13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat: Difference between revisions

From Samskrita Vyakaranam
< 13 - भाषित-संस्कृतम्‌‎ | Introductory Sanskrit Lessons
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat
Jump to navigation Jump to search
Content added Content deleted
VisualWikitext
(Created page with "{{DISPLAYTITLE:Introductory-Sanskrit-lessons-2023/esha-saH-sA-tat}} ===<big>(2A) एतत् / तत् [ समीपस्थस्य बोधनाय - एतत्; दूरस्य तु तत् इति नपुंसकलिंगे प्रयोगः]</big>=== {| class="wikitable" |+ |100x100px|center|frameless |<big>'''''एतत्'''''</big> |<big>'''''तत्'''''</big> |File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189...")
 
No edit summary
 
(48 intermediate revisions by 3 users not shown)
Line 1: Line 1:
= <big>'''एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत्'''</big> =
{{DISPLAYTITLE:Introductory-Sanskrit-lessons-2023/esha-saH-sA-tat}}
{{DISPLAYTITLE:४. एषः - सः - सा - तत् }}
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']]



===<big>(2A) एतत् / तत् [ समीपस्थस्य बोधनाय - एतत्; दूरस्य तु तत् इति नपुंसकलिंगे प्रयोगः]</big>===
===<big>'''एतत् / तत् इति नपुंसकलिङ्ग-प्रयोगः'''</big>===

==== <big>'''समीपस्थस्य बोधनाय - एतत् / दूरस्य बोधनाय तत् इत्यनयोः प्रयोगः करणीयः। अधोभागे दत्तानि उदाहरणानि पश्यतु।'''</big> ====
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|+
|+
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''''एतत्'''''</big>
|<big>'''''एतत्'''''</big> '''''<small>(समीपस्थस्य बोधनाय)</small>'''''
|<big>'''''तत्'''''</big>
|<big>'''''तत्'''''</big> '''''<small>(दूरस्य बोधनाय)</small>'''''
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|170x170px]]
|-
|-
|
|
{|
|
|
!'''<big>भवनम्</big>'''
|
|}[[File:Bhavana.jpeg|268x268px|center|frameless]]
{|
|-
|
!<big>'''''एतत्''<nowiki> भवनम् |</nowiki>'''</big>
[[File:Bhavana new.jpeg|center|frameless]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|170x170px]]
|[[File:Mandiram_new.jpeg|center|frameless]]
|-
|<big>'''एतत् भवनम् ।'''</big>
|
|
{|
|
!'''<big>मन्दिरम्</big>'''
|<big>'''तत् मन्दिरम्'''</big>
|}[[File:Mandiram.jpeg|frameless|195x195px]]
{|
!<big>'''''तत्''<nowiki> मन्दिरम् |</nowiki>'''</big>
|}
|-
|-
|
|
{|
|
|
!वातायनम्
|
|}[[File:Vātāyanam.jpeg|191x191px|center|frameless]]
{|
|-
|
!एतत् वातायनम्
[[File:Vātāyanam new.jpeg|center|frameless]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|frameless|170x170px|left]]
|
|
[[File:Sopānam new.jpeg|center|frameless]]
{|
!सोपानम्
|}[[File:Sopānam.jpeg|frameless|203x203px]]
{|
!तत् सोपानम्
|}
|-
|-
|<big>'''एतत् वातायनम्'''</big>
|
|
{|
|
|<big>'''तत् सोपानम्'''</big>
!'''कमलम्'''
|-
|}[[File:Kamalam.jpeg|center|frameless|178x178px]]
{|
|
|
!एतत् कमलम्
|}
|
|
|-
|
[[File:Kamalam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|frameless|170x170px|left]]
|
|
[[File:Campakam new.jpeg|center|frameless]]
{|
!चम्पकम्
|}[[File:Campakam.jpeg|center|frameless|163x163px]]
{|
!तत् चम्पकम्
|}
|-
|-
|<big>'''एतत् कमलम्'''</big>
|
|
{|
|
|<big>'''तत् चम्पकम्'''</big>
!छत्रम्
|-
|}[[File:Chatram.jpeg|center|frameless|162x162px]]
{|
|
|
!एतत् छात्रम्
|}
|
|
|-
|
[[File:Chatram new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Parṇam new.jpeg|center|frameless]]
{|
!पर्णम्
|}[[File:Parṇam.jpeg|center|frameless|211x211px]]
{|
!तत् पर्णम्
|}
|-
|-
|<big>'''एतत् छात्रम्'''</big>
|
|
{|
|
|<big>'''तत् पर्णम्'''</big>
!क्रीडनकम्
|-
|}[[File:Krīḍanakam.jpeg|center|frameless|166x166px]]
{|
|
|
!एतत् क्रीडनकम्  
|}
|
|
|-
|
[[File:Krīḍanakam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
[[File:Pustakam new.jpeg|center|frameless]]
|-
!<big>एतत् क्रीडनकम्</big>
|
|
|<big>'''तत् पुस्तकम्'''</big>
|-
!
|
|
|
|
{|
!पुस्तकम्
|}[[File:Pustakam.jpeg|center|frameless]]
{|
!तत् पुस्तकम्
|}
|-
|-
! { |
! { |
[[File:Netram new.jpeg|center|frameless]]
{|
!नेत्रम्
|}[[File:Netram.jpeg|center|frameless|230x230px]]
{|
!एतत् नेत्रम्
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Upanetram new.jpg|center|frameless]]
{|
|-
!उपनेत्रम्
!<big>एतत् नेत्रम्</big>
|}[[File:Upanetram.jpg|center|frameless|195x195px]]
{|
|
|
!तत् उपनेत्रम्
|<big>'''तत् उपनेत्रम्'''</big>
|}
|-
|-
!
!
{|
|
|
!दुग्धम्
|
|}[[File:Dugdham.jpeg|center|frameless|235x235px]]
{|
|-
!
!एतत् दुग्धम्
[[File:Dugdham new.jpeg|frameless|left|160x160px]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Jalam new.jpeg|frameless|left|160x160px]]
{|
|-
!जलम्
!<big>एतत् दुग्धम्</big>
|}[[File:Jalam.jpeg|center|frameless|181x181px]]

