13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bhUtakAlakRtantarUpANi: Difference between revisions
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bhUtakAlakRtantarUpANi
Content added Content deleted
No edit summary |
Anjali2023 (talk | contribs) No edit summary |
||
Line 1: | Line 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:भूतकालकृतन्तरूपाणि}} |
{{DISPLAYTITLE:भूतकालकृतन्तरूपाणि}} |
||
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']] |
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']] |
||
भूतकालकृतन्तरूपाणि |
|||
== <big>'''भूतकाल - कृतन्तरूपाणि'''</big> == |
|||
=== <big>भूतकालः (लङ्लकारः ) तिङन्तरूपाणि</big> === |
|||
==== <big>परस्मैपदी क्रियापदम् [पठ् धातुः]– भूतकालरूपाणि</big> ==== |
|||
{| class="wikitable" |
|||
| colspan="2" |<big>लिङ्गम्/वचनम्</big> |
|||
| colspan="2" |<big>एकवचनम्</big> |
|||
| colspan="2" |<big>बहुवचनम् </big> |
|||
|- |
|||
| colspan="2" | <big>प्र. पु.</big> |
|||
| colspan="2" |<big>अपठत्</big> |
|||
| colspan="2" |<big>अपठन्</big> |
|||
|- |
|||
| colspan="2" | <big>म. पु.</big> |
|||
| colspan="2" |<big>अपठः</big> |
|||
| colspan="2" |<big>अपठत</big> |
|||
|- |
|||
| colspan="2" | <big>उ. पु.</big> |
|||
| colspan="2" |<big>अपठम्</big> |
|||
| colspan="2" |<big>अपठाम </big> |
|||
|} |
|||
==== <big>आत्मनेपदि क्रियापदम् [वद् धातुः] - भूतकालरूपाणि</big> ==== |
|||
{| class="wikitable" |
|||
|<big>लिङ्गम्/वचनम्</big> |
|||
| colspan="2" |<big>एकवचनम्</big> |
|||
| colspan="2" |<big>बहुवचनम् </big> |
|||
|- |
|||
| <big>प्र. पु.</big> |
|||
| colspan="2" |<big>अवन्दत</big> |
|||
| colspan="2" |<big>अवन्दन्त</big> |
|||
|- |
|||
| <big>म. पु.</big> |
|||
| colspan="2" |<big>अवन्दथाः</big> |
|||
| colspan="2" |<big>अवन्दध्वम्</big> |
|||
|- |
|||
| <big>उ. पु.</big> |
|||
| colspan="2" |<big>अवन्दे</big> |
|||
| colspan="2" |<big>अवन्दामहि </big> |
|||
|} |
|||
==== <big>अस् धातोः रूपाणि</big> ==== |
|||
{| class="wikitable" |
|||
| |
|||
| colspan="2" |वर्तमानकालः |
|||
| colspan="2" |भूतकालः |
|||
|- |
|||
| |
|||
|एकवचनम् |
|||
|बहुवचनम् |
|||
