13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat: Difference between revisions

From Samskrita Vyakaranam
< 13 - भाषित-संस्कृतम्‌‎ | Introductory Sanskrit Lessons
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat
Jump to navigation Jump to search
Content added Content deleted
VisualWikitext
No edit summary
No edit summary
 
(34 intermediate revisions by 3 users not shown)
Line 1: Line 1:
= <big>'''एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत्'''</big> =
{{DISPLAYTITLE:Introductory-Sanskrit-lessons-2023/esha-saH-sA-tat}}
{{DISPLAYTITLE:४. एषः - सः - सा - तत् }}
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']]
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']]

===<big>(2A) एतत् / तत् [ समीपस्थस्य बोधनाय - एतत्; दूरस्य तु तत् इति नपुंसकलिंगे प्रयोगः]</big>===

===<big>'''एतत् / तत् इति नपुंसकलिङ्ग-प्रयोगः'''</big>===

==== <big>'''समीपस्थस्य बोधनाय - एतत् / दूरस्य बोधनाय तत् इत्यनयोः प्रयोगः करणीयः। अधोभागे दत्तानि उदाहरणानि पश्यतु।'''</big> ====
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|+
|+
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''''एतत्'''''</big>
|<big>'''''एतत्'''''</big> '''''<small>(समीपस्थस्य बोधनाय)</small>'''''
|<big>'''''तत्'''''</big>
|<big>'''''तत्'''''</big> '''''<small>(दूरस्य बोधनाय)</small>'''''
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|170x170px]]
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!'''<big>भवनम्</big>'''
|}
[[File:Bhavana new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Bhavana new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>'''''एतत्''<nowiki> भवनम् |</nowiki>'''</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|170x170px]]
|[[File:Mandiram_new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एतत् भवनम् ।'''</big>
|
|
|<big>'''तत् मन्दिरम्'''</big>
|-
|
|
|
|
|
{| class="wikitable"
!'''<big>मन्दिरम्</big>'''
|}
[[File:Mandiram new.jpeg|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>'''''तत्''<nowiki> मन्दिरम् |</nowiki>'''</big>
|}
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!वातायनम्
|}
[[File:Vātāyanam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Vātāyanam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!एतत् वातायनम्
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|frameless|170x170px|left]]
|
|
{| class="wikitable"
!सोपानम्
|}
[[File:Sopānam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Sopānam new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
|<big>'''एतत् वातायनम्'''</big>
!तत् सोपानम्
|}
|
|
|<big>'''तत् सोपानम्'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!'''कमलम्'''
|}
[[File:Kamalam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Kamalam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!एतत् कमलम्
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|frameless|170x170px|left]]
|
|
{| class="wikitable"
! चम्पकम्
|}
[[File:Campakam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Campakam new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
|<big>'''एतत् कमलम्'''</big>
!तत् चम्पकम्
|}
|
|
|<big>'''तत् चम्पकम्'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!छत्रम्
|}
[[File:Chatram new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Chatram new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!एतत् छात्रम्
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!पर्णम्
|}
[[File:Parṇam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Parṇam new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
|<big>'''एतत् छात्रम्'''</big>
!तत् पर्णम्
|}
|
|
|<big>'''तत् पर्णम्'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!क्रीडनकम्
|}
[[File:Krīḍanakam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Krīḍanakam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!एतत् क्रीडनकम्  
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!पुस्तकम्
|}
[[File:Pustakam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Pustakam new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>एतत् क्रीडनकम्</big>
!तत् पुस्तकम्
|}
|
|
|<big>'''तत् पुस्तकम्'''</big>
|-
!
|
|
|
|-
|-
! { |
! { |
{| class="wikitable"
!नेत्रम्
|}
[[File:Netram new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Netram new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!एतत् नेत्रम्
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!उपनेत्रम्
|}
[[File:Upanetram new.jpg|center|frameless]]
[[File:Upanetram new.jpg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>एतत् नेत्रम्</big>
!तत् उपनेत्रम्
|}
|
|
|<big>'''तत् उपनेत्रम्'''</big>
|-
|-
!
!
|
{| class="wikitable"
|
!दुग्धम्
|}
|
|-
[[File:Dugdham new.jpeg|center|frameless]]
!
{| class="wikitable"
[[File:Dugdham new.jpeg|frameless|left|160x160px]]
!एतत् दुग्धम्
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
[[File:Jalam new.jpeg|frameless|left|160x160px]]
|-
!<big>एतत् दुग्धम्</big>