{|
|
!तत् जलम्
|}
|
|<big>'''तत् जलम्'''</big>
|-
|-
!
!
{|
|
|
!विमानम्
|
|}[[File:VimAnam.jpg|center|frameless|241x241px]]
{|
|-
!
!एतत् विमानम्
[[File:Vimanam new.jpg|center|frameless]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Relayanam new.jpeg|center|frameless]]
{|
|-
!रेलयानम्
!<big>एतत् विमानम्</big>
|}[[File:Relayanam.jpeg|center|frameless|232x232px]]
{|
|
|
!तत् रेलयानम्
|<big>'''तत् रेलयानम्'''</big>
|}
|-
|-
!
!
{|
|
|
!फलम्
|
|}[[File:Phalam.jpeg|center|frameless|187x187px]]
{|
|-
!
!एतत् फलम्
[[File:Phalam new.jpeg|frameless|left|160x160px]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|frameless|170x170px|left]]
|
|
[[File:Puspam new.jpg|frameless|left|160x160px]]
{|
|-
!पुष्पम्
!<big>'''एतत् फलम्'''</big>
|}[[File:Pushpam.jpg|center|frameless|195x195px]]
{|
|
|
!तत् पुष्पम्
|<big>'''तत् पुष्पम्'''</big>
|}
|-
|-
!
!
{|
|
|
!उद्यानम्
|
|}[[File:Udyanam.jpeg|center|frameless|201x201px]]
{|
|-
!
!एतत् उद्यानम्
[[File:Udyanam new.jpeg|center|frameless]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|frameless|170x170px|left]]
|
|
[[File:Sasyam new.jpeg|center|frameless]]
{|
|-
!सस्यम्
!<big>एतत् उद्यानम्।</big>
|}[[File:Sasyam.jpeg|center|frameless|180x180px]]
{|
|
|
!तत् सस्यम्
|<big>'''तत् सस्यम्।'''</big>
|}
|}

|}

===<big>(2B) एषः / सः [समीपस्थस्य बोधनाय - एषः; दूरस्य तु सः इति '''पुंल्लिंगे''' प्रयोगः]</big>===
===<big>'''एषः - सः इति पुंलिङ्ग-प्रयोगः'''</big>===
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>'''एषः'''</big>
|<big>'''एषः'''</big>'''''<small>(समीपस्थस्य बोधनाय)</small>'''''
|<big>'''सः'''</big>
|<big>'''सः'''</big>'''''<small>(दूरस्य बोधनाय)</small>'''''
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|frameless|170x170px|left]]
|-
|-
|
|
{|
|
|
!<big>नर्तकः</big>
|
|}[[File:Nartakaḥ.jpeg|center|frameless|241x241px]]
{|
|-
|
!<big>एषः नर्तकः</big>
[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|frameless|170x170px|left]]
|
|
[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{|
!<big>गायकः</big>
|}[[File:Gāyakaḥ.jpeg|center|frameless|203x203px]]
{|
!<big>सः गायकः</big>
|}
|-
|-
|'''<big>एष नर्तकः</big>'''
|
|
{|
|
!<big>चालकः</big>
|'''<big>सः गायकः</big>'''
|-
|}[[File:Cālakaḥ.jpeg|center|frameless|182x182px]]
{|
|
|
!<big>एषः चालकः</big>
|}
|
|
|-
|[[File:Cālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Patravāhakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{|
!<big>पत्रवाहकः</big>
|}[[File:Patravāhakaḥ.jpeg|center|frameless|216x216px]]
{|
!<big>सः पत्रवाहकः</big>
|}
|-
|-
|<big>'''एषः चालकः'''</big>
|
|
{|
|
!<big>सौचिकः</big>
|<big>'''सः पत्रवाहकः'''</big>
|-
|}[[File:Saucikaḥ.jpeg|center|frameless|198x198px]]
{|
|
|
!<big>एषः सौचिकः</big>
|}
|
|
|-
|
[[File:Saucikaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Kumbhakāraḥ new.jpeg|center|frameless]]
{|
!<big>कुम्भकारः</big>
|}[[File:Kumbhakāraḥ.jpeg|center|frameless|196x196px]]
{|
!<big>सः कुम्भकारः</big>
|}
|-
|-
|<big>'''एषः सौचिकः'''</big>
|
|
{|
|
!<big>बालकः</big>
|<big>'''सः कुम्भकारः'''</big>
|-
|}[[File:Bālakaḥ.jpeg|center|frameless|226x226px]]
{|
|
|
!<big>एषः बालकः</big>
|}
|
|
|-
|
[[File:Bālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Vṛddhaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{|
!<big>वृद्धः</big>
|}[[File:Vṛddhaḥ.jpeg|center|frameless|195x195px]]
{|
!<big>सः वृद्धः</big>
|}
|-
|-
|<big>'''एषः बालकः'''</big>
|
|
{|
|
!<big>वानरः</big>
|<big>'''सः वृद्धः'''</big>
|-
|}[[File:Vānaraḥ.jpeg|center|frameless|195x195px]]
{|
|
|
!<big>एषः वानरः</big>
|}
|
|
|-
|
[[File:Vānaraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|
|
[[File:Gajaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{|
!<big>गजः</big>
|}[[File:Gajaḥ.jpeg|center|frameless|196x196px]]
{|
!<big>सः गजः</big>
|}
|-
|-
|<big>'''एषः वानरः'''</big>
|
|
{|
|
!<big>हरिणः</big>
|<big>'''सः गजः'''</big>
|-
|}[[File:Hariṇaḥ.jpeg|center|frameless|196x196px]]
{|
|
|
!<big>एषः हरिणः</big>
|}
|
|
|-
|
[[File:Hariṇaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Bhallūkaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{|
!<big>भल्लूकः</big>
|}[[File:Bhallūkaḥ.jpeg|center|frameless|195x195px]]
{|
!<big>सः भल्लूकः</big>
|}
|-
|-
|<big>'''एषः हरिणः'''</big>
|
|
{|
|
!<big>मयूरः</big>
|<big>'''सः भल्लूकः'''</big>
|-
|}[[File:Mayūraḥ.jpeg|center|frameless|196x196px]]
{|
|
|
!<big>एषः मयूरः</big>
|}
|
|
|-
|
[[File:Mayūraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Śukaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{|
!<big>शुकः</big>
|}[[File:Śukaḥ.jpeg|center|frameless|251x251px]]
{|
!<big>सः शुकः</big>
|}
|-
|-
|<big>'''एषः मयूरः'''</big>
|
|
{|
|
!<big>भिक्षुकः</big>
|<big>'''सः शुकः'''</big>
|-
|}[[File:Bhikṣukaḥ.jpeg|center|frameless|195x195px]]
{|
|
|
!<big>एषः भिक्षुकः</big>
|}
|
|
|-
|
[[File:Bhikṣukaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Nṛpaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{|
!<big>नृपः</big>
|}[[File:Nṛpaḥ.jpeg|center|frameless|233x233px]]
{|
!<big>सः नृपः</big>
|}
|-
|-
|<big>'''एषः भिक्षुकः'''</big>
|
|
{|
|
!<big>छात्रः</big>
|<big>'''सः नृपः'''</big>
|-
|}[[File:Chātraḥ.jpeg|center|frameless|285x285px]]
{|
|
|
!<big>एषः छात्रः</big>
|}
|
|
|-
|
[[File:Chātraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Adhyāpakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{|
|-
!<big>अध्यापकः</big>
|<big>'''एषः छात्रः'''</big>
|}[[File:Adhyāpakaḥ.jpeg|center|frameless|195x195px]]
{|
|
|
!<big>एषः अध्यापकः</big>
|<big>'''सः अध्यापकः'''</big>
|}
|}

