13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat: Difference between revisions
(Created page with "{{DISPLAYTITLE:Introductory-Sanskrit-lessons-2023/esha-saH-sA-tat}} ===<big>(2A) एतत् / तत् [ समीपस्थस्य बोधनाय - एतत्; दूरस्य तु तत् इति नपुंसकलिंगे प्रयोगः]</big>=== {| class="wikitable" |+ |100x100px|center|frameless |<big>'''''एतत्'''''</big> |<big>'''''तत्'''''</big> |File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189...") |
No edit summary |
||
(48 intermediate revisions by 3 users not shown) | |||
Line 1:
= <big>'''एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत्'''</big> =
{{DISPLAYTITLE:४. एषः - सः - सा - तत् }}
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']]
===<big>'''एतत् / तत् इति नपुंसकलिङ्ग-प्रयोगः'''</big>===
==== <big>'''समीपस्थस्य बोधनाय - एतत् / दूरस्य बोधनाय तत् इत्यनयोः प्रयोगः करणीयः। अधोभागे दत्तानि उदाहरणानि पश्यतु।'''</big> ====
{| class="wikitable"
|+
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''''एतत्'''''</big> '''''<small>(समीपस्थस्य बोधनाय)</small>'''''
|<big>'''''तत्'''''</big> '''''<small>(दूरस्य बोधनाय)</small>'''''
|[[File:Tat
|-
|
|
|
|
[[File:Bhavana new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|[[File:Mandiram_new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एतत् भवनम् ।'''</big>
|
|-
|
|
|
|
[[File:Vātāyanam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Sopānam new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एतत् वातायनम्'''</big>
|
|<big>'''तत् सोपानम्'''</big>
|-
|
|
|
|-
|
[[File:Kamalam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Campakam new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एतत् कमलम्'''</big>
|
|<big>'''तत् चम्पकम्'''</big>
|-
|
|
|
|-
|
[[File:Chatram new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Parṇam new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एतत् छात्रम्'''</big>
|
|<big>'''तत् पर्णम्'''</big>
|-
|
|
|
|-
|
[[File:Krīḍanakam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Pustakam new.jpeg|center|frameless]]
|-
!<big>एतत् क्रीडनकम्</big>
|
|
|<big>'''तत् पुस्तकम्'''</big>
|-
!
|
|
|
|-
! { |
[[File:Netram new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Upanetram new.jpg|center|frameless]]
|-
!<big>एतत् नेत्रम्</big>
|
|<big>'''तत् उपनेत्रम्'''</big>
|-
!
|
|
!
[[File:Dugdham new.jpeg|frameless|left|160x160px]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Jalam new.jpeg|frameless|left|160x160px]]
|-
!<big>एतत् दुग्धम्</big>
|
|
|<big>'''तत् जलम्'''</big>
|-
!
|
|
!
[[File:Vimanam new.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Relayanam new.jpeg|center|frameless]]
|-
!<big>एतत् विमानम्</big>
|
|<big>'''तत् रेलयानम्'''</big>
|-
!
|
|
!
[[File:Phalam new.jpeg|frameless|left|160x160px]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Puspam new.jpg|frameless|left|160x160px]]
|-
!<big>'''एतत् फलम्'''</big>
|
|<big>'''तत् पुष्पम्'''</big>
|-
!
|
|
!
