14---samAsaH/07---parishiShTam: Difference between revisions

From Samskrita Vyakaranam
< 14 - समासः
14---samAsaH/07---parishiShTam
Jump to navigation Jump to search
Content added Content deleted
VisualWikitext
No edit summary
No edit summary
 
(15 intermediate revisions by 3 users not shown)
Line 1: Line 1:
{{DISPLAYTITLE: 07 - परिशिष्टम्}}
{{DISPLAYTITLE:<span style="color:#ff0000"> 07 - परिशिष्टम्</span>}}
⚫
<span lang="ar-SA">अष्टाध्यायां समासान्ताधिकारः </span><span lang="ar-SA">५</span>.<span lang="ar-SA">३</span>.<span lang="ar-SA">६८ इत्यस्मात् सूत्रात् आरभ्य ५</span>.<span lang="ar-SA">३</span>.<span lang="ar-SA">१६०</span> इत्यन्तपर्यन्तम् अस्ति । <span lang="ar-SA"><span lang="ar-SA">अस्मिन् अधिकारे </span>समासान्तप्रत्ययाः विधीयन्ते । एतानि सूत्राणि तद्धितस्याधिकारः सन्ति इत्य</span><span lang="ar-SA">तः समासान्तप्रत्यया</span>: <span lang="ar-SA">तद्धितप्रत्ययाः सन्ति। एते समासान्तप्रत्ययाः समासस्य अवयवाः भवन्ति अपि च तद्धितसंज्ञकाः भवन्ति । समासान्तप्रत्ययानां योजनानन्तरं  तद्धितप्रक्रिया आश्रयणीया भवति। अनेन कारणेन एव एते समासन्तप्रत्ययाः तद्धिताधिकारे सन्ति।</span>


⚫
<br />


⚫
<big>अष्टाध्यायां समासान्ताधिकारः ५.३.६८ इत्यस्मात् सूत्रात् आरभ्य ५.३.१६० इत्यन्तपर्यन्तम् अस्ति । अस्मिन् अधिकारे समासान्तप्रत्ययाः विधीयन्ते । एतानि सूत्राणि तद्धितस्याधिकारे सन्ति इत्यतः समासान्तप्रत्यया: तद्धितप्रत्ययाः सन्ति । एते समासान्तप्रत्ययाः समासस्य अवयवाः भवन्ति अपि च तद्धितसंज्ञकाः भवन्ति । समासान्तप्रत्ययानां योजनानन्तरं  तद्धितप्रक्रिया आश्रयणीया भवति । अनेन कारणेन एव एते समासन्तप्रत्ययाः तद्धिताधिकारे सन्ति ।<br /></big>


<big><br /></big>
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
| <span lang="ar-SA">'''सूत्रक्रमाङ्कः'''</span>
|'''<big>सूत्रक्रमाङ्कः</big>'''
| <span lang="ar-SA">'''सूत्रं'''</span>
|'''<big>सूत्रं</big>'''
| <span lang="ar-SA">'''समासान्तप्रत्ययः'''</span>
|'''<big>समासान्तप्रत्ययः</big>'''
| <span lang="ar-SA">'''समासप्रकारः'''</span>
|'''<big>समासप्रकारः</big>'''
|-
|-
| '''५.४.६८'''
|'''<big>५.४.६८</big>'''
| <span lang="ar-SA">समासान्ताः</span>
|<big>समासान्ताः</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्त</span>-<span lang="ar-SA">अधिकारसूत्रम्</span>
|<big>समासान्त अधिकारसूत्रम्</big>
| <br />
|<big><br /></big>
|-
|-
| ''''''५.४.६९''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.६९'''</big>
| <span lang="ar-SA">न पूजनात्‌</span>
|<big>न पूजनात्‌</big>
|
| <span lang="ar-SA">अधिकारनिषेधः</span>
<big>अधिकारनिषेधः</big>
| <br />
|<big><br /></big>
|-
|-
| ''''''५.४.७०''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.७०'''</big>
| <span lang="ar-SA">किमः क्षेपे</span>
|<big>किमः क्षेपे</big>
| <span lang="ar-SA">अधिकारनिषेधः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>अधिकारनिषेधः</big></span>
| <br />
|<big><br /></big>
|-
|-
| ''''''५.४.७१''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.७१'''</big>
| <span lang="ar-SA">नञस्तत्पुरुषात्‌</span>
|<big>नञस्तत्पुरुषात्‌</big>
| <span lang="ar-SA">अधिकारनिषेधः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>अधिकारनिषेधः</big></span>
| <br />
|<big><br /></big>
|-
|-
| ''''''५.४.७२''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.७२'''</big>
| <span lang="ar-SA">पथो विभाषा</span>
|<big>पथो विभाषा</big>
| <span lang="ar-SA">अधिकारस्य वैकल्पिकः निषेधः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>अधिकारस्य वैकल्पिकः निषेधः</big></span>
| <br />
|<big><br /></big>
|-
|-
| ''''''५.४.७३''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.७३'''</big>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहौ संख्येये डजबहुगणात्‌</span>
|<big>बहुव्रीहौ संख्येये डजबहुगणात्‌</big>
| <span lang="ar-SA">'''डच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>डच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">सर्वसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>सर्वसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.७४''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.७४'''</big>
| <span lang="ar-SA">ऋक्पूरप्धूःपथामानक्षे</span>
|<big>ऋक्पूरप्धूःपथामानक्षे</big>
| <span lang="ar-SA">'''अ'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>अ</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">सर्वसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>सर्वसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.७५''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.७५'''</big>
| <span lang="ar-SA">अच्‌ प्रत्यन्ववपूर्वात्‌ सामलोम्नः</span>
|<big>अच्‌ प्रत्यन्ववपूर्वात्‌ सामलोम्नः</big>
| <span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>अच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">सर्वसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>सर्वसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.७६''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.७६'''</big>
| <span lang="ar-SA">अक्ष्णोऽदर्शनात्‌</span>
| <big>अक्ष्णोऽदर्शनात्‌</big>
| <span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>अच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">सर्वसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>सर्वसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.७७''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.७७'''</big>
|
|
<span lang="ar-SA">अचतुरविचतुरसुचतुरस्त्रीपुंसधेन्वन</span>
<big>अचतुरविचतुरसुचतुरस्त्रीपुंसधेन्वन</big>