|}

===(2C) एषा / सा [समीपस्थस्य बोधनाय - एषा ; दूरस्य तु सा इति प्रयोगः]===
===<big>'''एषा, सा इति स्त्रीलिङ्ग-प्रयोगाः'''</big>===
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>एषा</big>
|<big>'''एषा'''</big>'''''(समीपस्थस्य बोधनाय)'''''
|<big>सा</big>
|<big>'''सा'''</big>'''''(दूरस्य बोधनाय)'''''
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|-
|-
|
|
{|
|
|
!<big>वैद्या</big>
|}
|
{|
|-
|
!<big>एषा वैद्या</big>
[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Śikṣikā new.jpeg|center|frameless]]
{|
!<big>शिक्षिका</big>
|}[[File:Śikṣikā.jpeg|center|frameless|203x203px]]
{|
!<big>सा शिक्षिका</big>
|}
|-
|-
|<big>'''एषा वैद्या'''</big>
|
|
{|
|
!<big>मक्षिका</big>
|<big>'''सा शिक्षिका'''</big>
|-
|}[[File:Makṣikā.jpeg|center|frameless|210x210px]]
{|
|
|
!<big>एषा मक्षिका</big>
|}
|
|
|-
|
[[File:Makṣikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Pipīlikā new.jpeg|center|frameless]]
{|
!<big>पिपीलिका</big>
|}[[File:Pipīlikā.jpeg|center|frameless|198x198px]]
{|
!<big>सा पिपीलिका</big>
|}
|-
|-
|'''<big>एषा मक्षिका</big>'''
|
|
{|
|
!<big>लेखिका</big>
|'''<big>सा पिपीलिका</big>'''
|-
|}[[File:Lekhikā.jpeg|center|frameless|209x209px]]
{|
|
|
!<big>एषा लेखिका</big>
|}
|
|
|-
|
[[File:Lekhikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Dvicakrikā new.jpeg|center|frameless]]
{|
!<big>द्विचक्रिका</big>
|}[[File:Dvicakrikā.jpeg|center|frameless|196x196px]]
{|
!<big>सा द्विचक्रिका</big>
|}
|-
|-
|<big>'''एषा लेखिका'''</big>
|
|
{|
|
|<big>'''सा द्विचक्रिका'''</big>
!<big>बालिका</big>
|}
|-
{|
|
|
!<big>एषा बालिका</big>
|}
|
|
|-
|
[[File:Chātrā new.jpeg|center|thumb]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Vṛddhā new.jpeg|center|frameless]]
{|
!<big>वृद्धा</big>
|}[[File:Vṛddhā.jpeg|center|frameless|205x205px]]
{|
!<big>सा वृद्धा</big>
|}
|-
|-
|<big>'''एषा बालिका'''</big>
|
|
{|
|
!<big>माला</big>
|<big>'''सा वृद्धा'''</big>
|-
|}[[File:Mālā.jpeg|center|frameless|210x210px]]
{|
|
|
!<big>एषा माला</big>
|}
|
|
|-
|
[[File:Mālā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Śāṭikā new.jpeg|center|thumb]]
{|
!<big>शाटिका</big>
|}
{|
!<big>सा शाटिका</big>
|}
|-
|-
|<big>'''एषा माला'''</big>
|
|
{|
|
!<big>लता</big>
|<big>'''सा शाटिका'''</big>