[[File:Udyanam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Sasyam new.jpeg|center|frameless]]
|-
!<big>एतत् उद्यानम्।</big>
|
|<big>'''तत् सस्यम्।'''</big>
|}
===<big>'''एषः - सः इति पुंलिङ्ग-प्रयोगः'''</big>===
{| class="wikitable"
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एषः'''</big>'''''<small>(समीपस्थस्य बोधनाय)</small>'''''
|<big>'''सः'''</big>'''''<small>(दूरस्य बोधनाय)</small>'''''
|[[File:Tat
|-
|
|
|
|
[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|'''<big>एष नर्तकः</big>'''
|
|-
|
|
|
|-
|[[File:Cālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Patravāhakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषः चालकः'''</big>
|
|-
|
|
|
|-
|
[[File:Saucikaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Kumbhakāraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषः सौचिकः'''</big>
|
|-
|
|
|
|-
|
[[File:Bālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Vṛddhaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषः बालकः'''</big>
|
|-
|
|
|
|-
|
[[File:Vānaraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Gajaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषः वानरः'''</big>
|
|-
|
|
|
|-
|
[[File:Hariṇaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Bhallūkaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषः हरिणः'''</big>
|
|-
|
|
|
|-
|
[[File:Mayūraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Śukaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषः मयूरः'''</big>
|
|-
|
|
|
|-
|
[[File:Bhikṣukaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Nṛpaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषः भिक्षुकः'''</big>
|
|-
|
|
|
|-
|
[[File:Chātraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Adhyāpakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषः छात्रः'''</big>
|
|<big>'''सः अध्यापकः'''</big>
|}
===<big>'''एषा, सा इति स्त्रीलिङ्ग-प्रयोगाः'''</big>===
{| class="wikitable"
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एषा'''</big>'''''(समीपस्थस्य बोधनाय)'''''
|<big>'''सा'''</big>'''''(दूरस्य बोधनाय)'''''
|[[File:Tat
|-
|
|
|
|
[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Śikṣikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषा वैद्या'''</big>
|
|-
|
|
|
|-
|
[[File:Makṣikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Pipīlikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
|'''<big>एषा मक्षिका</big>'''
|
|-
|
|
|
|-
|
[[File:Lekhikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Dvicakrikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषा लेखिका'''</big>
|
|<big>'''सा द्विचक्रिका'''</big>
|
|
|
|
|-
|
[[File:Chātrā new.jpeg|center|thumb]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Vṛddhā new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषा बालिका'''</big>
|
|-
|
|
|
|-
|
[[File:Mālā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Śāṭikā new.jpeg|center|thumb]]
|-
|<big>'''एषा माला'''</big>
|
|
[[File:Lāta new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Kalikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''सा लता'''</big>
|
|-
[[File:Patrikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Pustakam new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषा पत्रिका'''</big>
|
|
[[File:Pāṭhaśālā.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Gośālā new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषा पाठशाला'''</big>
|
|
[[File:Sarasvatī1.jpg|left|frameless|200x200px]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Pārvatī1.jpg|left|frameless|200x200px]]
|-
|<big>'''एषा सरस्वती'''</big>
|
|
|<big>'''सा पार्वती'''</big>
|}
===<big>'''कः ? , का ? , किम् ?'''</big>===
<big>'''एते प्रश्नवाचकाः''' </big>
<big>'''कोष्ठके दत्तानि पदानि पठतु स्मरतु च'''</big>
{| class="wikitable"
|<big>'''प्रश्नः'''</big>
|<big>'''
|<big>'''उत्तरम्'''</big>
|-
|<big>एषः / सः -कः ?</big>
|<big>