|एकवचनम् |
|||
|बहुवचनम् |
|||
|- |
|||
|प्र.पु. |
|||
|अस्ति |
|||
|सन्ति |
|||
|आसीत् |
|||
|आसन् |
|||
|- |
|||
|म. पु. |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
|- |
|||
|उ.पु. |
|||
|अस्मि |
|||
|स्मः |
|||
|आसम् |
|||
|आस्म |
|||
|} |
|||
=== <big>'''कृदन्तरूपाणि'''</big> === |
|||
<big>कृत् – प्रत्ययौ धातोः परतः भूतकालार्थे विहितः स्यात्।</big> |
|||
<big>कृत्-प्रत्ययस्य योजनेन प्रातिपदिकस्य निर्मिति भवत्। </big> |
|||
<big>आहत्य कृदन्त रूपाणि त्रिषु लिङ्गेषु, त्रिषु-वचनेषु, सप्तसु विभक्तिषु च भवन्ति ।</big> |
|||
{| class="wikitable" |
|||
|<big>लिङ्गम्/वचनम्</big> |
|||
|<big>एकवचनम्</big> |
|||
|<big>बहुवचनम् </big> |
|||
|- |
|||
| <big>पुंलिङ्गे</big> |
|||
|<big>पठितवान्</big> |
|||
|<big>पठितवन्तः</big> |
|||
|- |
|||
| <big>स्त्रीलिङ्गे</big> |
|||
|<big>पठितवती</big> |
|||
|<big>पठितवत्य</big> |
|||
|- |
|||
|<big>नपुंसकलिङ्गे</big> |
|||
|<big>पठितवत् /वद्</big> |
|||
|<big>पठितवन्ती</big> |
|||
|} |
|||
==== <big>'''ध्यानेन् पठतु ---'''</big> ==== |
|||
{| class="wikitable" |
|||
| colspan="1" rowspan="3" |एकवचनम् |
|||
वर्तमानकालः/ |
|||
लट्लकारः |
|||
[मूलधातुः] |
|||
| colspan="6" |भूतकृदन्तरूपाणि |
|||
|- |
|||
| colspan="2" |पुंलिङ्गे |
|||
| colspan="2" |स्त्रीलिङ्गे |
|||
| colspan="2" |नपुंसकलिङ्गे |
|||
|- |
|||
|ए.व. |
|||
|ब. व. |
|||
|ए. व. |
|||
|ब. व. |
|||
|ए.व. |
|||
|ब.व. |
|||
|- |
|||
|वदति [वद् ] |
|||
|उदितवान् |
|||
|उदितवन्तः |
|||
|उदितवती |
|||
|उदितवत्यः |
|||
|उदितवत् |
|||
|उदितवन्ति |
|||
|- |
|||
|वक्ति [वच् ] |
|||
|उक्तवान् |
|||
|उक्तवन्तः |
|||
|उक्तवती |
|||
|उक्तवत्यः |
|||
|उक्तवत् |
|||
|उक्तवन्ति |
|||
|- |
|||
|पिबति [पा ] |
|||
|पीतवान् |
|||
|पीतवन्तः |
|||
|पीतवती |
|||
|पीतवत्यः |
|||
|पीतवत् |
|||
|पीतवन्ति |
|||
|- |
|||
|अस्ति [अस्] |
|||
|भूतवान् |
|||
|भूतवन्तः |
|||
|भूतवती |
|||
|भूतवत्यः |
|||
|भूतवत् |
|||
|भूतवन्ति |
|||
|- |
|||
|भवति [भू ] |
|||
|भूतवान् |
|||
|भूतवन्तः |
|||
|भूतवती |
|||
|भूतवत्यः |
|||
|भूतवत् |
|||
|भूतवन्ति |
|||
|- |
|||
|गच्छति [गम्] |
|||
|गतवान् |
|||
|गतवन्तः |
|||
|गतवती |
|||
|गतवत्यः |
|||
|गतवत् |
|||
