13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat: Difference between revisions
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat
Content added Content deleted
m (Vidhya moved page ४. एषः - सः - सा - तत् to ४. एषः - सः - सा - तत्) |
No edit summary |
||
Line 2: | Line 2: | ||
{{DISPLAYTITLE:एषः - सः - सा - तत् }} |
{{DISPLAYTITLE:एषः - सः - सा - तत् }} |
||
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']] |
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']] |
||
===<big>एतत् / तत् [ समीपस्थस्य बोधनाय - एतत्; दूरस्य तु तत् इति नपुंसकलिंगे प्रयोगः]</big>=== |
===<big>एतत् / तत् [ समीपस्थस्य बोधनाय - एतत्; दूरस्य तु तत् इति नपुंसकलिंगे प्रयोगः ]</big>=== |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
|+ |
|+ |
||
Line 31: | Line 31: | ||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!वातायनम् |
!<big>वातायनम्</big> |
||
|} |
|} |
||
[[File:Vātāyanam new.jpeg|center|frameless]] |
[[File:Vātāyanam new.jpeg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!एतत् वातायनम् |
!<big>एतत् वातायनम्</big> |
||
|} |
|} |
||
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
||
Line 41: | Line 41: | ||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!सोपानम् |
!<big>सोपानम्</big> |
||
|} |
|} |
||
[[File:Sopānam new.jpeg|center|frameless]] |
[[File:Sopānam new.jpeg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!तत् सोपानम् |
!<big>तत् सोपानम्</big> |
||
|} |
|} |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!'''कमलम्''' |
!'''<big>कमलम्</big>''' |
||
|} |
|} |
||
[[File:Kamalam new.jpeg|center|frameless]] |
[[File:Kamalam new.jpeg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!एतत् कमलम् |
!<big>एतत् कमलम्</big> |
||
|} |
|} |
||
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
||
Line 60: | Line 60: | ||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
! चम्पकम् |
! <big>चम्पकम्</big> |
||
|} |
|} |
||
[[File:Campakam new.jpeg|center|frameless]] |
[[File:Campakam new.jpeg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!तत् चम्पकम् |
!<big>तत् चम्पकम्</big> |
||
|} |
|} |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!छत्रम् |
!<big>छत्रम्</big> |
||
|} |
|} |
||
[[File:Chatram new.jpeg|center|frameless]] |
[[File:Chatram new.jpeg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!एतत् छात्रम् |
!<big>एतत् छात्रम्</big> |
||
|} |
|} |
||
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
||
Line 79: | Line 79: | ||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!पर्णम् |
!<big>पर्णम्</big> |
||
|} |
|} |
||
[[File:Parṇam new.jpeg|center|frameless]] |
[[File:Parṇam new.jpeg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!तत् पर्णम् |
!<big>तत् पर्णम्</big> |
||
|} |
|} |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!क्रीडनकम् |
!<big>क्रीडनकम्</big> |
||
|} |
|} |
||
[[File:Krīḍanakam new.jpeg|center|frameless]] |
[[File:Krīḍanakam new.jpeg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!एतत् क्रीडनकम् |
!<big>एतत् क्रीडनकम् </big> |
||
|} |
|} |
||
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
||
Line 98: | Line 98: | ||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!पुस्तकम् |
!<big>पुस्तकम्</big> |
||
|} |
|} |
||
[[File:Pustakam new.jpeg|center|frameless]] |
[[File:Pustakam new.jpeg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!तत् पुस्तकम् |
!<big>तत् पुस्तकम्</big> |
||
|} |
|} |
||
|- |
|- |
||
! { | |
! { | |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!नेत्रम् |
!<big>नेत्रम्</big> |
||
|} |
|} |
||
[[File:Netram new.jpeg|center|frameless]] |
[[File:Netram new.jpeg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!एतत् नेत्रम् |
!<big>एतत् नेत्रम्</big> |
||
|} |
|} |
