13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/kartRpadayukta-kriyApadAni: Difference between revisions

From Samskrita Vyakaranam
< 13 - भाषित-संस्कृतम्‌‎ | Introductory Sanskrit Lessons
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/kartRpadayukta-kriyApadAni
Jump to navigation Jump to search
Content added Content deleted
VisualWikitext
No edit summary
Line 2:
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']]
 
== '''<big>कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानां रचनम् ( लट् – लकारः)</big>''' ==
 
=== <big>लट्‌लकारः वर्तमानकालं सूचयति।सूचयति |</big> ===
<big>वर्तमानः कालः इत्युक्ते यत् किमपि कार्यम् आरब्धःआरब्धम् आसीत् तत् कार्यम् इदानीम् अपि प्रचलत् अस्ति।अस्ति |  </big>
 
=== <big>वाक्यम्</big> ===
<big>वाक्ये कर्तृसूचकं पदं कर्तृपदम् ।|</big> <big>कर्तरिप्रयोगे कर्तृपदस्य प्रथमाविभक्तिः भवति।भवति |</big>
 
{| class="wikitable"
<big>'''उदाहरणानि'''  </big>
|+
 
!उदाहरणानि
<big>बालकः वदति।</big>
|-
 
|<big><nowiki>बालकः वदति |</nowiki></big>
<big>शिष्यः नमति।</big>
|-
 
|<big><nowiki>शिष्यः नमति |</nowiki></big>
<big>अग्रजः वदति।</big>
|-
 
|<big><nowiki>अग्रजः वदति |</nowiki></big>
<big>जनकः पश्यति।</big>
|-
 
|<big><nowiki>जनकः पश्यति |</nowiki></big>
<big>पुत्रः गच्छति।</big>
|-
 
|<big><nowiki>पुत्रः गच्छति |</nowiki></big>
<big>बाला पठति।</big>
|-
 
|<big>गायिका<nowiki>बाला गायति।पठति |</nowiki></big>
|-
 
|<big><nowiki>गायिका गायति |</nowiki></big>
<big>अनुजा क्रीडति।</big>
|-
 
|<big><nowiki>अनुजा क्रीडति |</nowiki></big>
<big>अम्बा पचति।</big>
|-
 
|<big><nowiki>अम्बा पचति |</nowiki></big>
<big>रमा नृत्यति।</big>
|-
 
|<big><nowiki>रमा नृत्यति |</nowiki></big>
<big>फलं पतति।</big>
|-
 
|<big>पुष्पं<nowiki>फलं विकसति।पतति |</nowiki></big>
|-
 
|<big><nowiki>पुष्पं विकसति |</nowiki></big>
<big>मित्रं यच्छति।</big>
|-
 
|<big><nowiki>मित्रं यच्छति |</nowiki></big>
<big>जलं स्रवति।</big>
|-
|<big><nowiki>जलं स्रवति |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>नयनं स्फुरति |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अहं गच्छामि |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अहम् आगच्छामि |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अहं पठामि |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अहं हसामि |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अहं वदामि |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अहं खादामि |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अहं नमामि |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अहं क्रीडामि |</nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>अहं ध्यायामि |</nowiki></big>
|}
<big> </big>
 
=== <big>अभ्यासः</big> <big>-</big> <big>कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानां रचनम्</big>   ===
<big>नयनं स्फुरति।</big>
 
<big>अहं गच्छामि।</big>
 
<big>अहम् आगच्छामि।</big>
 
<big>अहं पठामि ।</big>
 
<big>अहं हसामि।</big>
 
<big>अहं वादामि।</big>
 
<big>अहं खादामि।</big>
 
<big>अहं नमामि।</big>
 
<big>अहं क्रीडामि।</big>
 
<big>अहं ध्यायामि।</big>
 
 
=== <big>अभ्यासः</big> <big>-</big> <big>कर्तृपदयुक्त्-क्रियापदानां रचनम्</big>   ===
 
==== <big>चित्रं दृष्ट्वा वाक्यानि लिखन्तु-----</big> ====
{| class="wikitable"
|+
|<big>'''कर्ता'''</big>
|<big>'''क्रियाः'''</big>
|<big>'''वाक्यम्'''</big>
|-
| colspan="1" rowspan="815" |
<big>एषः</big>
 
Line 94 ⟶ 97:
 
| [[File:Gachati.jpg|frameless|143x143px]]
|<big><nowiki>एषा गच्छति ।|</nowiki></big>
 