|गतवन्ति |
|||
|- |
|||
|वसति [वस्] |
|||
|उषितवान् |
|||
|उषितवन्तः |
|||
|उषितवती |
|||
|उषितवत्यः |
|||
|उषितवत् |
|||
|उषितवन्ति |
|||
|- |
|||
|तिष्ठति [स्था] |
|||
|स्थितवान् |
|||
|स्थितवन्तः |
|||
|स्थितवती |
|||
|स्थितवत्यः |
|||
|स्थितवत् |
|||
|स्थितवन्ति |
|||
|- |
|||
|उत्तिष्ठति |
|||
उत् + [स्था ] |
|||
|उत्थितवान् |
|||
|उत्थितवन्तः |
|||
|उत्थितवती |
|||
|उत्थितवत्यः |
|||
|उत्थितवत् |
|||
|उत्थितवन्ति |
|||
|- |
|||
|गायति [गै] |
|||
|गीतवान् |
|||
|गीतवन्तः |
|||
|गीतवती |
|||
|गीतवत्यः |
|||
|गीतवत् |
|||
|गीतवन्ति |
|||
|- |
|||
|तरति [तॄ] |
|||
|तीर्णवान् |
|||
|तीर्णवन्तः |
|||
|तीर्णवती |
|||
|तीर्णवत्यः |
|||
|तीर्णवत् |
|||
|तीर्णवन्ति |
|||
|- |
|||
|भ्रमति [भ्रम्] |
|||
|भ्रान्तवान् |
|||
|भ्रान्तवन्तः |
|||
|भ्रान्तवती |
|||
|भ्रान्तवत्यः |
|||
|भ्रान्तवत् |
|||
|भ्रान्तवन्ति |
|||
|- |
|||
|नयति [नी] |
|||
|नीतवान् |
|||
|नीतवन्तः |
|||
|नीतवती |
|||
|नीतवत्यः |
|||
|नीतवत् |
|||
|नीतवन्ति |
|||
|- |
|||
|त्यजति [त्यज्] |
|||
|त्यक्तवान् |
|||
|त्यक्तवन्तः |
|||
|त्यक्तवती |
|||
|त्यक्तवत्यः |
|||
|त्यक्तवत् |
|||
|त्यक्तवन्ति |
|||
|- |
|||
|करोति [कृ] |
|||
|कृतवान् |
|||
|कृतवन्तः |
|||
|कृतवती |
|||
|कृतवत्यः |
|||
|कृतवत् |
|||
|कृतवन्ति |
|||
|- |
|||
|शृणोति [श्रु] |
|||
|श्रुतवान् |
|||
|श्रुतवन्तः |
|||
|श्रुतिवती |
|||
|श्रुतवत्यः |
|||
|श्रुतवत् |
|||
|श्रुतवन्ति |
|||
|- |
|||
|ददाति [दा] |
|||
|दत्तवान् |
|||
|दत्तवन्तः |
|||
|दत्तवती |
|||
|दत्तवत्यः |
|||
|दत्तवत् |
|||
|दत्तवन्ति |
|||
|- |
|||
|यच्छति [यच्छ्] |
|||
|दत्तवान् |
|||
|दत्तवन्तः |
|||
|दत्तवती |
|||
|दत्तवत्यः |
|||
|दत्तवत् |
|||
|दत्तवन्ति |
|||
|- |
|||
|पश्यति [दृश्] |
|||
|दॄष्टवान् |
|||
|दृष्टवन्तः |
|||
|दृष्टवती |
|||
|दृष्टवत्यः |
|||
|दृष्टवत् |
|||
|दृष्टवन्ति |
|||
|- |
|||
|जानाति [ज्ञा] |
|||
|ज्ञातवान् |
|||
|ज्ञातवन्तः |
|||
|ज्ञातवती |
|||
|ज्ञातवत्यः |
|||
|ज्ञातवत् |
|||
|ज्ञातवन्ति |
|||
|- |
|||
|गृह्णाति [ग्रह्] |
|||
|गृहितवान् |
|||
|गृहितवन्तः |
|||
|गृहितवती |
|||
|गृहितवत्यः |
|||
|गृहितवत् |
|||
|गृहितवन्ति |
|||
|- |
|||
|विशति [विश्] |
|||
|विष्टवान् |
|||
|विष्टवन्तः |
|||