|
|
|<big>'''तत् जलम्'''</big>
|-
!
|
|
|
|
{| class="wikitable"
!जलम्
|}
[[File:Jalam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!तत् जलम्
|}
|-
|-
!
!
{| class="wikitable"
!विमानम्
|}
[[File:Vimanam new.jpg|center|frameless]]
[[File:Vimanam new.jpg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!एतत् विमानम्
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!रेलयानम्
|}
[[File:Relayanam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Relayanam new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>एतत् विमानम्</big>
!तत् रेलयानम्
|}
|
|
|<big>'''तत् रेलयानम्'''</big>
|-
|-
!
!
|
{| class="wikitable"
|
!फलम्
|}
|
|-
[[File:Phalam new.jpeg|center|frameless]]
!
{| class="wikitable"
[[File:Phalam new.jpeg|frameless|left|160x160px]]
!एतत् फलम्
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|frameless|170x170px|left]]
|
[[File:Puspam new.jpg|frameless|left|160x160px]]
|-
!<big>'''एतत् फलम्'''</big>
|
|
|<big>'''तत् पुष्पम्'''</big>
|-
!
|
|
|
|
{| class="wikitable"
!पुष्पम्
|}
[[File:Puspam new.jpg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!तत् पुष्पम्
|}
|-
|-
!
!
{| class="wikitable"
!उद्यानम्
|}
[[File:Udyanam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Udyanam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!एतत् उद्यानम्
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|frameless|170x170px|left]]
|
|
{| class="wikitable"
!सस्यम्
|}
[[File:Sasyam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Sasyam new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>एतत् उद्यानम्।</big>
!तत् सस्यम्
|
|
|<big>'''तत् सस्यम्।'''</big>
|}
|}

|}

===<big>(2B) एषः / सः [समीपस्थस्य बोधनाय - एषः; दूरस्य तु सः इति '''पुंल्लिंगे''' प्रयोगः]</big>===
===<big>'''एषः - सः इति पुंलिङ्ग-प्रयोगः'''</big>===
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एषः'''</big>
|<big>'''एषः'''</big>'''''<small>(समीपस्थस्य बोधनाय)</small>'''''
|<big>'''सः'''</big>
|<big>'''सः'''</big>'''''<small>(दूरस्य बोधनाय)</small>'''''
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|frameless|170x170px|left]]
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!<big>नर्तकः</big>
|}
[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]
[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषः नर्तकः</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|frameless|170x170px|left]]
|
|
{| class="wikitable"
!<big>गायकः</big>
|}
[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>सः गायकः</big>
|}
|-
|-
|'''<big>एष नर्तकः</big>'''
|
|
|
{| class="wikitable"
!<big>चालकः</big>
|'''<big>सः गायकः</big>'''
|}
|-
|
[[File:Cālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|
{| class="wikitable"
|
!<big>एषः चालकः</big>
|}
|
|-
|[[File:Cālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!<big>पत्रवाहकः</big>
|}
[[File:Patravāhakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Patravāhakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>सः पत्रवाहकः</big>
|<big>'''एषः चालकः'''</big>
|}
|
|
|<big>'''सः पत्रवाहकः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!<big>सौचिकः</big>
|}
[[File:Saucikaḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Saucikaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषः सौचिकः</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!<big>कुम्भकारः</big>
|}
[[File:Kumbhakāraḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Kumbhakāraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>सः कुम्भकारः</big>
|<big>'''एषः सौचिकः'''</big>
|}
|
|
|<big>'''सः कुम्भकारः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!<big>बालकः</big>
|}
[[File:Bālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Bālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषः बालकः</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!<big>वृद्धः</big>
|}
[[File:Vṛddhaḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Vṛddhaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>सः वृद्धः</big>
|<big>'''एषः बालकः'''</big>
|}
|
|
|<big>'''सः वृद्धः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!<big>वानरः</big>
|}
[[File:Vānaraḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Vānaraḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषः वानरः</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|
|
{| class="wikitable"
! <big>गजः</big>
|}
[[File:Gajaḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Gajaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>सः गजः</big>
|<big>'''एषः वानरः'''</big>
|}
|
|
|<big>'''सः गजः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!<big>हरिणः</big>
|}
[[File:Hariṇaḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Hariṇaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषः हरिणः</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!<big>भल्लूकः</big>
|}
[[File:Bhallūkaḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Bhallūkaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>सः भल्लूकः</big>
|<big>'''एषः हरिणः'''</big>
|}
|
|
|<big>'''सः भल्लूकः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!<big>मयूरः</big>
|}
[[File:Mayūraḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Mayūraḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषः मयूरः</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!<big>शुकः</big>
|}
[[File:Śukaḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Śukaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>सः शुकः</big>
|<big>'''एषः मयूरः'''</big>
|}
|
|
|<big>'''सः शुकः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!<big>भिक्षुकः</big>
|}
[[File:Bhikṣukaḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Bhikṣukaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषः भिक्षुकः</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!<big>नृपः</big>
|}
[[File:Nṛpaḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Nṛpaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>सः नृपः</big>
|<big>'''एषः भिक्षुकः'''</big>
|}
|
|
|<big>'''सः नृपः'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!<big>छात्रः</big>
|}
[[File:Chātraḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Chātraḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषः छात्रः</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!<big>अध्यापकः</big>
|}
[[File:Adhyāpakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Adhyāpakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>एषः अध्यापकः</big>
|<big>'''एषः छात्रः'''</big>
|}
|
|
|<big>'''सः अध्यापकः'''</big>
|}
|}