<big>सा गच्छति।गच्छति |</big>
 
<big>बालिका गच्छति।गच्छति |</big>
|-
|
|
|-
| [[File:Agachati.jpg|frameless|174x174px]]
|
|-
|
|
|-
| [[File:Kridati.jpg|frameless|168x168px]]
|
|-
|
|
|-
| [[File:Khadati.jpg|frameless|153x153px]]
|
|-
|
|
|-
| [[File:Pashyati.jpg|frameless|163x163px]]
|
|-
|
|
|-
| [[File:Nrutyati.jpg|frameless|160x160px]]
|
|-
|
|
|-
| [[File:BhavAn kathayati.png|frameless|208x208px]]
|
|-
|
|
|-
|[[File:Bhavati Avhayati.png|frameless|220x220px]]
|
|-
|
|
|
|}
Line 124 ⟶ 152:
 
 
=== अभ्यासः - अधः लिखितानि नामानि क्रियापदानि चित्राणि च परिशीलयन्तु।परिशीलयन्तु| कः / का किं करोति इति लिखतु ===
{| class="wikitable"
|+
Line 137 ⟶ 165:
| १.
[[File:Vidūṣakaḥ.jpeg|frameless|167x167px]]
|
|२.
[[File:Sainikaḥ.jpeg|frameless|163x163px]]
|
|
<big>३</big>
 
[[File:Chātraḥ new.jpeg|frameless|159x159px]]
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 148 ⟶ 184:
 
[[File:Gajaḥ.jpeg|frameless|205x205px]]
|
|
५.
 
[[File:Patravāhakaḥ new.jpeg|frameless|166x166px]]
|
|
<big>६.</big>
 
[[File:Vṛddhaḥ new.jpeg|frameless|143x143px]]
|-
|
|
|
|
|
|-
|
Line 162 ⟶ 205:
 
[[File:Lekhikā new.jpeg|frameless|170x170px]]
|
|
<big>८.</big>
 
[[File:Gāyikā.jpeg|frameless|170x170px]]
|
|
<big>९.</big>
Line 173 ⟶ 218:
{| class="wikitable"
|+
|<big>'''यथा'''<nowiki> - 1. विदूषकः हसति ।| </nowiki></big>
|<big><nowiki>2. --------- ।|</nowiki></big> <big> </big>
|<big><nowiki>3. ---------- ।| </nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>4. ---------- ।| </nowiki></big>
|<big><nowiki>5. ---------- ।|</nowiki></big>
|<big><nowiki>6. ---------- ।| </nowiki></big>
|-
|<big><nowiki>7. ---------- ।|</nowiki></big>
|<big><nowiki>8. ---------- ।| </nowiki></big>
|<big><nowiki>9. ---------- ।| </nowiki></big>
|}
 
Line 192 ⟶ 237:
'''<big>यथा -</big>'''
 
<big>(गच्छति) -----  1. अहं गच्छामि |</big>
 
<big>(आगच्छति) --- 2. अहम् आगच्छामि।आगच्छामि |</big>
<big>(पठति] --- 3. अहं पठामि।पठामि|</big>
 
# <big>---  [लिखति] ----।|</big>
# <big>---  [पतति]  ----।|</big>
# <big>---  [निन्दति] ----।|</big>
# <big>---  [विशति]  ----।|</big>
# <big>---  [उपविशति] ----।|</big>
# <big>---  [नमति]  ----।|</big>
# <big>---  [क्रीडति] ----।|</big>
# <big>---  [हसति] ----।|</big>
# <big>--- [धावति] ----।|</big>
# <big>--- [अर्चति] ----।|</big>
# <big>--- [गायति] ----।|</big>
# <big>--- [यच्छति] ----।|</big>
# <big>--- [पचति] ----।|</big>
# <big>--- [खादति] ----।|</big>
# <big>--- [स्नाति] ----।|</big>
# <big>--- [भ्रमति] ----।|</big>
# <big>--- [पॄच्छति] ----।|</big>
# <big>--- [प्रक्षालयति] ----।|</big>
# <big>--- [नृत्यति] ----।|</big>
# <big>--- [पश्यति ----।|</big>
 
 
 
=== <big>क्रियापदानां क्रीडा। क्रीडा |  परस्परसम्बद्धानि क्रियापदानि।क्रियापदानि |</big> ===
———————————————-
 
<big>गच्छति।गच्छति |</big>
 
<big>गच्छति आगच्छति।आगच्छति |</big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति।उपविषति |</big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति। उत्तिष्ठति | </big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति  उत्तिष्ठति  पठति ।|</big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति। लिखति | </big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति। गायति | </big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति। नृत्यति | </big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति। खादति | </big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति। पिबति | </big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति। पृच्छति | </big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति। आह्वयति | </big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति श्रृणोति। श्रृणोति | </big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति। हसति | </big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति। रोदिति | </big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति। पश्यति | </big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति कथयति। कथयति | </big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति कथयति चलति। चलति | </big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयतिशृणोतिआह्वयति हसतिरोदितिशृणोति हसति रोदिति पश्यति कथयति चलति चालयति। चालयति | </big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदितिपश्यतिरोदिति पश्यति कथयति चलति चालयति ग्रह्णाति। गृह्णाति | </big>
 
