३८. स्म -प्रयोगः
स्म -प्रयोगः
स्म इति अव्ययम् ।
वर्तमानकालिकैः धातुरुपैः सह ‘स्म’ पदस्य प्रयोगः भवति चेत् तानि रूपाणि भूतकालिकक्रियाणाम् अर्थं प्रकटयन्ति।
उदाहरणम् ---
१. पिता शयनं करोति। ---> पिता शयनं करोति स्म ।
२. माता भोजनं पचति। ---> माता भोजनं पचति स्म ।
३. गायकः गायति । ---> गायकः गायति स्म ।
४. नर्तक्यः नृत्यन्ति। ---> नर्तक्यः नृत्यन्ति स्म।
५. भक्तौ नमतः । ---> भक्तौ नमतः स्म।
६. धनिकाः दानं ददति। ---> धनिकाः दानं ददति स्म ।
७. अहं गच्छामि । ---> अहं गच्छामि स्म ।
८. यूयं पिबथ । ---> यूयं पिबथ स्म ।
९. पुष्पाणि विकसन्ति। ---> पुष्पाणि विकसन्ति स्म ।
१०. पुस्तकम् अस्ति । ---> पुस्तकम् अस्ति स्म ।
स्म पदस्य प्रयोगेण भूतकालदर्शक-क्रियापदस्य परिवर्तनं वर्तमानकालधातुरूपे भवति।
उदाः ---
१. रामः अखादत् । ---> रामः खादति स्म ।
२. अहम् अखादम् । ---> अहं खादामि स्म |
३. बालिका अपठत् । ---> बालिका पठति स्म ।
४. त्वम् अधावः। ---> त्वं धावसि स्म ।
५. श्यामः अपश्यत् । ---> श्यामः पश्यति स्म ।
६. पर्णानि अपतन्। ---> पर्णानि पतन्ति स्म ।
७. सिंहाः अगर्जन्। ---> सिंहाः गर्जन्ति स्म ।
८. यूयम् अलिखत। ---> यूयं लिखथ स्म ।
९. फलानि अभवन् । ---> फलानि भवन्ति स्म ।
१०. वयम् अक्रीडाम । ---> वयं क्रीडामः स्म ।
अभ्यासः
चित्रं दृष्ट्वा कः कः किं किं करोति स्म इति लिखतु ---
| १. |  |
बालकः पठति स्म । |
|---|---|---|
| २. |  |
|
| ३. |  |
|
| ४. |  |
|
| ५. |  |
|
| ६. |  |
|
| ७. |  |
|
| ८. |  |
|
| ९. |  |
|
| १०. |  |
|
| ११. |  |
|
| १२. . |  |
|
| १३.. |  |
|
| १४.. |  |
|
| १५.. |  |
|
| १६. |  |
|
| १७. |  |
|
| १८. |  |
|
| १९. |  |
|
| २०. |  |
|
| २१. |  |
|
| २२. |  |
|
| २३. |  |
|
| २४. |  |
|
| २५. |  |
PAGE 38