13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/kartRpadayukta-kriyApadAni: Difference between revisions
Anjali2023 (talk | contribs) No edit summary |
No edit summary |
||
(14 intermediate revisions by 3 users not shown) | |||
Line 1:
{{DISPLAYTITLE:११. कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानि}}
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']]
== '''<big>कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानां रचनम् (
===
<big>वर्तमानः कालः इत्युक्ते यत् किमपि कार्यम्
=== <big>'''वाक्यम्'''</big> ===
<big>वाक्ये कर्तृसूचकं पदं कर्तृपदम्
{| class="wikitable"
|+
!उदाहरणानि
|-
|<big><nowiki>बालकः वदति |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>शिष्यः नमति |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अग्रजः वदति |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>जनकः पश्यति |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>पुत्रः गच्छति |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>बाला पठति |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>गायिका गायति |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अनुजा क्रीडति |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अम्बा पचति |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>रमा नृत्यति |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>फलं पतति |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>पुष्पं विकसति |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>मित्रं यच्छति |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>जलं स्रवति |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>नयनं स्फुरति |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अहं गच्छामि |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अहम् आगच्छामि |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अहं पठामि |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अहं हसामि |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अहं वदामि |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अहं खादामि |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अहं नमामि |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अहं क्रीडामि |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अहं ध्यायामि |</nowiki></big>
|}
<big> </big>
==='''<big>अभ्यासः</big> <big>-</big> <big>कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानां रचनम्</big>''' ===
====<big>'''चित्रं दृष्ट्वा वाक्यानि लिखतु'''</big>====
{| class="wikitable"
|+
|<big>'''कर्ता'''</big>
|<big>'''क्रियाः'''</big>
|<big>'''वाक्यम्'''</big>
|-
| colspan="1" rowspan="
<big>एषः</big>
Line 91 ⟶ 93:
<big>बालकः</big>
<big>बाला</big>
|
|<big><nowiki>एषा गच्छति
<big>सा
<big>बालिका
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|[[File:Pashyati.jpg|frameless|163x163px]]
|
|-
|
|
|-
|[[File:Nrutyati.jpg|frameless|160x160px]]
|
|-
|
|
|-
|[[File:BhavAn kathayati.png|frameless|208x208px]]
|
|-
|
|
|-
|[[File:Bhavati Avhayati.png|frameless|220x220px]]
|
|-
|
|
|
|}
==='''अभ्यासः'''===
===
{| class="wikitable"
|+
Line 130 ⟶ 157:
|'''<big>क्रियापदानि</big>'''
|-
|<big>लेखिका, विदूषकः, पत्रकारः,</big> <big>वृद्धः, गजः,</big> <big>नर्तकः</big><big>,</big> <big>छात्रः</big><big>,</big> <big>गायिका,
|<big>चलति, नृत्यति, हसति, यच्छति,</big> <big>गायति, रक्षति</big><big>, लिखति,</big> <big>पश्यति</big><big>, आगच्छति</big>
|}
{| class="wikitable"
|+
|
[[File:Vidūṣakaḥ.jpeg|frameless|167x167px]]
|
|२.
[[File:Sainikaḥ.jpeg|frameless|163x163px]]
|
|
<big>३</big>
[[File:Chātraḥ new.jpeg|frameless|159x159px]]
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 148 ⟶ 183:
[[File:Gajaḥ.jpeg|frameless|205x205px]]
|
|
५.