||
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
||
Line 117: | Line 117: | ||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!उपनेत्रम् |
!<big>उपनेत्रम्</big> |
||
|} |
|} |
||
[[File:Upanetram new.jpg|center|frameless]] |
[[File:Upanetram new.jpg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!तत् उपनेत्रम् |
!<big>तत् उपनेत्रम्</big> |
||
|} |
|} |
||
|- |
|- |
||
! |
! |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!दुग्धम् |
!<big>दुग्धम्</big> |
||
|} |
|} |
||
[[File:Dugdham new.jpeg|center|frameless]] |
[[File:Dugdham new.jpeg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!एतत् दुग्धम् |
!<big>एतत् दुग्धम्</big> |
||
|} |
|} |
||
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
||
Line 136: | Line 136: | ||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!जलम् |
!<big>जलम्</big> |
||
|} |
|} |
||
[[File:Jalam new.jpeg|center|frameless]] |
[[File:Jalam new.jpeg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!तत् जलम् |
!<big>तत् जलम्</big> |
||
|} |
|} |
||
|- |
|- |
||
! |
! |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!विमानम् |
!<big>विमानम्</big> |
||
|} |
|} |
||
[[File:Vimanam new.jpg|center|frameless]] |
[[File:Vimanam new.jpg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!एतत् विमानम् |
!<big>एतत् विमानम्</big> |
||
|} |
|} |
||
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
||
Line 155: | Line 155: | ||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!रेलयानम् |
!<big>रेलयानम्</big> |
||
|} |
|} |
||
[[File:Relayanam new.jpeg|center|frameless]] |
[[File:Relayanam new.jpeg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!तत् रेलयानम् |
!<big>तत् रेलयानम्</big> |
||
|} |
|} |
||
|- |
|- |
||
! |
! |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!फलम् |
!<big>फलम्</big> |
||
|} |
|} |
||
[[File:Phalam new.jpeg|center|frameless]] |
[[File:Phalam new.jpeg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!एतत् फलम् |
!<big>एतत् फलम्</big> |
||
|} |
|} |
||
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
||
Line 174: | Line 174: | ||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!पुष्पम् |
!<big>पुष्पम्</big> |
||
|} |
|} |
||
[[File:Puspam new.jpg|center|frameless]] |
[[File:Puspam new.jpg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!तत् पुष्पम् |
!<big>तत् पुष्पम्</big> |
||
|} |
|} |
||
|- |
|- |
||
! |
! |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!उद्यानम् |
!<big>उद्यानम्</big> |
||
|} |
|} |
||
[[File:Udyanam new.jpeg|center|frameless]] |
[[File:Udyanam new.jpeg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!एतत् उद्यानम् |
!<big>एतत् उद्यानम्</big> |
||
|} |
|} |
||
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
||
Line 193: | Line 193: | ||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!सस्यम् |
!<big>सस्यम्</big> |
||
|} |
|} |
||
[[File:Sasyam new.jpeg|center|frameless]] |
[[File:Sasyam new.jpeg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!तत् सस्यम् |
!<big>तत् सस्यम्</big> |
||
|} |
|} |
||
|} |
|} |
||
Line 203: | Line 203: | ||
===<big>एषः / सः [समीपस्थस्य बोधनाय - एषः; दूरस्य तु सः इति ''' |
===<big>एषः / सः [ समीपस्थस्य बोधनाय - एषः; दूरस्य तु सः इति '''पुंलिङ्गे''' प्रयोगः ]</big>=== |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
||
Line 381: | Line 381: | ||
|} |
|} |
||
|} |
|} |
||
===(2C) एषा / सा [समीपस्थस्य बोधनाय - एषा ; दूरस्य तु सा इति प्रयोगः]=== |
===<big>(2C) एषा / सा [ समीपस्थस्य बोधनाय - एषा ; दूरस्य तु सा इति प्रयोगः ]</big>=== |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
||
|<big>एषा</big> |
|<big>'''एषा'''</big> |
||
|<big>सा</big> |
|<big>'''सा'''</big> |
||
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]] |