<span lang="ar-SA">डुहर्क्सामवाङ्मनसाक्षिभ्रुवदारगवोर्वष्ठी</span>
<big>डुहर्क्सामवाङ्मनसाक्षिभ्रुवदारगवोर्वष्ठी</big>


<big>वपदष्ठीवनक्तंदिवरात्रिंदिवाहर्दिवसर</big>
<span lang="ar-SA">वपदष्ठीवनक्तंदिवरत्रिंदिवाहर्दिवसर</span>


<span lang="ar-SA">जसनिःश्रेयसपुरुषायुषद्व्यायुषत्र्यायुष</span>
<big>जसनिःश्रेयसपुरुषायुषद्व्यायुषत्र्यायुष</big>


<span lang="ar-SA">र्ग्यजुषजातोक्षमहोक्षवृद्धोक्षोपशुनगोष्ठश्वाः</span>
<big>र्ग्यजुषजातोक्षमहोक्षवृद्धोक्षोपशुनगोष्ठश्वाः</big>
| <span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''प्रत्ययान्त'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''निपातनम्'''</span>
|<big><span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''प्रत्ययान्त'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''निपातनम्'''</span></big>
| <span lang="ar-SA">सर्वसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>सर्वसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.७८''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.७८'''</big>
| <span lang="ar-SA">ब्रह्महस्तिभ्याम् वर्च्चसः</span>
|<big>ब्रह्महस्तिभ्याम् वर्च्चसः</big>
| <span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>अच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">सर्वसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>सर्वसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.७९''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.७९'''</big>
| <span lang="ar-SA">अवसमन्धेभ्यस्तमसः</span>
| <big>अवसमन्धेभ्यस्तमसः</big>
| <span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>अच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">सर्वसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>सर्वसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.८०''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.८०'''</big>
| <span lang="ar-SA">श्वसो वसीयःश्रेयसः</span>
|<big>श्वसो वसीयःश्रेयसः</big>
| <span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>अच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">सर्वसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>सर्वसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.८१''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.८१'''</big>
| <span lang="ar-SA">अन्ववतप्ताद्रहसः</span>
|<big>अन्ववतप्ताद्रहसः</big>
| <span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>अच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">सर्वसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>सर्वसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.८२''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.८२'''</big>
| <span lang="ar-SA">प्रतेरुरसः सप्तमीस्थात्‌</span>
|<big>प्रतेरुरसः सप्तमीस्थात्‌</big>
| <span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>अच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">सर्वसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>सर्वसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.८३''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.८३'''</big>
| <span lang="ar-SA">अनुगवमायामे</span>
|<big>अनुगवमायामे</big>
| <span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>अच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">सर्वसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>सर्वसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.८४''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.८४'''</big>
| <span lang="ar-SA">द्विस्तावा त्रिस्तावा वेदिः</span>
|<big>द्विस्तावा त्रिस्तावा वेदिः</big>
| <span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''प्रत्ययान्त'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''निपातनम्'''</span>
|<big><span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''प्रत्ययान्त'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''निपातनम्'''</span></big>
| <span lang="ar-SA">सर्वसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>सर्वसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.८५''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.८५'''</big>
| <span lang="ar-SA">उपसर्गादध्वनः</span>
|<big>उपसर्गादध्वनः</big>
| <span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>अच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">सर्वसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>सर्वसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.८६''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.८६'''</big>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषस्याङ्गुलेः संख्याऽव्ययादेः</span>
|<big>तत्पुरुषस्याङ्गुलेः संख्याव्ययादेः</big>
| <span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>अच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.८७''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.८७'''</big>
| <span lang="ar-SA">अहस्सर्वैकदेशसंख्यातपुण्याच्च रात्रेः</span>
|<big>अहस्सर्वैकदेशसंख्यातपुण्याच्च रात्रेः</big>
| <span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>अच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.८८''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.८८'''</big>
| <span lang="ar-SA">अह्नोऽह्न एतेभ्यः</span>
|<big>अह्नोऽह्न एतेभ्यः</big>
| <span lang="ar-SA">प्रकृत्यादेशः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>प्रकृत्यादेशः</big></span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.८९''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.८९'''</big>
| <span lang="ar-SA">न संख्याऽऽदेः समाहारे</span>
|<big>न संख्यादेः समाहारे</big>
| <span lang="ar-SA">प्रकृत्यादेशनिषेधः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>प्रकृत्यादेशनिषेधः</big></span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.९०''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.९०'''</big>
| <span lang="ar-SA">उत्तमैकाभ्यां च</span>
|<big>उत्तमैकाभ्यां च</big>
| <span lang="ar-SA">प्रकृत्यादेशनिषेधः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>प्रकृत्यादेशनिषेधः</big></span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.९१''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.९१'''</big>
| <big>राजाहस्सखिभ्यष्टच्‌</big>
| <span lang="ar-SA">राजाऽहस्सखिभ्यष्टच्‌</span>
| <span lang="ar-SA">'''टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.९२''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.९२'''</big>
| <span lang="ar-SA">गोरतद्धितलुकि</span>
|<big>गोरतद्धितलुकि</big>
| <span lang="ar-SA">'''टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.९३''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.९३'''</big>
| <span lang="ar-SA">अग्राख्यायामुरसः</span>
|<big>अग्राख्यायामुरसः</big>
| <span lang="ar-SA">'''टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.९४''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.९४'''</big>
| <span lang="ar-SA">अनोऽश्मायस्सरसाम् जातिसंज्ञयोः</span>
|<big>अनोऽश्मायस्सरसाम् जातिसंज्ञयोः</big>
| <span lang="ar-SA">'''टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.९५''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.९५'''</big>
| <span lang="ar-SA">ग्रामकौटाभ्यां च तक्ष्णः</span>
|<big>ग्रामकौटाभ्यां च तक्ष्णः</big>
| <span lang="ar-SA">'''टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.९६''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.९६'''</big>
