<big> |
|'''<big>ल</big>''' |
||
|'''<big>झ</big>''' |
|'''<big>झ</big>''' |
||
|'''<big>शः</big>''' |
|'''<big>शः</big>''' |
||
Line 186: | Line 188: | ||
|'''<big>दू</big>''' |
|'''<big>दू</big>''' |
||
|'''<big>सु</big>''' |
|'''<big>सु</big>''' |
||
|'''<big> |
|'''<big>ला</big>''' |
||
|'''<big>थौ</big>''' |
|'''<big>थौ</big>''' |
||
|'''<big>दू</big>''' |
|'''<big>दू</big>''' |
||
Line 202: | Line 204: | ||
|'''<big>डो</big>''' |
|'''<big>डो</big>''' |
||
|'''<big>टु</big>''' |
|'''<big>टु</big>''' |
||
|'''<big> |
|'''<big>ट</big>''' |
||
|'''<big>णै</big>''' |
|'''<big>णै</big>''' |
||
|'''<big>खा</big>''' |
|'''<big>खा</big>''' |
||
Line 218: | Line 220: | ||
|'''<big>ल्यः</big>''' |
|'''<big>ल्यः</big>''' |
||
|'''<big>त्र</big>''' |
|'''<big>त्र</big>''' |
||
|'''<big> |
|'''<big>म्</big>''' |
||
|'''<big>रा</big>''' |
|'''<big>रा</big>''' |
||
|'''<big>टौ</big>''' |
|'''<big>टौ</big>''' |
||
Line 438: | Line 440: | ||
|} |
|} |
||
==== <big>'''शरीरावयवनामानि - एतानि नामानि उपरिदत्ते कोष्टके अन्वेषयन्तु'''</big> ==== |
|||
====<big>'''शरीरावयवनामानि -'''</big>==== |
|||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
|<big>मस्तकम्</big> |
|<big>मस्तकम्</big> |
||
Line 473: | Line 474: | ||
|<big>नितम्बः</big> |
|<big>नितम्बः</big> |
||
|<big>पादः</big> |
|<big>पादः</big> |
||
|- |
|||
| colspan="10" |<big>'''उत्तरम्''' - '''[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/4/48/45-sharirAvayavanAmAni_-_Answer_1.pdf शरीरावयवनामानि]'''</big> |
|||
|} |
|} |
||
<big>अभ्यासः</big> |
|||
<big>उत्तरम् - '''[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/1/10/45B-1-%E0%A4%B6%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%BF_-_Answer_1.pdf शरीरावयवनामानि]-'''</big> |
|||
===<big>२) उचितेन क्रमानुसारेण शरीरस्य अवयवानां नामानि लिखतु ---</big>=== |
===<big>२) उचितेन क्रमानुसारेण शरीरस्य अवयवानां नामानि लिखतु ---</big>=== |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
! |
!<big>शरीरावयवस्य नामानि</big> |
||
|- |
|||
|<big>अङ्गुष्ठः, अङ्गुल्यः उदरम्, ऊरुः, ओष्ठौ, करः, कफोणिः, केशः, ग्रीवा, घुटिका, चरणः,</big><big>जानु, नयनम्,</big> <big>नासिका, नितम्बः, पादः, पादतलः, पादाङ्गुष्ठः, पार्ष्णिः, पीठिका, भुजा ,</big> <big>मणिबन्धः मस्तकम्, मुखम्, ललाटम्, वक्षः, स्कन्धः ।</big> |
|||
|- |
|||
|[[File:Body Parts abhyAsaH.jpg|center|frameless|578x578px]]<small><sup>Creation credit - Sameer Talaar</sup></small> |
|||
|- |
|- |
||
| |
|||
| colspan="2" |<big>अङ्गुष्ठः, अङ्गुल्यः उदरम्, ऊरुः, ओष्ठौ, करः, कफोणिः, केशः, ग्रीवा, घुटिका, चरणः, जानु, नयनम्,</big> |
|||
{| |
|||
<big>नासिका, नितम्बः, पादः, पादतलम्, पादाङ्गुष्ठः, पार्ष्णिः, पीठिका, भुजा , मणिबन्धः मस्तकम्, ललाटम्, वक्षः, स्कन्धः</big> |
|||
!<small>'''१) ------ ।'''</small> |
|||
!<small>'''२) ------ ।'''</small> |
|||
!<small>'''३) ------ ।'''</small> |
|||
!<small>'''४) ------ ।'''</small> |
|||
!<small>'''५) ------ ।'''</small> |
|||
!<small>'''६) ------ ।'''</small> |
|||
!<small>'''७) ------ ।'''</small> |
