13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/cet-no-cet: Difference between revisions
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/cet-no-cet
Content added Content deleted
No edit summary |
No edit summary |
||
Line 2: | Line 2: | ||
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']] |
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']] |
||
== <big>'''चेत् , नो चेत्''' </big> == |
|||
<big>“चेत्” इति अव्ययम् ।</big> |
|||
<big>* चेत्</big> |
|||
<big>चेत् = if.</big> |
|||
<big>“यदि तर्हि” एति पदद्वयं यस्मिन् अर्थे उपयुज्यते तस्मिन् एव अर्थे “चेत्” इत्यस्य अपि उपयोगः करणीयः |</big> |
|||
<big>Word ‘चेत्’ is added to the verb in Present Tense to express ‘if it is’, ‘were it to happen’, or ‘had it ocured’.</big> |
|||
<big>उदा - समयः अस्ति चेत् अहं आगच्छामि |</big> |
|||
<big>Eg. ---</big> |
|||
<big> (यदि समयः अस्ति तर्हि अहं आगच्छामि इत्यर्थः |)</big> |
|||
<big>अस्ति चेत् = If it is</big> |
|||
<big>“यदि - तर्हि”, “चेत्” इत्येतयोः अर्थः समानः इत्यतः “यदि - तर्हि” इति यत्र प्रयुक्तम् वाक्ये “चेत् “इति न प्रयोक्तव्यम् |</big> |
|||
<big>नो चेत् = If not</big> |
|||
<big>उदा-यदि समयः अस्ति चेत् तर्हि अहं आगच्छामि - इत्येतत् वाक्यम् अशुद्धं | यत: “चेत्” इति यत्र अस्ति तत्र यदि इत्यपि प्रयुक्तम् |</big> |
|||
<big>यथा ---</big> |
|||
<big> |
<big>गीतापुस्तकं गृहे अस्ति चेत् पठामि।</big> |
||
<big>आपणे आलुकम् अस्ति चेत् आनयतु।</big> |
|||
==== <big>अभ्यासः </big> ==== |
|||
<big>अधः शब्दद्वयं निर्दिष्टम् अस्ति | पूर्वार्धे प्रथमशब्दम् , उत्तरार्धे द्वितीयशब्दं च प्रयुज्य “यदि - तर्हि” युक्तानि लिखन्तु |</big> |
|||
<big>अभ्यासं करोति चेत् छात्रः उत्तीर्णः भवति।</big> |
|||
<big>उदा- निद्रा- शयनम् </big> |
|||
<big>“यदि तर्हि” एति पदद्वयं यस्मिन् अर्थे उपयुज्यते तस्मिन् एव अर्थे “चेत्” इत्यस्य अपि उपयोगः करणीयः |</big> |
|||
<big> यदि निद्रा आगच्छति तर्हि शयनं करोतु |</big> |
|||
<big>उदा - समयः अस्ति चेत् अहं आगच्छामि |</big> |
|||
<big>1.ज्वर: औषधाम् </big> |
|||
<big> (यदि समयः अस्ति तर्हि अहं आगच्छामि इत्यर्थः |)</big> |
|||
<big>…………अस्ति ………. ………. ……….. ………..|</big> |
|||
<big>“यदि - तर्हि”, “चेत्” इत्येतयोः अर्थः समानः इत्यतः “यदि - तर्हि” इति यत्र प्रयुक्तम् वाक्ये “चेत् “इति न प्रयोक्तव्यम् |</big> |
|||
<big> 2. बुभुक्षा - भोजनम् </big> |
|||
<big>उदा-यदि समयः अस्ति चेत् तर्हि अहं आगच्छामि - इत्येतत् वाक्यम् अशुद्धं | यत: “चेत्” इति यत्र अस्ति तत्र यदि इत्यपि प्रयुक्तम् |</big> |
|||
<big>3.पिपासा - जलम् </big> |
|||
=== <big>अभ्यासः </big> === |
|||
<big>4. दृष्टिदोषः - उपनेत्रम् </big> |
|||
<big>१. अधः एकैकेन वाक्येन एकैकः सन्दर्भः निर्दिष्टः अस्ति । तत् सन्दर्भे भवन्तः किम् कुर्वन्ति इति “चेत्” युक्तेन वाक्येन लिखन्तु।</big> |
|||
<big>5. धनम् - उद्योगः </big> |
