9---anye-vyAkaraNa-sambaddha-viShayAH/15---sthAnivattvAtideshaH: Difference between revisions
9---anye-vyAkaraNa-sambaddha-viShayAH/15---sthAnivattvAtideshaH
Content added Content deleted
No edit summary |
No edit summary |
||
Line 300: | Line 300: | ||
<big>प्रतिदिवन् + टा → प्रतिदिवन् + आ → अधुना '''अल्लोपोनः''' ( ६.४. |
<big>प्रतिदिवन् + टा → प्रतिदिवन् + आ → अधुना '''अल्लोपोनः''' ( ६.४.१३४) इत्यनेन 'अन्' यस्य अन्ते अस्ति, तादृशस्य भसंज्ञकस्य अङ्गस्य उपधा-अकारस्य लोपः भवति | '''यचि भम्''' (१.४.१८) इत्यनेन सर्वनामस्थानसंज्ञक-प्रत्ययान् अतिरिच्य सु-प्रत्ययात् आरभ्य कप्-प्रत्ययपर्यन्तं ये प्रत्ययाः यकारादयः अजादयश्च, एषु कश्चन परः अस्ति चेत् पूर्वतन-शब्दस्वरूपस्य भ-संज्ञा भवति | अतः प्रतिदिवन् इत्यस्य भसंज्ञा भवति आ इति अजादौ विभक्तिप्रत्यये परे → प्रतिदिव् '''अ'''न् + आ → अत्र अन् इति भागस्य अकारस्य लोपः भवति, अर्थात् उपधास्थस्य अकारस्य लोपः जायते → प्रतिदिव् न् + आ इति भवति |</big> |
||
<big>प्रतिदिव् न् + आ → अस्यां स्थितौ '''लोपो व्योर्वलि''' (६.१.६५) इत्यनेन वकार-लोपः वलि परे भवति स्म | किन्तु अत्र '''लोपो व्योर्वलि''' (६.१.६५) इत्यनेन कार्यं जायते चेत् इष्टरूपं न प्राप्यते तर्हि स्थानिवद्भावस्य विषये चिन्तनीयं भवति | '''अचः परस्मिन् पूर्वविधौ''' (१.१.५७) इत्यनेन पूर्वविधौ कर्तव्ये अजादेशः स्थानिवद्भवति, अतः कनिन् इति प्रत्ययस्य यः अकारः लुप्तः सः अकारः स्थानिवद्भवति ( प्रतिदिव् '''अ''' न् + आ इव ) |
<big>प्रतिदिव् न् + आ → अस्यां स्थितौ '''लोपो व्योर्वलि''' (६.१.६५) इत्यनेन वकार-लोपः वलि परे भवति स्म | किन्तु अत्र '''लोपो व्योर्वलि''' (६.१.६५) इत्यनेन कार्यं जायते चेत् इष्टरूपं न प्राप्यते तर्हि स्थानिवद्भावस्य विषये चिन्तनीयं भवति | '''अचः परस्मिन् पूर्वविधौ''' (१.१.५७) इत्यनेन पूर्वविधौ कर्तव्ये अजादेशः स्थानिवद्भवति, अतः कनिन् इति प्रत्ययस्य यः अकारः लुप्तः सः अकारः स्थानिवद्भवति ( प्रतिदिव् '''अ''' न् + आ इव ), अतः '''लोपो व्योर्वलि''' (६.१.६५) इत्यनेन सूत्रेण वकारलोपः नैव प्राप्यते यतोहि वकारस्य अनन्तरं वल्-वर्णः न दृश्यते | एवञ्च स्थानिवद्भावेन '''लोपो व्योर्वलि''' (६.१.६५) इत्यस्य कार्यं बाधितं भवति | स्मर्तव्यं यत्</big> '''<big>अचः परस्मिन् पूर्वविधौ</big>''' <big>(१.१.५७) इति सूत्रस्य कार्यं निषिद्धं भवति केवलं यलोपविषये न तु वलोपविषये, अतः एव अत्र स्थानिवद्भावः स्वीक्रियते |</big> |
||