===(2C) एषा / सा [समीपस्थस्य बोधनाय - एषा ; दूरस्य तु सा इति प्रयोगः]===

===<big>'''एषा, सा इति स्त्रीलिङ्ग-प्रयोगाः'''</big>===
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>एषा</big>
|<big>'''एषा'''</big>'''''(समीपस्थस्य बोधनाय)'''''
|<big>सा</big>
|<big>'''सा'''</big>'''''(दूरस्य बोधनाय)'''''
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!<big>वैद्या</big>
|}
[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]]
[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषा वैद्या</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!<big>शिक्षिका</big>
|}
[[File:Śikṣikā new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Śikṣikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>सा शिक्षिका</big>
|<big>'''एषा वैद्या'''</big>
|}
|
|
|<big>'''सा शिक्षिका'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!<big>मक्षिका</big>
|}
[[File:Makṣikā new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Makṣikā new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषा मक्षिका</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!<big>पिपीलिका</big>
|}
[[File:Pipīlikā new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Pipīlikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>सा पिपीलिका</big>
|'''<big>एषा मक्षिका</big>'''
|}
|
|
|'''<big>सा पिपीलिका</big>'''
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!<big>लेखिका</big>
|}
[[File:Lekhikā new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Lekhikā new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषा लेखिका</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!<big>द्विचक्रिका</big>
|}
[[File:Dvicakrikā new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Dvicakrikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>सा द्विचक्रिका</big>
|<big>'''एषा लेखिका'''</big>
|}
|
|
|<big>'''सा द्विचक्रिका'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!<big>बालिका</big>
|}
[[File:Chātrā new.jpeg|center|thumb]]
[[File:Chātrā new.jpeg|center|thumb]]
{| class="wikitable"
!<big>एषा बालिका</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!<big>वृद्धा</big>
|}
[[File:Vṛddhā new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Vṛddhā new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>सा वृद्धा</big>
|<big>'''एषा बालिका'''</big>
|}
|
|
|<big>'''सा वृद्धा'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!<big>माला</big>
|}
[[File:Mālā new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Mālā new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषा माला</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!<big>शाटिका</big>
|}
[[File:Śāṭikā new.jpeg|center|thumb]]
[[File:Śāṭikā new.jpeg|center|thumb]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>सा शाटिका</big>
|<big>'''एषा माला'''</big>
|}
|
|
|<big>'''सा शाटिका'''</big>

|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!<big>लता</big>
|}
[[File:Lāta new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Lāta new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>सा लता</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!<big>कलिका</big>
|}
[[File:Kalikā new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Kalikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>सा कलिका</big>
|<big>'''सा लता'''</big>
|}
|
|
|<big>'''सा कलिका'''</big>
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!<big>पत्रिका</big>
|}
[[File:Patrikā new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Patrikā new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषा पत्रिका</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!<big>पुस्तिका</big>
|}
[[File:Pustakam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Pustakam new.jpeg|center|frameless]]
|-
{| class="wikitable"
!<big>सा पुस्तिका</big>
|<big>'''एषा पत्रिका'''</big>
|}
|
|
|<big>'''सा पुस्तिका'''</big>
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!<big>पाठशाला</big>
|}
[[File:Pāṭhaśālā.jpg|center|frameless]]
[[File:Pāṭhaśālā.jpg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषा पाठशाला</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!<big>गोशाला</big>
|}
[[File:Gośālā new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Gośālā new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
! <big>सा गोशाला</big>
|}
|-
|-
|<big>'''एषा पाठशाला'''</big>
|
|
|
{| class="wikitable"
!<big>सरस्वती</big>
|<big>'''सा गोशाला'''</big>
|}
|-
|
[[File:Sarasvatī.jpg|center|frameless]]
[[File:Sarasvatī1.jpg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
!<big>एषा सरस्वती</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
[[File:Pārvatī1.jpg|left|frameless|200x200px]]
|-
|<big>'''एषा सरस्वती'''</big>
|
|
|
|<big>'''सा पार्वती'''</big>
{| class="wikitable"
!<big>पार्वती</big>
|}
|}

[[File:Pārvatī.jpg|center|frameless]]

===<big>'''कः ? , का ? , किम् ?'''</big>===
<big>'''एते प्रश्नवाचकाः'''  </big>
<big>'''कोष्ठके दत्तानि पदानि पठतु स्मरतु च'''</big>
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
! <big>सा पार्वती</big>
|<big>'''प्रश्नः'''</big>
|<big>'''लिङ्गम्'''</big>
|}
|}
===<big>(2D) एते प्रश्नवाचकाः  </big>===
===<big>कः ?        का ?        किम्   ?</big>===
<big>सम्यक् स्मरन्तु—</big>
{| class="wikitable"
|<big>'''प्रश्नः'''</big>
|<big>'''लिंङ्गम्'''</big>
|<big>'''उत्तरम्'''</big>
|<big>'''उत्तरम्'''</big>
|-
|-
|<big>एषः / सः -कः ?</big>
|<big>एषः / सः -कः ?</big>
|<big>पुंलिंङ्गम्</big>
|<big>पुंलिङ्गम्</big>
|<big>एषः नर्तकः / सः गायकः</big>
|<big>एषः नर्तकः / सः गायकः</big>