|}[[File:Lāta.jpeg|center|frameless|195x195px]]
{|
|-
|
!<big>सा लता</big>
[[File:Lāta new.jpeg|center|frameless]]
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Kalikā new.jpeg|center|frameless]]
{|
!<big>कलिका</big>
|}[[File:Kalikā.jpeg|center|frameless|209x209px]]
{|
!<big>सा कलिका</big>
|}
|-
|-
|<big>'''सा लता'''</big>
|
|
{|
|
!<big>पत्रिका</big>
|<big>'''सा कलिका'''</big>
|-
|}[[File:Patrikā.jpeg|center|frameless|195x195px]]
{|
|
[[File:Patrikā new.jpeg|center|frameless]]
!<big>एषा पत्रिका</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Pustakam new.jpeg|center|frameless]]
{|
!<big>पुस्तिका</big>
|}[[File:Pustakam.jpeg|center|frameless|198x198px]]
{|
!<big>सा पुस्तिका</big>
|}
|-
|-
|<big>'''एषा पत्रिका'''</big>
|
|
{|
|
!<big>पाठशाला</big>
|<big>'''सा पुस्तिका'''</big>
|}
|-
{|
|
[[File:Pāṭhaśālā.jpg|center|frameless]]
!<big>एषा पाठशाला</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Gośālā new.jpeg|center|frameless]]
{|
!<big>गोशाला</big>
|}[[File:Gośālā.jpeg|center|frameless|195x195px]]
{|
!<big>सा गोशाला</big>
|}
|-
|-
|<big>'''एषा पाठशाला'''</big>
|
|
{|
|
!<big>सरस्वती</big>
|<big>'''सा गोशाला'''</big>
|}
|-
{|
|
[[File:Sarasvatī1.jpg|left|frameless|200x200px]]
!<big>एषा सरस्वती</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|
[[File:Pārvatī1.jpg|left|frameless|200x200px]]
{|
|-
!<big>पार्वती</big>
|<big>'''एषा सरस्वती'''</big>
|
|
|<big>'''सा पार्वती'''</big>
|}
|}

{|

!<big>सा पार्वती</big>
===<big>'''कः ? , का ? , किम् ?'''</big>===
|}
<big>'''एते प्रश्नवाचकाः'''  </big>
|}
<big>'''कोष्ठके दत्तानि पदानि पठतु स्मरतु च'''</big>
===<big>(2D) एते प्रश्नवाचकाः  </big>===
===<big>कः ?        का ?        किम्   ?</big>===
<big>सम्यक् स्मरन्तु—</big>
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|<big>'''प्रश्नः'''</big>
|<big>'''प्रश्नः'''</big>
|<big>'''लिंङ्गम्'''</big>
|<big>'''लिङ्गम्'''</big>
|<big>'''उत्तरम्'''</big>
|<big>'''उत्तरम्'''</big>
|-
|-
|<big>एषः / सः -कः ?</big>
|<big>एषः / सः -कः ?</big>
|<big>पुंलिंङ्गम्</big>
|<big>पुंलिङ्गम्</big>
|<big>एषः नर्तकः / सः गायकः</big>
|<big>एषः नर्तकः / सः गायकः</big>

|-
|-
|<big>एषा / सा - का ?</big>
|<big>एषा / सा - का ?</big>
|<big>स्त्रीलिंङ्गम्</big>
|<big>स्त्रीलिङ्गम्</big>

|<big>एषा वैद्या  / सा शिक्षिका</big>
|<big>एषा वैद्या  / सा शिक्षिका</big>
|-
|-
|<big>एतत् / तत्  - किम् ?</big>
|<big>एतत् / तत्  - किम् ?</big>
|<big>नपुंसक लिंङ्गम्</big>
|<big>नपुंसकलिङ्गम्</big>

|<big>एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम्</big>
|<big>एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम्</big>
|}
|}
Line 523: Line 517:
|<big>'''एषः'''</big>
|<big>'''एषः'''</big>
|<big>'''सः'''</big>
|<big>'''सः'''</big>
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|-
|-
|
|<big>नर्तकः</big>[[File:Nartakaḥ.jpeg|center|frameless|315x315px]]<big>एषः कः?</big><big>एषः नर्तकः ।</big>
|
|
|
|-
|
[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|<big>गायकः</big>[[File:Gāyakaḥ.jpeg|center|frameless|195x195px]]
[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]




|-
<big>सः कः ?</big>
|'''<big>एषः कः?</big> <big>एषः नर्तकः ।</big>'''

|
<big>सः गायकः ।</big>
|
|'''<big>सः कः?</big> <big>सः गायकः ।</big>'''
|-
|
|
|
|
|-
|-
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>एषा</big>
|<big>'''एषा'''</big>
|<big>सा</big>
|<big>'''सा'''</big>
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|-
|-
|
|<big>वैद्या</big><big>एषा का?</big>
|

|
<big>एषा वैद्या ।</big>
|
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|
|<big>शिक्षिका</big>[[File:Śikṣikā.jpeg|center|frameless|201x201px]]<big>सा का?</big>
[[File:Śikṣikā new.jpeg|center|frameless]]

|-
<big>सा शिक्षिका।</big>
|<big>'''एषा वैद्या ।'''</big>
|
|
|<big>'''सा शिक्षिका।'''</big>
|-
|
|
|
|
|-
|-
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>एतत्</big>
|<big>'''एतत्'''</big>
|<big>तत्</big>
|<big>'''तत्'''</big>
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|-
|-
|
|<big>भवनम्</big>[[File:Bhavana.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|
|
|
|-
|
[[File:Bhavana new.jpeg|center|frameless]]


<big>'''एतत् किम् ?'''</big>


<big>एतत् किम् ?</big>
<big>'''एतत् भवनम्।'''</big>

<big>एतत् भवनम्।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat arrow.jpg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|
|<big>मन्दिरम्</big>[[File:Mandiram.jpeg|center|frameless|195x195px]]<big>तत् किम् ?</big>
[[File:Mandiram new.jpeg|center|frameless]]<big>'''तत् किम् ?'''</big>


<big>तत् मन्दिरम्।</big>
<big>'''तत् मन्दिरम्।'''</big>
|}
|}
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|
|
|<big>'''एषः/सः /'''</big><big>'''एषा/सा /'''</big>
|<big>'''एषः/सः /'''</big> <big>'''एषा/सा /'''</big>