|विष्टवती |
|||
|विष्टवत्यः |
|||
|विष्टवत् |
|||
|विष्टवन्ति |
|||
|- |
|||
|रोदिति [रुद्] |
|||
|रुदितवान् |
|||
|रुदितवन्तः |
|||
|रुदितवती |
|||
|रुदितवत्यः |
|||
|रुदितवत् |
|||
|रुदितवन्ति |
|||
|- |
|||
|नृत्यति [नृ] |
|||
|नृत्तवान् |
|||
|नृत्तवन्तः |
|||
|नृत्तवती |
|||
|नृत्तवत्यः |
|||
|नृत्तवत् |
|||
|नृत्तवन्ति |
|||
|- |
|||
|शक्नोति [शक्] |
|||
|शक्तवान् |
|||
|शक्तवन्तः |
|||
|शक्तवती |
|||
|शक्तवत्यः |
|||
|शक्तवत् |
|||
|शक्तवन्ति |
|||
|- |
|||
|पृच्छति [पृच्छ्] |
|||
|पृष्टवान् |
|||
|पृष्टवन्तः |
|||
|पृष्टवती |
|||
|पृष्टवत्यः |
|||
|पृष्टवत् |
|||
|पृष्टवन्ति |
|||
|} |
|||
=== <big>अभ्यासः</big> === |
Revision as of 03:25, 11 June 2023
![](http://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/thumb/e/e9/Home_13-2023.png/48px-Home_13-2023.png)
भूतकाल - कृतन्तरूपाणि
भूतकालः (लङ्लकारः ) तिङन्तरूपाणि
परस्मैपदी क्रियापदम् [पठ् धातुः]– भूतकालरूपाणि
लिङ्गम्/वचनम् | एकवचनम् | बहुवचनम् | |||
प्र. पु. | अपठत् | अपठन् | |||
म. पु. | अपठः | अपठत | |||
उ. पु. | अपठम् | अपठाम |
आत्मनेपदि क्रियापदम् [वद् धातुः] - भूतकालरूपाणि
लिङ्गम्/वचनम् | एकवचनम् | बहुवचनम् | ||
प्र. पु. | अवन्दत | अवन्दन्त | ||
म. पु. | अवन्दथाः | अवन्दध्वम् | ||
उ. पु. | अवन्दे | अवन्दामहि |
अस् धातोः रूपाणि
वर्तमानकालः | भूतकालः | |||
एकवचनम् | बहुवचनम् | एकवचनम् | बहुवचनम् | |
प्र.पु. | अस्ति | सन्ति | आसीत् | आसन् |
म. पु. | ||||
उ.पु. | अस्मि | स्मः | आसम् | आस्म |
कृदन्तरूपाणि
कृत् – प्रत्ययौ धातोः परतः भूतकालार्थे विहितः स्यात्।
कृत्-प्रत्ययस्य योजनेन प्रातिपदिकस्य निर्मिति भवत्।
आहत्य कृदन्त रूपाणि त्रिषु लिङ्गेषु, त्रिषु-वचनेषु, सप्तसु विभक्तिषु च भवन्ति ।
लिङ्गम्/वचनम् | एकवचनम् | बहुवचनम् |
पुंलिङ्गे | पठितवान् | पठितवन्तः |
स्त्रीलिङ्गे | पठितवती | पठितवत्य |
नपुंसकलिङ्गे | पठितवत् /वद् | पठितवन्ती |
ध्यानेन् पठतु ---
एकवचनम्
वर्तमानकालः/ लट्लकारः [मूलधातुः] |
भूतकृदन्तरूपाणि | |||||
पुंलिङ्गे | स्त्रीलिङ्गे | नपुंसकलिङ्गे | ||||
ए.व. | ब. व. | ए. व. | ब. व. | ए.व. | ब.व. | |
वदति [वद् ] | उदितवान् | उदितवन्तः | उदितवती | उदितवत्यः | उदितवत् | उदितवन्ति |
वक्ति [वच् ] | उक्तवान् | उक्तवन्तः | उक्तवती | उक्तवत्यः | उक्तवत् | उक्तवन्ति |