|<big>एषः नर्तकः / सः गायकः</big>
|-
|<big>एषा / सा - का ?</big>
|<big>
|<big>एषा वैद्या / सा शिक्षिका</big>
|-
|<big>एतत् / तत् - किम् ?</big>
|<big>
|<big>एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम्</big>
|}
Line 523 ⟶ 517:
|<big>'''एषः'''</big>
|<big>'''सः'''</big>
|[[File:Tat
|-
|
|
|
|
|-
|
[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|-
|'''<big>एषः कः?</big> <big>एषः नर्तकः ।</big>'''
|
|
|'''<big>सः कः?</big> <big>सः गायकः ।</big>'''
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एषा'''</big>
|<big>'''सा'''</big>
|[[File:Tat
|-
|
|
|
|
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Śikṣikā new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एषा वैद्या ।'''</big>
|
|
|<big>'''सा शिक्षिका।'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एतत्'''</big>
|<big>'''तत्'''</big>
|[[File:Tat
|-
|
|
|
|
|-
|
[[File:Bhavana new.jpeg|center|frameless]]
<big>'''एतत् किम् ?'''</big>
<big>'''एतत्
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat
|
[[File:Mandiram new.jpeg|center|frameless]]<big>'''तत् किम् ?'''</big>
<big>'''तत् मन्दिरम्।'''</big>
|}
{| class="wikitable"
|
|<big>'''एषः/सः /'''</big> <big>'''एषा/सा /'''</big>
<big>'''एतत्/तत्'''</big>
Line 575 ⟶ 606:
|<big>'''उत्तरम्'''</big>
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>चालकः</big>
|}
[[File:Cālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
Line 581 ⟶ 616:
|<big>एषः चालकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>रजकः</big>
|}
[[File:Rajakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|alt=arm pointing left|center|frameless|150x150px|[[:File:Tat full arm 2.jpg|Tat full arm 2.jpg]]]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः रजकः।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>तक्षकः</big>
|}
[[File:Takṣakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
Line 593 ⟶ 648:
|<big>एषः तक्षकः।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|[[File:Sainikaḥ.jpeg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
!<big>सैनिकः</big>
|}
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः सैनिकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>विदूषकः</big>
|}
[[File:Vidūṣakaḥ.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
Line 605 ⟶ 679:
|<big>एषः विदूषकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>न्यायाधीशः</big>
|}
[[File:Nyāyādhīśaḥ.jpg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः न्यायाधीशः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>कुम्भकारः</big>
|}
[[File:Kumbhakāraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
Line 617 ⟶ 711:
|<big>एषः कुम्भकारः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|[[File:Dhīvaraḥ new.jpeg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
!<big>धीवरः</big>
|}
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः धीवरः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>गोपालकः</big>
|}
[[File:Gopālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
Line 629 ⟶ 742:
|<big>एषः गोपालकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>हस्तिपकः</big>
|}
[[File:Hastipakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः हस्तिपकः ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>गायिका</big>
|}
[[File:Gāyikā.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
Line 647 ⟶ 780:
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>परिचारिका</big>
|}
[[File:Paricārikā.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा परिचारिका।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>तुला</big>
|}
[[File:Tulā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
Line 659 ⟶ 806:
|<big>एषा तुला।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>छात्रा</big>
|}
[[File:Chātrā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा छात्रा।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>नदी</big>
|}
[[File:Nadī wider.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