<big>'''एतत्/तत्'''</big>
<big>'''एतत्/तत्'''</big>
Line 575: Line 606:
|<big>'''उत्तरम्'''</big>
|<big>'''उत्तरम्'''</big>
|-
|-
|
|<big>चालकः</big>[[File:Cālakaḥ.jpeg|center|frameless|196x196px]]
{| class="wikitable"
!<big>चालकः</big>
|}
[[File:Cālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
|<big>कः ?</big>
Line 581: Line 616:
|<big>एषः चालकः ।</big>
|<big>एषः चालकः ।</big>
|-
|-
|
|<big>रजकः</big>[[File:Rajakaḥ.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>रजकः</big>
|}
[[File:Rajakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|alt=arm pointing left|center|frameless|150x150px|[[:File:Tat full arm 2.jpg|Tat full arm 2.jpg]]]]
|<big>कः ?</big>
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः रजकः।</big>
|<big>सः रजकः।</big>
|-
|-
|
|<big>तक्षकः</big>[[File:Takṣakaḥ.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>तक्षकः</big>
|}
[[File:Takṣakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
|<big>कः ?</big>
Line 593: Line 648:
|<big>एषः तक्षकः।</big>
|<big>एषः तक्षकः।</big>
|-
|-
|
|<big>सैनिकः</big>
|
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|
|
|
|-
|[[File:Sainikaḥ.jpeg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
!<big>सैनिकः</big>
|}
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः सैनिकः ।</big>
|<big>सः सैनिकः ।</big>
|-
|-
|
|<big>विदूषकः</big>
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>विदूषकः</big>
|}
[[File:Vidūṣakaḥ.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
|<big>कः ?</big>
Line 605: Line 679:
|<big>एषः विदूषकः ।</big>
|<big>एषः विदूषकः ।</big>
|-
|-
|
|<big>न्यायाधीशः</big>
|
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>न्यायाधीशः</big>
|}
[[File:Nyāyādhīśaḥ.jpg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः न्यायाधीशः ।</big>
|<big>सः न्यायाधीशः ।</big>
|-
|-
|
|<big>कुम्भकारः</big>[[File:Kumbhakāraḥ.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>कुम्भकारः</big>
|}
[[File:Kumbhakāraḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
|<big>कः ?</big>
Line 617: Line 711:
|<big>एषः कुम्भकारः ।</big>
|<big>एषः कुम्भकारः ।</big>
|-
|-
|
|<big>धीवरः</big>
|
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|
|
|
|-
|[[File:Dhīvaraḥ new.jpeg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
!<big>धीवरः</big>
|}
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः धीवरः ।</big>
|<big>सः धीवरः ।</big>
|-
|-
|
|<big>गोपालकः</big>[[File:Gopālakaḥ.jpeg|center|frameless|199x199px]]
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>गोपालकः</big>
|}
[[File:Gopālakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>कः ?</big>
|<big>कः ?</big>
Line 629: Line 742:
|<big>एषः गोपालकः ।</big>
|<big>एषः गोपालकः ।</big>
|-
|-
|
|<big>हस्तिपकः</big>[[File:Hastipakaḥ.jpeg|center|frameless|188x188px]]
|
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>हस्तिपकः</big>
|}
[[File:Hastipakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>कः ?</big>
|<big>कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः कः ?</big>
|<big>सः हस्तिपकः ।</big>
|<big>सः हस्तिपकः ।</big>
|-
|-
|
|<big>गायिका</big>
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>गायिका</big>
|}
[[File:Gāyikā.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
|<big>का ?</big>
Line 647: Line 780:
|
|
|-
|-
|
|<big>परिचारिका</big>
{| class="wikitable"
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
!<big>परिचारिका</big>
|}
[[File:Paricārikā.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा परिचारिका।</big>
|<big>सा परिचारिका।</big>
|-
|-
|
|<big>तुला</big>[[File:Tulā.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>तुला</big>
|}
[[File:Tulā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
|<big>का ?</big>
Line 659: Line 806:
|<big>एषा तुला।</big>
|<big>एषा तुला।</big>
|-
|-
|
|<big>छात्रा  </big>[[File:Chātrā.jpeg|center|frameless|305x305px]]
|
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>छात्रा</big>
|}
[[File:Chātrā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा छात्रा।</big>
|<big>सा छात्रा।</big>
|-
|-
|
|<big>नदी</big>[[File:Nadī.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>नदी</big>
|}
[[File:Nadī wider.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
|<big>का ?</big>
Line 671: Line 838:
|<big>एषा नदी।</big>
|<big>एषा नदी।</big>
|-
|-
|
|<big>समदर्वी</big>[[File:Samadarvī.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>समदर्वी</big>
|}
[[File:Samadarvī new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]

