13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/bahuvacanakriyApadani

Home

बहुवचनक्रियापदनि  

(वर्तमानकालः / लट्‌कारः)

	प्र. पु. ए. व.		प्र. पु. ब. व.
	गच्छति		गच्छन्ति
	आगच्छति		आगच्छन्ति
	क्रीडति		क्रीडन्ति
	खादति		खादन्ति
	पश्यति		पश्यन्ति
	नृत्यति		नृत्यन्ति

वर्तमानकाले (लट्‌लकारे) बहुवचनानि

क्र.	प्र. पु. ए. व.	प्र्. पु. ब. व.
१	भवति	भवन्ति
२	पठति	पठन्ति
३	लिखति	लिखन्ति
४	नमति	नमन्ति
५	यच्छति	यच्छन्ति
६	नृत्यति	नृत्यन्ति
७	स्‍नाति	स्‍नान्ति
८	पतति	पतन्ति
९	गच्छति	गच्छन्ति
१०	गायति	गायन्ति
११	पिबति	पिबन्तु
१२	खादति	खादन्ति
१३	धावति	धावन्ति
१४	हसति	हसन्ति
१५	भ्रमति	भ्रमन्ति
१६	गर्जति	गर्जन्ति
१७	रक्षति	रक्षन्ति
१७	कर्षति	कर्षन्ति
१९	क्षिपति	क्षिपन्ति
२०	वदति	वदन्ति
२१	पचति	पचन्ति
२२	पृछति	पॄच्छन्ति
२३	पश्यति	पश्यन्ति
२४	विकसति	विकसन्ति
२५	चरति	चरन्ति
२६	स्मरति	स्मरन्ति
२७	अर्चति	अर्चन्ति
२८	क्रीडति	क्रीडन्ति
२९	तरति	तरन्ति
३०	तिष्ठति	तिष्ठन्ति

लोट्‌लकारे (विनन्ति अथवा आज्ञा) बहुवचनानि

क्र.	प्र. पु. ए. व.	प्र्. पु. ब. व.
१	भवतु	भवन्तु
२	पठतु	पठन्तु
३	लिखतु	लिखन्तु
४	नमतु	नमन्तु
५	यच्छतु	यच्छन्तु
६	नृत्यतु	नृत्यन्तु
७	स्‍नातु	स्‍नान्तु
८	पततु	पतन्तु
९	गच्छतु	गच्छन्तु
१०	गायतु	गायन्तु
११	पिबतु	पिबन्तु
१२	खादतु	खादन्तु
१३	धावतु	धावन्तु
१४	हसतु	हसन्तु
१५	भ्रमतु	भ्रमन्तु
१६	गर्जतु	गर्जन्तु
१७	रक्षतु	रक्षन्तु
१८	कर्षतु	कर्षन्तु
१९	क्षिपतु	क्षिपन्तु
२०	वदतु	वदन्तु
२१	पचतु	पचन्तु
२२	पृछतु	पृच्छन्तु
२३	पश्यतु	पश्यन्तु
२४	विकसतु	विकसन्तु
२५	चरतु	चरन्तु
२६	स्मरतु	स्मरन्तु
२७	अर्चतु	अर्चन्तु
२८	क्रीडतु	क्रीडन्तु
२९	तरतु	तरन्तु
३०	तिष्ठतु	तिष्ठन्तु

वर्तमानकाले (लट्‌लकारे) विशेषक्रियापदानि

क्र	धातु;	प्र. पु. ए. व.	प्र्. पु. ब. व.
१	कृ	करोति	कुर्वन्ति
२	क्री	क्रीणाति	क्रीणन्ति
३	ग्रह्	गृह्णाति	गृह्णन्ति
४	शक्	शक्‍नोति	शक्‍नुवन्ति
५	श्रु	शृणोति	शृण्वन्ति
६	चि	चिनोति	चिन्वन्ति
७	प्र+ आप्	प्राप्नोति	प्राप्नुवन्ति
८	रुद्	रोदिति	रोदन्ति
९	द	ददाति	ददति
१०	हु	जुहोति	जुह्वति
११	बन्‍ध्	बध्‍नाति	बध्‍नन्ति
१२	ज्ञा	जानाति	जानन्ति
		उ.पु.ए.व.	उ. पु. ब. व.
१	कृ	करोमि	कुर्मः
२	क्री	क्रीणामि	क्रीणीमः
३	ग्रह्	गृह्णामि	गृह्णीमः
४	शक्	शक्‍नोमि	शक्‍नुमः
५	श्रु	शृणोमि	शृणुमः
६	चि	चिनोमि	चिनुमः
७	प्र + आप्	प्राप्नोमि	प्राप्नुमः
८	रुद्	रोदिमि	रुदिमः
९	दा	ददामि	दद्मः
१०	हु	जुहोमि	जुहुमः
११	बन्‍ध्	बध्‍नामि	बध्‍नीमः
१२	ज्ञा	जानामि	जानीमः

