13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/kartRpadayukta-kriyApadAni: Difference between revisions
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/kartRpadayukta-kriyApadAni
Content added Content deleted
m (Vidhya moved page ११. कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानि to ११. कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानि) |
No edit summary |
||
Line 2: | Line 2: | ||
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']] |
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']] |
||
== '''<big>कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानां रचनम् ( |
== '''<big>कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानां रचनम् (लट् – लकारः)</big>''' == |
||
=== <big>लट्लकारः वर्तमानकालं |
=== <big>लट्लकारः वर्तमानकालं सूचयति |</big> === |
||
<big>वर्तमानः कालः इत्युक्ते यत् किमपि कार्यम् |
<big>वर्तमानः कालः इत्युक्ते यत् किमपि कार्यम् आरब्धम् आसीत् तत् कार्यम् इदानीम् अपि प्रचलत् अस्ति | </big> |
||
=== <big>वाक्यम्</big> === |
=== <big>वाक्यम्</big> === |
||
<big>वाक्ये कर्तृसूचकं पदं कर्तृपदम् |
<big>वाक्ये कर्तृसूचकं पदं कर्तृपदम् |</big> <big>कर्तरिप्रयोगे कर्तृपदस्य प्रथमाविभक्तिः भवति |</big> |
||
{| class="wikitable" |
|||
<big>'''उदाहरणानि''' </big> |
|||
|+ |
|||
!उदाहरणानि |
|||
<big>बालकः वदति।</big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>बालकः वदति |</nowiki></big> |
|||
<big>शिष्यः नमति।</big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>शिष्यः नमति |</nowiki></big> |
|||
<big>अग्रजः वदति।</big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>अग्रजः वदति |</nowiki></big> |
|||
<big>जनकः पश्यति।</big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>जनकः पश्यति |</nowiki></big> |
|||
<big>पुत्रः गच्छति।</big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>पुत्रः गच्छति |</nowiki></big> |
|||
<big>बाला पठति।</big> |
|||
|- |
|||
<big> |
|<big><nowiki>बाला पठति |</nowiki></big> |
||
|- |
|||
|<big><nowiki>गायिका गायति |</nowiki></big> |
|||
<big>अनुजा क्रीडति।</big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>अनुजा क्रीडति |</nowiki></big> |
|||
<big>अम्बा पचति।</big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>अम्बा पचति |</nowiki></big> |
|||
<big>रमा नृत्यति।</big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>रमा नृत्यति |</nowiki></big> |
|||
<big>फलं पतति।</big> |
|||
|- |
|||
<big> |
|<big><nowiki>फलं पतति |</nowiki></big> |
||
|- |
|||
|<big><nowiki>पुष्पं विकसति |</nowiki></big> |
|||
<big>मित्रं यच्छति।</big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>मित्रं यच्छति |</nowiki></big> |
|||
<big>जलं स्रवति।</big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>जलं स्रवति |</nowiki></big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>नयनं स्फुरति |</nowiki></big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>अहं गच्छामि |</nowiki></big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>अहम् आगच्छामि |</nowiki></big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>अहं पठामि |</nowiki></big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>अहं हसामि |</nowiki></big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>अहं वदामि |</nowiki></big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>अहं खादामि |</nowiki></big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>अहं नमामि |</nowiki></big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>अहं क्रीडामि |</nowiki></big> |
|||
|- |
|||
|<big><nowiki>अहं ध्यायामि |</nowiki></big> |
|||
|} |
|||
<big> </big> |
|||
=== <big>अभ्यासः</big> <big>-</big> <big>कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानां रचनम्</big> === |
|||
<big>नयनं स्फुरति।</big> |
|||
<big>अहं गच्छामि।</big> |
|||
<big>अहम् आगच्छामि।</big> |
|||
<big>अहं पठामि ।</big> |
|||
<big>अहं हसामि।</big> |
|||
<big>अहं वादामि।</big> |
|||
<big>अहं खादामि।</big> |