[[File:Patravāhakaḥ new.jpeg|frameless|166x166px]]
|
|
<big>६.</big>
[[File:Vṛddhaḥ new.jpeg|frameless|143x143px]]
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 162 ⟶ 204:
[[File:Lekhikā new.jpeg|frameless|170x170px]]
|
|
<big>८.</big>
[[File:Gāyikā.jpeg|frameless|170x170px]]
|
|
<big>९.</big>
Line 173 ⟶ 217:
{| class="wikitable"
|+
|<big>'''यथा'''<nowiki> - 1. विदूषकः हसति
|<big><nowiki>2. ---------
|<big><nowiki>3. ----------
|-
|<big><nowiki>4. ----------
|<big><nowiki>5. ----------
|<big><nowiki>6. ----------
|-
|<big><nowiki>7. ----------
|<big><nowiki>8. ----------
|<big><nowiki>9. ----------
|}
====<big>'''उदाहारणानुसारं लट्लकारे उत्तमपुरुषे एकवचनान्त-रूपम् उपयुज्य वाक्यानि लिखतु'''</big>====
'''<big>यथा -</big>'''
<big>(गच्छति) ----- 1. अहं गच्छामि |</big>
<big>(आगच्छति) --- 2. अहम्
<big>(पठति] --- 3. अहं
# <big>--- [ लिखति ] ----|</big>
# <big>--- [ पतति ] ----|</big>
# <big>--- [ निन्दति ] ----|</big>
# <big>--- [ विशति ] ----|</big>
# <big>--- [ उपविशति ] ----|</big>
# <big>--- [ नमति ] ----|</big>
# <big>--- [ क्रीडति ] ----|</big>
# <big>--- [ हसति ] ----|</big>
# <big>--- [ धावति ] ----|</big>
# <big>--- [अर्चति ] ----|</big>
# <big>--- [ गायति ] ----|</big>
# <big>--- [ यच्छति ] ----|</big>
# <big>--- [ पचति ] ----|</big>
# <big>--- [ खादति ] ----|</big>
# <big>--- [ स्नाति ] ----|</big>
# <big>--- [ भ्रमति ] ----|</big>
# <big>--- [ पृच्छति ] ----|</big>
# <big>--- [ प्रक्षालयति ] ----|</big>
# <big>--- [ नृत्यति ] ----|</big>
# <big>--- [ पश्यति ] ----|</big>
===<big>'''क्रियापदानां क्रीडा | परस्परसम्बद्धानि क्रियापदानि |'''</big>===
<big>गच्छति |</big>
<big>गच्छति आगच्छति |</big>
<big>गच्छति आगच्छति उपविशति |</big>
<big>गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति | </big>
<big>गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति |</big>
<big>गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति | </big>
<big>गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति | </big>
<big>गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति | </big>
<big>गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति | </big>
<big>गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति | </big>
<big>गच्छति आगच्छति
<big>गच्छति आगच्छति
<big>गच्छति आगच्छति
<big>गच्छति आगच्छति
<big>गच्छति आगच्छति
<big>गच्छति आगच्छति
<big>गच्छति आगच्छति
<big>गच्छति आगच्छति
<big>गच्छति आगच्छति
<big>गच्छति आगच्छति
<big>गच्छति आगच्छति
'''<big>[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/0/07/PAGE_11_PDF.pdf कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानां रचनम् PDF]</big>'''
'''<big>[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/011%20-%20Karthrupadayukth%20Kriyapadani.ppsx कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानां रचनम् PPTX with audio]</big>'''
'''<big>[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/011%20-%20Karthrupadayukth%20Kriyapadani%20NA.ppsx कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानां रचनम् PPTX without audio]</big>'''
'''PAGE 11'''
|
Latest revision as of 20:31, 6 April 2024
![](http://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/thumb/e/e9/Home_13-2023.png/48px-Home_13-2023.png)
कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानां रचनम् (लट् – लकारः)
लट्लकारः वर्तमानकालं सूचयति
वर्तमानः कालः इत्युक्ते यत् किमपि कार्यम् आरब्धम् आसीत् तत् कार्यम् इदानीम् अपि प्रचलत् अस्ति |
वाक्यम्
वाक्ये कर्तृसूचकं पदं कर्तृपदम् | कर्तरिप्रयोगे कर्तृपदस्य प्रथमाविभक्तिः भवति |