|-
|-
|<big>एषा / सा - का ?</big>
|<big>एषा / सा - का ?</big>
|<big>स्त्रीलिंङ्गम्</big>
|<big>स्त्रीलिङ्गम्</big>

|<big>एषा वैद्या  / सा शिक्षिका</big>
|<big>एषा वैद्या  / सा शिक्षिका</big>
|-
|-
|<big>एतत् / तत्  - किम् ?</big>
|<big>एतत् / तत्  - किम् ?</big>
|<big>नपुंसक लिंङ्गम्</big>
|<big>नपुंसकलिङ्गम्</big>

|<big>एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम्</big>
|<big>एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम्</big>
|}
|}
Line 579: Line 517:
|<big>'''एषः'''</big>
|<big>'''एषः'''</big>
|<big>'''सः'''</big>
|<big>'''सः'''</big>
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!<big>नर्तकः</big>
|}
[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]
[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>एषः कः?</big> <big>एषः नर्तकः ।</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
{| class="wikitable"
!<big>गायकः</big>
|}
[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>सः कः?</big> <big>सः गायकः ।</big>
|}




|-
|'''<big>एषः कः?</big> <big>एषः नर्तकः ।</big>'''
|
|
|'''<big>सः कः?</big> <big>सः गायकः ।</big>'''
|-
|
|
|
|
|-
|-
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>एषा</big>
|<big>'''एषा'''</big>
|<big>सा</big>
|<big>'''सा'''</big>
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|-
|-
|
|<big>एषा का?</big>[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]]<big>एषा वैद्या ।</big>
|
|
|
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
[[File:Śikṣikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषा वैद्या ।'''</big>
|
|
|<big>'''सा शिक्षिका।'''</big>
|-
|
|
|
|
|
{| class="wikitable"
!<big>शिक्षिका</big>
|}
[[File:Śikṣikā new.jpeg|center|frameless]]<big>सा का?</big>

<big>सा शिक्षिका।</big>
|-
|-
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>एतत्</big>
|<big>'''एतत्'''</big>
|<big>तत्</big>
|<big>'''तत्'''</big>
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|-
|
|
|
|
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
!<big>भवनम्</big>
|}
[[File:Bhavana new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Bhavana new.jpeg|center|frameless]]


<big>एतत् किम् ?</big>
<big>'''एतत् किम् ?'''</big>


<big>एतत् भवनम्।</big>
<big>'''एतत् भवनम्।'''</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|
|
[[File:Mandiram new.jpeg|center|frameless]]<big>'''तत् किम् ?'''</big>
{| class="wikitable"
!<big>मन्दिरम्</big>
|}
[[File:Mandiram new.jpeg|center|frameless]]<big>तत् किम् ?</big>


<big>तत् मन्दिरम्।</big>
<big>'''तत् मन्दिरम्।'''</big>
|}
|}
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|
|
|<big>'''एषः/सः /'''</big><big>'''एषा/सा /'''</big>
|<big>'''एषः/सः /'''</big> <big>'''एषा/सा /'''</big>


<big>'''एतत्/तत्'''</big>
<big>'''एतत्/तत्'''</big>
Line 660: Line 615:
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः चालकः ।</big>
|<big>एषः चालकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 666: Line 627:
|}
|}
[[File:Rajakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Rajakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|alt=arm pointing left|center|frameless|150x150px|[[:File:Tat full arm 2.jpg|Tat full arm 2.jpg]]]]
|<big>कः ?</big>
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः रजकः।</big>
|<big>सः रजकः।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 676: Line 643:
|}
|}
[[File:Takṣakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Takṣakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
|<big>कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
Line 682: Line 649:
|-
|-
|
|
|
|
|
|
|-
|[[File:Sainikaḥ.jpeg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!<big>सैनिकः</big>
!<big>सैनिकः</big>
|}
|}
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः सैनिकः ।</big>
|<big>सः सैनिकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 699: Line 678:
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः विदूषकः ।</big>
|<big>एषः विदूषकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 705: Line 690:
|}
|}
[[File:Nyāyādhīśaḥ.jpg|center|frameless]]
[[File:Nyāyādhīśaḥ.jpg|center|frameless]]
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः न्यायाधीशः ।</big>
|<big>सः न्यायाधीशः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 721: Line 712:
|-
|-
|
|
|
|
|
|
|-
|[[File:Dhīvaraḥ new.jpeg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!<big>धीवरः</big>
!<big>धीवरः</big>
|}
|}
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः धीवरः ।</big>
|<big>सः धीवरः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 738: Line 741:
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः कः ?</big>
|<big>एषः गोपालकः ।</big>
|<big>एषः गोपालकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 744: Line 753:
|}
|}
[[File:Hastipakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Hastipakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः हस्तिपकः ।</big>
|<big>सः हस्तिपकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 770: Line 785:
|}
|}
[[File:Paricārikā.jpeg|center|frameless]]
[[File:Paricārikā.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा परिचारिका।</big>
|<big>सा परिचारिका।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 784: Line 805:
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा तुला।</big>
|<big>एषा तुला।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 790: Line 817:
|}
|}
[[File:Chātrā new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Chātrā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा छात्रा।</big>
|<big>सा छात्रा।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 804: Line 837:
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा नदी।</big>
|<big>एषा नदी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 810: Line 849:
|}
|}
[[File:Samadarvī new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Samadarvī new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]

