13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/sambodhanarUpANi: Difference between revisions
m (Vidhya moved page २८. सम्बोधनरूपाणि to २८. सम्बोधनरूपाणि) |
No edit summary |
||
(10 intermediate revisions by 3 users not shown) | |||
Line 1:
{{DISPLAYTITLE:२८. सम्बोधनरूपाणि}}
▲=== <big>सम्बोधनप्रथमा - एकवचन-रूपाणि ध्यानेन पठन्तु</big> ===
{| class="wikitable"
![[File:PAthaM paThatu.jpg|frameless|187x187px]]
Line 17 ⟶ 15:
!<big>रघो ! शालां गच्छतु</big>
|}
|-
|
|
|
|-
|[[File:GAyati bhavatI.jpg|frameless|183x183px]]
{| class="wikitable"
!<big>
|}
|[[File:AgachChatu.jpg|frameless|205x205px]]
Line 30 ⟶ 32:
!<big>मातः ! किं लिखति भवती?</big>
|}
|-
|
|
|
|-
|[[File:Piba.jpg|frameless|201x201px]]
Line 35 ⟶ 41:
!<big>'''पुत्र ! पिब'''</big>
|}
|[[File:AagachCha 1.jpg|frameless|
{| class="wikitable"
!<big>'''राम ! आगच्छ'''</big>
Line 43 ⟶ 49:
!<big>'''राघव ! मा वद'''</big>
|}
|-
|
|
|
|-
|[[File:Chala.jpg|frameless|209x209px]]
Line 56 ⟶ 66:
!<big>'''गौरि ! उत्तिष्ठ'''</big>
|}
|-
|
|
|
|-
|[[File:Patha.jpg|frameless|235x235px]]
Line 63 ⟶ 77:
|[[File:Likha.jpg|frameless|233x233px]]
{| class="wikitable"
!<big>'''श्याम !
|}
|[[File:KhAda.jpg|frameless|236x236px]]
Line 69 ⟶ 83:
!<big>'''मदन ! खाद'''</big>
|}
|-
|
|
|
|-
|[[File:ShRiNu.jpg|frameless|202x202px]]
{| class="wikitable"
!<big>विजय'''
|}
|[[File:BAlike piba.jpg|frameless|195x195px]]
Line 86 ⟶ 104:
=== '''<big>सम्बोधनसमये हे, भोः, अये, अयि, रे इत्यादीनि अव्ययानि अपि कदाचित् प्रयुज्यन्ते ।</big> <big>रामः, गौरी, मित्रम्
<big>अधः सम्बोधनरूपाणि प्रथमाविभक्त्तिरूपतः कथं भिन्नानि भवन्ति इति निर्दिष्टम् अस्ति।</big>▼
▲<big>अधः सम्बोधनरूपाणि
Line 102 ⟶ 122:
|<big>रामः</big>
|<big>राम !</big>
|<big>सम्बोधने विसर्गः
|-
|<big>हरिः</big>
|<big>हरे !</big>
|<big>सम्बोधने विसर्गः
|-
|<big>गुरुः</big>
Line 114 ⟶ 134:
|<big>राजा</big>
|<big>राजन् !</big>
|<big>सम्बोधने आकारस्य स्थाने
|-
|<big>रमा</big>
|<big>रमे !</big>
|<big>सम्बोधने आकारस्य स्थाने
|-
|<big>सुमतिः</big>
|<big>सुमते !</big>
|<big>सम्बोधने इकारस्य स्थाने
|-
|<big>गौरी</big>
|<big>गौरि</big>
|<big>सम्बोधने ईकारस्य ह्रस्वः
|-
|<big>लक्ष्मीः</big>
|<big>लक्ष्मि !</big>
|<big>सम्बोधने ईकारस्य ह्रस्वः, विसर्गः न दृश्यते । ।</big>
|-
|<big>धेनुः</big>
|<big>धेनो !</big>
|<big>सम्बोधने उकारस्य स्थाने
|-
|<big>पिता</big>
Line 146 ⟶ 166:
|<big>अम्बा</big>
|<big>अम्ब !</big>
|<big>सम्बोधने आकारस्य स्थाने
|-
|<big>मान्या</big>
|<big>मान्ये</big>
|<big>सम्बोधने आकारस्य स्थाने
|-
|<big>कर्ता</big>
Line 171 ⟶ 191:
==== <big>'''सम्बोधनरूपाणाम् अभ्यासः ---'''</big> ====