उदाहरणानि |
---|
बालकः वदति | |
शिष्यः नमति | |
अग्रजः वदति | |
जनकः पश्यति | |
पुत्रः गच्छति | |
बाला पठति | |
गायिका गायति | |
अनुजा क्रीडति | |
अम्बा पचति | |
रमा नृत्यति | |
फलं पतति | |
पुष्पं विकसति | |
मित्रं यच्छति | |
जलं स्रवति | |
नयनं स्फुरति | |
अहं गच्छामि | |
अहम् आगच्छामि | |
अहं पठामि | |
अहं हसामि | |
अहं वदामि | |
अहं खादामि | |
अहं नमामि | |
अहं क्रीडामि | |
अहं ध्यायामि | |
अभ्यासः - कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानां रचनम्
चित्रं दृष्ट्वा वाक्यानि लिखतु
कर्ता | क्रियाः | वाक्यम् |
एषः एषा एतत् सः सा तत् भवान् भवती छात्रः बालकः बाला |
![]() |
एषा गच्छति |
सा गच्छति | बालिका गच्छति | |
![]() |
||
![]() |
||
![]() |
||
![]() |
||
![]() |
||
![]() |
||
![]() |
||
अभ्यासः
अधः लिखितानि नामानि क्रियापदानि चित्राणि च परिशीलयतु। कः / का किं करोति इति लिखतु।
नामपदानि | क्रियापदानि |
लेखिका, विदूषकः, पत्रकारः, वृद्धः, गजः, नर्तकः, छात्रः, गायिका, सैनिकः | चलति, नृत्यति, हसति, यच्छति, गायति, रक्षति, लिखति, पश्यति, आगच्छति |
१. | २. |
३ | ||
४. |
५. |
६. | ||
७. |
८. |
९. |
यथा - 1. विदूषकः हसति | | 2. --------- | | 3. ---------- | |
4. ---------- | | 5. ---------- | | 6. ---------- | |
7. ---------- | | 8. ---------- | | 9. ---------- | |
उदाहारणानुसारं लट्लकारे उत्तमपुरुषे एकवचनान्त-रूपम् उपयुज्य वाक्यानि लिखतु
यथा -
(गच्छति) ----- 1. अहं गच्छामि |
(आगच्छति) --- 2. अहम् आगच्छामि |
(पठति] --- 3. अहं पठामि |
- --- [ लिखति ] ----|
- --- [ पतति ] ----|
- --- [ निन्दति ] ----|
- --- [ विशति ] ----|
- --- [ उपविशति ] ----|
- --- [ नमति ] ----|
- --- [ क्रीडति ] ----|
- --- [ हसति ] ----|
- --- [ धावति ] ----|
- --- [अर्चति ] ----|
- --- [ गायति ] ----|
- --- [ यच्छति ] ----|
- --- [ पचति ] ----|
- --- [ खादति ] ----|
- --- [ स्नाति ] ----|
- --- [ भ्रमति ] ----|
- --- [ पृच्छति ] ----|
- --- [ प्रक्षालयति ] ----|
- --- [ नृत्यति ] ----|
- --- [ पश्यति ] ----|
क्रियापदानां क्रीडा | परस्परसम्बद्धानि क्रियापदानि |
गच्छति |
गच्छति आगच्छति |
गच्छति आगच्छति उपविशति |
गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति |
गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति |
गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति |
गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति |
गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति |
गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति |
गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति |
गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति |
गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति |
गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति श्रृणोति |
गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति |
गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति |
गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति |
गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति कथयति |
गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति कथयति चलति |
गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति कथयति चलति चालयति |
गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति कथयति चलति चालयति गृह्णाति |
गच्छति आगच्छति उपविशति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति कथयति चलति चालयति गृह्णाति आनयति |
कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानां रचनम् PDF
कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानां रचनम् PPTX with audio
कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानां रचनम् PPTX without audio
PAGE 11