|<big>का ?</big>
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा समदर्वी।</big>
|<big>सा समदर्वी।</big>
|-
|-
|
|<big>घटी</big>[[File:Ghaṭī.jpeg|center|frameless|241x241px]]
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>घटी</big>
|}
[[File:Ghaṭī new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
|<big>का ?</big>
Line 689: Line 877:
|
|
|-
|-
|
|<big>द्विचक्रिका</big>[[File:Dvicakrikā.jpeg|center|frameless|196x196px]]
{| class="wikitable"
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
!<big>द्विचक्रिका</big>
|}
[[File:Dvicakrikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा द्वीचक्रिका।</big>
|<big>सा द्विचक्रिका।</big>
|-
|-
|
|<big>कर्तरी</big>[[File:Kartarī.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>कर्तरी</big>
|}
[[File:Kartarī new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>का ?</big>
|<big>का ?</big>
Line 701: Line 903:
|<big>एषा कर्तरी।</big>
|<big>एषा कर्तरी।</big>
|-
|-
|
|<big>छुरिका</big>[[File:Churikā.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>छुरिका</big>
|}
[[File:Churikā new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>का ?</big>
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा छुरिका।</big>
|<big>सा छुरिका।</big>
|-
|-
|
|<big>नेत्रम्</big>[[File:Netram.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>नेत्रम्</big>
|}
[[File:Netram new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>किम् ?</big>
Line 713: Line 935:
|<big>एतत् नेत्रम् ।</big>
|<big>एतत् नेत्रम् ।</big>
|-
|-
|
|<big>उपनेत्रम्</big>[[File:Upanetram.jpg|center|frameless|197x197px]]
|
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>उपनेत्रम्</big>
|}
[[File:Upanetram new.jpg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|160x160px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् उपनेत्रम् ।</big>
|<big>तत् उपनेत्रम् ।</big>
|-
|-
|
|<big>पर्णम्</big>[[File:Parṇam.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>पर्णम्</big>
|}
[[File:Parṇam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>किम् ?</big>
Line 725: Line 967:
|<big>एतत् पर्णम्।</big>
|<big>एतत् पर्णम्।</big>
|-
|-
|
|<big>पुष्पम्</big>[[File:Pushpam.jpg|center|frameless|193x193px]]
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>पुष्पम्</big>
|}
[[File:Puspam new.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>किम् ?</big>
Line 731: Line 983:
|<big>एतत् पुष्पम्।</big>
|<big>एतत् पुष्पम्।</big>
|-
|-
|
|<big>गृहम्</big>[[File:Gṛham.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>गृहम्</big>
|}
[[File:Gṛham new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् गृहम्।</big>
|<big>तत् गृहम्।</big>
|-
|-
|
|<big>विमानम्</big>[[File:VimAnam.jpg|center|frameless|197x197px]]
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>विमानम्</big>
|}
[[File:Vimanam new.jpg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>किम् ?</big>
Line 743: Line 1,015:
|<big>एतत् विमानम्।</big>
|<big>एतत् विमानम्।</big>
|-
|-
|
|<big>लोकयानम्</big>
|
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>लोकयानम्</big>
|}
[[File:Lokayanam.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>किम् ?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् लोकयानम्।</big>
|<big>तत् लोकयानम्।</big>
|-
|-
|
|<big>उद्यानम्</big>[[File:Udyanam.jpeg|center|frameless|191x191px]]
|
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>उद्यानम्</big>
|}
[[File:Udyanam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>किम् ?</big>
Line 755: Line 1,047:
|<big>एतत् उद्यानम्।</big>
|<big>एतत् उद्यानम्।</big>
|-
|-
|
|<big>सस्यम्</big>[[File:Sasyam.jpeg|center|frameless|195x195px]]
|
|[[File:Tat left arrow.jpeg|center|frameless|196x196px]]
|
|
|
|-
|
{| class="wikitable"
!<big>सस्यम्</big>
|}
[[File:Sasyam new.jpeg|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm 2.jpg|center|frameless|109x109px]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>किम् ?</big>

|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् किम्?</big>
|<big>तत् सस्यम्।</big>
|<big>तत् सस्यम्।</big>
|-
|-
|
|<big>व्यजनम्</big>
|
|
|
|
|-
|[[File:Vyajanam new.jpeg|left|frameless|200x200px]]
{| class="wikitable"
!<big>व्यजनम्</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>किम् ?</big>
|<big>किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>तत् व्यजनम्।</big>
|<big>एतत् व्यजनम्।</big>
|-
|
|
|
|
|
|}
|}


===<big>'''अभ्यासः'''</big>===

====<big>चित्राणि दृष्ट्वा उत्तराणि लिखतु</big>====
{| class="wikitable"
| colspan="2" |<big>एषः/ एषा / एतत्</big> [[File:Etat.jpeg|center|frameless|130x130px]]

|<big>सः /सा /तत्</big>[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|
|-
|[[File:Mūṣakaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः?</big>

<big>उ. एषः मूषकः।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Mārjāraḥ new.jpeg|center|frameless]]

<big>प्र. सः कः ?</big>

<big>उ. सः मार्जारः ।</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः ?</big>

<big>उ. --- --- ।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. सः कः ?</big>

<big>उ. --- --- ।</big>

|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Mayūraḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एषः कः?</big>

<big>उ. --- --- ।</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Śukaḥ new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. सः कः ?</big>

<big>उ. --- --- ।</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Hṛdaya new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big>

<big>उ. --- ---?</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Uttarādhara new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. सः कः ?</big>

<big>उ. --- --- ?</big>
|-
|
|
|
|
|-
|[[File:Vyajanam new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. एतत् किम् ?</big>

<big>उ. एतत् व्यजनम्।</big>

|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|160x160px]]
|[[File:Cakra new.jpeg|center|frameless]]<big>प्र. तत् किम् ?</big>

<big>उ. --- --- ।</big>

|}


====<big>'''एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्'''</big>====

<big> </big>
<big>उत्तरानुगुणं रिक्तस्थानानि पूरयतु</big>


<big>१) प्र. …..  ……….? उ.  एषा बालिका ।</big>

<big>२) प्र.  एषः कः ? उ.  ….. गणेशः।</big>

<big>३) प्र. …..  ……….? उ. एषा माला।</big>

<big>४) प्र. …..  ……….? उ. एतत् कमलम्।</big>

<big>५) प्र. …..  ……….? उ. एतत् पुष्पम्।</big>

<big>६) प्र. …..  ……….? उ. एषः बालकः।</big>

<big>७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>

<big>८) प्र. …..  ……….? उ. एषा शिक्षिका।</big>

<big>९) प्र. …..  ……….? उ. एषः वृद्धः ।</big>

<big>१०) प्र. …..  ……….? उ. एषा नर्मदा।</big>

<big>११) प्र. …..  ……….? उ. एषः  तरुणः।</big>

<big>१२) प्र. …..  ……….? उ. एतत् नगरम्।</big>


====<big>'''एषः / एषा / एतत् ; सः / सा / तत् ; कः / का / किम्'''</big>====

<big>रिक्तस्थानानि पूरयतु</big>

<big>१) प्र.  एषः ……? उ.  ….  रामः ।</big>

<big>२) प्र.  सः ….. ? उ.  ….. देवालयः।</big>

<big>३) प्र. एषा  ……….? उ.  ….. माला।</big>

<big>४) प्र. …..  कः ? उ. सः  भारवाहकः।</big>

<big>५) प्र. तत्  ……….? उ. ….. नयनम्।</big>

<big>६) प्र. …..  ……….? उ. सः  बालकः।</big>

<big>७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>

<big>८) प्र. …..  ……….? उ. सा नायिका।</big>

<big>९) प्र. …..  ……….? उ. सः स्वर्णकारः ।</big>

<big>१०) प्र. …..  ……….? उ. सा मालती।</big>

<big>११) प्र. …..  ……….?   उ. सः  तरुणः।</big>

<big>१२) प्र. …..  ……….? उ. तत् करवस्त्रम्।</big>


====<big>'''अधः दत्तानि पदानि पश्यतु। उदाहरणम् अनुसृत्य प्रश्नवाक्यम् उत्तरवाक्यं च लिखतु'''</big>====