Line 671 ⟶ 838:
|<big>एषा नदी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>समदर्वी</big>
|}
[[File:Samadarvī new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा समदर्वी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>घटी</big>
|}
[[File:Ghaṭī new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
Line 689 ⟶ 877:
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>द्विचक्रिका</big>
|}
[[File:Dvicakrikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>कर्तरी</big>
|}
[[File:Kartarī new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
Line 701 ⟶ 903:
|<big>एषा कर्तरी।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>छुरिका</big>
|}
[[File:Churikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा छुरिका।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>नेत्रम्</big>
|}
[[File:Netram new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
Line 713 ⟶ 935:
|<big>एतत् नेत्रम् ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>उपनेत्रम्</big>
|}
[[File:Upanetram new.jpg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|160x160px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् उपनेत्रम् ।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>पर्णम्</big>
|}
[[File:Parṇam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
Line 725 ⟶ 967:
|<big>एतत् पर्णम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>पुष्पम्</big>
|}
[[File:Puspam new.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
Line 731 ⟶ 983:
|<big>एतत् पुष्पम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>गृहम्</big>
|}
[[File:Gṛham new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् गृहम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>विमानम्</big>
|}
[[File:Vimanam new.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
Line 743 ⟶ 1,015:
|<big>एतत् विमानम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>लोकयानम्</big>
|}
[[File:Lokayanam.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् लोकयानम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>उद्यानम्</big>
|}
[[File:Udyanam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
Line 755 ⟶ 1,047:
|<big>एतत् उद्यानम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>सस्यम्</big>
|}
[[File:Sasyam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् सस्यम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|-
|[[File:Vyajanam new.jpeg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
!<big>व्यजनम्</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>
|-
|
|
|
|
|
|}
===<big>'''अभ्यासः'''</big>===
====<big>चित्राणि दृष्ट्वा उत्तराणि लिखतु</big>====
{| class="wikitable"
| colspan="2" |<big>एषः/ एषा / एतत्</big> [[File:Etat.jpeg|center|frameless|130x130px]]
|<big>सः /सा /तत्</big>[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|
|-
|[[File:Mūṣakaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः?</big>
<big>उ. एषः मूषकः।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Mārjāraḥ new.jpeg|center|frameless]]
<big>प्र. सः कः ?</big>
<big>उ. सः मार्जारः ।</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः ?</big>
<big>उ. --- --- ।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. सः कः ?</big>
<big>उ. --- --- ।</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Mayūraḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः?</big>
<big>उ. --- --- ।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Śukaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. सः कः ?</big>
<big>उ. --- --- ।</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Hṛdaya new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big>
<big>उ. --- ---?</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Uttarādhara new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. सः कः ?</big>