वाक्यरचनां करोतु  

यथा ---

एकवचनम् बहुवचनम्

एषः अस्ति । एते सन्ति।

एकवचनम्		बहुवचनम्
प्रथमः पुरुषः		प्रथमः पुरुषः
एषः एषा एतत् सः सा तत् भवान् भवति बालकः बालिका मित्रम् फलम्	अस्ति पठति लिखति	एते एताः एतानि ते ताः तानि भवन्तः भवत्यः बालकाः बालिकाः मित्राणि फलानि	सन्ति पठन्ति लिखन्ति
मध्यमः पुरुषः		मध्यमः पुरुषः
त्वम्	असि   पठसि लिखसि	युवां	स्थ पठथ लिखथ
उत्तमः पुरुषः		उत्तमः पुरुषः
अहम्	अस्मि   पठामि लिखामि	वयं	स्मः पठामः लिखामः

बहुवचनक्रियापदनि ( अभ्यासः)

(वर्तमानकालः / लट्‌कारः)

उदाहरणारुपं रिक्तस्थानानि पुरयन्तु ---  

१. सिंहः गर्जति --- सिंहाः गर्जन्ति

२. मूषकः खादति --- ---- -----

३. मृगः धावति --- ---- -----

४. बिडालः पिबति --- ---- -----

५. पिकः कूजति --- ---- -----

६. मय़ुरः नॄत्यति --- ---- -----

७. कृषकः कर्षति --- ---- -----

८. सैनिकः रक्षति --- ---- -----

९. अजा चरति --- ---- -----

१०. बाला वदति --- ---- -----

११. महिला गायति --- ---- -----

१२. अम्बा पचति --- ---- -----

१३. पुष्पं विकसति --- ---- -----

१४. छात्रः तिष्ठति --- ---- -----

१५. फलं पतति --- ---- -----

१६. वाहनं चलति --- ---- -----

१७. बालः हसति --- ---- -----

१८. ऋध्दः पश्यति --- ---- -----

१९. बालिका पठति --- ---- -----

२०. चोरः धावति --- ---- -----

यथोचितानि रूपाणि रिक्तस्थानेषु लिखन्तु ---  

1. पिबति --- पिबन्ति ।
2. खादति --- -----
3. ----- --- धावन्ति ।
4. जिघ्रति --- ----- ।
5. ----- --- पश्यन्ति ।
6. नमति --- ----- ।
7. गच्छति --- ----- ।
8. ----- --- रटन्ति ।।
9. ----- -- आरोहन्ति ।
10. ----- --- अर्चन्ति ।
11. रक्षति --- ----- ।
12. गायति --- ----- ।
13. ----- --- विकसन्ति ।
14. ----- --- चलन्ति ।
15. ----- --- हसन्ति ।
16. स्‍नाति --- ----- ।
17. पठति --- ----- ।
18. नृत्यति --- ----- ।
19. पतति --- ----- ।
20. तिष्ठति --- -----।