<big>१)
Line 192 ⟶ 212:
<big> भिक्षुकः -----</big>
<big>
<big> भास्करः -----</big>
Line 234 ⟶ 254:
==== <big>'''२) आवरणे
<big>यथाः</big>
{| class="wikitable"
Line 253 ⟶ 271:
<big>४. ………. ! अत्र आगच्छतु । (भगिनी)</big>
<big>५. ………. ! कोलाहलं
<big>६. ………. ! श्वः मम गृहम् आगच्छतु । (मित्रम्)</big>
Line 267 ⟶ 285:
<big>११. ………. ! श्लोकं वद । (गीता)</big>
<big>१२. ………. ! उत्तरं वद। (
<big>१३. ………. ! किमर्थम् अद्य आगमने विलम्बः ? (लक्ष्मीः)</big>
Line 283 ⟶ 301:
<big>१९. ………. ! सङ्कोचं मा अनुभवतु । (सखी)</big>
<big>२०. ………. !
<big>२१. ………. ! दूरे उपविश्य दूरदर्शनं पश्यतु ।( नलिनी)</big>
Line 294 ⟶ 312:
<big>२५. ………. ! किमर्थं रोदिति ? ( मालिनी)</big>
'''<big>[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/a/a2/PAGE_28_PDF.pdf सम्बोधनरूपाणि PDF]</big>'''
'''<big>[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/028%20-%20SambodhanaRupani.ppsx सम्बोधनरूपाणि PPTX with audio]</big>'''
'''<big>[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/028%20-%20SambodhanaRupani%20NA.ppsx सम्बोधनरूपाणि PPTX without audio]</big>'''
'''PAGE 28'''
|
Revision as of 01:42, 22 April 2024
सम्बोधनप्रथमा - एकवचन-रूपाणि ध्यानेन पठन्तु
सम्बोधनसमये हे, भोः, अये, अयि, रे इत्यादीनि अव्ययानि अपि कदाचित् प्रयुज्यन्ते । रामः, गौरी, मित्रम् इत्यादीनां सर्वेषां शब्दानां सम्बोधनरूपाणि एकवचने प्रथमाविभक्तितः भिन्नानि भवन्ति।
अधः सम्बोधनरूपाणि प्रथमाविभक्तिरूपतः कथं भिन्नानि भवन्ति इति निर्दिष्टम् अस्ति।
ध्यानेन पठतु
प्रथमा विभक्तिः
एकवचनम् |
सम्बोधनरूपम्
एकवचनम् |
प्रथमाविभक्तितः भेदः |
रामः | राम ! | सम्बोधने विसर्गः न दृश्यते । |
हरिः | हरे ! | सम्बोधने विसर्गः न दृश्यते । |
गुरुः | गुरो ! | सम्बोधने उकारस्य स्थाने ओकारः । |
राजा | राजन् ! | सम्बोधने आकारस्य स्थाने अकारः, अनन्तरं नकारः । |
रमा | रमे ! | सम्बोधने आकारस्य स्थाने एकारः । |
सुमतिः | सुमते ! | सम्बोधने इकारस्य स्थाने एकारः । |
गौरी | गौरि | सम्बोधने ईकारस्य ह्रस्वः । |
लक्ष्मीः | लक्ष्मि ! | सम्बोधने ईकारस्य ह्रस्वः, विसर्गः न दृश्यते । । |
धेनुः | धेनो ! | सम्बोधने उकारस्य स्थाने ओकारः, विसर्गः न दृश्यते । । |
पिता | पितः | सम्बोधने ह्रस्वः अकारः, विसर्गः च । |
माता | मातः | सम्बोधने ह्रस्वः अकारः, विसर्गः च । |
अम्बा | अम्ब ! | सम्बोधने आकारस्य स्थाने अकारः । |
मान्या | मान्ये | सम्बोधने आकारस्य स्थाने एकारः । |
कर्ता | कर्तः | सम्बोधने ह्रस्वः अकारः, विसर्गः च । |
मित्रम् | मित्र ! | सम्बोधने मकारस्य लोपः। |
फलम् | फल ! | सम्बोधने मकारस्य लोपः। |
पुस्तकम् | पुस्तक ! | सम्बोधने मकारस्य लोपः। |
सम्बोधनरूपाणाम् अभ्यासः ---
१) उदाहरणानुगुणं सम्बोधनरूपाणि लिखतु ---
प्रथमा ए. व. सम्बोधनप्रथमा ए.व.