<big>उ. --- --- ?</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Vyajanam new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big>
<big>उ. एतत् व्यजनम्।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Cakra new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. तत् किम् ?</big>
<big>उ. --- --- ।</big>
|}
====<big>'''एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्'''</big>====
<big> </big>
<big>उत्तरानुगुणं रिक्तस्थानानि पूरयतु</big>
<big>१) प्र. ….. ……….? उ. एषा बालिका ।</big>
<big>२) प्र. एषः कः ? उ. ….. गणेशः।</big>
<big>३) प्र. ….. ……….? उ. एषा माला।</big>
<big>४) प्र. ….. ……….? उ. एतत् कमलम्।</big>
<big>५) प्र. ….. ……….? उ. एतत् पुष्पम्।</big>
<big>६) प्र. ….. ……….? उ. एषः बालकः।</big>
<big>७) प्र. ….. ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>
<big>८) प्र. ….. ……….? उ. एषा शिक्षिका।</big>
<big>९) प्र. ….. ……….? उ. एषः वृद्धः ।</big>
<big>१०) प्र. ….. ……….? उ. एषा नर्मदा।</big>
<big>११) प्र. ….. ……….? उ. एषः तरुणः।</big>
<big>१२) प्र. ….. ……….? उ. एतत् नगरम्।</big>
====<big>'''एषः / एषा / एतत् ; सः / सा / तत् ; कः / का / किम्'''</big>====
<big>रिक्तस्थानानि पूरयतु</big>
<big>१) प्र. एषः ……? उ. …. रामः ।</big>
<big>२) प्र. सः ….. ? उ. ….. देवालयः।</big>
<big>३) प्र. एषा ……….? उ. ….. माला।</big>
<big>४) प्र. ….. कः ? उ. सः भारवाहकः।</big>
<big>५) प्र. तत् ……….? उ. ….. नयनम्।</big>
<big>६) प्र. ….. ……….? उ. सः बालकः।</big>
<big>७) प्र. ….. ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>
<big>८) प्र. ….. ……….? उ. सा नायिका।</big>
<big>९) प्र. ….. ……….? उ. सः स्वर्णकारः ।</big>
<big>१०) प्र. ….. ……….? उ. सा मालती।</big>
<big>११) प्र. ….. ……….? उ. सः तरुणः।</big>
<big>१२) प्र. ….. ……….? उ. तत् करवस्त्रम्।</big>
====<big>'''अधः दत्तानि पदानि पश्यतु। उदाहरणम् अनुसृत्य प्रश्नवाक्यम् उत्तरवाक्यं च लिखतु'''</big>====
<big>'''उदाहरणम्'''</big>
<big>'''प्र'''. एषः कः ?</big>
<big>'''उ'''. एषः भल्लूकः।</big>
<big>'''प्र'''. सा का?</big>
<big>'''उ'''. सा द्विचक्रिका ।</big>
{| class="wikitable"
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Etat bālakaḥ.jpg|center|frameless]]
|<big>भल्लूकः</big>
|<big>देवता</big>
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Etat bālikā.jpg|center|frameless]]
|-
|<big>माला</big>
|<big>लेखनी</big>
|-
|<big>धीवरः</big>
|<big>नर्तकः </big>
|-
|<big>द्रोणी</big>
|<big>दर्वी</big>
|-
| colspan="1" rowspan="2" |<big>प्रश्नः ---</big>
<big>एषः / एषा / एतत्</big>
<big>कः / का / किम् ?</big>
|<big>युतकम्</big>
|<big>गोशाला</big>
| colspan="1" rowspan="2" |<big>उत्तरम् ---</big>
<big>एषः / एषा / एतत् </big>
|-
|<big>दाडिमम्</big>
|<big>अध्यापिका</big>
|-
|
|
|
|
|-
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Tat bālakaḥ.jpg|center|frameless]]
|<big>द्विचक्रिका</big>
|<big>श्वेतफलकम्</big>
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Tat bālikā.jpg|center|frameless]]
|-
|<big>हरिणः</big>
|<big>सम्मार्जनी</big>
|-
|<big>अनुजः</big>
|<big>वृक्षः</big>
|-
|<big>जलम्</big>
|<big>सोपानम्</big>
|-
| colspan="1" rowspan="2" |<big>प्रश्नः ---</big>
<big>सः / सा / तत्</big>
<big>कः / का/ किम् </big>
|<big>शाटिका</big>
|<big>अध्यापकः</big>
| colspan="1" rowspan="2" |<big>उत्तरम् ---</big>
<big>सः / सा / तत्</big>
|-
|<big>वानरः</big>
|<big>वातायनम्</big>
|}
<big>'''[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/8/8d/PAGE_4_PDF.pdf एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PDF]'''</big>
<big>'''[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/004%20-%20Esha%20Eshaa%20Ethath.ppsx एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT with audio]'''</big>
<big>'''[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/004%20-%20Esha%20Eshaa%20Ethath%20NA.ppsx एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT without audio]'''</big>
'''PAGE 4'''
|
Latest revision as of 23:14, 21 June 2024
एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत्
![](http://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/thumb/e/e9/Home_13-2023.png/48px-Home_13-2023.png)