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]] |
||
|- |
|- |
||
Line 563: | Line 563: | ||
===<big>एते प्रश्नवाचकाः </big>=== |
===<big>एते प्रश्नवाचकाः </big>=== |
||
===<big>कः ? का ? किम् ?</big>=== |
===<big>कः ? का ? किम् ?</big>=== |
||
<big>सम्यक् स्मरन्तु—</big> |
<big>सम्यक् स्मरन्तु—</big> |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
|<big>'''प्रश्नः'''</big> |
|<big>'''प्रश्नः'''</big> |
||
|<big>''' |
|<big>'''लिङ्गम्'''</big> |
||
|<big>'''उत्तरम्'''</big> |
|<big>'''उत्तरम्'''</big> |
||
|- |
|- |
||
|<big>एषः / सः -कः ?</big> |
|<big>एषः / सः -कः ?</big> |
||
|<big> |
|<big>पुंलिङ्गम्</big> |
||
|<big>एषः नर्तकः / सः गायकः</big> |
|<big>एषः नर्तकः / सः गायकः</big> |
||
|- |
|- |
||
|<big>एषा / सा - का ?</big> |
|<big>एषा / सा - का ?</big> |
||
|<big> |
|<big>स्त्रीलिङ्गम्</big> |
||
|<big>एषा वैद्या / सा शिक्षिका</big> |
|<big>एषा वैद्या / सा शिक्षिका</big> |
||
|- |
|- |
||
|<big>एतत् / तत् - किम् ?</big> |
|<big>एतत् / तत् - किम् ?</big> |
||
|<big> |
|<big>नपुंसकलिङ्गम्</big> |
||
|<big>एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम्</big> |
|<big>एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम्</big> |
||
|} |
|} |
||
Line 593: | Line 595: | ||
[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]] |
[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!<big>एषः कः?</big> <big>एषः नर्तकः ।</big> |
!<big>एषः कः?</big> <big>एषः नर्तकः ।</big> |
||
|} |
|} |
||
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
||
Line 603: | Line 605: | ||
[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]] |
[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]] |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!<big>सः कः?</big> <big>सः गायकः ।</big> |
!<big>सः कः?</big> <big>सः गायकः ।</big> |
||
|} |
|} |
||
Line 609: | Line 611: | ||
|- |
|- |
||
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
||
|<big>एषा</big> |
|<big>'''एषा'''</big> |
||
|<big>सा</big> |
|<big>'''सा'''</big> |
||
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]] |
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]] |
||
|- |
|- |
||
| |
|||
|<big>एषा का?</big>[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]]<big>एषा वैद्या ।</big> |
|||
{| class="wikitable" |
|||
!<big>'''एषा का?'''</big> |
|||
|}[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]] |
|||
{| class="wikitable" |
|||
!<big>'''एषा वैद्या ।'''</big> |
|||
|} |
|||
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
||
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]] |
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]] |
||
| |
| |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!<big> |
!<big>सा का?</big> |
||
|} |
|||
⚫ | |||
{| class="wikitable" |
|||
⚫ | |||
|} |
|} |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
|- |
|- |
||
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
||
|<big>एतत्</big> |
|<big>'''एतत्'''</big> |
||
|<big>तत्</big> |
|<big>'''तत्'''</big> |
||
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]] |
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]] |
||
|- |
|- |
||
Line 635: | Line 644: | ||
[[File:Bhavana new.jpeg|center|frameless]] |
[[File:Bhavana new.jpeg|center|frameless]] |
||
<big>एतत् किम् ?</big> |
<big>'''एतत् किम् ?'''</big> |
||
<big>एतत् भवनम्।</big> |
<big>'''एतत् भवनम्।'''</big> |
||
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]] |
||
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]] |
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]] |
||
Line 644: | Line 653: | ||
!<big>मन्दिरम्</big> |
!<big>मन्दिरम्</big> |
||
|} |
|} |
||
[[File:Mandiram new.jpeg|center|frameless]]<big>तत् किम् ?</big> |
