कथम् ?; किमर्थम् ?
कथम् इति सप्तककारेषु एकः प्रश्नवाचकशब्दः अस्ति।
सप्त ककाराः = किम् (What?), कुत्र (Where?), कति (How many), कदा (When?), कुतः (From where?), कथम् (How?), किमर्थम् (Why or for what?) ।
कथम् इति प्रश्नस्य उत्तराणि ---
| सम्यक् | समीचिनम् |
| उत्तमम् | सुन्दरं |
ध्यानेन पठन्तु ---
प्रश्नः उत्तरम्।
नाटकं कथम् अस्ति? नाटकम् अत्युत्तमम् अस्ति।
गायकः कथं गायति? गायकः सम्यक् गायति।
कूर्मः कथं चलति ? कूर्मः मन्दं चलति।
विमानं कथं गच्छति? विमानं शीघ्रं गच्छति।
नृत्यं कथम् अस्ति? नृत्यं सुन्दरम् अस्ति।
चित्रं कथम् अस्ति? चित्रं सुन्दरम् अस्ति।
सरोवरं कथम् अस्ति? सरोवरं बहु विस्तृतम् अस्ति।
मृगः कथं धावति? मृगः शीघ्रं धावति।
सिंहः कथं गर्जति? सिंहः उच्चैः गर्जति।
अभ्यासः
१. उदाहरणमनुसृत्यं एतेषां प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखतु
यथा ---
आरोग्यम् कथं अस्ति? आरोग्यम् सम्यक् अस्ति |
बालकः कथं धावति? ------------------- |
वातावरणम् कथं अस्ति ? -------------------- |
एतत् वस्त्रं कथं अस्ति ? -------------------- |
भीमसेनजोसी कथं गायति ? -------------------- |
तेन्दुलकर कथं क्रीडति ? --------------------- |
भोजनं कथम् अस्ति? -------------------- |
आरोग्यम् कथम् अस्ति ? ------------------- |
एतत् चलचित्रम् कथम् अस्ति ? ------------------- |
वातावरणम् कथम् अस्ति ? -------------------- |
तत् पुस्तकं कथम् अस्ति ? ------------------- |
सः कार्यं कथं करोति ? -------------------- |
अध्यापकः कथं पाठयति? ---------------------|
सीता कथं गायति? ------------------- |
राधा कथं नृत्यति? ------------------ |
चोरः कथं धावति? ------------------- |
२. उदाहरणमनुसृत्य एतेषां उत्तराणां प्रश्नान् लिखतुु ---
यथा ---
मन्दिरम् सुन्दरम् अस्ति। मन्दिरं कथम् अस्ति।
मोदकं उत्तमम् अस्ति। ------------------- |
शिशु: उच्चैः रोदिति। ------------------- |
माता शीघ्रं कार्यम् करोति। ------------------- |
भवति शनैः वदति। ------------------- |
अश्वः शीघ्रं धावति ------------------- |
लोकयानं मन्दं गच्छति। ------------------- |
कारयानं शीघ्रं गच्छति। ------------------- |
रमेशः उच्चैः हसति। ------------------- |
छात्रः मन्दं लिखति। ------------------- |
वातावरणं सुन्दरम् अस्ति। ------------------- |
शाटिका उत्ततम् अस्ति। ------------------- |
माला सम्यक् धावति। ------------------- |
किमर्थम् ?
किमर्थम् इति सप्तककारेषु एकः प्रश्नवाचकशब्दः अस्ति।
सप्त ककाराः = किम् (What?), कुत्र (Where?), कति (How many), कदा (When?), कुतः (From where?), कथम् (How?), किमर्थम् (Why or for what?) ।
किमर्थम् इति प्रश्नवाचकः शब्दः अस्ति। तस्य उत्तरं क्रियायाः कारणं भवति।
यथा ---
प्रश्नः उत्तरम्।
शिष्यः किमर्थं गुरुकुलं वसति? शिष्यं अध्ययनार्थं गुरुकुलं वसति।
सः किमर्थं योगासनं करोति? सः आरोग्यार्थं योगासनं करोति।
माता मन्दिरं किमर्थं गच्छति ? माता मन्दिरं देवदर्शनार्थं गच्छति ।
रोहनः किमर्थं विदेशं गच्छति? रोहनः प्रवासार्थं विदेशं गच्छति।
धनिकः किमर्थं दानं करोति? धनिकः सन्तोषार्थं दानं करोति।
अभ्यासः
१. उदाहरणम् अनुसृत्य शब्दद्वयं उपयुज्य प्रश्नम् उत्तरं च लिखतु ---
यथा –
१. विद्यालयम् – पठनार्थम्
प्र. – छात्रा किमर्थं विद्यालयं गच्छति ? उ. - छात्रा पठानार्थं विद्यालयं गच्छति।
२. विदेशम् – प्रवासार्थम्
प्र. - ----- -------- ------ -------? उ. - ----- -------- -------- ------ ।
३. पाकगृहम् – भोजनार्थम्
प्र. - ----- -------- ------ -------? उ. - ----- -------- -------- ------ ।
४. चिकित्सालयम् – औषधार्थम्
प्र. - ----- -------- ------ -------? उ. - ----- -------- -------- ------ ।
५. उद्यानम् – विहारार्थम्
प्र. - ----- -------- ------ -------? उ. - ----- -------- -------- ------ ।
६. ग्रन्थालयम् – पठानार्थम्
प्र. - ----- -------- ------ -------? उ. - ----- -------- -------- ------ ।
७. मन्दिरम् – प्रसादार्थम्
प्र. - ----- -------- ------ -------? उ. - ----- -------- -------- ------ ।
८. क्रीडाङ्गम् – क्रीडनार्थम्
प्र. - ----- -------- ------ -------? उ. - ----- -------- -------- ------ ।
९. कश्मीरम् – विहारार्थम्
प्र. - ----- -------- ------ -------? उ. - ----- -------- -------- ------ ।
१०. प्रदर्शन्याम् - चित्रदर्शनार्थम्
प्र. - ----- -------- ------ -------? उ. - ----- -------- -------- ------ ।