|||
<big>अहं नमामि।</big> |
|||
<big>अहं क्रीडामि।</big> |
|||
<big>अहं ध्यायामि।</big> |
|||
=== <big>अभ्यासः</big> <big>-</big> <big>कर्तृपदयुक्त्-क्रियापदानां रचनम्</big> === |
|||
==== <big>चित्रं दृष्ट्वा वाक्यानि लिखन्तु-----</big> ==== |
==== <big>चित्रं दृष्ट्वा वाक्यानि लिखन्तु-----</big> ==== |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
|+ |
|+ |
||
|<big>कर्ता</big> |
|<big>'''कर्ता'''</big> |
||
|<big>क्रियाः</big> |
|<big>'''क्रियाः'''</big> |
||
|<big>वाक्यम्</big> |
|<big>'''वाक्यम्'''</big> |
||
|- |
|- |
||
| colspan="1" rowspan=" |
| colspan="1" rowspan="15" | |
||
<big>एषः</big> |
<big>एषः</big> |
||
Line 94: | Line 97: | ||
| [[File:Gachati.jpg|frameless|143x143px]] |
| [[File:Gachati.jpg|frameless|143x143px]] |
||
|<big>एषा गच्छति |
|<big><nowiki>एषा गच्छति |</nowiki></big> |
||
<big>सा |
<big>सा गच्छति |</big> |
||
<big>बालिका |
<big>बालिका गच्छति |</big> |
||
|- |
|||
| |
|||
| |
|||
|- |
|- |
||
| [[File:Agachati.jpg|frameless|174x174px]] |
| [[File:Agachati.jpg|frameless|174x174px]] |
||
| |
| |
||
|- |
|||
| |
|||
| |
|||
|- |
|- |
||
| [[File:Kridati.jpg|frameless|168x168px]] |
| [[File:Kridati.jpg|frameless|168x168px]] |
||
| |
| |
||
|- |
|||
| |
|||
| |
|||
|- |
|- |
||
| [[File:Khadati.jpg|frameless|153x153px]] |
| [[File:Khadati.jpg|frameless|153x153px]] |
||
| |
| |
||
|- |
|||
| |
|||
| |
|||
|- |
|- |
||
| [[File:Pashyati.jpg|frameless|163x163px]] |
| [[File:Pashyati.jpg|frameless|163x163px]] |
||
| |
| |
||
|- |
|||
| |
|||
| |
|||
|- |
|- |
||
| [[File:Nrutyati.jpg|frameless|160x160px]] |
| [[File:Nrutyati.jpg|frameless|160x160px]] |
||
| |
| |
||
|- |
|||
| |
|||
| |
|||
|- |
|- |
||
| [[File:BhavAn kathayati.png|frameless|208x208px]] |
| [[File:BhavAn kathayati.png|frameless|208x208px]] |
||
| |
| |
||
|- |
|||
| |
|||
| |
|||
|- |
|- |
||
|[[File:Bhavati Avhayati.png|frameless|220x220px]] |
|[[File:Bhavati Avhayati.png|frameless|220x220px]] |
||
| |
|||
|- |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
| |
||
|} |
|} |
||
Line 124: | Line 152: | ||
=== अभ्यासः - अधः लिखितानि नामानि क्रियापदानि चित्राणि च |
=== अभ्यासः - अधः लिखितानि नामानि क्रियापदानि चित्राणि च परिशीलयन्तु| कः / का किं करोति इति लिखतु === |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
|+ |
|+ |
||
Line 137: | Line 165: | ||
| १. |
| १. |
||
[[File:Vidūṣakaḥ.jpeg|frameless|167x167px]] |
[[File:Vidūṣakaḥ.jpeg|frameless|167x167px]] |
||
| |
|||
|२. |
|२. |
||
[[File:Sainikaḥ.jpeg|frameless|163x163px]] |
[[File:Sainikaḥ.jpeg|frameless|163x163px]] |
||
| |
|||
| |
| |
||
<big>३</big> |
<big>३</big> |
||
[[File:Chātraḥ new.jpeg|frameless|159x159px]] |
[[File:Chātraḥ new.jpeg|frameless|159x159px]] |
||
|- |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
Line 148: | Line 184: | ||
[[File:Gajaḥ.jpeg|frameless|205x205px]] |
[[File:Gajaḥ.jpeg|frameless|205x205px]] |
||
| |
|||
| |
| |
||
५. |
५. |
||
[[File:Patravāhakaḥ new.jpeg|frameless|166x166px]] |
[[File:Patravāhakaḥ new.jpeg|frameless|166x166px]] |
||
| |
|||
| |
| |
||
<big>६.</big> |
<big>६.</big> |
||
[[File:Vṛddhaḥ new.jpeg|frameless|143x143px]] |
[[File:Vṛddhaḥ new.jpeg|frameless|143x143px]] |
||
|- |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
Line 162: | Line 205: | ||
[[File:Lekhikā new.jpeg|frameless|170x170px]] |
[[File:Lekhikā new.jpeg|frameless|170x170px]] |
||
| |
|||
| |
| |
||
<big>८.</big> |
<big>८.</big> |
||
[[File:Gāyikā.jpeg|frameless|170x170px]] |
[[File:Gāyikā.jpeg|frameless|170x170px]] |
||
| |
|||
| |
| |
||
<big>९.</big> |
<big>९.</big> |
||
Line 173: | Line 218: | ||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
|+ |
|+ |
||
|<big>'''यथा''' - 1. विदूषकः हसति |
|<big>'''यथा'''<nowiki> - 1. विदूषकः हसति | </nowiki></big> |
||
|<big>2. --------- |
|<big><nowiki>2. --------- |</nowiki></big> <big> </big> |
||