|<big>का ?</big>
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा समदर्वी।</big>
|<big>सा समदर्वी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 836: Line 882:
|}
|}
[[File:Dvicakrikā new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Dvicakrikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा द्वीचक्रिका।</big>
|<big>सा द्विचक्रिका।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 846: Line 898:
|}
|}
[[File:Kartarī new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Kartarī new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
|<big>का ?</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा का ?</big>
|<big>एषा कर्तरी।</big>
|<big>एषा कर्तरी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 856: Line 914:
|}
|}
[[File:Churikā new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Churikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा छुरिका।</big>
|<big>सा छुरिका।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 870: Line 934:
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् नेत्रम् ।</big>
|<big>एतत् नेत्रम् ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 876: Line 946:
|}
|}
[[File:Upanetram new.jpg|center|frameless]]
[[File:Upanetram new.jpg|center|frameless]]
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|160x160px]]
| <big>किम् ?</big>
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् उपनेत्रम् ।</big>
|<big>तत् उपनेत्रम् ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 890: Line 966:
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् पर्णम्।</big>
|<big>एतत् पर्णम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 900: Line 982:
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् पुष्पम्।</big>
|<big>एतत् पुष्पम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 906: Line 994:
|}
|}
[[File:Gṛham new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Gṛham new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् गृहम्।</big>
|<big>तत् गृहम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 920: Line 1,014:
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् विमानम्।</big>
|<big>एतत् विमानम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 926: Line 1,026:
|}
|}
[[File:Lokayanam.jpeg|center|frameless]]
[[File:Lokayanam.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् लोकयानम्।</big>
|<big>तत् लोकयानम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 940: Line 1,046:
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् उद्यानम्।</big>
|<big>एतत् उद्यानम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|-
|
|
Line 946: Line 1,058:
|}
|}
[[File:Sasyam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Sasyam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>किम् ?</big>

|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् सस्यम्।</big>
|<big>तत् सस्यम्।</big>
|-
|-
|
|<big>व्यजनम्</big>
|
|
|
|
|-
|[[File:Vyajanam new.jpeg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
!<big>व्यजनम्</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>तत् व्यजनम्।</big>
|<big>एतत् व्यजनम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|}
|}


===<big>(2E) अभ्यासः</big>===


===<big>'''अभ्यासः'''</big>===
#<big>चित्रानी दॄष्ट्वा उत्तराणि लिखन्तु ---</big>


====<big>चित्राणि दृष्ट्वा उत्तराणि लिखतु</big>====
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
| colspan="2" |<big>एषः/एषा /एतत्</big> [[File:Etat.jpeg|center|frameless|130x130px]]
| colspan="2" |<big>एषः/ एषा / एतत्</big> [[File:Etat.jpeg|center|frameless|130x130px]]

| colspan="2" |<big>सः /सा/तत्</big> [[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|195x195px]]



|<big>सः /सा /तत्</big>[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|
|-
|-
|[[File:Mūṣakaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः?</big>
|[[File:Mūṣakaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः?</big>
Line 973: Line 1,100:
<big>उ. एषः मूषकः।</big>
<big>उ. एषः मूषकः।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Mārjāraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Mārjāraḥ new.jpeg|center|frameless]]


Line 979: Line 1,106:


<big>उ. सः मार्जारः ।</big>
<big>उ. सः मार्जारः ।</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः ?</big>
|[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः ?</big>
Line 984: Line 1,116:
<big>उ. --- --- ।</big>
<big>उ. --- --- ।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. सः कः ?</big>
|[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. सः कः ?</big>


<big>उ. --- --- ।</big>
<big>उ. --- --- ।</big>

|-
|
|
|
|
|-
|-
|[[File:Mayūraḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः?</big>
|[[File:Mayūraḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः?</big>
Line 993: Line 1,131:
<big>उ. --- --- ।</big>
<big>उ. --- --- ।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Śukaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. सः कः ?</big>
|[[File:Śukaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. सः कः ?</big>


<big>उ. --- --- ।</big>
<big>उ. --- --- ।</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|[[File:Hṛdaya new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big>
|[[File:Hṛdaya new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big>
Line 1,002: Line 1,145:
<big>उ. --- ---?</big>
<big>उ. --- ---?</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Uttarādhara new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. तत् किम् ?</big>
|[[File:Uttarādhara new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. सः कः ?</big>


<big>उ. --- --- ?</big>
<big>उ. --- --- ?</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|[[File:Vyajanam new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big>
|[[File:Vyajanam new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big>