| <span lang="ar-SA">अतेः शुनः</span>
|<big>अतेः शुनः</big>
| <span lang="ar-SA">'''टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.९७''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.९७'''</big>
| <span lang="ar-SA">उपमानादप्राणिषु</span>
|<big>उपमानादप्राणिषु</big>
| <span lang="ar-SA">'''टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.९८''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.९८'''</big>
| <span lang="ar-SA">उत्तरमृगपूर्वाच्च सक्थ्नः</span>
|<big>उत्तरमृगपूर्वाच्च सक्थ्नः</big>
| <span lang="ar-SA">'''टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.९९''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.९९'''</big>
| <span lang="ar-SA">नावो द्विगोः</span>
|<big>नावो द्विगोः</big>
| <span lang="ar-SA">'''टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१००''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१००'''</big>
| <span lang="ar-SA">अर्धाच्च</span>
|<big>अर्धाच्च</big>
| <span lang="ar-SA">'''टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१०१''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१०१'''</big>
| <span lang="ar-SA">खार्याः प्राचाम्</span>
|<big>खार्याः प्राचाम्</big>
| <span lang="ar-SA">'''टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१०२''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१०२'''</big>
| <span lang="ar-SA">द्वित्रिभ्यामञ्जलेः</span>
| <big>द्वित्रिभ्यामञ्जलेः</big>
| <span lang="ar-SA">'''टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१०३''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१०३'''</big>
| <span lang="ar-SA">अनसन्तान्नपुंसकाच्छन्दसि</span>
|<big>अनसन्तान्नपुंसकाच्छन्दसि</big>
| <span lang="ar-SA">'''टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१०४''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१०४'''</big>
| <span lang="ar-SA">ब्रह्मणो जानपदाख्यायाम्</span>
|<big>ब्रह्मणो जानपदाख्यायाम्</big>
| <span lang="ar-SA">'''टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१०५''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१०५'''</big>
| <span lang="ar-SA">कुमहद्भ्यामन्यतरस्याम्‌</span>
|<big>कुमहद्भ्यामन्यतरस्याम्‌</big>
| <span lang="ar-SA">'''टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१०६''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१०६'''</big>
| <span lang="ar-SA">द्वंद्वाच्चुदषहान्तात् समाहारे</span>
|<big>द्वन्द्वाच्चुदषहान्तात् समाहारे</big>
| <span lang="ar-SA">'''टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">द्वन्दसमासान्तप्रत्ययः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>द्वन्दसमासान्तप्रत्ययः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१०७''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१०७'''</big>
| <span lang="ar-SA">अव्ययीभावे शरत्प्रभृतिभ्यः</span>
|<big>अव्ययीभावे शरत्प्रभृतिभ्यः</big>
| <span lang="ar-SA">'''टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">अव्ययीभावसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>अव्ययीभावसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१०८''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१०८'''</big>
| <span lang="ar-SA">अनश्च</span>
|<big>अनश्च</big>
| <span lang="ar-SA">'''टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">अव्ययीभावसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>अव्ययीभावसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१०९''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१०९'''</big>
| <span lang="ar-SA">नपुंसकादन्यतरस्याम्</span>
| <big>नपुंसकादन्यतरस्याम्</big>
⚫
|'''<big>वैकल्पिकः टच्</big>'''
| <span lang="ar-SA">'''<br />
⚫
|<span lang="ar-SA"><big>अव्ययीभावसमासः</big></span>
⚫
वैकल्पिकः टच्<br />
'''</span>
⚫
| <span lang="ar-SA">अव्ययीभावसमासः</span>
|-
|-
| ''''''५.४.११०''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.११०'''</big>
| <span lang="ar-SA">नदीपौर्णमास्याग्रहायणीभ्यः</span>
|<big>नदीपौर्णमास्याग्रहायणीभ्यः</big>
⚫
|'''<big>वैकल्पिकः टच्</big>'''
| <span lang="ar-SA">'''<br />
⚫
|<big>अव्ययीभावसमासः</big>
⚫
वैकल्पिकः टच्<br />
'''</span>
⚫
| <span lang="ar-SA">अव्ययीभावसमासः</span>
|-
|-
| ''''''५.४.१११''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१११'''</big>
| <span lang="ar-SA">झयः</span>
|<big>झयः</big>
| <span lang="ar-SA">'''वैकल्पिकः टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>वैकल्पिकः टच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">अव्ययीभावसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>अव्ययीभावसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.११२''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.११२'''</big>
| <span style="font-family:arial,sans-serif">गिरेश्च सेनकस्य</span>
|<big>गिरेश्च सेनकस्य</big>
| <span lang="ar-SA">'''<span lang="ar-SA">'''वैकल्पिकः'''</span> टच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<span lang="ar-SA">'''</span><big>'''वैकल्पिकः'''</big><span lang="ar-SA"></span><big>''' टच्'''</big>
| <span lang="ar-SA">अव्ययीभावसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>अव्ययीभावसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.११३''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.११३'''</big>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहौ सक्थ्यक्ष्णोः स्वाङ्गात्‌ षच्</span>
|<big>बहुव्रीहौ सक्थ्यक्ष्णोः स्वाङ्गात्‌ षच्</big>
| <span lang="ar-SA">'''षच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>षच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.११४''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.११४'''</big>
| <span lang="ar-SA">अङ्गुलेर्दारुणि</span>
|<big>अङ्गुलेर्दारुणि</big>
| <span lang="ar-SA">'''षच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>षच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.११५''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.११५'''</big>
| <span lang="ar-SA">द्वित्रिभ्यां ष मूर्ध्नः</span>
|<big>द्वित्रिभ्यां ष मूर्ध्नः</big>
| <span lang="ar-SA">'''ष'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>ष</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४११६''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४११६'''</big>
| <span lang="ar-SA">अप् पूरणीप्रमाण्योः</span>
|<big>अप् पूरणीप्रमाण्योः</big>
| <span lang="ar-SA">'''अप्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>अप्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.११७''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.११७'''</big>
| <span lang="ar-SA">अन्तर्बहिर्भ्यां च लोम्नः</span>
|<big>अन्तर्बहिर्भ्यां च लोम्नः</big>
| <span lang="ar-SA">'''अप्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>अप्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.११८''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.११८'''</big>
| <span lang="ar-SA">अञ्नासिकायाः संज्ञायां नसं चास्थूलात्‌</span>
|<big>अञ्नासिकायाः संज्ञायां नसं चास्थूलात्‌</big>
| <span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>अच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.११९''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.११९'''</big>
| <span lang="ar-SA">उपसर्गाच्च</span>
|<big>उपसर्गाच्च</big>
| <span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>अच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१२०''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१२०'''</big>