<big>गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदितिपश्यति कथयति चलति चालयति ग्रह्णातिगृह्णाति आनयति।आनयति |</big> 

Revision as of 11:53, 28 June 2023

Home

कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानां रचनम् (लट् – लकारः)

लट्‌लकारः वर्तमानकालं सूचयति |

वर्तमानः कालः इत्युक्ते यत् किमपि कार्यम् आरब्धम् आसीत् तत् कार्यम् इदानीम् अपि प्रचलत् अस्ति |  

वाक्यम्

वाक्ये कर्तृसूचकं पदं कर्तृपदम् | कर्तरिप्रयोगे कर्तृपदस्य प्रथमाविभक्तिः भवति |

उदाहरणानि
बालकः वदति |
शिष्यः नमति |
अग्रजः वदति |
जनकः पश्यति |
पुत्रः गच्छति |
बाला पठति |
गायिका गायति |
अनुजा क्रीडति |
अम्बा पचति |
रमा नृत्यति |
फलं पतति |
पुष्पं विकसति |
मित्रं यच्छति |
जलं स्रवति |
नयनं स्फुरति |
अहं गच्छामि |
अहम् आगच्छामि |
अहं पठामि |
अहं हसामि |
अहं वदामि |
अहं खादामि |
अहं नमामि |
अहं क्रीडामि |
अहं ध्यायामि |

 

अभ्यासः - कर्तृपदयुक्त-क्रियापदानां रचनम्  

चित्रं दृष्ट्वा वाक्यानि लिखन्तु-----

कर्ता क्रियाः वाक्यम्

एषः

एषा

एतत्

सः

सा

तत्

भवान्

भवती

छात्रः

बालकः

बाला

एषा गच्छति |

सा गच्छति |

बालिका गच्छति |


अभ्यासः - अधः लिखितानि नामानि क्रियापदानि चित्राणि च परिशीलयन्तु| कः / का किं करोति इति लिखतु

नामपदानि क्रियापदानि
लेखिका, विदूषकः, पत्रकारः, वृद्धः, गजः, नर्तकः, छात्रः, गायिका, व्याघ्रः चलति, नृत्यति, हसति, यच्छति, गायति, रक्षति, लिखति, पश्यति, आगच्छति
१.

२.

३

४.

५.

६.

७.

८.

९.

यथा - 1. विदूषकः हसति |  2. --------- |   3. ---------- | 
4. ---------- |  5. ---------- | 6. ---------- | 
7. ---------- | 8. ---------- |  9. ---------- | 


उदाहारणानुसारं (लट्‌लकारे उत्तमपुरुषे एकवचनान्त-रुपम् उपयुज्य) वाक्यानि लिखन्तु

यथा -

(गच्छति) -----  1. अहं गच्छामि |

(आगच्छति) --- 2. अहम् आगच्छामि |

(पठति] --- 3. अहं पठामि|

  1. ---  [लिखति] ----|
  2. ---  [पतति]  ----|
  3. ---  [निन्दति] ----|
  4. ---  [विशति]  ----|
  5. ---  [उपविशति] ----|
  6. ---  [नमति]  ----|
  7. ---  [क्रीडति] ----|
  8. ---  [हसति] ----|
  9. --- [धावति] ----|
  10. --- [अर्चति] ----|
  11. --- [गायति] ----|
  12. --- [यच्छति] ----|
  13. --- [पचति] ----|
  14. --- [खादति] ----|
  15. --- [स्नाति] ----|
  16. --- [भ्रमति] ----|
  17. --- [पॄच्छति] ----|
  18. --- [प्रक्षालयति] ----|
  19. --- [नृत्यति] ----|
  20. --- [पश्यति ----|


क्रियापदानां क्रीडा |  परस्परसम्बद्धानि क्रियापदानि |

———————————————-

गच्छति |

गच्छति आगच्छति |

गच्छति आगच्छति उपविषति |

गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति | 

गच्छति आगच्छति उपविषति  उत्तिष्ठति  पठति |

गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति | 

गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति | 

गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति | 

गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति | 

गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति | 

गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति | 

गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति | 

गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति श्रृणोति | 

गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति | 

गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति | 

गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति | 

गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति कथयति | 

गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति कथयति चलति | 

गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति कथयति चलति चालयति | 

गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदिति पश्यति कथयति चलति चालयति गृह्णाति | 

गच्छति आगच्छति उपविषति उत्तिष्ठति पठति लिखति गायति नृत्यति खादति पिबति पृच्छति आह्वयति शृणोति हसति रोदितिपश्यति कथयति चलति चालयति गृह्णाति आनयति | 

Retrieved from "https://worldsanskrit.net/wiki/13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/kartRpadayukta-kriyApadAni?oldid=19765"