|||
!<small>'''८) ------ ।'''</small> |
|||
|- |
|- |
||
|<small>'''९) ------ ।'''</small> |
|||
![[File:2_-_sharIrAvayavanAmAni_abhyasaH.jpg|frameless|649x649px]] |
|||
|< |
|<small>'''१०) ------ ।'''</small> |
||
|<small>'''११) ------ ।'''</small> |
|||
२) --------------- | |
|||
|<small>'''१२) ------ ।'''</small> |
|||
|<small>'''१३) ------ ।'''</small> |
|||
|<small>'''१४) ------ ।'''</small> |
|||
|<small>'''१५) ------ ।'''</small> |
|||
|<small>'''१६) ------ ।'''</small> |
|||
|- |
|||
|<small>'''१७) ------ ।'''</small> |
|||
|<small>'''१८) ------ ।'''</small> |
|||
|<small>'''१९) ------ ।'''</small> |
|||
|<small>'''२०) ------ ।'''</small> |
|||
|<small>'''२१) ------ ।'''</small> |
|||
|<small>'''२२) ------ ।'''</small> |
|||
|<small>'''२३) ------ ।'''</small> |
|||
|<small>'''२४) ------ ।'''</small> |
|||
|- |
|||
|<small>'''२५) ------ ।'''</small> |
|||
|<small>'''२६) ------ ।'''</small> |
|||
|<small>'''२७) ------ ।'''</small> |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
|} |
|||
<big>'''उत्तरम्''' - '''[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/a/a8/45-sharirAvayavanAmAni_-_Answer_2.pdf शरीरावयवनामानि]'''</big> |
|||
|} |
|||
३) --------------- | |
|||
४) --------------- | |
|||
५) --------------- | |
|||
६) --------------- | |
|||
७) --------------- | |
|||
८) --------------- | |
|||
९) --------------- | |
|||
१०) --------------- | |
|||
११) --------------- | |
|||
१२) --------------- | |
|||
१३) --------------- | |
|||
१४) --------------- | |
|||
१५) --------------- | |
|||
१६) --------------- | |
|||
१७) --------------- | |
|||
१८) --------------- | |
|||
१९) --------------- | |
|||
२०) --------------- | |
|||
२१) --------------- | |
|||
२२) --------------- | |
|||
२३) --------------- | |
|||
२४) --------------- | |
|||
२५) --------------- | |
|||
२६) --------------- | |
|||
|- |
|||
! colspan="2" |<sup><small>Reproduced with permission from Professor Madanmohan Jhaa.</small></sup> <small><sup>Assistance from Sameer Talar for creating the puzzle.</sup></small> |
|||
|} |
|||
'''<big>[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/e/eb/PAGE_45_PDF.pdf शरीरावयवनामानि PDF]</big>''' |
|||
<big> |
'''<big>[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/045%20-%20Shariravayava%20Namani.ppsx शरीरावयवनामानि PPTX with audio]</big>''' |
||
'''<big>[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/045%20-%20Shariravayava%20Namani%20NA.ppsx शरीरावयवनामानि PPTX without audio]</big>''' |
|||
'''PAGE 45''' |
'''PAGE 45''' |
Latest revision as of 03:30, 23 May 2024
शरीरावयवनामानि
क्र. | संस्कृतम् | English |
---|---|---|
१ | मस्तकम् | Head |
२ | केशः | Hair |
३ | शिखा | Lock of hair on the crown of the head (male). |
४ | वेणी | braided hair (female). |
५ | ललाटम् | Forehead |
६ | भ्रूः | Eyebrow |
७ | नयनम् | Eye |
८ | नासिका | Nose |
९ | मुखम् / आस्यम् | Mouth |
१० | ओष्ठः | Upper lip |
११ | अधरः | Lower lip |
१२ | जिह्वा | Tongue |