| <span lang="ar-SA">सुप्रातसुश्वसुदिवशारिकुक्षचतुरश्रैणीपदाजपदप्रोष्ठपदाः</span>
|<big>सुप्रातसुश्वसुदिवशारिकुक्षचतुरश्रैणीपदाजपदप्रोष्ठपदाः</big>
| <span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''प्रत्ययान्त'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''निपातनम्'''</span>
|<big><span lang="ar-SA">'''अच्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''प्रत्ययान्त'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''निपातनम्'''</span></big>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१२१''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१२१'''</big>
| <span lang="ar-SA">नञ्दुःसुभ्यो हलिसक्थ्योरन्यतरस्याम्</span>
|<big>नञ्दुःसुभ्यो हलिसक्थ्योरन्यतरस्याम्</big>
| <span lang="ar-SA">'''वैकल्पिकः अच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>वैकल्पिकः अच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१२२''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१२२'''</big>
| <span lang="ar-SA">नित्यमसिच् प्रजामेधयोः</span>
|<big>नित्यमसिच् प्रजामेधयोः</big>
| <span lang="ar-SA">'''असिच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>असिच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१२३''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१२३'''</big>
| <span lang="ar-SA">बहुप्रजाश्छन्दसि</span>
|<big>बहुप्रजाश्छन्दसि</big>
| <span lang="ar-SA">'''असिच्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''प्रत्ययान्त'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''निपातनम्'''</span>
|<big><span lang="ar-SA">'''असिच्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''प्रत्ययान्त'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''निपातनम्'''</span></big>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१२४''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१२४'''</big>
| <span lang="ar-SA">धर्मादनिच् केवलात्‌</span>
|<big>धर्मादनिच् केवलात्‌</big>
| <span lang="ar-SA">'''अनिच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>अनिच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१२५''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१२५'''</big>
| <span lang="ar-SA">जम्भा सुहरिततृणसोमेभ्यः</span>
|<big>जम्भा सुहरिततृणसोमेभ्यः</big>
| <span lang="ar-SA">'''अनिच्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''प्रत्ययान्त'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''निपातनम्'''</span>
|<big><span lang="ar-SA">'''अनिच्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''प्रत्ययान्त'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''निपातनम्'''</span></big>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१२६''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१२६'''</big>
| <span lang="ar-SA">दक्षिणेर्मा लुब्धयोगे</span>
|<big>दक्षिणेर्मा लुब्धयोगे</big>
| <span lang="ar-SA">'''अनिच्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''प्रत्ययान्त'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''निपातनम्'''</span>
|<big><span lang="ar-SA">'''अनिच्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''प्रत्ययान्त'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">'''निपातनम्'''</span></big>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१२७''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१२७'''</big>
| <span lang="ar-SA">इच् कर्मव्यतिहारे</span>
|<big>इच् कर्मव्यतिहारे</big>
| <span lang="ar-SA">'''इच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>इच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१२८''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१२८'''</big>
| <span lang="ar-SA">द्विदण्ड्यादिभ्यश्च</span>
| <big>द्विदण्ड्यादिभ्यश्च</big>
| <span lang="ar-SA">'''इच्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>इच्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१२९''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१२९'''</big>
| <span lang="ar-SA">प्रसम्भ्यां जानुनोर्ज्ञुः</span>
|<big>प्रसम्भ्यां जानुनोर्ज्ञुः</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते आदेशः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते आदेशः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१३०''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१३०'''</big>
| <span lang="ar-SA">ऊर्ध्वाद्विभाषा</span>
|<big>ऊर्ध्वाद्विभाषा</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते वैकल्पिकः आदेशः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते वैकल्पिकः आदेशः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१३१''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१३१'''</big>
| <span lang="ar-SA">ऊधसोऽनङ्</span>
|<big>ऊधसोऽनङ्</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते आदेशः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते आदेशः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१३२''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१३२'''</big>
| <span lang="ar-SA">धनुषश्च</span>
|<big>धनुषश्च</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते आदेशः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते आदेशः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१३३''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१३३'''</big>
| <span lang="ar-SA">वा संज्ञायाम्</span>
|<big>वा संज्ञायाम्</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते आदेशः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते आदेशः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१३४''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१३४'''</big>
| <span lang="ar-SA">जायाया निङ्</span>
|<big>जायाया निङ्</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते आदेशः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते आदेशः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१३५''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१३५'''</big>
| <span lang="ar-SA">गन्धस्येदुत्पूतिसुसुरभिभ्यः</span>
|<big>गन्धस्येदुत्पूतिसुसुरभिभ्यः</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते आदेशः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते आदेशः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१३६''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१३६'''</big>
| <span lang="ar-SA">अल्पाख्यायाम्</span>
|<big>अल्पाख्यायाम्</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते आदेशः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते आदेशः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१३७''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१३७'''</big>
| <span lang="ar-SA">उपमानाच्च</span>
|<big>उपमानाच्च</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते आदेशः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते आदेशः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१३८''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१३८'''</big>
| <span lang="ar-SA">पादस्य लोपोऽहस्त्यादिभ्यः</span>
|<big>पादस्य लोपोऽहस्त्यादिभ्यः</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते लोपः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते लोपः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१३९''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१३९'''</big>
| <span lang="ar-SA">कुम्भपदीषु च</span>