|<big>3. ---------- |
|<big><nowiki>3. ---------- | </nowiki></big> |
||
|- |
|- |
||
|<big>4. ---------- |
|<big><nowiki>4. ---------- | </nowiki></big> |
||
|<big>5. ---------- |
|<big><nowiki>5. ---------- |</nowiki></big> |
||
|<big>6. ---------- |
|<big><nowiki>6. ---------- | </nowiki></big> |
||
|- |
|- |
||
|<big>7. ---------- |
|<big><nowiki>7. ---------- |</nowiki></big> |
||
|<big>8. ---------- |
|<big><nowiki>8. ---------- | </nowiki></big> |
||
|<big>9. ---------- |
|<big><nowiki>9. ---------- | </nowiki></big> |
||
|} |
|} |
||
Line 192: | Line 237: | ||
'''<big>यथा -</big>''' |
'''<big>यथा -</big>''' |
||
<big>(गच्छति) ----- 1. अहं गच्छामि</big> |
<big>(गच्छति) ----- 1. अहं गच्छामि |</big> |
||
<big>(आगच्छति) --- 2. अहम् |
<big>(आगच्छति) --- 2. अहम् आगच्छामि |</big> |
||
<big>(पठति] --- 3. अहं |
<big>(पठति] --- 3. अहं पठामि|</big> |
||
# <big>--- [लिखति] ---- |
# <big>--- [लिखति] ----|</big> |
||
# <big>--- [पतति] ---- |
# <big>--- [पतति] ----|</big> |
||
# <big>--- [निन्दति] ---- |
# <big>--- [निन्दति] ----|</big> |
||
# <big>--- [विशति] ---- |
# <big>--- [विशति] ----|</big> |
||
# <big>--- [उपविशति] ---- |
# <big>--- [उपविशति] ----|</big> |
||
# <big>--- [नमति] ---- |
# <big>--- [नमति] ----|</big> |
||
# <big>--- [क्रीडति] ---- |
# <big>--- [क्रीडति] ----|</big> |
||
# <big>--- [हसति] ---- |
# <big>--- [हसति] ----|</big> |
||
# <big>--- [धावति] ---- |
# <big>--- [धावति] ----|</big> |
||
# <big>--- [अर्चति] ---- |
# <big>--- [अर्चति] ----|</big> |
||
# <big>--- [गायति] ---- |
# <big>--- [गायति] ----|</big> |
||
# <big>--- [यच्छति] ---- |
# <big>--- [यच्छति] ----|</big> |
||
# <big>--- [पचति] ---- |
# <big>--- [पचति] ----|</big> |
||
# <big>--- [खादति] ---- |
# <big>--- [खादति] ----|</big> |
||
# <big>--- [स्नाति] ---- |
# <big>--- [स्नाति] ----|</big> |
||
# <big>--- [भ्रमति] ---- |
# <big>--- [भ्रमति] ----|</big> |
||
# <big>--- [पॄच्छति] ---- |
# <big>--- [पॄच्छति] ----|</big> |
||
# <big>--- [प्रक्षालयति] ---- |
# <big>--- [प्रक्षालयति] ----|</big> |
||
# <big>--- [नृत्यति] ---- |
# <big>--- [नृत्यति] ----|</big> |
||
# <big>--- [पश्यति ---- |
# <big>--- [पश्यति ----|</big> |
||
=== <big>क्रियापदानां |
=== <big>क्रियापदानां क्रीडा | परस्परसम्बद्धानि क्रियापदानि |</big> === |
||
———————————————- |
———————————————- |
||
<big> |
<big>गच्छति |</big> |
||
<big>गच्छति |
<big>गच्छति आगच्छति |</big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति |</big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति | </big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति |</big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति | </big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति | </big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति | </big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति | </big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति | </big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति | </big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति | </big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति श्रृणोति | </big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति | </big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति | </big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति | </big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति कथयति | </big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति कथयति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति कथयति चलति | </big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति कथयति चलति चालयति | </big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति कथयति चलति चालयति गृह्णाति | </big> |
||
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदितिपश्यति कथयति चलति चालयति |
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदितिपश्यति कथयति चलति चालयति गृह्णाति आनयति |</big> |