पिबति [पा ] | पीतवान् | पीतवन्तः | पीतवती | पीतवत्यः | पीतवत् | पीतवन्ति |
अस्ति [अस्] | भूतवान् | भूतवन्तः | भूतवती | भूतवत्यः | भूतवत् | भूतवन्ति |
भवति [भू ] | भूतवान् | भूतवन्तः | भूतवती | भूतवत्यः | भूतवत् | भूतवन्ति |
गच्छति [गम्] | गतवान् | गतवन्तः | गतवती | गतवत्यः | गतवत् | गतवन्ति |
वसति [वस्] | उषितवान् | उषितवन्तः | उषितवती | उषितवत्यः | उषितवत् | उषितवन्ति |
तिष्ठति [स्था] | स्थितवान् | स्थितवन्तः | स्थितवती | स्थितवत्यः | स्थितवत् | स्थितवन्ति |
उत्तिष्ठति
उत् + [स्था ] |
उत्थितवान् | उत्थितवन्तः | उत्थितवती | उत्थितवत्यः | उत्थितवत् | उत्थितवन्ति |
गायति [गै] | गीतवान् | गीतवन्तः | गीतवती | गीतवत्यः | गीतवत् | गीतवन्ति |
तरति [तॄ] | तीर्णवान् | तीर्णवन्तः | तीर्णवती | तीर्णवत्यः | तीर्णवत् | तीर्णवन्ति |
भ्रमति [भ्रम्] | भ्रान्तवान् | भ्रान्तवन्तः | भ्रान्तवती | भ्रान्तवत्यः | भ्रान्तवत् | भ्रान्तवन्ति |
नयति [नी] | नीतवान् | नीतवन्तः | नीतवती | नीतवत्यः | नीतवत् | नीतवन्ति |
त्यजति [त्यज्] | त्यक्तवान् | त्यक्तवन्तः | त्यक्तवती | त्यक्तवत्यः | त्यक्तवत् | त्यक्तवन्ति |
करोति [कृ] | कृतवान् | कृतवन्तः | कृतवती | कृतवत्यः | कृतवत् | कृतवन्ति |
शृणोति [श्रु] | श्रुतवान् | श्रुतवन्तः | श्रुतिवती | श्रुतवत्यः | श्रुतवत् | श्रुतवन्ति |
ददाति [दा] | दत्तवान् | दत्तवन्तः | दत्तवती | दत्तवत्यः | दत्तवत् | दत्तवन्ति |
यच्छति [यच्छ्] | दत्तवान् | दत्तवन्तः | दत्तवती | दत्तवत्यः | दत्तवत् | दत्तवन्ति |
पश्यति [दृश्] | दॄष्टवान् | दृष्टवन्तः | दृष्टवती | दृष्टवत्यः | दृष्टवत् | दृष्टवन्ति |
जानाति [ज्ञा] | ज्ञातवान् | ज्ञातवन्तः | ज्ञातवती | ज्ञातवत्यः | ज्ञातवत् | ज्ञातवन्ति |
गृह्णाति [ग्रह्] | गृहितवान् | गृहितवन्तः | गृहितवती | गृहितवत्यः | गृहितवत् | गृहितवन्ति |
विशति [विश्] | विष्टवान् | विष्टवन्तः | विष्टवती | विष्टवत्यः | विष्टवत् | विष्टवन्ति |
रोदिति [रुद्] | रुदितवान् | रुदितवन्तः | रुदितवती | रुदितवत्यः | रुदितवत् | रुदितवन्ति |
नृत्यति [नृ] | नृत्तवान् | नृत्तवन्तः | नृत्तवती | नृत्तवत्यः | नृत्तवत् | नृत्तवन्ति |
शक्नोति [शक्] | शक्तवान् | शक्तवन्तः | शक्तवती | शक्तवत्यः | शक्तवत् | शक्तवन्ति |
पृच्छति [पृच्छ्] | पृष्टवान् | पृष्टवन्तः | पृष्टवती | पृष्टवत्यः | पृष्टवत् | पृष्टवन्ति |