|||
<big>…………… आवश्यकं …….. ……… …………… ………|</big> |
|||
<big>6. शान्तिः - आश्रमः </big> |
|||
<big>7. क्षीरम् - क्षीरकेन्द्रम् </big> |
|||
<big>8. कार्यसिद्धिः - परिश्रमः </big> |
|||
<big>9. चाकलेकः - आपणः </big> |
|||
<big>10. तृप्तिः - समाजसेवा </big> |
|||
<big>अभ्यासः </big> |
|||
<big>समीरः श्य्यादिवस्त्राणि भातकार्थं ददाति | भाटकविवरणम् तु-</big> |
|||
{| class="wikitable" |
|||
|+ |
|||
|<big>'''वस्तुनाम '''</big> |
|||
|<big>'''एकदिनस्य '''</big> |
|||
|<big>'''दिनद्वयस्य '''</big> |
|||
|<big>'''दिनत्रयस्य '''</big> |
|||
|- |
|||
|<big>शय्या </big> |
|||
|<big>४.००</big> |
|||
|<big>७.00</big> |
|||
|<big>१०.००</big> |
|||
|- |
|||
|<big>वस्त्रकटः </big> |
|||
|<big>५.००</big> |
|||
|<big>९.००</big> |
|||
|<big>१२.००</big> |
|||
|- |
|||
|<big>उपधानम् </big> |
|||
|<big>२.००</big> |
|||
|<big>४.००</big> |
|||
|<big>५.००</big> |
|||
|- |
|||
|<big>आच्चादकम् </big> |
|||
|<big>१.००</big> |
|||
|<big>२.००</big> |
|||
|<big>३.००</big> |
|||
|} |
|||
<big>उपरितनविवरणस्य आधारेण किम् वस्तु कति दिनानि नीतम् चेत् कियत् दातव्यम् इति “यदि-तर्हि” युक्तेन वाक्येन लिखन्तु।</big> |
|||
<big>उदा- यदि श्य्या एकम् दिनम् नीयते तर्हि भातटकम् चत्वारि रूप्यकाणि । </big> |
|||
# <big>…………शय्या दिनद्वयम् नीयते ……….भाटकम् ……… ……….।</big> |
|||
# <big>………….शय्या ………… …………… भाटकम् ……… ……….।</big> |
|||
# <big>…………वस्त्रकटः ………… ………… ……… ……………….।</big> |
|||
# <big>…………वस्त्रकटः ………… ………… ……… ……………….।</big> |
|||
# <big>…………वस्त्रकटः ………… ………… ……… ……………….।</big> |
|||
# <big>…………उपधानम् ………… ………… ……… ……………….।</big> |
|||
# <big>…………उपधानम् ………… ………… ……… ……………….।</big> |
|||
# <big>…………उपधानम् ………… ………… ……… ……………….।</big> |
|||
# <big>…………आच्छादकम् ………… ………… ……… …………….।</big> |
|||
# <big>…………आच्छादकम् ………… ………… ……… …………।</big> |
|||
# <big>…………आच्छादकम् ………… ………… ……… …………।</big> |
|||
==== <big>अभ्यासः</big> ==== |
|||
<big>अधः एकैकेन वाक्येन एकैकः सन्दर्भः निर्दिष्टः अस्ति । तत् सन्दर्भे भवन्तः किम् कुर्वन्ति इति “चेत्” युक्तेन वाक्येन लिखन्तु।</big> |
|||
<big>उदा - कार्यालयस्य विरामः भवति ।</big> |
<big>उदा - कार्यालयस्य विरामः भवति ।</big> |
||
Line 107: | Line 42: | ||
<big> कर्यालयस्य विरामः भवति चेत् गृहम् गच्छामि ।</big> |
<big> कर्यालयस्य विरामः भवति चेत् गृहम् गच्छामि ।</big> |
||
<big>1. गृहे कोपि नास्ति ।</big> |
|||
<big> …………………………………………………………|</big> |
|||
<big>………………………………………………………..</big> |
|||
<big> 2.कोषे धनम् नास्ति ।</big> |
<big> 2.कोषे धनम् नास्ति ।</big> |
||
<big> …………………………………………………………</big> |
<big> ………………………………………………………… |</big> |
||
<big> </big> |
<big> </big> |
||
Line 119: | Line 54: | ||
<big> 3.गृउहम् अतिथि: आगच्छति ।</big> |
<big> 3.गृउहम् अतिथि: आगच्छति ।</big> |
||