<big>'''उदाहरणम्'''</big>


<big>'''प्र'''.  एषः कः ?</big>

<big>'''उ'''.  एषः भल्लूकः।</big>

<big>'''प्र'''. सा का?</big>

<big>'''उ'''. सा द्विचक्रिका ।</big>
{| class="wikitable"
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Etat bālakaḥ.jpg|center|frameless]]
|<big>भल्लूकः</big>
|<big>देवता</big>
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Etat bālikā.jpg|center|frameless]]
|-
|<big>माला</big>
|<big>लेखनी</big>
|-
|<big>धीवरः</big>
|<big>नर्तकः  </big>
|-
|<big>द्रोणी</big>
|<big>दर्वी</big>
|-
| colspan="1" rowspan="2" |<big>प्रश्नः ---</big>

<big>एषः / एषा / एतत्</big>

<big>कः / का / किम् ?</big>
|<big>युतकम्</big>
|<big>गोशाला</big>
| colspan="1" rowspan="2" |<big>उत्तरम्‌ ---</big>

<big>एषः / एषा / एतत्  </big>
|-
|<big>दाडिमम्</big>
|<big>अध्यापिका</big>
|-
|
|
|
|
|-
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Tat bālakaḥ.jpg|center|frameless]]
|<big>द्विचक्रिका</big>
|<big>श्वेतफलकम्</big>
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Tat bālikā.jpg|center|frameless]]
|-
|<big>हरिणः</big>
|<big>सम्मार्जनी</big>
|-
|<big>अनुजः</big>
|<big>वृक्षः</big>
|-
|<big>जलम्</big>

|<big>सोपानम्</big>
|-
| colspan="1" rowspan="2" |<big>प्रश्नः ---</big>

<big>सः / सा / तत्</big>

<big>कः / का/ किम्  </big>
|<big>शाटिका</big>
|<big>अध्यापकः</big>
| colspan="1" rowspan="2" |<big>उत्तरम्‌ ---</big>

<big>सः / सा / तत्</big>
|-
|<big>वानरः</big>
|<big>वातायनम्</big>
|}


<big>'''[https://static.miraheze.org/samskritavyakaranamwiki/8/8d/PAGE_4_PDF.pdf एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PDF]'''</big>

<big>'''[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/004%20-%20Esha%20Eshaa%20Ethath.ppsx एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT with audio]'''</big>

<big>'''[https://archive.org/download/spoken-sanskrit-73_202402/004%20-%20Esha%20Eshaa%20Ethath%20NA.ppsx एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT without audio]'''</big>


'''PAGE 4'''

Latest revision as of 23:14, 21 June 2024

एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत्

Home


एतत् / तत् इति नपुंसकलिङ्ग-प्रयोगः

समीपस्थस्य बोधनाय - एतत् / दूरस्य बोधनाय तत् इत्यनयोः प्रयोगः करणीयः। अधोभागे दत्तानि उदाहरणानि पश्यतु।

 एतत् (समीपस्थस्य बोधनाय) तत् (दूरस्य बोधनाय)
एतत् भवनम् । तत् मन्दिरम्
एतत् वातायनम् तत् सोपानम्
एतत् कमलम् तत् चम्पकम्
एतत् छात्रम् तत् पर्णम्
एतत् क्रीडनकम् तत् पुस्तकम्
एतत् नेत्रम् तत् उपनेत्रम्
एतत् दुग्धम् तत् जलम्
एतत् विमानम् तत् रेलयानम्
एतत् फलम् तत् पुष्पम्
एतत् उद्यानम्। तत् सस्यम्।


एषः - सः इति पुंलिङ्ग-प्रयोगः

 एषः(समीपस्थस्य बोधनाय) सः(दूरस्य बोधनाय)
एष नर्तकः सः गायकः
एषः चालकः सः पत्रवाहकः
एषः सौचिकः सः कुम्भकारः
एषः बालकः सः वृद्धः
एषः वानरः सः गजः
एषः हरिणः सः भल्लूकः
एषः मयूरः सः शुकः
एषः भिक्षुकः सः नृपः
एषः छात्रः सः अध्यापकः


एषा, सा इति स्त्रीलिङ्ग-प्रयोगाः

 एषा(समीपस्थस्य बोधनाय) सा(दूरस्य बोधनाय)
एषा वैद्या सा शिक्षिका
एषा मक्षिका सा पिपीलिका
एषा लेखिका सा द्विचक्रिका
एषा बालिका सा वृद्धा
एषा माला सा शाटिका
सा लता सा कलिका
एषा पत्रिका सा पुस्तिका
एषा पाठशाला सा गोशाला
एषा सरस्वती सा पार्वती


कः ? , का  ? , किम् ?

एते प्रश्नवाचकाः   कोष्ठके दत्तानि पदानि पठतु स्मरतु च

प्रश्नः लिङ्गम् उत्तरम्
एषः / सः -कः ? पुंलिङ्गम् एषः नर्तकः / सः गायकः
एषा / सा - का ? स्त्रीलिङ्गम् एषा वैद्या  / सा शिक्षिका
एतत् / तत्  - किम् ? नपुंसकलिङ्गम् एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम्
एषः सः


एषः कः? एषः नर्तकः । सः कः? सः गायकः ।
एषा सा
एषा वैद्या । सा शिक्षिका।
एतत् तत्

एतत् किम् ?