<big>उ. एतत् व्यजनम्।</big>
<big>उ. एतत् व्यजनम्।</big>

|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Cakra new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. तत् किम् ?</big>
|[[File:Cakra new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. तत् किम् ?</big>


<big>उ. --- --- ।</big>
<big>उ. --- --- ।</big>


|}
|}



====<big>'''एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्'''</big>====
====<big>'''एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्'''</big>====
<big>  उत्तरानुगुणम् रिक्तस्थानानि पूरयन्तु -</big>


<big> </big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ.  एषा बालिका ।</big>
<big>उत्तरानुगुणं रिक्तस्थानानि पूरयतु</big>
#<big>प्र.  एषः कः ? उ.  ….. गणेशः।</big>

#<big>प्र. …..  ……….?उ. एषा माला।</big>

# <big>प्र. …..  ……….?उ. एतत् कमलम्।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एतत् पुष्पम्।</big>
<big>१) प्र. …..  ……….? उ.  एषा बालिका ।</big>

#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः बालकः।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>
<big>२) प्र.  एषः कः ? उ.  ….. गणेशः।</big>

# <big>प्र. …..  ……….? उ. एषा शिक्षिका।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः वृध्दः ।</big>
<big>३) प्र. …..  ……….? उ. एषा माला।</big>

#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषा नर्मदा।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः  तरुणः।</big>
<big>४) प्र. …..  ……….? उ. एतत् कमलम्।</big>

# <big>प्र. …..  ……….? उ. एतत् नगरम्।</big>
<big>५) प्र. …..  ……….? उ. एतत् पुष्पम्।</big>

<big>६) प्र. …..  ……….? उ. एषः बालकः।</big>

<big>७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>

<big>८) प्र. …..  ……….? उ. एषा शिक्षिका।</big>

<big>९) प्र. …..  ……….? उ. एषः वृद्धः ।</big>

<big>१०) प्र. …..  ……….? उ. एषा नर्मदा।</big>

<big>११) प्र. …..  ……….? उ. एषः  तरुणः।</big>

<big>१२) प्र. …..  ……….? उ. एतत् नगरम्।</big>


====<big>'''एषः / एषा / एतत् ; सः / सा / तत् ; कः / का / किम्'''</big>====

<big>रिक्तस्थानानि पूरयतु</big>

<big>१) प्र.  एषः ……? उ.  ….  रामः ।</big>

<big>२) प्र.  सः ….. ? उ.  ….. देवालयः।</big>

<big>३) प्र. एषा  ……….? उ.  ….. माला।</big>

<big>४) प्र. …..  कः ? उ. सः  भारवाहकः।</big>

<big>५) प्र. तत्  ……….? उ. ….. नयनम्।</big>

<big>६) प्र. …..  ……….? उ. सः  बालकः।</big>

<big>७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>

<big>८) प्र. …..  ……….? उ. सा नायिका।</big>

<big>९) प्र. …..  ……….? उ. सः स्वर्णकारः ।</big>

<big>१०) प्र. …..  ……….? उ. सा मालती।</big>

<big>११) प्र. …..  ……….?   उ. सः  तरुणः।</big>

<big>१२) प्र. …..  ……….? उ. तत् करवस्त्रम्।</big>


====<big>'''अधः दत्तानि पदानि पश्यतु। उदाहरणम् अनुसृत्य प्रश्नवाक्यम् उत्तरवाक्यं च लिखतु'''</big>====

<big>'''उदाहरणम्'''</big>



====<big>एषः / एषा / एतत् ; सः / सा / तत् ; कः / का / किम्</big>====
<big>'''प्र'''.  एषः कः ?</big>


<big>'''उ'''.  एषः भल्लूकः।</big>
====<big>रिक्तस्थानानि पूरयन्तु -  </big>====


#<big>प्र.  एषः ……? उ.  ….  रामः ।</big>
<big>'''प्र'''. सा का?</big>
#<big>प्र.  तत् ….. ? उ.  ….. देवालयम्।</big>
#<big>प्र. एषा  ……….? उ.  ….. माला।</big>
# <big>प्र. …..  कः ? उ. सः  भारवाहकः।</big>
#<big>प्र. तत्  ……….? उ. ….. नयनम्।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. सः …..  बालकः।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. सा नायिका।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. सः स्वर्णकारः ।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. सा मालती।</big>
# <big>प्र. …..  ……….?   उ. सः  तरुणः।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. तत् करवस्त्रम्।</big>


<big>'''उ'''. सा द्विचक्रिका ।</big>
====<big>पश्यन्तु  अपि च प्रश्नवाक्यं उत्तरवाक्यं च लिखन्तु ----</big>====
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Etat bālakaḥ.jpg|center|frameless]]
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Etat bālakaḥ.jpg|center|frameless]]
Line 1,071: Line 1,259:
<big>एषः / एषा / एतत्</big>
<big>एषः / एषा / एतत्</big>