|<big>कुम्भपदीषु च</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते लोपः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते लोपः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१४०''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१४०'''</big>
| <span lang="ar-SA">संख्यासुपूर्वस्य</span>
|<big>संख्यासुपूर्वस्य</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते लोपः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते लोपः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१४१''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१४१'''</big>
| <span lang="ar-SA">वयसि दन्तस्य दतृ</span>
|<big>वयसि दन्तस्य दतृ</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते आदेशः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते आदेशः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१४२''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१४२'''</big>
| <span lang="ar-SA">छन्दसि च</span>
|<big>छन्दसि च</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते आदेशः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते आदेशः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१४३''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१४३'''</big>
| <span lang="ar-SA">स्त्रियां संज्ञायाम्</span>
|<big>स्त्रियां संज्ञायाम्</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते आदेशः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते आदेशः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१४४''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१४४'''</big>
| <span lang="ar-SA">विभाषा श्यावारोकाभ्याम्</span>
|<big>विभाषा श्यावारोकाभ्याम्</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते आदेशः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते आदेशः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१४५''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१४५'''</big>
| <span lang="ar-SA">अग्रान्तशुद्धशुभ्रवृषवराहेभ्यश्च</span>
|<big>अग्रान्तशुद्धशुभ्रवृषवराहेभ्यश्च</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते आदेशः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते आदेशः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१४६''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१४६'''</big>
| <span lang="ar-SA">ककुदस्यावस्थायां लोपः</span>
|<big>ककुदस्यावस्थायां लोपः</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते लोपः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते लोपः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१४७''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१४७'''</big>
| <span lang="ar-SA">त्रिककुत् पर्वते</span>
|<big>त्रिककुत् पर्वते</big>
| <span lang="ar-SA">निपातनम्</span>
|<span lang="ar-SA"><big>निपातनम्</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१४८''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१४८'''</big>
| <span lang="ar-SA">उद्विभ्यां काकुदस्य</span>
|<big>उद्विभ्यां काकुदस्य</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते लोपः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते लोपः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१४९''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१४९'''</big>
| <span lang="ar-SA">पूर्णाद्विभाषा</span>
|<big>पूर्णाद्विभाषा</big>
| <span lang="ar-SA">समासान्ते लोपः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>समासान्ते लोपः</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१५०''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१५०'''</big>
| <span lang="ar-SA">सुहृद्दुर्हृदौ मित्रामित्रयोः</span>
|<big>सुहृद्दुर्हृदौ मित्रामित्रयोः</big>
| <span lang="ar-SA">निपातनम्</span>
|<span lang="ar-SA"><big>निपातनम्</big></span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१५१''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१५१'''</big>
| <span lang="ar-SA">उरःप्रभृतिभ्यः कप्‌</span>
|<big>उरःप्रभृतिभ्यः कप्‌</big>
| <span lang="ar-SA">'''कप्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>कप्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१५२''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१५२'''</big>
| <span lang="ar-SA">इनः स्त्रियाम्</span>
|<big>इनः स्त्रियाम्</big>
| <span lang="ar-SA">'''कप्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>कप्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१५३''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१५३'''</big>
| <span lang="ar-SA">नद्यृतश्च</span>
|<big>नद्यृतश्च</big>
| <span lang="ar-SA">'''कप्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>कप्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१५४''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१५४'''</big>
| <span lang="ar-SA">शेषाद्विभाषा</span>
|<big>शेषाद्विभाषा</big>
| <span lang="ar-SA">'''वैकल्पिकः कप्'''</span>
|<span lang="ar-SA">'''<big>वैकल्पिकः कप्</big>'''</span>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१५५''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१५५'''</big>
| <span lang="ar-SA">न संज्ञायाम्</span>
|<big>न संज्ञायाम्</big>
| <span lang="ar-SA">'''कप्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">प्रत्ययनिषेधः</span>
|<big><span lang="ar-SA">'''कप्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">प्रत्ययनिषेधः</span></big>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१५६''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१५६'''</big>
| <span lang="ar-SA">ईयसश्च</span>
|<big>ईयसश्च</big>
| <span lang="ar-SA">'''कप्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">प्रत्ययनिषेधः</span>
|<big><span lang="ar-SA">'''कप्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">प्रत्ययनिषेधः</span></big>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१५७''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१५७'''</big>
| <span lang="ar-SA">वन्दिते भ्रातुः</span>
|<big>वन्दिते भ्रातुः</big>
| <span lang="ar-SA">'''कप्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">प्रत्ययनिषेधः</span>
|<big><span lang="ar-SA">'''कप्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">प्रत्ययनिषेधः</span></big>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१५८''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१५८'''</big>
| <span lang="ar-SA">ऋतश्छन्दसि</span>
|<big>ऋतश्छन्दसि</big>
| <span lang="ar-SA">'''कप्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">प्रत्ययनिषेधः</span>
|<big><span lang="ar-SA">'''कप्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">प्रत्ययनिषेधः</span></big>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१५९''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१५९'''</big>
| <span lang="ar-SA">नाडीतन्त्र्योः स्वाङ्गे</span>
|<big>नाडीतन्त्र्योः स्वाङ्गे</big>
| <span lang="ar-SA">'''कप्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">प्रत्ययनिषेधः</span>
|<big>'''कप्-'''प्रत्ययनिषेधः</big>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|-
|-
| ''''''५.४.१६०''''''
|<big>'''५'''<nowiki/>'''.४.१६०'''</big>
| <span lang="ar-SA">निष्प्रवाणिश्च</span>
|<big>निष्प्रवाणिश्च</big>
| <span lang="ar-SA">'''कप्'''</span>'''-'''<span lang="ar-SA">प्रत्ययनिषेधः</span>
|<big>'''कप्-'''प्रत्ययनिषेधः</big>
| <span lang="ar-SA">बहुव्रीहिसमासः</span>
|<span lang="ar-SA"><big>बहुव्रीहिसमासः</big></span>
|}
|}