एतत् / तत् इति नपुंसकलिङ्ग-प्रयोगः
समीपस्थस्य बोधनाय - एतत् / दूरस्य बोधनाय तत् इत्यनयोः प्रयोगः करणीयः। अधोभागे दत्तानि उदाहरणानि पश्यतु।
एषः - सः इति पुंलिङ्ग-प्रयोगः
एषा, सा इति स्त्रीलिङ्ग-प्रयोगाः
कः ? , का ? , किम् ?
एते प्रश्नवाचकाः कोष्ठके दत्तानि पदानि पठतु स्मरतु च
प्रश्नः | लिङ्गम् | उत्तरम् |
एषः / सः -कः ? | पुंलिङ्गम् | एषः नर्तकः / सः गायकः |
एषा / सा - का ? | स्त्रीलिङ्गम् | एषा वैद्या / सा शिक्षिका |
एतत् / तत् - किम् ? | नपुंसकलिङ्गम् | एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम् |
![]() |
एषः | सः | ![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]()
|
एषः कः? एषः नर्तकः । | सः कः? सः गायकः । | ||
![]() |
एषा | सा | ![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
एषा वैद्या । | सा शिक्षिका। | ||
![]() |
एतत् | तत् | ![]() |
![]() एतत् किम् ? एतत् भवनम्। |
![]() |
![]() |
![]() तत् मन्दिरम्। |
एषः/सः / एषा/सा /
एतत्/तत् |
कः/का/किम् ? | प्रश्नः | उत्तरम् | ||
![]() |
![]() |
कः ? | एषः कः ? | एषः चालकः । | |
![]() |
![]() |
कः ? | सः कः ? | सः रजकः। | |
![]() |
![]() |
कः ? | एषः कः ? | एषः तक्षकः। | |
![]()
|
![]() |
कः ? | सः कः ? | सः सैनिकः । | |
![]() |
![]() |
कः ? | एषः कः ? | एषः विदूषकः । | |
![]() |
![]() |
कः ? | सः कः ? | सः न्यायाधीशः । | |
![]() |
![]() |
कः ? | एषः कः ? | एषः कुम्भकारः । | |
![]()
|
![]() |
कः ? | सः कः ? | सः धीवरः । | |
![]() |
![]() |
कः ? | एषः कः ? | एषः गोपालकः । | |
![]() |
![]() |
कः ? | सः कः ? | सः हस्तिपकः । | |
![]() |
![]() |
का ? | एषा का ? | एषा गायिका। | |
![]() |
![]() |
का ? | सा का? | सा परिचारिका। | |
![]() |
![]() |
का ? | एषा का ? | एषा तुला। | |
![]() |
![]() |
का ? | सा का? | सा छात्रा। | |
![]() |
![]() |
का ? | एषा का ? | एषा नदी। | |
![]() |
![]() |
का ? | सा का? | सा समदर्वी। | |
![]() |
![]() |
का ? | एषा का ? | एषा घटी। | |
![]() |
![]() |
का ? | सा का? | सा द्विचक्रिका। | |
![]() |
![]() |
का ? | एषा का ? | एषा कर्तरी। | |
![]() |
![]() |
का ? | सा का? | सा छुरिका। | |
![]() |
![]() |
किम् ? | एतत् किम् ? | एतत् नेत्रम् । | |
![]() |
![]() |
किम् ? | तत् किम्? | तत् उपनेत्रम् । | |
![]() |
![]() |
किम् ? | एतत् किम् ? | एतत् पर्णम्। | |
![]() |
![]() |
किम् ? | एतत् किम् ? | एतत् पुष्पम्। | |
![]() |
![]() |
किम् ? | तत् किम्? | तत् गृहम्। | |
![]() |
![]() |
किम् ? | एतत् किम् ? | एतत् विमानम्। | |
![]() |
![]() |
किम् ? | तत् किम्? | तत् लोकयानम्। | |
![]() |
![]() |
किम् ? | एतत् किम् ? | एतत् उद्यानम्। | |
![]() |
![]() |
किम् ? | तत् किम्? | तत् सस्यम्। | |
![]()
|
![]() |
किम् ? | एतत् किम् ? | एतत् व्यजनम्। | |
अभ्यासः
चित्राणि दृष्ट्वा उत्तराणि लिखतु
एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्
उत्तरानुगुणं रिक्तस्थानानि पूरयतु
१) प्र. ….. ……….? उ. एषा बालिका ।
२) प्र. एषः कः ? उ. ….. गणेशः।
३) प्र. ….. ……….? उ. एषा माला।
४) प्र. ….. ……….? उ. एतत् कमलम्।
५) प्र. ….. ……….? उ. एतत् पुष्पम्।
६) प्र. ….. ……….? उ. एषः बालकः।
७) प्र. ….. ……….? उ. एषः शङ्करः ।
८) प्र. ….. ……….? उ. एषा शिक्षिका।
९) प्र. ….. ……….? उ. एषः वृद्धः ।
१०) प्र. ….. ……….? उ. एषा नर्मदा।
११) प्र. ….. ……….? उ. एषः तरुणः।
१२) प्र. ….. ……….? उ. एतत् नगरम्।
एषः / एषा / एतत् ; सः / सा / तत् ; कः / का / किम्
रिक्तस्थानानि पूरयतु
१) प्र. एषः ……? उ. …. रामः ।
२) प्र. सः ….. ? उ. ….. देवालयः।
३) प्र. एषा ……….? उ. ….. माला।
४) प्र. ….. कः ? उ. सः भारवाहकः।
५) प्र. तत् ……….? उ. ….. नयनम्।
६) प्र. ….. ……….? उ. सः बालकः।
७) प्र. ….. ……….? उ. एषः शङ्करः ।
८) प्र. ….. ……….? उ. सा नायिका।
९) प्र. ….. ……….? उ. सः स्वर्णकारः ।
१०) प्र. ….. ……….? उ. सा मालती।
११) प्र. ….. ……….? उ. सः तरुणः।
१२) प्र. ….. ……….? उ. तत् करवस्त्रम्।
अधः दत्तानि पदानि पश्यतु। उदाहरणम् अनुसृत्य प्रश्नवाक्यम् उत्तरवाक्यं च लिखतु
उदाहरणम्
प्र. एषः कः ?
उ. एषः भल्लूकः।
प्र. सा का?
उ. सा द्विचक्रिका ।
एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PDF
एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT with audio
एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT without audio
PAGE 4