उदाः रामः राम !
बालकः -----
पुत्रः -----
कृष्णः -----
भरतः -----
लक्ष्मणः -----
भिक्षुकः -----
गिरीशः -----
भास्करः -----
गजाननः -----
राधा राधे !
सीता -----
रमा -----
माला -----
गीता -----
शीला -----
सुधा - --
बालिका -----
ललिता -----
अध्यापिका -----
भगिनी भगिनि !
गौरी -----
पार्वती -----
सरस्वती -----
सुमती -----
देवी -----
नन्दिनी -----
२) आवरणे दत्तानां शब्दानाम् उचितैः रूपैः रिक्तस्थालानि पूरयतु ।
यथाः
………. ! भवान् कुत्र गच्छति ? (राघवः )
राघव ! भवान् कुत्र गच्छति? |
१. ………. ! आगच्छ । (उषा)
२. ………. ! भवान् सेवकम् आह्वयतु । (कृष्णः)
३. ………. ! पाठं पठ । (पुत्री)
४. ………. ! अत्र आगच्छतु । (भगिनी)
५. ………. ! कोलाहलं मा कुरु । (बालकः)
६. ………. ! श्वः मम गृहम् आगच्छतु । (मित्रम्)
७. ………. ! गृहपाठं लिखतु । (पुत्रः)
८. ………. ! अद्य सायं मम आगमने विलम्बः भवेत् । (अम्बा)
९. ………. ! क्षीरं पिब । (गोपालः )
१०. ………. ! चिन्ता मा करोतु भवती । (नन्दिनी)
११. ………. ! श्लोकं वद । (गीता)
१२. ………. ! उत्तरं वद। (शिष्यः)
१३. ………. ! किमर्थम् अद्य आगमने विलम्बः ? (लक्ष्मीः)
१४. ………. ! जलम् आनय। (सुखदा)।
१५. ………. ! किं खादसि? (गणेशः)
१६. ………. ! अद्य किं मधुरं ददाति? (माता)
१७. ………. ! मा हस । ( मूर्खः)
१८. ………. ! प्रवासार्थं धनं ददातु। (पिता)
१९. ………. ! सङ्कोचं मा अनुभवतु । (सखी)
२०. ………. ! शिघ्रम् उत्तिष्ठ । ( वत्सः)
२१. ………. ! दूरे उपविश्य दूरदर्शनं पश्यतु ।( नलिनी)
२२. ………. ! किञ्चित् सारं परिवेषयतु । (अम्बा)
२३. ………. ! किमर्थं मौनेन स्थितवती? ( राधा)
२४. ………. ! एतत् पाठयतु । (अध्यापकः)
२५. ………. ! किमर्थं रोदिति ? ( मालिनी)
सम्बोधनरूपाणि PPTX without audio
PAGE 28