12---vyAvahArikii-shikShikA/naike-anekeananyah-nanyahityadayahprayogah: Difference between revisions
(Created page with "<please replace this with content from corresponding Google Sites page> ") |
No edit summary |
||
Line 1: | Line 1: | ||
'''<big>विषयः'''—''' नैके-अनेके, अनन्यः-नान्यः इत्यादयः प्रयोगाः</big>''' |
|||
<please replace this with content from corresponding Google Sites page> |
|||
<big>'''प्रश्नः'''</big> |
|||
<big>"वने अनेके वृक्षाः सन्ति" उत "वने नैके वृक्षाः सन्ति" ? कः प्रयोगः साधुः ?</big> |
|||
<big>'''उत्तरम्'''</big> |
|||
<big>"वने अनेके वृक्षाः सन्ति" वा "वने नैके वृक्षाः सन्ति" उभयथा अपि प्रयोगः साधुः |</big> |
|||
<big>- व्यावहारिके विद्वन्मुखात् असकृत् श्रूयन्ते नान्यः-अनन्यः, नैके-अनेके, नाश्वः-अनश्वः इत्यादयः प्रयोगाः | कथमत्र व्यवस्था इति पश्येम |</big> |
|||
<big>- नान्यः, नैके, नाश्वः इत्यादिषु प्रयोगेषु 'न' इति निषेधार्थकम् अव्ययम् | तस्माद् अचि परे सवर्णदीर्घादिषु कृतेषु एवं रूपाणि भवन्ति |</big> |
|||
<big>- अनन्यः, अनेके, अनश्वः इत्यादिषु 'नञ्' इति निषेधार्थकम् अव्ययम् नञ्तत्पुरुषसमासः च |</big> |
|||
<big>- नञ् + अन्य इत्यस्यां दशायां '''नलोपो नञः''' (६.३.७३) इत्यनेन सूत्रेण नलोपे अ + अन्य |</big> |
|||
<big>- तदा '''तस्मान् नुडचि''' (६.३.७४) इत्यनेन नुडागमे अ + नुट् + अन्य |</big> |
|||
<big>- उकारटकारयोः इत्संज्ञायां लोपे अ + न् + अन्य -> अनन्य इति रूपम् |</big> |
|||
<big>- नान्यः, अनन्यः उभयोरर्थे नास्ति भेदः | समासकार्ये उभयोर्मध्ये भेदः भवति |</big> |
|||
<big>- 'न' अव्यये समासो भवति | '''सह सुपा''' (२.१.४) इत्यनेन सूत्रेण केवलसमासः | नान्य इति समस्तप्रयोगः |</big> |
|||
<big>- 'नञ' अव्यये समासो भवति | सः नञ्तत्पुरुषसमासः अस्ति | अनन्य इति समस्तप्रयोगः |</big> |
|||
<big>- नञ्तत्पुरुषे नकारस्य लोपः नुडागमश्च भवति | परन्तु 'न' इति अव्ययेन समासे कृते तथा न भवति |</big> |
Revision as of 05:42, 22 May 2021
विषयः— नैके-अनेके, अनन्यः-नान्यः इत्यादयः प्रयोगाः
प्रश्नः
"वने अनेके वृक्षाः सन्ति" उत "वने नैके वृक्षाः सन्ति" ? कः प्रयोगः साधुः ?
उत्तरम्
"वने अनेके वृक्षाः सन्ति" वा "वने नैके वृक्षाः सन्ति" उभयथा अपि प्रयोगः साधुः |
- व्यावहारिके विद्वन्मुखात् असकृत् श्रूयन्ते नान्यः-अनन्यः, नैके-अनेके, नाश्वः-अनश्वः इत्यादयः प्रयोगाः | कथमत्र व्यवस्था इति पश्येम |
- नान्यः, नैके, नाश्वः इत्यादिषु प्रयोगेषु 'न' इति निषेधार्थकम् अव्ययम् | तस्माद् अचि परे सवर्णदीर्घादिषु कृतेषु एवं रूपाणि भवन्ति |
- अनन्यः, अनेके, अनश्वः इत्यादिषु 'नञ्' इति निषेधार्थकम् अव्ययम् नञ्तत्पुरुषसमासः च |
- नञ् + अन्य इत्यस्यां दशायां नलोपो नञः (६.३.७३) इत्यनेन सूत्रेण नलोपे अ + अन्य |
- तदा तस्मान् नुडचि (६.३.७४) इत्यनेन नुडागमे अ + नुट् + अन्य |
- उकारटकारयोः इत्संज्ञायां लोपे अ + न् + अन्य -> अनन्य इति रूपम् |
- नान्यः, अनन्यः उभयोरर्थे नास्ति भेदः | समासकार्ये उभयोर्मध्ये भेदः भवति |
- 'न' अव्यये समासो भवति | सह सुपा (२.१.४) इत्यनेन सूत्रेण केवलसमासः | नान्य इति समस्तप्रयोगः |
- 'नञ' अव्यये समासो भवति | सः नञ्तत्पुरुषसमासः अस्ति | अनन्य इति समस्तप्रयोगः |
- नञ्तत्पुरुषे नकारस्य लोपः नुडागमश्च भवति | परन्तु 'न' इति अव्ययेन समासे कृते तथा न भवति |