<br />
<big><br /></big>


⚫
Vidhya  March 2020<br />


------------------------<br />


धेयम्‌-- If you would like to receive notification via email whenever a new page (new lesson) gets added to our site, [http://feedburner.google.com/fb/a/mailverify?uri=samskrita_vyakaranam&loc=en_US click here] and fill in your email address. New lessons are added every few weeks.<br />


Also we have multiple classes conducted via conference call, on the subjects of Paniniiya Vyakaranam, Nyaya shastram, and also a bhAShA-varga for those wanting to refine their language skills. All classes are free, and people can join from anywhere in the world via local phone call or internet, whichever is more convenient. For class schedules and connect info, [https://sites.google.com/site/samskritavyakaranam/13---jAlasthAnasya-samAcAraH click here].<br />



⚫
<small><br />
To join a class, or for any questions feel free to contact Swarup [mailto:dinbandhu@sprynet.com <dinbandhu@sprynet.com>].<br />
⚫
Vidhya  March 2020<br /></small>

Latest revision as of 05:00, 6 April 2024


अष्टाध्यायां समासान्ताधिकारः ५.३.६८ इत्यस्मात् सूत्रात् आरभ्य ५.३.१६० इत्यन्तपर्यन्तम् अस्ति । अस्मिन् अधिकारे समासान्तप्रत्ययाः विधीयन्ते । एतानि सूत्राणि तद्धितस्याधिकारे सन्ति इत्यतः समासान्तप्रत्यया: तद्धितप्रत्ययाः सन्ति । एते समासान्तप्रत्ययाः समासस्य अवयवाः भवन्ति अपि च तद्धितसंज्ञकाः भवन्ति । समासान्तप्रत्ययानां योजनानन्तरं  तद्धितप्रक्रिया आश्रयणीया भवति । अनेन कारणेन एव एते समासन्तप्रत्ययाः तद्धिताधिकारे सन्ति ।


सूत्रक्रमाङ्कः सूत्रं समासान्तप्रत्ययः समासप्रकारः
५.४.६८ समासान्ताः समासान्त अधिकारसूत्रम्
५.४.६९ न पूजनात्‌

अधिकारनिषेधः


५.४.७० किमः क्षेपे अधिकारनिषेधः
५.४.७१ नञस्तत्पुरुषात्‌ अधिकारनिषेधः
५.४.७२ पथो विभाषा अधिकारस्य वैकल्पिकः निषेधः
५.४.७३ बहुव्रीहौ संख्येये डजबहुगणात्‌ डच् सर्वसमासान्तप्रत्ययः
५.४.७४ ऋक्पूरप्धूःपथामानक्षे अ सर्वसमासान्तप्रत्ययः
५.४.७५ अच्‌ प्रत्यन्ववपूर्वात्‌ सामलोम्नः अच् सर्वसमासान्तप्रत्ययः
५.४.७६ अक्ष्णोऽदर्शनात्‌ अच् सर्वसमासान्तप्रत्ययः
५.४.७७