[[File:Mandiram new.jpeg|center|frameless]]<big>'''तत् किम् ?'''</big> |
||
<big>तत् मन्दिरम्।</big> |
<big>'''तत् मन्दिरम्।'''</big> |
||
|} |
|} |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
| |
| |
||
|<big>'''एषः/सः /'''</big><big>'''एषा/सा /'''</big> |
|<big>'''एषः/सः /'''</big> <big>'''एषा/सा /'''</big> |
||
<big>'''एतत्/तत्'''</big> |
<big>'''एतत्/तत्'''</big> |
||
Line 845: | Line 854: | ||
|<big>का ?</big> |
|<big>का ?</big> |
||
|<big>सा का?</big> |
|<big>सा का?</big> |
||
|<big>सा |
|<big>सा द्विचक्रिका।</big> |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
Line 964: | Line 973: | ||
|<big>किम् ?</big> |
|<big>किम् ?</big> |
||
|<big>एतत् किम् ?</big> |
|<big>एतत् किम् ?</big> |
||
|<big> |
|<big>एतत् व्यजनम्।</big> |
||
|} |
|} |
||
===<big>(2E) अभ्यासः</big>=== |
===<big>(2E) अभ्यासः</big>=== |
||
#<big> |
#<big>चित्राणि दृष्ट्वा उत्तराणि लिखन्तु ---</big> |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
| colspan="2" |<big>एषः/एषा /एतत्</big> [[File:Etat.jpeg|center|frameless|130x130px]] |
| colspan="2" |<big>एषः/ एषा / एतत्</big> [[File:Etat.jpeg|center|frameless|130x130px]] |
||
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]] |
|<big>सः /सा /तत्</big>[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]] |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
Line 1,024: | Line 1,033: | ||
<big>उ. --- --- ।</big> |
<big>उ. --- --- ।</big> |
||
|} |
|} |
||
====<big>'''एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्'''</big>==== |
====<big>'''एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्'''</big>==== |
||
<big> </big> |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
#<big>प्र. ….. ……….? उ. एषा बालिका ।</big> |
#<big>प्र. ….. ……….? उ. एषा बालिका ।</big> |
||
#<big>प्र. एषः कः ? उ. ….. गणेशः।</big> |
#<big>प्र. एषः कः ? उ. ….. गणेशः।</big> |
||
#<big>प्र. ….. ……….?उ. एषा माला।</big> |
#<big>प्र. ….. ……….? उ. एषा माला।</big> |
||
# <big>प्र. ….. ……….?उ. एतत् कमलम्।</big> |
# <big>प्र. ….. ……….? उ. एतत् कमलम्।</big> |
||
#<big>प्र. ….. ……….? उ. एतत् पुष्पम्।</big> |
#<big>प्र. ….. ……….? उ. एतत् पुष्पम्।</big> |
||
#<big>प्र. ….. ……….? उ. एषः बालकः।</big> |
#<big>प्र. ….. ……….? उ. एषः बालकः।</big> |
||
#<big>प्र. ….. ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big> |
#<big>प्र. ….. ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big> |
||
# <big>प्र. ….. ……….? उ. एषा शिक्षिका।</big> |
# <big>प्र. ….. ……….? उ. एषा शिक्षिका।</big> |
||
#<big>प्र. ….. ……….? उ. एषः |
#<big>प्र. ….. ……….? उ. एषः वृद्धः ।</big> |
||
#<big>प्र. ….. ……….? उ. एषा नर्मदा।</big> |
#<big>प्र. ….. ……….? उ. एषा नर्मदा।</big> |
||
#<big>प्र. ….. ……….? उ. एषः तरुणः।</big> |
#<big>प्र. ….. ……….? उ. एषः तरुणः।</big> |
||
Line 1,051: | Line 1,063: | ||
# <big>प्र. ….. कः ? उ. सः भारवाहकः।</big> |
# <big>प्र. ….. कः ? उ. सः भारवाहकः।</big> |
||
#<big>प्र. तत् ……….? उ. ….. नयनम्।</big> |
#<big>प्र. तत् ……….? उ. ….. नयनम्।</big> |
||
#<big>प्र. ….. ……….? उ. सः |
#<big>प्र. ….. ……….? उ. सः बालकः।</big> |
||
#<big>प्र. ….. ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big> |
#<big>प्र. ….. ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big> |
||
#<big>प्र. ….. ……….? उ. सा नायिका।</big> |
#<big>प्र. ….. ……….? उ. सा नायिका।</big> |
||
Line 1,060: | Line 1,072: | ||
====<big>पश्यन्तु अपि च |
====<big>पश्यन्तु अपि च प्रश्नवाक्यम् उत्तरवाक्यं च लिखन्तु ----</big>==== |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Etat bālakaḥ.jpg|center|frameless]] |
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Etat bālakaḥ.jpg|center|frameless]] |
||
Line 1,125: | Line 1,137: | ||
|} |
|} |
||
<big>'''उदाहरणम्''' ---</big> |
<big>'''उदाहरणम्''' ---</big> |