<big> ……………………………………………………………</big> |
<big> ……………………………………………………………|</big> |
||
<big> </big> |
<big> </big> |
||
Line 125: | Line 60: | ||
<big> 4.बालकाः कोलाहलम् कुर्वन्ति ।</big> |
<big> 4.बालकाः कोलाहलम् कुर्वन्ति ।</big> |
||
<big> ……………………………………………………………</big> |
<big> ……………………………………………………………|</big> |
||
<big> 5.नगरयानानि न सञ्चरन्ति।</big> |
<big> 5.नगरयानानि न सञ्चरन्ति।</big> |
||
Line 141: | Line 76: | ||
<big> 8.चोराः आगच्छन्ति ।</big> |
<big> 8.चोराः आगच्छन्ति ।</big> |
||
<big> ………………………………………………………………।</big> |
|||
<big> ………………………………………………………………….।</big> |
|||
<big>9। पाके रुचिः न भवति ।</big> |
<big>9। पाके रुचिः न भवति ।</big> |
||
<big> ………………………………………………………………।</big> |
|||
<big> ……………………………………………………………………।</big> |
|||
<big>10)रात्रौ निद्रा न आगच्छति ।</big> |
<big>10)रात्रौ निद्रा न आगच्छति ।</big> |
||
<big> ……………………………………………………………….।</big> |
|||
<big> ………………………………………………………………………।</big> |
|||
<big>'''अभ्यासः'''</big> |
|||
<big>अधस्तनवाक्येषु स्थितानि रिक्तस्थानानि “चेत् - नो |
<big>२. अधस्तनवाक्येषु स्थितानि रिक्तस्थानानि “चेत् - नो चेत् ” इत्येतेषु केनचित् पदेन पूरयन्तु।</big> |
||
<big>उदा-</big> |
<big>उदा-</big> |
||
<big>भवान् शीग्रम् आगच्छन्तु । |
<big>भवान् शीग्रम् आगच्छन्तु । …………… पिता तर्जयति ।</big> |
||
<big>भवान् शिग्रम् आगच्छन्तु । नो चेत् पिता तर्जयति ।</big> |
|||
<big>1. औषधम् स्वीकरोतु । ………………ज्वरः वर्धते ।</big> |
|||
<big>2. इच्छा अस्ति ।………………….भोजनम् करोतु ।</big> |
|||
<big>3. अध्यापकः अस्ति ……………कक्ष्यायाम् उपविशामि।</big> |
|||
<big>4. भवान् मधुरम् खादति| ………… दन्ताः नश्यन्ति ।</big> |
|||
<big>5. भवान् असत्यम् वदति।…………कः भवति विश्वासम् करोति ।</big> |
|||
<big>6. परश्वः भवतः गृहम् आगमिष्यामि । ……………….प्रपरश्वः ।</big> |
|||
<big>7. सम्यक् पठतु । ……………उत्तीर्णता कथम् प्राप्येत ?</big> |
|||
<big>8. सुरेशः आगच्छति …………………माम् आह्वयतु ।</big> |
|||
<big>9. दैवम् अनुकूलकरम् नास्ति। …………… कः किम् कुर्यात् ।</big> |
|||
<big>भवान् शिग्रम् आगच्छन्तु ।नो चेत् पिता तर्जयति ।</big> |
|||
<big>10. उपविश्य पठतु ।……………………उत्थाय पठतु ।</big> |
|||
# <big>औषधम् स्वीकरोतु । ………………।ज्वरः वर्धते ।</big> |
|||
# <big>इच्छा अस्ति ………………….भोजनम् करोतु ।</big> |
|||
# <big>यदि अध्यापकः अस्ति ……………।कक्ष्यायाम् उपविशामि।</big> |
|||
# <big>…………………………भवान् मधुरम् खादति तर्हि दन्ताः नश्यन्ति ।</big> |
|||
# <big>यदि भवन् असत्यम् वदति ………………।कः भवति विश्वासम् करोति ।</big> |
|||
# <big>परश्वः भवतः गृहम् आगमिष्यामि । ……………….प्रपरश्वः ।</big> |
|||
# <big>सम्यक् पठतु । ……………………उत्तीर्णता कथम् प्राप्येत ?</big> |
|||
# <big>सुरेशः आगच्छति …………………माम् आह्वयतु ।</big> |
|||
# <big>यदि दैवम् अनुकूलकरम् नास्ति …………… कः किम् वा कुर्यात् ।</big> |
|||
# <big>उपविश्य पठतु ।……………………उत्थाय वा पठतु ।</big> |