अचतुरविचतुरसुचतुरस्त्रीपुंसधेन्वन

डुहर्क्सामवाङ्मनसाक्षिभ्रुवदारगवोर्वष्ठी

वपदष्ठीवनक्तंदिवरात्रिंदिवाहर्दिवसर

जसनिःश्रेयसपुरुषायुषद्व्यायुषत्र्यायुष

र्ग्यजुषजातोक्षमहोक्षवृद्धोक्षोपशुनगोष्ठश्वाः

अच्-प्रत्ययान्त-निपातनम् सर्वसमासान्तप्रत्ययः
५.४.७८ ब्रह्महस्तिभ्याम् वर्च्चसः अच् सर्वसमासान्तप्रत्ययः
५.४.७९ अवसमन्धेभ्यस्तमसः अच् सर्वसमासान्तप्रत्ययः
५.४.८० श्वसो वसीयःश्रेयसः अच् सर्वसमासान्तप्रत्ययः
५.४.८१ अन्ववतप्ताद्रहसः अच् सर्वसमासान्तप्रत्ययः
५.४.८२ प्रतेरुरसः सप्तमीस्थात्‌ अच् सर्वसमासान्तप्रत्ययः
५.४.८३ अनुगवमायामे अच् सर्वसमासान्तप्रत्ययः
५.४.८४ द्विस्तावा त्रिस्तावा वेदिः अच्-प्रत्ययान्त-निपातनम् सर्वसमासान्तप्रत्ययः
५.४.८५ उपसर्गादध्वनः अच् सर्वसमासान्तप्रत्ययः
५.४.८६ तत्पुरुषस्याङ्गुलेः संख्याव्ययादेः अच् तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.८७ अहस्सर्वैकदेशसंख्यातपुण्याच्च रात्रेः अच् तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.८८ अह्नोऽह्न एतेभ्यः प्रकृत्यादेशः तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.८९ न संख्यादेः समाहारे प्रकृत्यादेशनिषेधः तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.९० उत्तमैकाभ्यां च प्रकृत्यादेशनिषेधः तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.९१ राजाहस्सखिभ्यष्टच्‌ टच् तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.९२ गोरतद्धितलुकि टच् तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.९३ अग्राख्यायामुरसः टच् तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.९४ अनोऽश्मायस्सरसाम् जातिसंज्ञयोः टच् तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.९५ ग्रामकौटाभ्यां च तक्ष्णः टच् तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.९६ अतेः शुनः टच् तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.९७ उपमानादप्राणिषु टच् तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.९८ उत्तरमृगपूर्वाच्च सक्थ्नः टच् तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.९९ नावो द्विगोः टच् तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.१०० अर्धाच्च टच् तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.१०१ खार्याः प्राचाम् टच् तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.१०२ द्वित्रिभ्यामञ्जलेः टच् तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.१०३ अनसन्तान्नपुंसकाच्छन्दसि टच् तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.१०४ ब्रह्मणो जानपदाख्यायाम् टच् तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.१०५ कुमहद्भ्यामन्यतरस्याम्‌ टच् तत्पुरुषसमासान्तप्रत्ययः
५.४.१०६ द्वन्द्वाच्चुदषहान्तात् समाहारे टच् द्वन्दसमासान्तप्रत्ययः
५.४.१०७ अव्ययीभावे शरत्प्रभृतिभ्यः टच् अव्ययीभावसमासः
५.४.१०८ अनश्च टच् अव्ययीभावसमासः
५.४.१०९ नपुंसकादन्यतरस्याम् वैकल्पिकः टच् अव्ययीभावसमासः
५.४.११० नदीपौर्णमास्याग्रहायणीभ्यः वैकल्पिकः टच् अव्ययीभावसमासः
५.४.१११ झयः वैकल्पिकः टच् अव्ययीभावसमासः
५.४.११२ गिरेश्च सेनकस्य वैकल्पिकः टच् अव्ययीभावसमासः
५.४.११३ बहुव्रीहौ सक्थ्यक्ष्णोः स्वाङ्गात्‌ षच् षच् बहुव्रीहिसमासः
५.४.११४ अङ्गुलेर्दारुणि षच् बहुव्रीहिसमासः
५.४.११५ द्वित्रिभ्यां ष मूर्ध्नः ष बहुव्रीहिसमासः
५.४११६ अप् पूरणीप्रमाण्योः अप् बहुव्रीहिसमासः
५.४.११७ अन्तर्बहिर्भ्यां च लोम्नः अप् बहुव्रीहिसमासः
५.४.११८ अञ्नासिकायाः संज्ञायां नसं चास्थूलात्‌ अच् बहुव्रीहिसमासः
५.४.११९ उपसर्गाच्च अच् बहुव्रीहिसमासः
५.४.१२० सुप्रातसुश्वसुदिवशारिकुक्षचतुरश्रैणीपदाजपदप्रोष्ठपदाः अच्-प्रत्ययान्त-निपातनम् बहुव्रीहिसमासः