<big>कः / का / किम्</big>
<big>कः / का / किम् ?</big>
|<big>युतकम्</big>
|<big>युतकम्</big>
|<big>गोशाला</big>
|<big>गोशाला</big>
Line 1,087: Line 1,275:
|-
|-
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Tat bālakaḥ.jpg|center|frameless]]
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Tat bālakaḥ.jpg|center|frameless]]
|<big>द्विचक्रिका</big>
|<big>द्विचक्रिका</big>
|<big>श्वेतफलकम्</big>
|<big>श्वेतफलकम्</big>
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Tat bālikā.jpg|center|frameless]]
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Tat bālikā.jpg|center|frameless]]
|-
|-
Line 1,113: Line 1,301:
|-
|-
|<big>वानरः</big>
|<big>वानरः</big>
|<big>वातायनम्</big>
|<big>वातायनम्</big>
|}
|}



<big>'''[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/8/8d/PAGE_4_PDF.pdf एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PDF]'''</big>
<big>उदाहरणम् ---</big>


<big>'''[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/004%20-%20Esha%20Eshaa%20Ethath.ppsx एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT with audio]'''</big>
<big>प्र.  एषः कः ?</big>


<big>'''[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/004%20-%20Esha%20Eshaa%20Ethath%20NA.ppsx एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT without audio]'''</big>
<big>उ.  एषः भल्लूकः।</big>


<big>प्र. सा का?</big>


<big>उ. सा द्विचक्रिका ।</big>


'''PAGE 4'''
<big>Lessons [https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/2/25/2A.pdf 2A] - [https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/1/15/2B.pdf 2B] - [https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/e/ef/2C.pdf 2C] - [https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/d/d3/2D.pdf 2D] -[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/4/46/2E.pdf 2E] PDF</big>

Latest revision as of 01:11, 15 July 2024

एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत्

Home


एतत् / तत् इति नपुंसकलिङ्ग-प्रयोगः

समीपस्थस्य बोधनाय - एतत् / दूरस्य बोधनाय तत् इत्यनयोः प्रयोगः करणीयः। अधोभागे दत्तानि उदाहरणानि पश्यतु।

 एतत् (समीपस्थस्य बोधनाय) तत् (दूरस्य बोधनाय)
एतत् भवनम् । तत् मन्दिरम्
एतत् वातायनम् तत् सोपानम्
एतत् कमलम् तत् चम्पकम्
एतत् छात्रम् तत् पर्णम्
एतत् क्रीडनकम् तत् पुस्तकम्
एतत् नेत्रम् तत् उपनेत्रम्
एतत् दुग्धम् तत् जलम्
एतत् विमानम् तत् रेलयानम्
एतत् फलम् तत् पुष्पम्
एतत् उद्यानम्। तत् सस्यम्।


एषः - सः इति पुंलिङ्ग-प्रयोगः

 एषः(समीपस्थस्य बोधनाय) सः(दूरस्य बोधनाय)
एष नर्तकः सः गायकः
एषः चालकः सः पत्रवाहकः
एषः सौचिकः सः कुम्भकारः
एषः बालकः सः वृद्धः
एषः वानरः सः गजः
एषः हरिणः सः भल्लूकः
एषः मयूरः सः शुकः
एषः भिक्षुकः सः नृपः
एषः छात्रः सः अध्यापकः


एषा, सा इति स्त्रीलिङ्ग-प्रयोगाः

 एषा(समीपस्थस्य बोधनाय) सा(दूरस्य बोधनाय)
एषा वैद्या सा शिक्षिका
एषा मक्षिका सा पिपीलिका
एषा लेखिका सा द्विचक्रिका
एषा बालिका सा वृद्धा
एषा माला सा शाटिका
सा लता सा कलिका
एषा पत्रिका सा पुस्तिका
एषा पाठशाला सा गोशाला
एषा सरस्वती सा पार्वती


कः ? , का  ? , किम् ?

एते प्रश्नवाचकाः   कोष्ठके दत्तानि पदानि पठतु स्मरतु च

प्रश्नः लिङ्गम् उत्तरम्
एषः / सः -कः ? पुंलिङ्गम् एषः नर्तकः / सः गायकः
एषा / सा - का ? स्त्रीलिङ्गम् एषा वैद्या  / सा शिक्षिका
एतत् / तत्  - किम् ? नपुंसकलिङ्गम् एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम्
एषः सः


एषः कः? एषः नर्तकः । सः कः? सः गायकः ।
एषा सा
एषा वैद्या । सा शिक्षिका।
एतत् तत्

एतत् किम् ?

एतत् भवनम्।

तत् किम् ?