उदाहरणानुसारं वाक्यानि लिखन्तु ---

एषः मयूरः अस्ति --- एते मयुराः सन्ति ।

मयूरः नृत्यति --- मयूराः नृत्यन्ति ।

एषः मयूरः नृत्यति --- एते मयूराः नृत्यन्ति ।

1. एषः वानरः अस्ति --- ----- ----- ----- ।
2. वानरः आरोहति --- ----- ----- ----- ।
3. एषः --- ----- --- ----- ----- ----- ।
4. एषः हंसः अस्ति --- ----- ----- ----- ।
5. हंसः तरति --- ----- ----- ----- ।
6. --- ---- ----- --- ----- ----- ----- ।
7. एषः सिंहः अस्ति --- ----- ----- ----- ।
8. सिंहः गर्जति --- ----- ----- ----- ।
9. --- --- ----- --- ----- ----- ----- ।
10. एषा बालिका अस्ति --- एताः  ----- ----- ।
11. बालिका पठति --- ----- ----- ----- ।
12. एषा --- ----- --- ----- ----- ----- ।
13. एषा लेखिका अस्ति --- ----- ----- ----- ।
14. लेखिका लिखति --- ----- ----- ----- ।
15. --- --- ----- --- ----- ----- ----- ।
16. एषा कलिका --- --- ----- ----- ----- ।
17. कलिका विकसति --- ----- ----- ----- ।
18. --- --- विकसति --- ----- ----- ----- ।  
19. एतत् यानम् अस्ति --- एतानी ----- ----- ।
20. यानम् भ्रमति --- ----- ----- ----- ।
21. एतत् --- ----- --- ----- ----- ----- ।
22. एतत् फलं अस्ति --- ----- ----- ----- ।
23. फलम् पतति --- ----- ----- ----- ।
24. एतत्  --- --- --- ----- ----- ----- ।  
25. एतत् मित्रं अस्ति --- ----- ----- ----- ।
26. मित्रं क्रीडति --- ----- ----- ----- ।
27. एतत् --- --- --- ----- ----- ----- ।

अधोरेखाङ्कितस्य केवलं वचनपरिवर्तनं करोतु ---

यथाः

सः विद्यालये पठति । --- ते विद्यालये पठन्ति ।

1. सा गृहे वसति। --- -- ------- ------- ।
2. एषः कार्यालये तिष्ठति । --- -- ------- ------- ।
3. लतायां पुष्पं विकसति । --- -- ------- ------- ।
4. भवान् क्रीडाङ्गणे क्रीडति। --- -- ------- ------- ।
5. भवती प्रतिदिनं नृत्यति। --- -- ------- ------- ।
6. वने सिहं गर्जति। --- -- ------- ------- ।
7. एषा चित्रं पश्यति । --- -- ------- ------- ।
8. बालः शालां गच्छति । --- -- ------- ------- ।
9. वानरः फलं खादति । --- -- ------- ------- ।
10. सा गीतं गायति । --- -- ------- ------- ।
11. सैनिकः देशं रक्षति । --- -- ------- ------- ।
12. लेखकः कथां कथयति। --- -- ------- ------- ।
13. नर्तिका गुरुवन्दनां नृत्यति। --- -- ------- ------- ।
14. त्वं चलचित्रं पश्यसि। --- -- ------- ------- ।
15. अहं शीतपेयं पिबामि। --- -- ------- ------- ।
16. बालिका मोदकं खादति। --- -- ------- ------- ।
17. अध्यापकः पाठं पाठयति । --- -- ------- ------- ।
18. अम्बा देवालयं गच्छति। --- -- ------- ------- ।
19. अर्चकः पूजां करोति। --- -- ------- ------- ।
20. धनिकः धनं ददाति । --- -- ------- ------- ।

वचनपरिवर्तनं करोतु

१. बालकः पठति । --- बालकाः पठन्ति ।

२. गजः चलति । --- --------------- ।

३. भिक्षुकः अटति। --- --------------- ।

४. दीपः ज्वलति । --- --------------- ।

५. वृक्षः फलति । --- --------------- ।

६. बालिका प्रक्षालयति। --- --------------- ।

७. सर्पः सर्पति। --- --------------- ।

८. नेत्रं स्फुरति। --- --------------- ।

९. व्याघ्रः जिघ्रति। --- --------------- ।

१०. अनुजा वदति । --- --------------- ।

११. महराजाः आरोहति। --- --------------- ।

१२. नदी वहति। --- --------------- ।

१३. परिचारिका मार्जयति। --- --------------- ।

१४. अध्यापिका पाठयति। --- --------------- ।

१५. अग्रजा पृच्छति । --- --------------- ।

१६. छात्रा पश्यति । --- --------------- ।

१७. फलं पतति। --- --------------- ।

१८. देवी तुष्यति । --- --------------- ।

१९. यन्त्र् चलति । --- --------------- ।

२०. मयूरः नॄत्यति । --- --------------- ।