१३ | कर्ण: / श्रवणम् | Ear |
१४ | चुबुकम् | Chin |
१५ | श्मश्रु | Beard, Mustache |
१६ | कण्ठः | Throat |
१७ | ग्रीवा | Neck |
१८ | स्कन्धः | Shoulder |
१९ | भुजा / बाहुः | Arm |
२० | कफोणिः | Elbow |
२१ | करः / हस्तः | Hand |
२२ | मणिबन्धः | Wrist |
२३ | अङ्गुष्ठः | Thumb |
२४ | अङ्गुल्यः | Finger |
२५ | वक्षः | Breast |
२६ | उरः | Chest |
२७ | उदरम् | Abdomen |
२८ | नितम्बः | Buttock |
२९ | उरुः | Thigh |
३० | जानु | Knee |
३१ | टङ्का | Leg |
३२ | पीठिका | Calf / back side of the leg |
३३ | घुटिका | Ankle |
३४ | पादः /चरणः / चरणम् | Foot |
३५ | पादतलः /पादतलम् | Bottom of the foot |
३६ | पार्ष्णिः | Heel |
३७ | पादाङ्गुष्ठः | Toe |
शरीरावयवनामानि अभ्यासः
१) अधोदत्ते कोष्टके शरिरावयवस्य नामानि अन्वेषयतु ---
धः | रौ | ऋ | फै | म् | ण | बो | म् | हः | ल | झ | शः | यी | झा | सु |
फी | टौ | च | र | णः | ढै | छु | दू | सु | ला | थौ | दू | थू | ञं | ठू |
झा | थू | जं | छि | ची | लौ | अ | डो | टु | ट | णै | खा | ढ | टि | दं |
रा | लौ | न | षी | खा | अ | ङ्गु | ल्यः | त्र | म् | रा | टौ | श्र | ङी | टु |
ऋ | श्म | य | छि | बं | ऋ | ष्ठः | ला | बं | ण | ओ | बं | व | क्षः | झ |
खा | ढै | न | षौ | ण | छु | थू | ट | फै | श्म | षौ | ष्ठौ | ण | रौ | मी |
मु | ख | म् | शः | म | स्त | क | म् | रौ | ची | पा | थि | म् | सि | यी |
ण | यी | षी | रौ | णि | बं | ची | षी | ञं | ण | दः | हु | फै | छि | ठू |
जं | स्क | न्धः | फै | ब | षौ | रा | छि | बा | हु: | षी | षौ | ह | स्तः | थौ |
लौ | ण | छु | णो | न्धः | छु | श्म | श्रु | खा | ऋ | ण | खा | ण | दू | टौ |
जि | व्हा | छं | बो | छि | शि | छं | लौ | ढै | डो | के | लौ | उ | रुः | णै |
षौ | ची | लौ | यी | ढै | फी | खा | जै | सु | जै | शः | ऋ | द | झा | ऋ |
ना | जं | नि | त | म्बः | झा | ढै | भु | ढ | बो | रा | उ | र: | स | हः |
भी | टौ | लौ | ऋ | भ्रू | श्म | थि | जा | नुः | ठू | षी | ची | म् | थू | फी |
छं | वा | भ्रू | ढै | वौ | झा | ञं | षी | ची | ण | छं | ङी | टु | थौ | दू |
म् | ग्री | वा | झा | ऋ | दू | ना | सि | का | दं | रा | क | फो | णिः | हु |
फी | ऋ | टु | जै | सु | म् | थि | ठू | थू | णै | थू | ण्ठः | मी | शो | म् |
[ Puzzle created by Sameer Talar] |
शरीरावयवनामानि - एतानि नामानि उपरिदत्ते कोष्टके अन्वेषयन्तु
मस्तकम् | केशः | शिखा | चरणः | कफोणीः | बाहु: | जिह्वा | ग्रीवा | उदरम् | उरुः |
ललाटम् | भ्रूवौ | नयनम् | मणिबन्धः | हस्तः | अङ्गुष्ठः | कण्ठः | श्मश्रु | जानु | नाभी |
नासिका | मुखम् | ओष्ठौ | अङ्गुल्यः | वक्षः | उर: | श्रवणम् | स्कन्धः | नितम्बः | पादः |
उत्तरम् - शरीरावयवनामानि |
२) उचितेन क्रमानुसारेण शरीरस्य अवयवानां नामानि लिखतु ---
शरीरावयवस्य नामानि | ||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
अङ्गुष्ठः, अङ्गुल्यः उदरम्, ऊरुः, ओष्ठौ, करः, कफोणिः, केशः, ग्रीवा, घुटिका, चरणः,जानु, नयनम्, नासिका, नितम्बः, पादः, पादतलः, पादाङ्गुष्ठः, पार्ष्णिः, पीठिका, भुजा , मणिबन्धः मस्तकम्, मुखम्, ललाटम्, वक्षः, स्कन्धः । | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Creation credit - Sameer Talaar | ||||||||||||||||||||||||||||||||
उत्तरम् - शरीरावयवनामानि |
शरीरावयवनामानि PPTX with audio
शरीरावयवनामानि PPTX without audio
PAGE 45