तत् मन्दिरम्।

एषः/सः / एषा/सा /

एतत्/तत्

कः/का/किम् ? प्रश्नः   उत्तरम्
चालकः
कः ? एषः कः ? एषः चालकः ।
रजकः
arm pointing left
Tat full arm 2.jpg
 कः ? सः कः ? सः रजकः।
तक्षकः
कः ? एषः कः ? एषः तक्षकः।
सैनिकः
कः ? सः कः ? सः सैनिकः ।
विदूषकः
कः ? एषः कः ? एषः विदूषकः ।
न्यायाधीशः
कः ? सः कः ? सः न्यायाधीशः ।
कुम्भकारः
कः ? एषः कः ? एषः कुम्भकारः ।
धीवरः
कः ? सः कः ? सः धीवरः ।
गोपालकः
कः ? एषः कः ? एषः गोपालकः ।
हस्तिपकः
कः ? सः कः ? सः हस्तिपकः ।
गायिका
का ? एषा का ? एषा गायिका।
परिचारिका
का ? सा का? सा परिचारिका।
तुला
का ? एषा का ? एषा तुला।
छात्रा
का ? सा का? सा छात्रा।
नदी
का ? एषा का ? एषा नदी।
समदर्वी
का ? सा का? सा समदर्वी।
घटी
का ? एषा का ? एषा घटी।
द्विचक्रिका
का ? सा का? सा द्विचक्रिका।
कर्तरी
का ? एषा का ? एषा कर्तरी।
छुरिका
का ? सा का? सा छुरिका।
नेत्रम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् नेत्रम् ।
उपनेत्रम्
किम् ? तत् किम्? तत् उपनेत्रम् ।
पर्णम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् पर्णम्।
पुष्पम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् पुष्पम्।
गृहम्
किम् ? तत् किम्? तत् गृहम्।
विमानम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् विमानम्।
लोकयानम्
किम् ? तत् किम्? तत् लोकयानम्।
उद्यानम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् उद्यानम्।
सस्यम्
किम् ? तत् किम्? तत् सस्यम्।
व्यजनम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् व्यजनम्।


अभ्यासः

चित्राणि दृष्ट्वा उत्तराणि लिखतु

एषः/ एषा / एतत्
सः /सा /तत्
प्र. एषः कः?

उ. एषः मूषकः।

प्र. सः कः ?

उ. सः मार्जारः ।

प्र. एषः कः ?

उ. --- --- ।

प्र. सः कः ?

उ. --- --- ।

प्र. एषः कः?

उ. --- --- ।

प्र. सः कः ?

उ. --- --- ।

प्र. एतत् किम् ?

उ. --- ---?

प्र. सः कः ?

उ. --- --- ?

प्र. एतत् किम् ?

उ. एतत् व्यजनम्।

प्र. तत् किम् ?

उ. --- --- ।


एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्

  उत्तरानुगुणं रिक्तस्थानानि पूरयतु


१) प्र. …..  ……….? उ.  एषा बालिका ।

२) प्र.  एषः कः ? उ.  ….. गणेशः।

३) प्र. …..  ……….? उ. एषा माला।

४) प्र. …..  ……….? उ. एतत् कमलम्।

५) प्र. …..  ……….? उ. एतत् पुष्पम्।

६) प्र. …..  ……….? उ. एषः बालकः।

७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।

८) प्र. …..  ……….? उ. एषा शिक्षिका।

९) प्र. …..  ……….? उ. एषः वृद्धः ।

१०) प्र. …..  ……….? उ. एषा नर्मदा।

११) प्र. …..  ……….? उ. एषः  तरुणः।

१२) प्र. …..  ……….? उ. एतत् नगरम्।


एषः / एषा / एतत् ; सः / सा / तत् ; कः / का / किम्

रिक्तस्थानानि पूरयतु

१) प्र.  एषः ……? उ.  ….  रामः ।

२) प्र.  सः ….. ? उ.  ….. देवालयः।

३) प्र. एषा  ……….? उ.  ….. माला।

४) प्र. …..  कः ? उ. सः  भारवाहकः।

५) प्र. तत्  ……….? उ. ….. नयनम्।

६) प्र. …..  ……….? उ. सः  बालकः।

७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।

८) प्र. …..  ……….? उ. सा नायिका।

९) प्र. …..  ……….? उ. सः स्वर्णकारः ।

१०) प्र. …..  ……….? उ. सा मालती।

११) प्र. …..  ……….?   उ. सः  तरुणः।

१२) प्र. …..  ……….? उ. तत् करवस्त्रम्।


अधः दत्तानि पदानि पश्यतु। उदाहरणम् अनुसृत्य प्रश्नवाक्यम् उत्तरवाक्यं च लिखतु

उदाहरणम्


प्र.  एषः कः ?

उ.  एषः भल्लूकः।

प्र. सा का?

उ. सा द्विचक्रिका ।

भल्लूकः देवता
माला लेखनी
धीवरः नर्तकः  
द्रोणी दर्वी
प्रश्नः ---

एषः / एषा / एतत्

कः / का / किम् ?

युतकम् गोशाला उत्तरम्‌ ---

एषः / एषा / एतत्  

दाडिमम् अध्यापिका
द्विचक्रिका श्वेतफलकम्
हरिणः सम्मार्जनी
अनुजः वृक्षः
जलम् सोपानम्
प्रश्नः ---

सः / सा / तत्

कः / का/ किम्  

शाटिका अध्यापकः उत्तरम्‌ ---

सः / सा / तत्

वानरः वातायनम्


एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PDF

एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT with audio

एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT without audio


PAGE 4

Retrieved from "https://worldsanskrit.net/wiki/13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat?oldid=25072"