एतत् भवनम्।

तत् किम् ?

तत् मन्दिरम्।

एषः/सः / एषा/सा /

एतत्/तत्

कः/का/किम् ? प्रश्नः   उत्तरम्
चालकः
कः ? एषः कः ? एषः चालकः ।
रजकः
arm pointing left
Tat full arm 2.jpg
 कः ? सः कः ? सः रजकः।
तक्षकः
कः ? एषः कः ? एषः तक्षकः।
सैनिकः
कः ? सः कः ? सः सैनिकः ।
विदूषकः
कः ? एषः कः ? एषः विदूषकः ।
न्यायाधीशः
कः ? सः कः ? सः न्यायाधीशः ।
कुम्भकारः
कः ? एषः कः ? एषः कुम्भकारः ।
धीवरः
कः ? सः कः ? सः धीवरः ।
गोपालकः
कः ? एषः कः ? एषः गोपालकः ।
हस्तिपकः
कः ? सः कः ? सः हस्तिपकः ।
गायिका
का ? एषा का ? एषा गायिका।
परिचारिका
का ? सा का? सा परिचारिका।
तुला
का ? एषा का ? एषा तुला।
छात्रा
का ? सा का? सा छात्रा।
नदी
का ? एषा का ? एषा नदी।
समदर्वी
का ? सा का? सा समदर्वी।
घटी
का ? एषा का ? एषा घटी।
द्विचक्रिका
का ? सा का? सा द्विचक्रिका।
कर्तरी
का ? एषा का ? एषा कर्तरी।
छुरिका
का ? सा का? सा छुरिका।
नेत्रम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् नेत्रम् ।
उपनेत्रम्
किम् ? तत् किम्? तत् उपनेत्रम् ।
पर्णम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् पर्णम्।
पुष्पम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् पुष्पम्।
गृहम्
किम् ? तत् किम्? तत् गृहम्।
विमानम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् विमानम्।
लोकयानम्
किम् ? तत् किम्? तत् लोकयानम्।
उद्यानम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् उद्यानम्।
सस्यम्
किम् ? तत् किम्? तत् सस्यम्।
व्यजनम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् व्यजनम्।


अभ्यासः

चित्राणि दृष्ट्वा उत्तराणि लिखतु

एषः/ एषा / एतत्
सः /सा /तत्
प्र. एषः कः?

उ. एषः मूषकः।

प्र. सः कः ?

उ. सः मार्जारः ।

प्र. एषः कः ?

उ. --- --- ।

प्र. सः कः ?

उ. --- --- ।

प्र. एषः कः?

उ. --- --- ।

प्र. सः कः ?

उ. --- --- ।

प्र. एतत् किम् ?

उ. --- ---?

प्र. सः कः ?

उ. --- --- ?

प्र. एतत् किम् ?

उ. एतत् व्यजनम्।

प्र. तत् किम् ?

उ. --- --- ।


एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्

  उत्तरानुगुणं रिक्तस्थानानि पूरयतु


१) प्र. …..  ……….? उ.  एषा बालिका ।

२) प्र.  एषः कः ? उ.  ….. गणेशः।

३) प्र. …..  ……….? उ. एषा माला।

४) प्र. …..  ……….? उ. एतत् कमलम्।

५) प्र. …..  ……….? उ. एतत् पुष्पम्।

६) प्र. …..  ……….? उ. एषः बालकः।

७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।

८) प्र. …..  ……….? उ. एषा शिक्षिका।

९) प्र. …..  ……….? उ. एषः वृद्धः ।

१०) प्र. …..  ……….? उ. एषा नर्मदा।

११) प्र. …..  ……….? उ. एषः  तरुणः।

१२) प्र. …..  ……….? उ. एतत् नगरम्।


एषः / एषा / एतत् ; सः / सा / तत् ; कः / का / किम्

रिक्तस्थानानि पूरयतु

१) प्र.  एषः ……? उ.  ….  रामः ।

२) प्र.  सः ….. ? उ.  ….. देवालयः।

३) प्र. एषा  ……….? उ.  ….. माला।

४) प्र. …..  कः ? उ. सः  भारवाहकः।

५) प्र. तत्  ……….? उ. ….. नयनम्।

६) प्र. …..  ……….? उ. सः  बालकः।

७) प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।

८) प्र. …..  ……….? उ. सा नायिका।

९) प्र. …..  ……….? उ. सः स्वर्णकारः ।

१०) प्र. …..  ……….? उ. सा मालती।

११) प्र. …..  ……….?   उ. सः  तरुणः।

१२) प्र. …..  ……….? उ. तत् करवस्त्रम्।


अधः दत्तानि पदानि पश्यतु। उदाहरणम् अनुसृत्य प्रश्नवाक्यम् उत्तरवाक्यं च लिखतु

उदाहरणम्


प्र.  एषः कः ?

उ.  एषः भल्लूकः।

प्र. सा का?

उ. सा द्विचक्रिका ।

भल्लूकः देवता
माला लेखनी
धीवरः नर्तकः  
द्रोणी दर्वी
प्रश्नः ---

एषः / एषा / एतत्

कः / का / किम् ?

युतकम् गोशाला उत्तरम्‌ ---

एषः / एषा / एतत्  

दाडिमम् अध्यापिका
द्विचक्रिका श्वेतफलकम्
हरिणः सम्मार्जनी
अनुजः वृक्षः
जलम् सोपानम्
प्रश्नः ---

सः / सा / तत्

कः / का/ किम्  

शाटिका अध्यापकः उत्तरम्‌ ---

सः / सा / तत्

वानरः वातायनम्


एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PDF

एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT with audio

एषः / सः, एषा / सा, एतत् / तत् PPT without audio


PAGE 4

Retrieved from "https://worldsanskrit.net/wiki/13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat?oldid=24722"