५.४.१२१ नञ्दुःसुभ्यो हलिसक्थ्योरन्यतरस्याम् वैकल्पिकः अच् बहुव्रीहिसमासः
५.४.१२२ नित्यमसिच् प्रजामेधयोः असिच् बहुव्रीहिसमासः
५.४.१२३ बहुप्रजाश्छन्दसि असिच्-प्रत्ययान्त-निपातनम् बहुव्रीहिसमासः
५.४.१२४ धर्मादनिच् केवलात्‌ अनिच् बहुव्रीहिसमासः
५.४.१२५ जम्भा सुहरिततृणसोमेभ्यः अनिच्-प्रत्ययान्त-निपातनम् बहुव्रीहिसमासः
५.४.१२६ दक्षिणेर्मा लुब्धयोगे अनिच्-प्रत्ययान्त-निपातनम् बहुव्रीहिसमासः
५.४.१२७ इच् कर्मव्यतिहारे इच् बहुव्रीहिसमासः
५.४.१२८ द्विदण्ड्यादिभ्यश्च इच् बहुव्रीहिसमासः
५.४.१२९ प्रसम्भ्यां जानुनोर्ज्ञुः समासान्ते आदेशः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१३० ऊर्ध्वाद्विभाषा समासान्ते वैकल्पिकः आदेशः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१३१ ऊधसोऽनङ् समासान्ते आदेशः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१३२ धनुषश्च समासान्ते आदेशः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१३३ वा संज्ञायाम् समासान्ते आदेशः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१३४ जायाया निङ् समासान्ते आदेशः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१३५ गन्धस्येदुत्पूतिसुसुरभिभ्यः समासान्ते आदेशः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१३६ अल्पाख्यायाम् समासान्ते आदेशः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१३७ उपमानाच्च समासान्ते आदेशः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१३८ पादस्य लोपोऽहस्त्यादिभ्यः समासान्ते लोपः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१३९ कुम्भपदीषु च समासान्ते लोपः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१४० संख्यासुपूर्वस्य समासान्ते लोपः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१४१ वयसि दन्तस्य दतृ समासान्ते आदेशः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१४२ छन्दसि च समासान्ते आदेशः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१४३ स्त्रियां संज्ञायाम् समासान्ते आदेशः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१४४ विभाषा श्यावारोकाभ्याम् समासान्ते आदेशः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१४५ अग्रान्तशुद्धशुभ्रवृषवराहेभ्यश्च समासान्ते आदेशः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१४६ ककुदस्यावस्थायां लोपः समासान्ते लोपः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१४७ त्रिककुत् पर्वते निपातनम् बहुव्रीहिसमासः
५.४.१४८ उद्विभ्यां काकुदस्य समासान्ते लोपः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१४९ पूर्णाद्विभाषा समासान्ते लोपः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१५० सुहृद्दुर्हृदौ मित्रामित्रयोः निपातनम् बहुव्रीहिसमासः
५.४.१५१ उरःप्रभृतिभ्यः कप्‌ कप् बहुव्रीहिसमासः
५.४.१५२ इनः स्त्रियाम् कप् बहुव्रीहिसमासः
५.४.१५३ नद्यृतश्च कप् बहुव्रीहिसमासः
५.४.१५४ शेषाद्विभाषा वैकल्पिकः कप् बहुव्रीहिसमासः
५.४.१५५ न संज्ञायाम् कप्-प्रत्ययनिषेधः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१५६ ईयसश्च कप्-प्रत्ययनिषेधः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१५७ वन्दिते भ्रातुः कप्-प्रत्ययनिषेधः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१५८ ऋतश्छन्दसि कप्-प्रत्ययनिषेधः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१५९ नाडीतन्त्र्योः स्वाङ्गे कप्-प्रत्ययनिषेधः बहुव्रीहिसमासः
५.४.१६० निष्प्रवाणिश्च कप्-प्रत्ययनिषेधः बहुव्रीहिसमासः



Vidhya  March 2020

Retrieved from "https://worldsanskrit.net/wiki/14---samAsaH/07---parishiShTam?oldid=23586"